Bài giảng Kinh tế phát triển: Vốn Xã hội (Slide thầy NH Bảo UEH)

Chuyên đề:

Vốn xã hội

Nguyễn Hoàng Bảo
Khoa Kinh tế
Đại học Kinh tế TP HCM

03/12/19

1


Dàn bài
1. Dẫn nhập
2. Vốn xã hội là gì?
3. Tại sao gọi nguồn lực này là vốn?
4. Vốn XH khác với các vốn khác như thế nào?
5. Vốn xã hội được hình thành như thế nào?
6. Vốn xã hội và phát triển
7. Vốn xã hội và chính sách phát triển
8. Vốn xã hội ở Việt Nam
9. Tiêu chí “quan sát tạm thời” vốn xã hội
10.Đo lường vốn xã hội
03/12/19

2


Dàn bài
1.

2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Dẫn nhập
Vốn xã hội là gì?
Tại sao gọi nguồn lực này là vốn?
Vốn XH khác với các vốn khác như thế nào?
Vốn xã hội được hình thành như thế nào?
Vốn xã hội và phát triển
Vốn xã hội và chính sách phát triển
Vốn xã hội ở Việt Nam
Tiêu chí “quan sát tạm thời” vốn xã hội

03/12/19

3


1. Dẫn nhập
/>
Đóng góp đối với tăng trưởng kinh tế
• Kinh tế học cổ điển: đất đai, lao động và vốn vật thể.
Y=f(land, labor, physical capital)
• Thập niên 50s–60s: các liên hệ XH, lối sống cổ

truyền bị xem là trở ngại cho phát triển (WB, 1951).
• Kinh tế học Tân cổ điển: đề nghị thêm thành tố con
người vào phát triển.
Tất cả không tính đến mối quan hệ giữa con người và
con người trong quá trình phát triển.
03/12/19

4


1. Dẫn nhập: Các nguồn vốn cho phát triển
1. Vốn con người
2. Vốn tài chính
3. Vốn vật thể
4. Vốn TNTN và MT
5. Vốn xã hội
6. Vốn văn hóa
7. Vốn pháp chế
8. Vốn biểu trưng
Vốn thời gian, vốn thông tin?

03/12/19

5


03/12/19

6

Phân tích so sánh giữa các nguồn lực
Human Financial Physical Natural Social
Cultural
resource resource resource resource resource resource
Tích lũy

✔

Tài sản hữu hình

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

Hao mòn

✔

Đa công dụng

✔

✔

Suất chiết khấu

✔

✔

Chuyển dạng

✔

✔

Khả năng bảo trì

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔
7


Dàn bài
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Dẫn nhập
Vốn xã hội là gì?
Tại sao gọi nguồn lực này là vốn?
Vốn XH khác với các vốn khác như thế nào?
Vốn xã hội được hình thành như thế nào?
Vốn xã hội và phát triển
Vốn xã hội và chính sách phát triển
Vốn xã hội ở Việt Nam
Tiêu chí “quan sát tạm thời” vốn xã hội

03/12/19

8


2. Vốn xã hội là gì?
• Lyda Judson Hanifan (1919): là giá trị hiện thực có tác
dụng lên hầu hết cuộc sống hàng ngày của con người.
• WB (1999): bằng chứng ngày càng nhiều về sự liên kết
xã hội trong việc làm giàu kinh tế và cho việc phát triển
tiến lên không ngừng.
• Cohen và Prusak (2001): VXH bao gồm phần lớn sự
hợp tác xây dựng giữa con người với nhau: Sự tin
tưởng, hiểu biết lẫn nhau, và chia sẻ những giá trị đạo
đức, phong cách nối kết những thành viên trong các
tập đoàn, các cộng đồng lại với nhau làm cho việc phối
hợp hành động có khả năng thực hiện được”
03/12/19

9

2. Vốn xã hội là gì?
1. Sự tin cẩn giữa những người trong một cộng đồng
(không nhất thiết là toàn bộ quốc gia)
2. Sự tuân theo thói lề, phong tục của cộng đồng
(không cần pháp luật cưỡng chế hoặc hấp dẫn của
quyền lợi vật chất)
3. Mạng lưới xã hội (hiệp hội, gia tộc)

03/12/19

10


Dàn bài
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Dẫn nhập
Vốn xã hội là gì?
Tại sao gọi nguồn lực này là vốn?
Vốn XH khác với các vốn khác như thế nào?

Vốn xã hội được hình thành như thế nào?
Vốn xã hội và phát triển
Vốn xã hội và chính sách phát triển
Vốn xã hội ở Việt Nam
Tiêu chí “quan sát tạm thời” vốn xã hội

03/12/19

11


3. Tại sao gọi nguồn lực này là vốn?
1. Vốn xã hội có thể tích lũy như các nguồn lực
khác (như vốn tài chính do tiết kiệm mà có được)
với mong mỏi sẽ có thêm thu hoạch trong tương
lai dù không chắc chắn.
2. Vốn xã hội có tính đa công dụng (Bạn của anh
có thể giới thiệu việc làm cho anh, giúp anh làm
một việc gì đó và cũng có thể “tâm sự”, khỏi tốn
tiền bác sĩ tâm lý).
3. Vốn xã hội có thể chuyển thành nguồn lực khác
tuy không dễ dàng như vốn tài chính.
03/12/19

12


Dàn bài
1.
2.

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Dẫn nhập
Vốn xã hội là gì?
Tại sao gọi nguồn lực này là vốn?
Vốn XH khác với các vốn khác như thế nào?
Vốn xã hội được hình thành như thế nào?
Vốn xã hội và phát triển
Vốn xã hội và chính sách phát triển
Vốn xã hội ở Việt Nam
Tiêu chí “quan sát tạm thời” vốn xã hội

03/12/19

13


4. Vốn xã hội khác với các vốn khác như thế nào?

• Khác vốn tài chính (nhưng lại giống vốn vật thể
và vốn con người), vốn XH cần được nuôi dưỡng,
bảo trì để tiếp tục có ích (mối liên hệ sẽ phai nhạt
nếu không giữ liên lạc thường xuyên)
• Khác với vốn vật thể (nhưng lại giống với vốn con

người) không thể tiên đoán suất chiết khấu (chiếc
xe chạy càng lâu thì càng giảm giá, nhưng không
thể tiên đoán được giá trị của một mối liên hệ so
với mức độ mà 2 người giữ liên lạc với nhau)
03/12/19

14


4. Vốn xã hội khác với các vốn khác như thế nào?

• Arrow nhắc lại vốn vật thể gồm 3 đặc tính:
– Dãi ra theo thời gian
– Hàm chứa sự hy sinh cho lợi ích mai sau
– Chủ thể này chuyển nhượng cho chủ thể khác

• Theo Arrow vốn XH có đặc tính thứ nhất,
nhưng thiếu đặc tính thứ hai và thứ ba.
• Ostrom (Nobel prize 2009) châm thêm: vốn
XH càng sử dụng giá trị càng tăng.

03/12/19

15


4. Vốn xã hội khác với các vốn khác như thế nào?
Vốn XH là hàng hóa công: tùy thuộc vào lòng tốt của
kẻ khác, sự “có đi có lại” của nhiều người và lợi ích
của nó là của chung.

Ngược lại, chỉ có vài cá nhân cũng làm đổ vỡ vốn XH
mà đã dày công xây dựng (một vài người lương lẹo
thôi cũng đủ làm cho không ai tin vào ai nữa cả)

03/12/19

16


Dàn bài
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Dẫn nhập
Vốn xã hội là gì?
Tại sao gọi nguồn lực này là vốn?
Vốn XH khác với các vốn khác như thế nào?
Vốn xã hội được hình thành như thế nào?
Vốn xã hội và phát triển
Vốn xã hội và chính sách phát triển
Vốn xã hội ở Việt Nam
Tiêu chí “quan sát tạm thời” vốn xã hội

03/12/19

17


Vốn XH
hình thành
hệ thống
theo dạng
kim tự tháp

• Sự ràng buộc xã hội
• Khả năng hợp tác, phối hợp
• Năng lực xây dựng mạng lưới
• Lòng tin cậy lẫn nhau
• Sự có đi có lại
• Chế tài và mẫu mực chung
• Mạng lưới tổ chức tự giác

• Lòng trung thực
• Tôn trọng lời hứa
• Ý thức trách nhiệm với bổn phận
• Giao tiếp nhau lặp lại, lâu dài.
• Đồng nhất tôn giáo, luân lý, đạo đức
• Đồng cảm kinh nghiệm lịch sử
03/12/19

Vốn xã hội

Quá trình hình thành

Đức tính truyền thống

Nguồn gốc

Nguyễn Ngọc Bích, Tia Sáng 10/ 19/4/2006: Fukuyama,Baland, Platteau, Colerman, Elster, Collins, Chippendale,…

18


Vì được hình thành một cách hệ thống
•
•
•
•

Khó xây dựng, lâu hình thành
Bị tổn thương nặng khi nền móng bị phá hoại
Tầng trên bị phá vẫn còn gốc để tái tạo
Rất đa dạng, thích nghi cao

03/12/19

19


Dàn bài
1.
2.
3.

4.
5.
6.
7.
8.
9.

Dẫn nhập
Vốn xã hội là gì?
Tại sao gọi nguồn lực này là vốn?
Vốn XH khác với các vốn khác như thế nào?
Vốn xã hội được hình thành như thế nào?
Vốn xã hội và phát triển
Vốn xã hội và chính sách phát triển
Vốn xã hội ở Việt Nam
Tiêu chí “quan sát tạm thời” vốn xã hội

03/12/19

20


6. Vốn xã hội và phát triển
Vốn XH giúp giải quyết bài toán của tập thể
1. Mọi người đều khấm khá hơn nếu mỗi người làm một việc
nhỏ (đóng thuế, ngừng ở đền đỏ, không xả rác).
2. Kết tinh chuẩn mực của cư xử, kỳ vọng chung của các
thành viên để giải quyết bài toán phối hợp, chẳng hạn như
bài toán thế tiến thoái lưỡng nan.
3. Giải thích vấn đề vĩ mô như là sự thất bại phối hợp (thất

nghiệp, lạm phát)
03/12/19

21


6. Vốn xã hội và phát triển
Vốn XH tiết kiệm chi phí giao dịch
1.Sẽ ít rủi ro kinh tế hơn nếu đối tác liên hệ cho rằng mọi
người theo đúng chuẩn tắc cư xử (tự trọng, mất danh giá
gia đình, giữ chữ tín)
2.Không tốn thời gian và tiền bạc để đảm bảo đối tác chu
toàn trách nhiệm
3.Vốn XH có ảnh hưởng quan trọng đến chất lượng và
tốc độ tích lũy của các loại vốn khác (làm tăng vốn con
người (Coleman, 1988)).
03/12/19

22


6. Vốn xã hội và phát triển
• XH nghèo vốn xã hội (ít tin cẩn) quyết định thuê mướn
nhân viên thường do giới thiệu người quen biết, ít dính
dáng đến khả năng làm công việc đó  Muốn tiến thân
trong XH thiếu tin cẩn thì tìm cách móc nối thay vì phải
trau dồi khả năng hay kiến thức chuyên môn.
• Xã hội nhiều vốn XH là XH ít tội phạm. Xã hội mà các
thành viên tin cẩn lẫn nhau thì con người sẽ có lòng tốt với
nhau. Lợi ích kinh tế mang lại không nhỏ.

• Một xã hội đoàn kết, ít chia rẽ sẽ dễ dàng phục hồi sau cú
sốc về kinh tế. Rodrik (1999) cho rằng cú sốc này đòi hỏi
phải quản lý các quyền lợi khác nhau trong XH.
03/12/19

23


Dàn bài
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Dẫn nhập
Vốn xã hội là gì?
Tại sao gọi nguồn lực này là vốn?
Vốn XH khác với các vốn khác như thế nào?
Vốn xã hội được hình thành như thế nào?
Vốn xã hội và phát triển
Vốn xã hội và chính sách phát triển
Vốn xã hội ở Việt Nam
Tiêu chí “quan sát tạm thời” vốn xã hội

03/12/19

24


7. Vốn xã hội và chính sách phát triển
• Hoạch định chính sách can thiệp đòi hỏi phải nhận
dạng mọi thành phần liên hệ và các thể chế.
• Phải xem vốn XH là nguồn lực như các nguồn lực
khác. Vốn XH là hàng hóa công (không được thị
trường cung ứng đầy đủ) cho nên sự hỗ trợ của chính
phủ là cần thiết.

03/12/19

25