Giáo án Ngữ văn 10 tuần 28 bài: Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT

I. Mục tiêu bài học:
1.Kiến thức: Nắm được các khái niệm: ngôn ngữ nghệ thuật, phong cách ngôn
ngữ nghệ thuật, các đặc trưng cơ bản của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật.
2.Kĩ năng:
- Nhận diện, cảm thụ và phân tích ngôn ngữ nghệ thuật: các biện pháp nghệ
thuật và biện pháp hiệu quả của chúng.
- Bước đầu sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt hiệu quả nghệ thuật khi nói, nhất là
viết: so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, điệp ngữ, tượng trưng.
3. Thái độ: Yêu qúy và biết giữ gìn vẻ đẹp của tiếng Việt.
II. Chuẩn bị:
1. Giáo viên: Thiết kế bài giảng, chuẩn kiến thức kĩ năng, SGK, SGV, tài liệu
tham khảo…
2. Học sinh: Vở ghi, SGK, vở soạn bài.
III. Hoạt động dạy – học:
1. Ổn định tổ chức.
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Bài mới:
Thời

Hoạt động của GV

gian

Hoạt động

Yêu cầu cần đạt

của HS

10’
- Ví dụ:
“Chồng người đi

- Xét ví dụ
và trả lời

ngược về xuôi,
câu hỏi.
Chồng em ngồi bếp sờ
đuôi con mèo”
- Em thấy được hình

I. Ngôn ngữ nghệ thuật:
* Ví dụ:
(Thấy hình ảnh đối lập giữa hai
người đàn ông: đảm đang, có trách
nhiệm chăm lo cho gia đình và một
người vô tích sự, nhu nhược.
→Thái độ mỉa mai, chê trách.)

ảnh gì qua câu ca dao
này? Ngụ ý của tác
giả?
- Vậy em hiểu thế nào

- Suy nghĩ,
trả lời.

- Khái niệm: ngôn ngữ nghệ thuật là
ngôn ngữ gợi hình, gợi cảm được


là ngôn ngữ nghệ
thuật?
- Phạm vi sử dụng của
ngôn ngữ nghệ thuật?
- Xét ví dụ
- Ví dụ: (SGK): những

SGK trả lời.

Căm phẫn, đau xót trước sự tàn ác

từ in nghiêng thể hiện
điều gì? Gợi cho em
cảm xúc gì?
- Ngôn ngữ trong các

- Suy nghĩ,
trả lời.

của chúng)
- Phân loại:
+ Ngôn ngữ tự sự: truyện, tiểu
thuyết, bút kí…
+ Ngôn ngữ thơ: ca dao, hò, vè, thơ...
+ Ngôn ngữ sân khấu: kịch, chèo,

văn bản nghệ thuật
được chia làm mấy

tuồng…

loại?
- Ví dụ:
(1) “Hai bên cầu có

* Ví dụ: (2) “Gà eo óc gáy sương

đến hai vạn quỷ dạ
xoa mắt xanh, tóc đỏ,
hình dáng nanh ác…”

dung trong văn bản nghệ thuật.
- Phạm vi:
+ Văn bản nghệ thuật
+ Lời nói hàng ngày
+ Phong cách ngôn ngữ khác
* Ví dụ:
(vạch trần tội ác của thực dân Pháp.

- Suy nghĩ,
phát biểu.

năm trống,
Hòe phất phơ rủ bóng bốn bên”
(3) Này thầy tiểu ơi!
Thầy như táo rụng sân đình,

Em như gái dở đi rình của chua”
- Chức năng:
+ Chức năng thông tin
+ Chức năng thẩm mĩ.

- Ngôn ngữ nghệ thuật
có những chức năng
nào?
- Ví dụ: SGK:
+ Chức năng thông
tin: nơi sống, cấu tạo,

25’

hương vị hoa sen.
+ Chức năng thẩm mĩ:
biểu hiện cái đẹp, cái
đẹp hiện hữu và bảo
tồn ngay trong những
môi trường xấu.

- Đọc ghi
nhớ

* Ghi nhớ: SGK
II. Phong cách ngôn ngữ nghệ

thuật:
- Xét ví dụ 1. Tính hình tượng:
* Ví dụ:

SGK, trả lời
(- Hình ảnh: lá xanh, bông trắng, nhị
vàng→vẻ đẹp của hoa sen.


- Cho HS đọc ghi nhớ.

- Chỉ phẩm chất và bản lĩnh của con
người dù trong môi trường xấu vẫn
không bị tha hóa.)

- Ví dụ SGK:
- Hình ảnh sen hiện

- Thể hiện ở cách diễn đạt thông qua

lên qua những chi tiết

hệ thống hình ảnh, màu sắc, biểu

nào? Ngoài ra bài ca

tượng…để người đọc dùng tri thức,

dao còn thể hiện điều
gì?
- Vậy em hiểu thế nào

- Thảo luận,
trả lời.

vốn sống của mình để liên tưởng, suy
nghĩ và rút ra bài học nhân sinh nhất
định.
- Biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ,

là tính hình tượng?
- Phân tích

hoán dụ, nói giảm, nói tránh…

ví dụ, trả
lời.
- Tính hình tượng

* Ví dụ: (sử dụng biện pháp nghệ

được xây dựng bằng

thuật so sánh và ẩn dụ→Người phụ

những biện pháp nghệ
thuật nào?

- Suy nghĩ,
phát biểu.

- Ví dụ:
“Thân em như tấm lụa

- Làm cho ngôn ngữ nghệ thuật trở
nên đa nghĩa, tính đa nghĩa quan hệ

vào tay ai?”
→Hình ảnh người phụ
này như thế nào?
- Tính hình tượng làm
cho ngôn ngữ nghệ
thuật trở nên như thế
nào?
- Ví dụ:
+ Sen: vẻ đẹp của hoa
sen. Chỉ phẩm chất,

phận của mình, không biết sẽ trôi dạt
về đâu)

đào,
Phất phơ giữa chợ biết

nữ trong câu ca dao

nữ không có quyền quyết định số

mật thiết với tính hàm súc (lời ít ý

và trả lời

nhiều).
* Ví dụ: “Ghế trên ngồi tót sỗ sàng”:

Sự bất thường, mâu thuẫn giữa vẻ bề

câu hỏi.

ngoài(mày râu nhẵn nhụi, áo quần

- Xét ví dụ

bảnh bao) và bản chất bên trong (vô
văn hóa, bất lịch sự).
2. Tính truyền cảm:
* Ví dụ:
(- Tác giả thông cảm, đồng cảm, xót
xa cho số phận của người phụ nữ


bản lĩnh của con

trong xã hội phong kiến.
→ta phải trăn trở, suy nghĩ về thân

người.

phận của người phụ nữ→thương
- Xét ví dụ:
“Đau đớn thay phận

cảm, đồng cảm với họ).

đàn bà, lời rằng bạc

- Tính tryền cảm làm cho người nghe

mệnh cũng là lời

(đọc) cùng vui, buồn, yêu thích…tạo

chung”
- Tình cảm, thái độ mà

ra sự giao cảm , hòa đồng, gợi cảm

tác giả gửi gắm trong
hai câu thơ này?
- Em hiểu thế nào là
10’

tính truyền cảm?

- Suy nghĩ,
phát biểu.

xúc.
3. Tính thể hóa:
* Ví dụ: cùng viết về hình tượng và
số phận người nông dân trong xã hội
cũ nhưng giọng điệu và hình tượng
nhân vật do Nam Cao, Ngô Tất Tố

Đọc ghi nhớ xây dựng lại không giống nhau.

- Ví dụ:
→Những cách thể hiện như vậy do
+ Nam Cao: Chí Phèo, - Làm bài
cách nhìn hiện thực của mỗi nhà văn
Binh Chức…cái đau
tập và phát
khác nhau, do tài năng riêng biệt của
về nỗi ám ảnh nghèo
biểu.
mỗi người.
đói→bị tha hóa, bần
- Là khả năng sáng tạo giọng điệu
cùng rồi chết.
+ Ngô Tất Tố: chị Dậu
vẫn giữ được phẩm
chất trong sạch.
- Vậy em hiểu như thế
nào là tính cá thể hóa?
- Còn thể hiện ở
những mặt nào trong
tác phẩm?
- Cho HS đọc ghi nhớ
- Yêu cầu HS làm bài
tập và trả lời câu hỏi
trong SGK

riêng, phong cách riêng của mỗi nhà
văn không dễ bắt chước.
- Thể hiện trong lời nói của từng
nhân vật, trong diễn đạt từng sự việc,

hình ảnh, tình huống…
* Ghi nhớ: SGK
III. Luyện tập:
Bài 1: so sách, ẩn dụ, hoán dụ, nói
giảm, nói tránh…
- Ví dụ: Ẩn dụ:
“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng,
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”
→Mặt trời (1): mặt trời thiên nhiên
→Mặt trời (2): bác Hồ: công lao của
bác Hồ có ý nghĩa vô cùng lớn lao
với người dân Việt Nam.


Bài 2: Tính hình tượng là đặc trưng
tiêu biểu nhất của phong cách ngôn
ngữ nghệ thuật vì:
- Là phương tiện tái hiện cuộc sống
thông qua chủ thể sáng tạo.
- Sự thu hút đầu tiên đối với người
đọc.Là mục đích hướng tới của sáng
tạo nghệ thuật.
Bài 3:
- “Canh cánh”: luôn thường trực
trong lòng→hoán dụ: bác Hồ: nỗi
nhớ luôn thường trực trong lòng.
- “Rắc”: vần trắc
- “Giết”: tội ác của giặc, thể hiện thái
độ căm phẫn của người viết.
IV. Củng cố - dặn dò:

- Học thuộc bài
- Soạn bài: Lập luận trong văn nghị luận.
EaKNốp, ngày 06 tháng 4 năm 2011
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

Giáo sinh

Đinh Thị Hương Giang