NHỮNG tư TƯỞNG nổi bật của hồ CHÍ MINH về THỜI đại và KIÊN ĐỊNH CON ĐƯỜNG đi lên CHỦ NGHĨA xã hội ở VIỆT NAM TRONG XU THẾ THỜI đại HIỆN NAY

NHỮNG TƯ TƯỞNG NỔI BẬT CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ THỜI ĐẠI VÀ
KIÊN ĐỊNH CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM
TRONG XU THẾ THỜI ĐẠI HIỆN NAY
I. NHỮNG TƯ TƯỞNG NỔI BẬT CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ THỜI ĐẠI
Nghiên cứu hệ thống các quan điểm cách mạng trong tư tưởng Hồ Chí Minh,
một trong những vân đề cơ bản được thể hiện sâu sắc là hệ thống các quan niệm về
thời đại mới. Trong nhiều bài nói, bài viết, Hồ Chí Minh đã có những quan niệm
và luận giải sâu sắc về nội dung, mâu thuẫn, đặc điểm, xu thế của thời đại.
Về nội dung thời đại mới, với nhãn quan chính trị của người Cộng sản chân
chính, Hồ Chí Minh đã kế thừa quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, nhận rõ giá trị thời đại lớn lao của cách mạng Tháng
Mười Nga 1917. Hồ Chí Minh đã nhất quán khẳng định cách mạng Tháng Mười là
mốc son chói lọi mở ra một thời đại mới, bởi lẽ đây là cuộc cách mạng nó khác hẳn
về chất so với các cuộc cách mạng khác diễn ra trong lịch sử. Cách mạng Tháng
Mười Nga năm 1917 đã thủ tiêu mọi hình thức bóc lột chứ không phải thay thế
hình thức bóc lột này bằng hình bóc lộc của giai cấp khác, khắc phục tình trạng
cách mạng nửa vời của các cuộc cách mạng đã diễn ra trong quá khứ trước đó.
Cách mạng Tháng Mười đánh dấu bước ngoặt vĩ đại là đã mở ra một chế độ xã hội
mới, hiện thực hóa lý tưởng Cộng sản và chứng minh vai trò lịch sử của giai cấp
công nhân trên thực tế. Nhận thức sâu sắc giá trị, sự ảnh hưởng tích cực của cách
mạng Tháng Mười Nga 1917, Hồ Chí Minh đã đánh giá “Năm 1917, do cách mạng
Nga mà tư tưởng Cộng sản truyền bá khắp thế giới” 1. Cách mạng Tháng Mười Nga
vĩ đại mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc.
Hồ Chí Minh đã khẳng định thời đạy ngày nay là thời đại quá độ từ chủ
nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Hồ Chí Minh viết:
1 Hå ChÝ Minh, Toàn tập, tập 3, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 464.


“Cách mạng Tháng Mười thắng lợi đã mở đầu một thời đại mới - thời đại quá độ từ
chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới” 2. Chỉ có nhà lãnh
tụ thiên tài, chân chính của giai cấp công nhân, trung thành vời lý luận chủ nghĩa

Mác - Lênin mới thấy rõ giá trị của việc khẳng định nội dung cơ bản của thời đại
mới. Thời đại mới khác hẳn về chất so với thời đại tư bản chủ nghĩa, thời đại mới
cho phép các dân tộc sau khi giành được độc lập, tự do có thể lựa chọn con đường
đi lên chủ nghĩa xã hội và có thể lựa chọn con đường tư bản chủ nghĩa. Việc lựa
chọn con đường nào? là quyền của mỗi dân tộc, nhưng cách mạng Tháng Mười
Nga giành được thắng lợi mở ra một chế độ xã hội mới đã phủ định chế độ xã hội tư
bản chủ nghĩa. Chế độ xã hội chủ nghĩa ra đời, chưa có sẵn mô hình cụ thể trong lịch
sử nhưng ngay từ khi ra đời đã chứng minh trên thực tế tính ưu việt của nó, hơn hẳn
chủ nghĩa tư bản. Vì thế, giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở mỗi nước sau khi
giành được độc lập có thể bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa mà đi lên xây dựng chủ
nghĩa xã hội, chủ nghĩa Cộng sản.
Việc khẳng định nhất quán nội dung thời đại mới là thời đại quá độ từ chủ nghĩa
tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới của Hồ Chí Minh đã có giá trị lý
luận và thực tiễn lớn lao soi sáng con đường cách mạng Việt Nam là bỏ qua con đường
phát triển tư bản chủ nghĩa tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Nước ta là một nước thuộc địa nửa phong kiến, sau khi giành được độc lập sẽ
lựa chọn con đường cách mạng nào? đi theo con đường tư bản chủ nghĩa hay xã hội
chủ nghĩa? Đây là vấn đề hệ trọng, có tính bước ngoặt của cách mạng Việt Nam
trong những năm đầu của Thế kỷ XX. Nếu Hồ Chí Minh không sáng suốt nhận thức
đúng nội dung, không chuẩn bị kỹ lưỡng về tư tưởng, đường lối chính trị đúng đắn
mà nước ta lựa chọn con đường xây dựng chế độ xã hội tư bản chủ nghĩa thì sẽ ra
sao? Phải chăng như vậy, cách mạng Việt Nam sẽ bước chân vào con đường cũ đã
2 Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 637.


lỗi thời, lạc hậu và mang tính chất nửa vời, không đem lại cuộc sống ấm no, hạnh
phúc thực sự cho nhân dân lao động, không xoá bỏ triệt để cơ sở nảy sinh áp bức
bóc lột…
Về mâu thuẫn thời đại, trong nhiều tác phẩm Hồ Chí Minh đã chỉ ra một số
mâu thuẫn cơ bản như mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản; mâu

thuẫn giữa đế quốc với các dân tộc thuộc địa, phụ thuộc; mâu thuẫn giữa các nước
đế quốc với đế quốc… Trong bài “Thường thức chính trị” viết năm 1953, Người
viết:
“1. Mâu thuẫn giữa giai cấp tư bản và giai cấp vô sản. Vô sản ngày càng
cùng khổ, mà giác ngộ ngày càng cao, càng kiên quyết làm cách mạng để đánh đổ
chủ nghĩa tư bản.
2. Mâu thuẫn giữa đế quốc với các dân tộc thuộc địa, phụ thuộc. Đế quốc
bóc lột ngày càng tàn tệ, nhân dân các thuộc địa ngày càng đau khổ, càng giác ngộ,
càng kiên quyết làm cách mạng đánh đổ đế quốc chủ nghĩa. Vô sản các nước cùng
với dân tộc các thuộc địa kết thành bạn đồng minh để đánh đổ kẻ thù chung là đế
quốc chủ nghĩa.
3. Mâu thuẫn giữa các nhóm tư bản độc quyền và giữa các nước đế quốc vì
chúng tranh nhau thị trường, tranh nhau thuộc địa, rồi đi đến đánh nhau”3.
Bằng những lời lẽ bình dị, Hồ Chí Minh đã nêu ra những mâu thuẫn cơ bản của
thời đại mới, vừa lý giải cho đội ngũ cán bộ, đảng viên hiểu vì sao lại tồn tại những mâu
thuẫn đó. Sự vận động phát triển các mâu thuẫn cơ bản của thời đại, tất yếu làm cho
cách mạng vô sản, cách mạng dân tộc bùng nổ và giành thắng lợi.
Về đặc điểm của thời đại mới, Hồ Chí Minh đã tán đồng với bản Tuyên ngôn
của 81 Đảng Cộng sản và công nhân quốc tế hợp ở Mátxcơva 1960, bổ sung và
3 Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.224.


phát triển nội dung của bản Tuyên ngôn 1957. Hồ Chí Minh, đã nêu lên đặc điểm
thời đại mà Tuyên ngôn đã khẳng định: “Đặc điểm thời đại ta là: Hệ thống xã hội
chủ nghĩa đã trở thành lực lượng quyết định cho sự phát triển của loài người”. “Nói
về chiến tranh và hoà bình: còn chủ nghĩa đế quốc thì vẫn còn nguy cơ chiến tranh,
mà đế quốc Mỹ là trùm bọn hiếu chiến”4.
Là một lãnh tụ thiên tài của giai cấp công nhân Việt Nam, của dân tộc Việt
Nam, Hồ Chí Minh đã nắm chắc đặc điểm thời đại mới, bám sát thực tiễn cách
mạng và đưa ra những khái quát đúng đắn. Người khẳng định; thời đại chúng ta là

thời đại các dân tộc bị áp bức đứng lên giành quyền độc lập dân tộc và tự do của
mình. Chủ nghĩa thực dân đang tan dã và không bao lâu nữa sẽ bị tan dã hoàn toàn.
Hồ Chí Minh thường xuyên căn dặn đội ngũ cán bộ, đảng viên và trí thức, phải có
nhận thức và hành động phù hợp với sự phát triển của đặc điểm thời đại mới: “Chúng
ta phải biết rằng: chúng ta rất vinh dự sống trong một thời đại rất to lớn, sự vật thay
đổi và phát triển rất mau chóng. Trong khoảng mấy mươi năm nay, chúng ta đã thấy
bao nhiêu phát minh mới mẻ như vô tuyến điện, vô tuyến truyền hình, sức nguyên
tử… Người đã chinh phục nhiều lực lượng thiên nhiên để phục vụ cho loài người”5.
Cùng với việc làm rõ những đặc điểm của thời đại mới, Hồ Chí Minh đã chỉ
rõ tính chất thời đại mới là rất oanh liệt. Xu thế chủ đạo của thời đại mới là: “Con
đường tiến tới Chủ nghĩa xã hội của các dân tộc là con đường chung của thời đại,
của lịch sử, không ai ngăn cản nổi”6.
Trên cơ sở quan điểm sâu sắc về thời đại mới, Hồ Chí Minh đã vận dụng
sáng tạo và giải quyết những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, như: lựa
chọn con đường cách mạng, phương pháp cách mạng, để giải phóng dân tộc khỏi
áp bức bóc lột… Hồ Chí Minh luôn đặt sự nghiệp cách mạng Việt Nam trong dòng
4 Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp 10, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.232.
5 Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.147.
6 Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr. 449.


chảy của thời đại: “Thời đại mới khiến cách mạng Việt Nam phải là cách mạng dân
chủ mới (tức là cách mạng dân tộc - dân chủ nhân dân hiện nay). Cách mạng Nga
thành công, mặt trận đế quốc và tư bản thế giới đã tan vỡ 1/6 trên quả đất… vì vậy,
cách mạng Việt Nam phải cách mạng dân chủ mới, chứ không phải là dân chủ cũ”7.
Trong lịch sử dân tộc vào những năm cuối thế kỷ XIX, thực dân Pháp đem quân
xâm lược nước ta, với truyền thống yêu nước nồng nàn, không chịu mất nước,
không chịu làm nô lệ, nhân dân ta đã liên tục đứng lên chống thực dân Pháp và tay
sai, nhưng các cuộc đấu tranh của nhân dân ta đều thất bại do thiếu lý luận khoa
học soi sáng, dẫn đường. Trong phong trào yêu nước chống thực dân Pháp, ở Việt

Nam lúc này đã xuất hiện nhiều trào lưu tư tưởng và các cuộc vận động cách mạng
với khuynh hướng, đường lối và phương pháp cách mạng khác nhau. Kết cục các
phong trào yêu nước kháng Pháp lúc đó cùng những bài học xương máu rút ra từ
các cuộc đấu tranh bi hùng của dân tộc cho thấy, đến đầu thế kỷ XX, con đường
cứu nước của dân tộc lâm vào ngõ cụt, khủng hoảng, tình hình đen tối như không
có đường ra và dân tộc Việt Nam vẫn nằm trong cảnh đêm dài nô lệ. Chỉ có Hồ Chí
Minh, sau 10 năm bôn ba tìm kiếm con đường cứu nước đã đến với chủ nghĩa
Mác - Lênin, đến với nước Nga và nắm bắt xu thế thời đại mới khắc phục được
tình trạng khủng hoảng con đường cách mạng ở Việt Nam.
Với tư duy chính trị sắc bén, tư tưởng vĩ đại của Hồ Chí Minh là luôn đặt sự
nghiệp cách mạng Việt Nam trong xu thế thời đại mới. Đi theo con đường của cách
mạng Tháng Mười, nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân và
Đảng Mác - Lênin đã kiên quyết đấu tranh chống bọn thực dân. Vì vậy, cách mạng
của Việt Nam giành được thắng lợi to lớn, Hồ Chí Minh đã đánh giá: “Năm 1945,
nhân dân Việt Nam đã làm cách mạng Tháng Tám, đánh đuổi bọn thực dân ra khỏi đất

7 Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr .210.


nước và xây dựng chính quyền nhân dân. Đó là một bước ngoặt trong lịch sử của dân
tộc chúng tôi”8.
Sự thiên tài của Hồ Chí Minh, còn thể hiện ở nắm bắt phương pháp cách
mạng, đoàn kết lực lượng cách mạng trong nước với lực lượng cách mạng hùng
hậu của thời đại mới. Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cách mạng Việt Nam đã đi từ
thắng lợi này đến thắng lợi khác, điều đó chứng minh rằng trong thời đại đế quốc
chủ nghĩa, ở một nước thuộc địa nhỏ, với sự lãnh đạo của giai cấp vô sản và chính
đảng của nó, dựa vào quần chúng nhân dân rộng rãi trước hết là nông dân và đoàn
kết được mọi tầng lớp nhân dân yêu nước trong mặt trận thống nhất, với sự đồng
tình ủng hộ của phong trào cách mạng thế giới, trước hết là của phe xã hội chủ
nghĩa hùng mạnh, nhân dân nước đó nhất định thắng lợi” 9. Hồ Chí Minh thực sự là

nhà lý luận, nhà hoạt động cách mạng lỗi lạc và xứng đáng là con người thời đại
mới.
Đánh giá công lao của Hồ Chí Minh, Đảng ta đã khẳng định: “Hồ Chủ tịch
đã qua đời! Nhưng Người để lại cho chúng ta một di sản vô cùng quý báu. Đó là
thời đại Hồ Chí Minh, thời đại rực rỡ nhất trong lịch sử quang vinh của dân tộc. Đó
là kỷ nguyên độc lập, tự do của tổ quốc, kỷ nguyên chủ nghĩa xã hội ở nước ta” 10.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là một nhà đại cách mạng và nhờ uy tín của Người mà Việt
Nam đã có địa vị hiện nay trên thế giới. Sự nghiệp cách mạng, tư tưởng cách mạng
vĩ đại của Hồ Chí Minh để lại cho toàn Đảng, toàn dân ta vô cùng quý báu.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về
những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát
triển sáng tạo học thuyết chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện hoàn cảnh cụ thể
của nước ta, kế thừa các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa
8 Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.576.
9 Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp 9, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,1996, tr. 316.
10 Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.519.


văn hóa nhân loại. Nghiên cứu quan niệm Hồ Chí Minh về thời đại mới và sự vận
dụng những vấn đề cơ bản của thời đại vào giải quyết các nhiệm vụ cách mạng
Việt Nam là một trong những vấn đề nổi bật, thật kiệt suất trong tư tưởng quý báu
của Người để lại cho toàn Đảng, toàn dân ta. Những tư tưởng cơ bản đó, mới chỉ là
những nghiên cứu bước đầu trong khuôn khổ nghiên cứu của cá nhân với những
giá trị to lớn của nó trong hiện tại và tương lai cần phải có sự đầu tư thích đáng
hơn.
II. KIÊN ĐỊNH CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM
LÀ PHÙ HỢP VỚI XU THẾ CỦA THỜI ĐẠI NGÀY NAY
Sau những biến cố chính trị xảy ra ở Liên Xô và Đông Âu vào đầu thập niên
cuối của thế kỷ XX đến nay, chủ nghĩa xã hội vẫn đang trong giai đoạn thoái trào
và chủ nghĩa tư bản tạm thời chiếm ưu thế. Tương quan so sánh lực lượng trên thế

giới thay đổi theo hướng bất lợi cho phong trào Cộng sản và công nhân quốc tế,
cho cuộc đấu tranh vì mục tiêu của thời đại là hòa bình, độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội. Lợi dụng thực tế đó, chủ nghĩa chống cộng và các trào lưu cơ hội xét
lại hiện đại đã trắng trợn phủ định thời đại hiện nay là thời đại quá độ từ chủ nghĩa
tư bản lên chủ nghĩa xã hội; từ đó cho rằng các nước lựa chọn con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội là trái với xu thế của thời đại hiện nay, sớm muộn sẽ sụp đổ như
Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu. Mặt khác, thế giới hiện nay, có
nhiều biến đổi to lớn, sâu sắc, mau lẹ và hết sức khó lường. Cuộc cách mạng khoa
học - công nghệ hiện đại phát triển như vũ bão, quá trình toàn cầu hóa ngày càng
lan rộng, hình thành kinh tế tri thức; các vấn đề toàn cầu đang gây nên những hậu
quả nghiêm trọng; xung đột dân tộc, tôn giáo, bạo loạn xã hội, chủ nghĩa khủng bố,
xung đột vũ trang, tranh chấp chủ quyền biển đảo, các vấn đề an ninh phi truyền
thống… diễn biến hết sức phức tạp. Các mâu thuẫn của thời đại và xu thế thế giới
cũng có nhiều biến đổi cả về nội dung và hình thức.


Bên cạnh đó, các quốc gia, dân tộc với chế độ xã hội và trình độ phát triển
khác nhau cùng tồn tại, vừa hợp tác, vừa dấu tranh, cạnh tranh gay gắt vì lợi ích
quốc gia, dân tộc. Các nước lớn đang tìm cách tăng cường ảnh hưởng, tập hợp lực
lượng nhằm thay đổi cục diện quốc tế có lợi cho mình và kiềm chế các đối thủ
khác. Chủ nghĩa tư bản hiện đại tuy còn tiềm năng phát triển nhất định, song đang
đi vào suy thoái, kinh tế, khủng hoảng nợ công, mâu thuẫn xã hội ngày càng trở
nên sâu sắc. Các nước đang phát triển và chậm phát triển đang gặp rất nhiều khó
khăn phức tạp trong cuộc đấu tranh chống nghèo nàn, lạc hậu và sự can thiệp, áp
đặt, xâm lược của các thế lực đế quốc để bảo vệ độc lập, chủ quyền của mình.
Những biến đổi to lớn, sâu sắc đó của thế giới là hiện thực khách quan. Song
vấn đề đặt ra là, những biến đổi đó có làm thay đổi nội dung, tính chất của thời đại
hiện nay hay không? Những biến đổi đó tác động và gây ra những hậu quả như thế
nào về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của các quốc gia dân tộc, cũng như của
chủ nghĩa xã hội thế giới và của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Đặc

biệt, những biến đổi mới của thời đại hiện nay có tác động và ảnh hưởng như thế
nào đối với quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, cũng như những định hướng
phát triển đất nước về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối
ngoại và việc hiện thực hóa những định hướng mà Đảng ta đã xác định trong
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ (Bổ sung, phát triển năm 2011)
nhằm xây dựng thành công và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Nghiên cứu về thời đại hiện nay chúng ta phải thường xuyên bám sát hiện
thực và phải dựa trên cơ sở lý luận là quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh và của Đảng ta về thời đại.
Bởi lẽ, nghiên cứu lịch sử tư tưởng nhân loại cho thấy đã có nhiều nhà tư
tưởng đưa ra quan niệm của mình về thời đại và phân chia sự phát triển xã hội loài


người thành những thời đại lịch sử từ thấp đến cao. Tuy nhiên do hạn chế về lịch
sử, các quan điểm thường phiến diện, chưa phản ánh đầy đủ, chân thực và khoa
học về thời đại. Chỉ khi chủ nghĩa Mác - Lênin ra đời dựa trên quan điểm của chủ
nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử, chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ rõ
cơ sở quan trọng hàng đầu để phân chia các thời đại khác nhau trong lịch sử thời
đại là hình thái kinh tế - xã hội. Ph.Ănghen đã khẳng định: “... .trong mỗi thời đại
lịch sử, phương thức chủ yếu của sản xuất kinh tế và trao đổi, cùng với cơ cấu xã
hội do phương thức đó quyết định đã cấu thành cơ sở cho lịch sử Chính trị của
thời đại và lịch sử của sự phát triển trí tuệ của thời đại và lịch sử của sự phát triển
trí tuệ của thời đại, cái cơ sở mà chỉ có xuất phát từ đó mới cắt nghĩa được lịch sử
đó...”.1
Chủ nghĩa Mác - Lênin còn dựa vào cơ sở giai cấp giữ vị trí trung tâm để
phân kỳ thời đại lịch sử. Giai cấp được coi là trung tâm của thời đại phải có hai
điều kiện quan hệ chặt chẽ với nhau: một là, đại diện cho phương thức sản xuất
tiên tiến đã ra đời trong hiện thực; hai là, phong trào đấu tranh của giai cấp đó phù
hợp với chiều hướng phát triển khách quan của lịch sử, phù hợp với lợi ích, nguyện

vọng của quần chúng nhân dân lao động và các lực lượng tiến bộ của lịch sử.
V.I.Lênin đã chỉ rõ: “Chúng ta biết giai cấp nào đứng ở trung tâm của thời đại này
hay thời đại khác và xác định nội dung căn bản, phương hướng phát triển chính của
thời đại ấy, những đặc điểm chủ yếu của bối cảnh lịch sử của thời đại ấy”2.
Từ phương pháp tiếp cận mácxít gắn với thực tiễn thắng lợi vĩ đại của cách
mạng Tháng Mười, V.I.Lênin đã khẳng định: “Cách mạng Tháng Mười là sự mở
đầu của sự thay đổi thế giới giữa hai thời đại lịch sử thế giới: thời đại tư sản và
thời đại xã hội chủ nghĩa”. Kế thừa quan điểm của chủ nghĩa
11

Mác - Lênin,

C.Mác, Ph.Ănghen, “Lời tựa cho bản tiếng Anh”, Mác, Ănghen, Toàn tập, tập 21, Nxb Chính trị quốc gia, Hà
Nội, 1995, tr.523.
22 V.I.Lênin, “Dưới ngọn cờ của người khác”, Lênin, Toàn tập, tập 26, Nxb Tiến bộ, 1980, tr.174, 175.


Hội nghị Đại biểu các Đảng cộng sản và công nhân quốc tế tại Mátxcơva năm
1957, 1960 đã khẳng định: Thời đại chúng ta mà nội dung chủ yếu là sự quá độ từ
chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, mở đầu bằng cuộc cách mạng Tháng Mười
Nga Vĩ đại, là thời đại đấu tranh giữa hai hệ thống xã hội đối lập, là thời đại cách
mạng xã hội chủ nghĩa và cách mạng giải phóng dân tộc, là thời đại sụp đổ của chủ
nghĩa đế quốc, tan rã của chủ nghĩa thực dân là thời đại có nhiều nước đi lên chủ
nghĩa xã hội, là thời đại thắng lợi của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản trên
phạm vi toàn thế giới.
Thời đại là một khái niệm khoa học dùng để phân kỳ lịch sử xã hội, phân
biệt những nấc thang phát triển của xã hội loài người. Thời đại lịch sử diễn ra nhiều
giai đoạn với những đặc điểm chung nhưng ở từng giai đoạn cụ thể lại có đặc điểm
riêng và nổi bật. Trong một thời kỳ lịch sử các nước có điểm xuất phát khác nhau
về trình độ phát triển, nên các hình thức, đặc điểm của sự quá độ cách mạng từ

hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa lên hình thái kinh tế - xã hội cộng sản
chủ nghĩa cũng diễn ra một cách khác nhau về thời gian. Vì vậy, sự quá độ từ chủ
nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản là quá trình lâu dài và
phức tạp, không phải là một con đường thẳng tắp đối với mỗi quốc gia dân tộc
cũng như đối với toàn thể loài người. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về
thời đại cho thấy hiện nay vẫn còn giữ nguyên giá trị, vẫn là cơ sở khoa học vững
chắc để nhận thức đúng đắn về thời đại và những biến đổi mới đang diễn ra hiện
nay.
Trung thành với quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
về thời đại, Đảng ta từ khi ra đời đến nay luôn luôn giữ vững lập trường và bản
lĩnh chính trị của một Đảng mácxít chân chính lãnh đạo cách mạng Việt Nam giành
được nhiều thành tựu to lớn. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, có lúc
gặp thuận lợi, có lúc gặp khó khăn Đảng ta vẫn kiên định và có quan điểm đúng


đắn về thời đại hiện nay, luôn trung thành với lợi ích của giai cấp công nhân, của
nhân dân lao động và toàn thể dân tộc. Đảng Cộng sản Việt Nam luôn trung thành
với chủ nghĩa Mác - Lênin đồng thời tích cực đấu tranh bảo vệ, phát triển làm
phong phú thêm kho tàng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong đó có lý luận
về thời đại hiện nay. Nghiên cứu các văn kiện của Đảng trong công cuộc đổi mới
toàn diện đất nước từ 1986 đến nay cho thấy do luôn bán sát hiện thực thế giới và
đất nước, vấn đề lý luận thời đại đã được Đảng ta nhận thức và trình bày hệ thống
có cơ sở khoa học, toàn diện cả về đặc điểm, nội dung, mâu thuẫn, xu thế của thời
đại, với điểm nổi bật

dưới đây:

Thứ nhất, Đảng ta luôn nhất quán khẳng định nội dung tính chất thời đại
hiện nay vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội mở đầu
bằng cuộc cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại năm 1917. Đại hội đại biểu toàn

quốc lần thứ VIII của Đảng ta đã khẳng định: Sau những biến cố Chính trị ở Liên
Xô và Đông Âu, chủ nghĩa xã hội tạm thời lâm vào thoái trào, nhưng điều đó
không làm thay đổi tính chất của thời đại, loài người vẫn đang trong thời đại quá
độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Điều đó chứng minh bản lĩnh chính trị
vững vàng của Đảng ta, phân tích đúng đắn tình hình và làm rõ hiện tượng và bản
chất của thời đại hiện nay.
Thứ hai, Đảng ta đã khẳng định đánh giá đúng đặc điểm và mâu thuẫn cơ
bản của thời đại hiện nay. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng tiếp tục
khẳng định những đặc điểm nối bật trong giai đoạn hiện nay của thời đại là: “Cuộc
cách mạng khoa học và công nghệ, kinh tế tri thức và quá trình toàn cầu hóa diễn
ra mạnh mẽ, tác động sâu sắc đến sự phát triển của nhiều nước… nhưng đấu tranh
dân tộc, đấu tranh giai cấp, chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, xung đột sắc tộc,
tôn giáo, chạy đua vũ trang, hoạt động can thiệp, lật đổ, khủng bố, tranh chấp lãnh
thổ, biển, đảo, tài nguyên và cạnh tranh quyết liệt về lợi ích kinh tế tiếp tục diễn ra


phức tạp. Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương và Đông Nam Á phát triển năng
động nhưng cũng tiềm ẩn những nhân tố mất ổn định”1.
Thứ ba, Đảng ta đã chỉ rõ xu thế phát triển của nhân loại trong thời đại hiện
nay và luôn luôn đặt cách mạng Việt Nam trong dòng chảy của thời đại. Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã khẳng định: “Theo tiến hóa của lịch sử,
loài người nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội”. Đi lên chủ nghĩa xã hội là khát
vọng của nhân dân ta, là sự lựa chọn đúng đắn của Đảng cộng sản Việt Nam và
Chủ tịch Hồ chí Minh phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử”.
Nghiên cứu các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam trong thời kỳ đổi
mới đất nước toàn diện từ năm 1986 đến nay cho thấy, Đảng ta không né tránh và
luôn tỏ rõ quan điểm về thời đại hiện nay kể cả trong lúc tình hình thế giới đang
gặp phải những biến động mang tính bước ngoặt, phức tạp. Thời cuộc có thể đổi
thay, nhưng thời đại hiện nay không thay đổi, vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư
bản lên chủ nghĩa xã hội mở đầu bằng thắng lợi Cách mạng Tháng Mười Nga

1917. Trên cơ sở đó, Đảng ta vẫn luôn luôn kiên định con đường đi lên chủ nghĩa
xã hội, lãnh đạo công cuộc đổi mới toàn diện đất nước nhưng không đổi màu và
đang giành được những thành tựu quan trong trên tất cả lĩnh vực của đời sống xã
hội.

11 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011,
tr.67.