BÀI GIẢNG ẢNH GIẢ VÀ CẠM BẪY TRONG SIÊU ÂM CHẨN ĐOÁN

ẢNH GIẢ VÀ CẠM BẪY
TRONG SIÊU ÂM CHẨN ĐOÁN

BS VÕ NGUYỄN THỤC QUYÊN
BS NGUYỄN QUÝ KHOÁNG
BS NGUYỄN QUANG TRỌNG


I. ĐẠI CƯƠNG:
Hiểu được ảnh giả giúp chúng ta tránh được những sai
lầm trong phân tích hình ảnh siêu âm.


II. MỘT SỐ ĐỊNH NGHĨA:
1/ Ảnh giả ( artifact; artefact)
Hình ảnh mang một số đặc tính: không có thực, không phù
hợp cấu trúc thật trong cơ thể; che lấp một tổn thương thực
và gây sai lầm trong đánh giá tổn thương về vị trí, độ hồi âm,
kích thước, hình dạng.
Tuy nhiên trong 1 số trường hợp ảnh giả vẫn có lợi trong
chẩn đoán, ví dụ nếu có hiện tượng tăng âm sau 1 cấu trúc
hồi âm trống hay hồi âm kém giúp ta nghĩ có dịch trong cấu
trúc đó; ngược lại có bóng lưng sau cấu trúc hồi âm dầy thì
nghĩ đến đốm vôi, sỏi, xương hay khí.


2/ Cạm bẫy ( pitfall; piege)
Đây là nguyên nhân gây sai lầm trong chẩn đoán siêu
âm vì thiếu hiểu biết về ảnh giả cũng như thiếu hiểu biết
về những biến thể bình thường.
‘’ Người ta chỉ gặp cái người ta đi tìm và người ta chỉ

đi tìm cái người ta đã biết’’ ( On ne trouve que ce qu’
on cherche et on ne cherche que ce qu’ on connait)


III. Ý NGHĨA MỘT SỐ ẢNH GIẢ:
( A) ẢNH GIẢ DO TƯƠNG TÁC GIỮA MÔ VÀ SÓNG ÂM:
1/ TĂNG ÂM PHÍA SAU
( posterior enhancement; renforcement posterieur)
- Hiện tượng sáng lên ( trắng hơn) sau cấu trúc chứa dịch,
như nang gan, lách, thận, buồng trứng…
• Do cấu trúc có độ trở kháng âm nhỏ hơn độ trở kháng âm
của môi trường xung quanh, sóng âm truyền qua tiêu hao
năng lượng ít hơn hồi âm trở về có biên độ cao hơn
- Hiện tượng này có lợi là giúp chẩn đoán bản chất dịch
của tổn thương, nhưng bất lợi là che lấp tổn thương phía
sau hoặc đánh giá sai tổn thương phía sau như trong tổn
thương dịch báng.




KHÔNG ĐiỀU CHỈNH

CÓ ĐiỀU CHỈNH


2/ GIẢM ÂM PHÍA SAU
( posterior attenuation; attenuation posterieure):
• Do sóng siêu âm bị yếu đi khi xuyên sâu vì các hiệu ứng
phản xạ, khúc xạ, hấp thu, khuyếch tán..

• Hiện tượng này xảy ra trên một cấu trúc đặc, thường thấy
trên một khối u hơn là khối viêm. Ví dụ: gặp trong gan nhiễm
mỡ, xơ gan, u xơ tử cung…


UTERINE LEIOMYOMA


FATTY LIVER


3/ BÓNG LƯNG:
( acoustic shadow; cône d’ ombre):
• Đây là một ‘ dải xám’ tối hơn môi trường xung quanh sau
một cấu trúc có hồi âm dầy như sỏi, đốm vôi, xương…
• Do sóng bị phản hồi mạnh khi tiếp xúc với cấu trúc trên
nên bị tiêu hao nhiều năng lượng do đó hồi âm trở về có
biên độ thấp hơn biên độ hồi âm trở về cùng độ sâu
nhưng ở các vị trí khác trong môi trường.
Đối với trường hợp bóng lưng xảy ra sau 1 bóng khí thì
gọi là bóng lưng dơ do 2 bờ bóng lưng không sắc nét vì
khí thay đổi theo thời gian.



U BÌ BUỒNG TRỨNG



4/ HIỆN TƯỢNG DỘI LẠI NHIỀU LẦN ( reverberation):

• Hiện tượng xảy ra khi sóng siêu âm tiếp xúc với cấu trúc
có hồi âm rất dày như khí, lớp mỡ thành bụng, ống dẫn
lưu…
• Khi sóng siêu âm truyền từ đầu dò vào môi trường có
mặt phân cách với hệ số phản xạ lớn nên tạo sóng phản
hồi có biên độ lớn trở về đầu dò, sóng này tác động trên
bề mặt đầu dò tạo một vạch hồi âm dày trên màn hình.
Sau đó nó trở lại môi trường lại gặp mặt phân cách trên
nên phản hồi lần nữa…trở về tạo vạch hồi âm dày thứ 2
nằm ngang và song song với vạch trên. Do sóng dội đã đi
2 vòng từ đầu dò đến mặt phân cách nên thể hiện trên
màn hình sẽ có vị trí sâu gấp đôi và kích thước, biên độ
nhỏ hơn.
Hiện tượng này sẽ lặp đi lặp lại nhiều lần cho đến khi
năng lượng sóng dội bị triệt tiêu.




KHÍ TRONG ĐƯỜNG MẬT (PNEUMOBILIA) VÀ TÚI MẬT



5/ HÌNH ĐUÔI SAO CHỔI
( comet tail; signe de la queue de comete):
• Xảy ra khi sóng siêu âm tiếp xúc với một cấu trúc có 2 mặt
phân cách phản xạ rất mạnh nằm gần nhau.
Ví dụ: sỏi cholesterol, sỏi có chứa khí bên trong, khí đọng ở
thành túi mật, 2 bề mặt kim loại nằm gần nhau của vòng
tránh thai.

Sóng siêu âm khi dội lại phản xạ liên tiếp trên bề mặt cấu trúc
trên tạo những đường ngang trắng và đen song song và xen
kẽ nhau nhưng nhỏ dần giống như ‘ đuôi sao chổi’’
Cơ chế giống hiện tượng dội lại nhiều lần, chỉ khác ở trường
hợp đuôi sao chổi là 2 mặt phân cách nằm gần nhau.



CHOLESTEROLOSIS: STRAWBERRY GALLBLADDER



CHOLESTEROLOSIS: STRAWBERRY GALLBLADDER