Giáo án Ngữ văn 7 bài 19: Tục ngữ về con người và xã hội

Giáo án Ngữ văn lớp 7

TỤC NGỮ VỀ CON NGƯỜI VÀ XÃ HỘI
A.Mục tiêu cần đạt:
- Học sinh hiểu nội dung , ý nghĩa và một số hình thức diễn đạt( so sánh, ẩn
dụ, nghĩa đen, nghĩa bóng…) của các câu tục ngữ trong bài
- Rèn kĩ năng phân tích, cảm thụ, tìm hiểu giá trị của tục ngữ
- Có ý thức tìm tòi, nghiên cứu để hiểu một số câu tục ngữ thông dụng sưu
tầm
B.Chuẩn bị:
- Giáo viên: giáo án, sgk+sgv
- Học sinh: chuẩn bị bài
C.Các bước lên lớp
1.Ổn định tổ chức
2.Kiểm tra bài cũ:
? Tục ngữ là gì? Đọc một vài câu tục ngữ mà em sưu tầm được và nêu nội
dung, nghệ thuật
3.Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
Hoạt động 1: Khởi động
Trong cuộc sống nhân dân ta không chỉ quan sát
và đúc kết những kinh nghiệm về thiên nhiên, lao
động sản xuất mà còn có cả những vấn đề về con
người và xã hội.Để hiểu thêm và mở rộng kiến
thức về tục ngữ hôm nay chúng ta sẽ tiếp tục học:
Tục ngữ về con người và xã hội
Hoạt động 2: Đọc - Hiểu văn bản

I. Đọc – Tìm hiểu chú thích
1

Giáo án Ngữ văn lớp 7
1. Đọc
- GV hướng dẫn đọc: Giọng dứt khoát, rõ ràng
- Gv đọc mẫu
- Gọi 2 em học sinh đọc

2.Chú thích

- Học sinh và Gv nhận xét
? Em hiểu “ mặt người” và “ mặt của” là gì?

2.Tìm hiểu văn bản

“ không tày” có nghĩa như thế nào?

a.Câu 1

- Học sinh đọc câu tục ngữ số 1
Câu tục ngữ sử dụng nghệ thuật gì?

- Nghệ thuật: ẩn dụ, nhân hoá, so

- Vần lưng: mười - người

sánh, vần lưng.

- Ẩn dụ: mặt người
- Nhân hoá: mặt của

- Đề cao giá trị con người so với

- So sánh, số từ

mọi thứ của cải, người quý hơn

? Câu tục ngữ đề cao cái gì? Câu tục ngữ còn phê

của gấp nhiều lần.

phán ai? Phê phán điều gì?
? Nó còn có tác dụng an ủi khi nào? Tìm những
câu tục ngữ tương tự?

- An ủi những người không may

- Người sống đống vàng.

mất của.

- Người là vàng của là ngãi.
- Của đi thay người.
- Người làm ra của chứ của không làm ra người.
- Lấy của che thân chứ không lấy thân che của.
? Đọc câu tục ngữ số 2?
? Em hãy giải thích “ góc con người “ là gì?
( Một phần thể hiện hình thức, tính tình, tư cách
2


Giáo án Ngữ văn lớp 7

con người )
? Tại sao nói” cái răng cái tóc là góc con người”

b. Câu 2

( Cái răng cái tóc cũng thể hiện một phần hình
thức, tính cách con người. .Người răng trắng, tóc
đen mượt mà là người khoẻ mạnh, người tóc bạc

- Khuyên nhủ mọi người cần giữ

răng long là biểu hiện của tuổi già….)

gìn răng tóc của mình.

->Những gì thuộc về hình thức bên ngoài của con

- Thể hiện cách bình phẩm, nhìn

người đều biểu hiện tính cách của người đó.

nhận con người qua hình thức

? Câu tục ngữ được sử dụng trong những trường

của người đó.

hợp nào?
? Em tìm một câu tục ngữ tương tự:
Một yêu tóc bỏ đuôi gà

c. Câu 3

Hai yêu răng trắng như ngà dễ thương.

- Vần lưng
- Đối chỉnh

? Học sinh đọc thầm câu tục ngữ sè 3?
? Về hình thức câu này có gì đáng chú ý? ( vần,

- Nghĩa đen: dù đói vần phải

nhịp đối)

sạch sẽ, rách vẫn phải thơm tho.

( Nhịp 3/3)

- Nghĩa bóng: dù nghèo khổ

? Câu tục ngữ có ý nghĩa gì? Thường sử dụng

thiếu thốn vẫn phải sống trong

trong những trường hợp nào?

sạch .

( Sử dụng trong những tình huống dễ sa đà trượt

ngã )
? Tìm câu tục ngữ tương tự?

d.Câu 4

- Giấy rách phải giữ lấy lề.

- 4 vế đẳng lập, bổ sung cho

- No nên bụt, đói nên ma.

nhau.

? Học sinh theo dõi sgk, ®äc thÇm c©u 4?

- Điệp từ: học
3


Giáo án Ngữ văn lớp 7
? Về cấu tạo câu tục ngữ này có gì đặc biệt?
? Điệp từ “ học” có tác dụng gì?
( Nhấn mạnh, mở ra những điều con người cần
phải học )
? Em hiểu “ học ăn, học nói’ như thế nào?Vì sao
phải “ học ăn, học nói”?
( Ta phải học ăn, học nói sao cho lịch sự dễ
nghe )
? Em hiểu gì về “ học gói, học mở”
( Theo các cụ già kể lại, người Hà Nội xưa một

số gia đình giàu sang thường dùng lá chuối tươi

- Muốn sống cho có văn hoá, lịch

để gói nước mắm đựng vào bát. Lá chuối giòn,

sự thì cần phải học, học từ cái

muốn gói được phải học . Khi lấy ra ăn cũng phải

lớn đến cái nhỏ, học hàng ngày.

khéo tay, nhẹ nhàng để không bắn vào người khác đ. Câu 5
-> phải học )
? Câu tục ngữ có ý nghĩa như thế nào?

- Vai trò quyết định và công lao
to lớn của người thầy.

? Đọc thầm câu số 5

-> phải kính trọng, biết ơn và tìm

? Cái hay của câu tục ngữ này là gì?

thầy mà học.

( Đề cao vai trò của người thầy trong việc giáo
dục, dạy học và đào tạo con người.
- Diễn đạt: thách thức, suồng sã )

? Những câu tục ngữ nào có nội dung tương tự?
- Nhất tự vi sư, bán tự vi sư.
- Quân-sư- phụ.

e. Câu 6

- Muốn sang sông thì bắc cầu kiều
4


Giáo án Ngữ văn lớp 7
Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy.

- So sánh

? §äc c©u sè 6?
- Học thầy không tày học bạn.

- Câu tục ngữ đề cao vai trò của

? Câu tục ngữ này có gì mâu thuẫn với câu trên

việc học bạn.

không? tại sao?
( Thảo luận nhóm 4 thời gian 2phút
- Đại diện báo cáo -> học sinh nhận xét

g. Câu 7

- Gv nhận xét, kết luận.
-> Câu tục ngữ có hai vế đặt theo lối so sánh.

- So sánh

Người bình dân đề cao việc học thầy nhưng cũng
đề cao việc học bạn. Hai câu bổ sung cho nhau

- Câu tục ngữ khuyên người ta
lấy bản thân mình soi vào người

? Chỉ ra biện pháp nghệ thuật của câu tục ngữ?

khác như bản thân mình để quý
trọng, đồng cảm, yêu thương
đồng loại

? Em hiểu câu tục ngữ trên như thế nào?
? Tìm các câu tục ngữ có cùng nội dung?

h. Câu 8

- Lá lành đùm lá rách.

- Nghĩa đen: Khi được ăn quả

- Bầu ơi thương lấy bí cùng,

phải nhớ ơn người trồng cây

Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.

- Khi được hưởng thành quả phải

-Tiên trách kỉ, hậu trách nhân.

nhớ công ơn của người gây dựng

? Tìm hiểu nghĩa đen và nghĩa bóng của câu tục
ngữ?

i. Câu 9

? Câu tục ngữ được áp dụng trong những hoàn

- Ẩn dụ
5


Giáo án Ngữ văn lớp 7
cảnh nào?
(Trong nhiều hoàn cảnh khác nhau: con cháu

- Nêu lên chân lý về sức mạnh
của sự đoàn kết, chia sẽ, lẻ loi thì

biết ơn ông bà, cha mẹ, học trò biết ơn thầy cô,

chẳng làm được gì, nếu biết hợp

nhân dân biết ơn anh hùng liệt sĩ )

sức đồng lòng thì sẽ làm nên việc

Học sinh đọc c©u 9?

lớn.

? Em thấy cách nói trong câu tục ngữ như thế
nào?

II. Ghi nhớ(sgk)

- Tưởng như vô lí: một cây không thể làm nên
núi, đáng ra phải nói là nên rừng. Ba cây chụm lại III. Luyện tập
sẽ nên hòn núi cao -> phải là nên rừng.

VD: câu 1: Mặt người hơn mười

-> ẩn dụ

mặt của

? Nêu lên chân lý gì?

* Tục ngữ, thành ngữ đồng nghĩa

? Em có nhận xét gì về kết cấu của các câu tục

- Người sống đống vàng.

ngữ trên?

- Người là hoa là đất.

- Ngắn gọn, chặt chẽ

- Người làm ra của chứ của

-> đó là cách lập luận của văn nghị luận.

không làm ra người.
* Tục ngữ, thành ngữ trái nghĩa:

Hoạt động 3: Tổng kết

- Hợm của khinh người.

- Học sinh đọc ghi nhớ. Gv khái quát.

- Người sống của còn, người chết

Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập

của hết.

- Học sinh đọc, xác định yêu cầu.

- Tham vàng phụ ngãi.

- Gv hướng dẫn,học sinh về nhà làm.

4.Củng cố: Đặc điểm chung của 9 câu tục ngữ?
5.Hướng dẫn học ở nhà:
- Học thuộc lòng 9 câu tục ngữ , nắm nội dung, nghệ thuật
6


Giáo án Ngữ văn lớp 7
- Làm bài tập phần luyện tập
- Soạn: “ Câu rút gọn”trả lời câu hỏi sgk

7