Giáo án Ngữ văn 9 bài 12: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ
Nguyễn Khoa Điềm
I -Mục tiêu bài học:
1-Kiến thức:
-HS thấy được tình yêu thương con và ước vọng của người mẹ dân tộc Tà ôi trong cuộc kháng
chiến chống Mĩ.Từ đó thấy được tình yêu quê hương đất nước và khát vọng độc lập tự do của nhân
dân ta.
-Giọng thơ tha thiết ngọt ngào, kết cấu bố cục độc đáo làm nên giá trị riêng của bài thơ.
2-Kĩ năng:
-Rèn kĩ năng cảm thụ thơ tự do.
3-Thái độ;
-Giáo dục tình yêu quê hương đất nước, kính trọng ngợi ca hình ảnh người mẹ dân tộc hết
lòng vì quê hương.
II -Phương tiện thực hiện:
-Thầy: giáo án, sgk, bảng phụ.
-Trò:vở soạn, sgk, vở ghi.
III -Cách thức tiến hành:
-Đọc, phân tích nội dung, nghệ thuật.
-Nêu vấn đề, thảo luận.
IV-Tiến trình bài dạy:
A-Tổ chức:
BI-Kiểm tra: ?Đọc thuộc lòng bài thơ “Bếp lửa” và nêu nội dung và nghệ thuật?
?Em thích nhất khổ thơ nào? Vì sao?
C-Bài mới:

1

2

-GV hướng dẫn đọc: giọng tha thiết, ngọt I-Đọc- tìm hiểu chú thích.
ngào.GV đọc một lần sau đó gọi hs đọc, 1-Đọc.

gv nhận xét.
?Nêu vài nét về tác giả?
-Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ quân
TaiLieu.VN

2-Chú thích:
*Tác giả:
Page 1


đội.

-Nguyễn Khoa Điềm (1943)
-Quê: Huế.
-Tham gia kháng chiến chống Mĩ 1964

?Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?

-Là nhà thơ trưởng thành trong quân đội.

-Sáng tác 1971.

*Tác phẩm:
-Khúc hát ru.... sáng tác 1971.
*Từ khó:sgk

?Xác định kiểu văn bản và PTBĐ?

II-Tìm hiểu văn bản.

-Trữ tình, biểu cảm.

1-Kiểu văn bản và phương thức BĐ.

-Thơ tự do.

-Trữ tình, biểu cảm.

?Tìm bố cục bài thơ?
-3 khúc ru.

2-Bố cục: 3 phần tương ứng 3 khúc ru.
-Cấu trúc: 7 câu đầu là lời ru của nhà thơ.
Còn 4 câu sau là lời ru của mẹ.

?Khúc ru thứ nhất được tác giả khắc hoạ 3-Phân tích:
qua những hình ảnh nào?
a-Khúc ru mẹ địu con giã gạo.
-Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội, nhịp chày -Hình ảnh:mẹ giã gạo nuôi bộ đội, nhịp chày
nghiêng, giấc ngủ em nghiêng...
nghiêng, giấc ngủ em nghiêng, mồ hôi mẹ
rơi, má em nóng,vai mẹ gầy nhấp nhô làm
gối, lưng đưa nôi, tim hát
?Tác giả dùng nghệ thuật gì để khắc hoạ
lời ru?
-Từ tạo hình:nhịp chày nghiêng giấc ngủ
em nghiêng, lưng đưa nôi,
-Nghệ thuật:
-Hoán dụ: tim hát thành lời,

+Dùng từ ngữ giàu chất tạo hình khắc hoạ
người mẹ đang lao động góp phần đánh giặc.
+Hoán dụ:tim hát thành lời thể hiện trái tim
yêu thương mênh mông của người mẹ
nghèo.
+Nhịp thơ giàu nhạc điệu.

?Em có nhận xét gì về tình cảm của =>Tình mẫu tử thiêng liêng cất lên thành lời
người mẹ dân tộc tà ôi?
hát.Hạt gạo hậu phương là hạt vàng làng ta
nặng nghĩa tình rất đáng tự hào.
TaiLieu.VN

Page 2


2-Khúc ca mẹ tỉa bắp trên núi.
?Hình ảnh người mẹ dân tộc được thể
hiện ở khổ thơ thứ 3 như thế nào?
-Hình ảnh: lưng núi to-lưng mẹ nhỏ, mặt -Hình ảnh:lưng núi to- lưng mẹ nhỏ, mặt trời
trời...
của bắp nằm trên đồi, mặt trời của mẹ nằm
trên lưng...
?Nghệ thuật được sử dụng ở khúc ca này -Nghệ thuật: ẩn dụ, đối lập so sánh khẳng
như thế nào?
định đức tính kiên nhẫn chịu khổ. Từ đó nói
lên niềm tự hào của mẹ vì cu tai là niềm
-Ẩn dụ, so sánh.
hạnh phúc của mẹ.
?Tình cảm của mẹ có gì đặc biệt?

=>Người mẹ nhân hậu bao la nặng tình làng
nghĩa xóm.
3-Khúc ca chiến đấu.
-Hình ảnh mẹ đi chuyển lán, đạp rừng, ảnh
?Hình ảnh người mẹ tà ôi hiện lên ở trai cấm súng, chị gái cầm chông, mẹ địu em,
từ trên lưng mẹ em đến chiến trường, em vào
khúc ca thứ 3 như thế nào?
Trường Sơn,..
-Hình ảnh: mẹ chuyển lán đạp rừng, vào
-Nghệ thuật:Liệt kê, nhịp thơ dồn dập khắc
Trường Sơn.
hoạ nhịp điệu lao động chiến đấu khẩn
?Em nhận xét gì về nhịp thơ?
trương trong công việc ra trận tiếp tế, đi tải
đạn vì sự nghiệp giải phóng Miền Nam
thống nhất đất nước.
=>Tình cảm người mẹ thật lớn lao đáng trân
trọng tự hào.
*Đây là giấc mơ tình thương mơ được ấm
no, hành phúc, mơ chiến thắng quân thù.
?Trong 3 khúc ca đều nói lên giấc mơ
đẹp, đó là những giấc mơ nào?
-Mơ hạt gạo trắng,
-Mơ hạt bắp lên đều

4-Tổng kết:

a-Nội dung: Trong gian lao vất vả, cuộc sống
ở chiến khu, người mẹ cũng dành cho con
tình yêu thương thắm thiết, mong con khôn

?Khái quát nội dung và nghệ thuật bài lớn khoẻ mạnh, thành công dân tự do. Tác
giả khắc hoạ hình ảnh người mẹ dân tộc
thơ?
thiểu số có một tình thương con gắn liền với
-Mơ thấy Bác Hồ.

TaiLieu.VN

Page 3


tình yêu quê hương đất nước và tinh thần
chiến đấu kiên cường của mẹ qua khúc hát ru
ngọt ngào sâu lắng.
b-Nghệ thuật:
-Đan xen khúc ru của mẹ với khúc ru của
nhà thơ.
-Khúc ru ngọt ngào xúc động hàng triệu trái
tim người Việt Nam.
? Khái quát những nghệ thuật đặc sắc?

D-Củng cố:
-Đọc diễn cảm bài thơ.
-Học sinh đọc ghi nhớ.
?Thảo luận nhóm: hình ảnh người mẹ hiện lên với những phẩm chất gì của người phụ nữ
Việt Nam?
-Khúc hát xứng đáng là bài ca lòng mẹ Việt Nam.Mọi đứa con chỉ có thể lớn lên bằng dòng
sữa mẹ, bằng lời ru tình thương của mẹ. Bài thơ xây dựng tượng đài tráng lệ về bà mẹ Việt Nam
anh hùng bất khuất, trung hậu, đảm đang.Nó nhắc nhở mỗi chúng ta phải ghi nhớ in sâu trong lòng
tình cảm kính yêu và biết ơn người mẹ, tự hào về bà mẹ Việt Nam .

E -Hướng dẫn học bài.
-Học thuộc lòng bài thơ.
-Phân tích cái hay của bài thơ.
-Soạn “Ánh trăng” nêu chủ đề, bố cục bài thơ.
-Làm bài tập trắc nghiệm.

TaiLieu.VN

Page 4