KT trong MACCA (s) (1)

KỸ THUẬT TRỒNG
THÂM CANH CÂY MẮC CA


PHẦN I. TỔNG QUAN VỀ CÂY MACADAMIA
• I. NGUỒN GỐC CÂY MACADAMIA!
Mắc-ca có nguồn gốc từ các rừng cận nhiệt đới
Châu Úc. Nhà khoa học và thực vật học Đức,
Ferdinand von Mueller đã tình cờ khám phá ra mắc
ca và đặt tên cho chúng theo tên của một người
bạn đã qua đời là Dr. John McAdam. Chuyến du lịch
thế giới của cây mắc-ca bắt đầu vào năm 1882, khi
chúng được vận chuyển một cách bí mật đến
Hawaii. William H, Purvis dự định trồng mắc-ca làm
bờ rào chắn gió cho các nông trường mía


I. NGUỒN GỐC CÂY MACADAMIA (TIẾP)
• Tuy nhiên mùi vị ngào ngạt của hoa trái mắc ca
đã làm cho chính chúng tự nổi tiếng. Nông trại
trồng mắc ca đầu tiên được hình thành trên quần
đảo Thái Bình Dương. Tuy nhiên mãi đến năm
1960, cây mắc ca mới du nhập vào Âu Châu, dù
vậy, hiện nay đây là một trong 3 loại hạt được
đánh giá cao nhất tại châu lục này.


I. NGUỒN GỐC CÂY MACADAMIA (TIẾP)
• Tại Việt Nam, từ năm 1994 cây mắc ca đã được
đưa vào trồng thử nghiệm ở Ba Vì, Đắc Lắc, Sơn
La, Phú Thọ, đang được nhân rộng và trồng xen

canh cùng cây cà phê. Trong tương lai theo các
chuyên gia khoa học về dinh dưỡng cây
Macadamia được đánh giá là cây "Tỷ Đô"


II. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC VÀ SINH HỌC
CỦA CÂY MẮC CA
• Cây mắc ca có giá
trị kinh tế rất lớn,
ở Việt Nam hiện
nay đang có xu
hướng trồng cây
mắc ca làm giàu.


1. Cây mắc ca là gì?
• Chi Macadamia gồm nhiều loài, nhưng nổi bật là
Macadamia tetraphylla và M. integrifolia, thuộc
Họ Proteaceae, hạt chứa dầu cho thương phẩm
gần giống hạt Điều. Đây là cây lấy quả nổi tiếng
và đang trở thành cây trồng được quốc tế hoá
như cà phê, ca cao, cao su…


2. Các đặc điểm sinh học cơ bản
• Cây Mắc ca là cây gỗ lớn thường xanh, có thể cao
tới 18m, tán rộng tới 15m vừa vươn thẳng vừa
có thể xoè rộng. Tuổi thọ cây ở vùng nguyên sản
có thể vượt qua trăm tuổi vẫn sinh trưởng tốt,
tuổi thọ kinh tế khoảng 40 – 60 năm

2.1. Các đặc điểm thực vật học 
 Rễ
- Loài Mắc ca mang đặc điểm chung của họ
Protaceae là rễ cọc kém phát triển nhưng rễ
bàng rất rộng lớn và rất rậm, dù cây mọc từ hạt
hay từ hom. Bộ rễ Mắc ca chủ yếu phân bố
trong tầng đất 70cm trở lại, trong đó 70% tập
trung tầng đất mặt từ 0-30cm. Tán nặng, rễ
nông làm cho Mắc ca chịu bão kém


2.1. Các đặc điểm thực vật học (Tiếp)
 Thân
- Thân Mắc ca thẳng đứng, chia cành rất nhiều.
Cành tròn đều có nhiều mụn lồi (Bì khổng), vỏ
nhám không xẻ cành, vết cắt trên vỏ có màu đỏ
tối, gỗ rất cứng. Khi nhân bằng hom có khả
năng phát rễ từ bì khổng, góp thêm thuận lợi
cho nhân hom và chất lượng cây hom.


2.1. Các đặc điểm thực vật học (Tiếp)
 Lá
- Có 3 hoặc 4 lá mọc cách theo đường xoáy ốc. Lá
cứng, mép lá lượn sóng, mặt lá thường uốn
lượn, lá nguyên mép hoặc có răng cưa, đôi khi
răng cưa nhọn cứng như gai. Gân nổi rất dễ
thấy.

2.1. Các đặc điểm thực vật học (Tiếp)
 Hoa
- Hoa tự đuôi sóc mọc ra từ cành 1,5 đến 2 tuổi, có
khi cành 3 tuổi vẫn trổ hoa, tập trung chủ yếu ở
đầu cuối đoạn cành. Hoa thường mọc thành
chùm đôi hoặc 3-4 bông trên 1 cuống hoa chung
dài 3-4 mm, mỗi bông dài khoảng 12mm.
- Hoa lưỡng tính, cánh hoa thoái hoá, mỗi bông có
4 cánh hoa do 4 cánh đài hoa mọc dài ra mà
thành, trước khi nở chúng dính liền nhau thành
búp dài tròn.


2.1. Các đặc điểm thực vật học (Tiếp)
 Hoa (tiếp)
- Bầu hoa thượng vị chứa 2 phôi châu nhưng thường
chỉ 1 phôi phát dục và sau này tạo thành hạt tròn.
Nếu cả 2 phôi đều thụ tinh tốt quả sẽ chứa 2 hạt
hình bán cầu chất lượng thương phẩm sẽ kém.
- Nhuỵ cái rất dài, trước khi hoa nở vòi nhị cái dài ra
rất nhanh, uốn cong và lách ra khỏi búp cánh rồi
vươn thẳng. 4 nhuỵ đực đính trên 4 cánh giả và
chỉ bật ra được khi hoa đã nở, nhị đực uốn cong
xuống phía dưới cách xa đầu nhuỵ cái. Do đó phối
hợp nhiều dòng để thụ phấn chéo nhờ côn trùng
là cần thiết.

2.1. Các đặc điểm thực vật học (Tiếp)
 Quả
- Kích thước khoảng 2.5cm, nặng 8-9g, vỏ quả dày
2-3mm. Quả thường mọc thành chùm 2-3 quả
trên cuống hoa tự, đôi khi có chùm có 17-20
quả. Vỏ quả gồm 2 lớp gồm lớp vỏ ngoài láng
bóng tạo nên bởi những tế bào dạng sợi và lớp
áo trong tạo nên bởi tế bào nhu mô, khi lớp áo
này chuyển màu từ trắng sang nâu rồi đen là
dấu hiệu cho thấy quả đã chín.


2.1. Các đặc điểm thực vật học (Tiếp)
 Quả (tiếp)
- Trong sản xuất người ta thường dựa vào đặc điểm
này để đánh giá độ chín của quả. Hạt rất cứng,
gồm lớp vỏ dày 2-5mm, nhân tạo nên bởi 2 tử
diệp hình bán cầu chứa đầy phôi nhũ và phôi
hình cầu rất nhỏ gắn giữa 2 tử diệp và nằm sát
châu khổng (lỗ nẩy mầm). Tuy rất nhỏ nhưng
phôi thành thục vẫn có đủ trục phôi, mầm thân
và mầm rễ.


2.1. Các đặc điểm thực vật học (Tiếp)
 Quả (tiếp)
- Trên vỏ hạt có thể thấy rốn hạt, lỗ nẩy mầm và
đường gân chạy liền giữa rốn và lỗ nẩy mầm, khi
nẩy mầm vỏ hạt sẽ nứt theo đường gân này. Vỏ
hạt gồm 2 lớp,lớp ngoài dày gấp 15 lần lớp áo

trong và tạo ra bởi những tế bào có lớp vỏ
cenlulose rất dày và tế bào thạch. Khi già cả 2 loại
tế bào này đều hoá gỗ cao độ làm cho vỏ hạt rất
cứng.
- Lớp áo trong rất mỏng, phần sát rốn hơi có màu
nâu, phần sát lỗ nảy mầm màu trắng sữa.


2.2. Các đặc điểm sinh học
Các tập tính phát triển cành :
• Nắm vững quy luật phát sinh và hình thái cành có
ý nghĩa quan trọng đối với tạo tán, thúc hoa, nhân
giống bằng hom và ghép.
• Cây Mắc ca mỗi năm phát lộc 3-4 lần, Từ khi ngọn
non mọc ra cho đến khi đoạn cành thành thục cần
40 ngày, 18-28 ngày tiếp theo lại phát lộc tiếp.


Các tập tính phát triển cành (tiếp):
• Ở cây trưởng thành đang sai quả tại Nam Quảng
Tây, mỗi năm thường chỉ phát lộc 3 lần, tập trung
vào các tháng 4 (Lộc xuân), tháng 6 (Lộc hè),
tháng 10 (Lộc thu), ngoài ra trong mọi lúc trên
cây vẫn thường xuyên có lộc non phát rải rác. Vào
mùa nóng nhất trong năm từ trung tuần tháng 7
đến hạ tuần tháng 8, Mắc ca mọc chậm, đặc biệt
là các giòng ưa mát 508, 344 lá non thường mất
màu xanh và một số chứng bệnh sinh lý khác như
lá bạc trắng.

Các tập tính phát triển cành (tiếp):
• Từ cuối tháng 12 đến hết tháng 2 năm sau, Mắc ca
thường không trổ cành non. Mỗi đoạn cành sinh ra
sau mỗi lần phát lộc thường dài 30-50cm gồm 7-10
mắt. Trên cây non hoặc cây đang sinh trưởng mạnh
mẽ, đoạn cành này có thể dài tới 1,0cm, chồi hoa
thường phát ra từ cành tương đối già – khoảng 1,5
đến 3 tuổi. Trên cây còn non quy luật này càng rõ.
Hoa quả còn có thể mọc ra từ cành rất nhỏ, chỉ dài
1cm nằm khuất trong tán lá. Hiện tượng phát lộc
thường gặp là 3 chồi nách của 3 nách lá mọc cách
xoáy ốc cùng mọc ra 1 lúc, nhưng cũng có lúc đồng
thời phát ra 9-12 lộc non.


2.2. Các đặc điểm sinh học (tiếp)
 Tập tính ra hoa.
Có thể chia 3 thời kỳ là hình thành chồi hoa, vươn dài của hoa tự và
hoa nở. Khi chồi hoa được hình thành và mắt thường có thể thấy
rõ, thì chồi hoa bước vào giai đoạn ngủ kéo dài từ 50 -96 ngày tuỳ
theo vùng khí hậu, sau đó hoa tự bắt đầu vươn dài, sớm muộn tùy
nơi nhưng thời kỳ vươn dài thường mất 60 ngày. Như vậy mùa
hoa nở thường muộn hơn hình thành chồi hoa 137 đến 153 ngày.
Thời điểm hoa nở thường đến sau phân chia giảm nhiễm của tế
bào mẹ của phôi hoa khoảng 2-3 tuần. Khi hoa nở, vòi nhị cái mọc
dài và bị uốn cong suốt 6-7 ngày, tới ngày thứ 10 phần uốn cong
lớn nhất làm nứt đường gân nối trên búp cánh hoa (gi) nhưng hoa
cũng vẫn chưa nở, lúc này búp cánh hoa đã kịp chuyển màu từ
xanh sang trắng sữa. Nhưng cũng có những giòng (như 246), cho

đến lúc nở, cánh hoa cũng vẫn chưa hết màu xanh.


Tập tính ra hoa.(tiếp)
• Khoảng ngày thứ 12 hoa bắt đầu tung phấn lên đầu
vòi nhuỵ cái. Vòi nhuỵ cái tiếp tục vươn mạnh rồi bật
ra khỏi búp cánh hoa (cánh hoa giả do thuỳ của đài
hoa biến dạng, trên 4 đầu cánh giả đính 4 nhuỵ
đực), sau đó 1-2 giờ hoa bắt đầu nở. Hoa thường nở
vào 7-8 giờ sáng, nở hết vào buổi trưa, thoạt đầu
các cánh hoa tách rời nhautừ đỉnh búp, vòi nhuỵ
đực vươn ra trùm lên phía trên đầu nhuỵ cái, cánh
hoa tiếp tục uốn cong ra ngoài và các bao phấn (mỗi
nhuỵ đực có 2 bao phấn) cũng rời xa đầu nhuỵ cái.


Tập tính ra hoa.(tiếp)
• Nếu mùa hoa tốt nắng thì hoa ở phần ngọn chùm
đuôi sóc nở trước, nếu thiếu nắng thì phần gốc nở
trước, hoặc cũng có thể là 2 đầu cùng nở hoặc đoạn
giữa nở trước. Mùa hoa kéo dài vài tháng, cũng có
giòng ngoài vụ hoa tập trung vẫn có một số chùm
hoa lai rai suốt năm. Trên cùng 1 hoa tự, thời gian nở
hết hoa kéo dài 1-5 ngày tuỳ theo giòng. Ở Mắc ca,
nhuỵ đực chín trước nhuỵ cái. Trong vòng 2 giờ sau
khi hoa nở, hạt phấn vẫn chưa nảy mầm trên đầu
nhuỵ cái. Hạt phấn bắt đầu nảy mầm sau khi hoa nở
24-26 giờ, tăng mạnh sau 48 giờ.

2.2. Các đặc điểm sinh học (tiếp)
• Phát triển của quả và vấn đề rụng non.
Sau khi thụ tinh, phôi châu thứ hai thường bất dục,
đôi khi cả 2 phôi châu đều thụ tinh thành công và
sinh ra quả 2 hạt. Trường hợp này rất hiếm, hạt có
hình bán cầu và làm giảm chất lượng. Trong quá
trình phát triển của quả, rụng non là vấn đề rất
thường gặp ở Mắc ca.Trên 1 chùm 300 bông hoa,
ban đầu có thể có từ 6-35% đậu thành quả nhưng
cuối cùng chỉ còn 0,3% phát triển được thành quả
chín già.


Phát triển của quả và vấn đề
rụng non (tiếp)
Hiện tượng rụng non có thể chia 3 thời kỳ :
(1) Trong vòng 14 ngày sau khi hoa tàn, phần lớn
những hoa đã thụ phấn nhưng thụ tinh không thành
công đều lần lượt rụng hết. Đầu nhuỵ cái của những
hoa này có thể có phấn hoa đã nảy mầm nhưng chưa
hoàn tất quá trình thụ tinh, số còn lại đã có bầu nhuỵ
cái nở to, chứng tỏ đã thụ tinh tốt.


Phát triển của quả và vấn đề
rụng non (tiếp)
Tích luỹ dầu:

Sau khi hoa tàn và hình thành quả non, Mắc-ca cần có 215
ngày để quả chín, tức 30 tuần. Khi đó hàm lượng dầu trong

nhân đạt tới 75-79%. Khi hàm lượng dầu trong nhân không
ngừng tăng lên thì hàm lượng đạm trong nhân cũng không
ngừng giảm xuống.
Hàm lượng đường sau khi hoa tàn tăng lên không ngừng cho
tới ngày thứ 111 sau đó bắt đầu giảm dần.
(2) Từ ngày thứ 21 đến ngày 56, quả non rụng dồn dập dù đã
thụ tinh tốt.
(3) Từ ngày 70 đến khi quả gần chín (ngày thứ 210) quả rụng
rải rác.


III. PHÂN LOẠI VÀ GIỚI THIỆU CÁC
DÒNG VÔ TÍNH ĐƯỢC GÂY TRỒNG
1. Phân loại:
Chi Macadamia có 18 loài, trong đó 10 loài nguyên sản tại úc, 6
loài tại Tân Cri-đo-nia, 1 loài tại Ma-đa-gas-ca, 1 loài tại đảo Xi-ri-bô.
Trong 18 loài trên chỉ có 2 loài đã được gây trồng trên quy mô
thương mại là:
- Macadamia integrifolia - Mắc ca vỏ hạt láng hay mắc-ca lá nguyên.
- Macadamia tetraphylla- Mắc ca vỏ hạt nhám hay mắc-ca mép lá răng cưa.
Các loài mắc-ca còn lại có nhân nhỏ, vị đắng, ít nhiều chứa độc tố
nên chưa được gây trồng nhiều.
Nếu gộp các loài đã được gây trồng, có triển vọng hoặc có giá trị
làm cây cảnh thì có thể kể tới 5 loài sau đây :