Giáo án Ngữ văn 10 tuần 22 bài: Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn Ngô Sĩ Liên

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤN
Ngô Sĩ Liên

A. Mục tiêu bài học:
Giúp hs:- Thấy được cái hay, sức hấp dẫn của một tác phẩm lịch sử nhưng đậm chất văn học qua
nghệ thuật kể chuyện và khắc họa chân dung nhân vật lịch sử.
- Cảm phục và tự hào về tài năng, đức độ của người anh hùng dân tộc Trần Quốc Tuấn,
đồng thời hiểu được những bài học đạo lí quý báu mà ông để lại cho đời sau.
B. Sự chuẩn bị của thầy và trò:
- Sgk, sgv và một số tài liệu tham khảo.
- Hs soạn bài theo các câu hỏi của sgk.
- Gv soạn thiết kế dạy- học.
C. Cách thức tiến hành:
Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp hướng dẫn hs: đọc diễn cảm, trao đổi
thảo luận, trả lời các câu hỏi.
D. Tiến trình dạy- học:
1. Ổn định tổ chức lớp.

1


2. Kiểm tra bài cũ:
Câu hỏi: Nêu nguồn gốc, quan hệ họ hàng, các thời kì phát triển và các loại chữ viết của tiếng Việt
từ xưa đến nay?
3. Bài mới:
* Giới thiệu bài mới: Thượng quốc công Tiết chế Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn (?-1300) là
một bậc hiền tài, người anh hùng dân tộc và là một trong những danh tướng nổi tiếng toàn thế giới
bởi 2 lần chỉ huy quân đội nhà Trần đánh tan giặc Mông- Nguyên. Nhưng chân dung con người ông
ntn? Ngày nay, chúng ta phải dựa vào tác phẩm Đại Việt sử kí toàn thư của Ngô Sĩ Liên.
Hoạt động của gv và hs

Yêu cầu cần đạt

Hs đọc tiểu dẫn- sgk.

I. Tiểu dẫn:

- Nêu vài nét chính về tiểu sử 1. Tác giả Ngô Sĩ Liên:
của Ngô Sĩ Liên?

- Đỗ tiến sĩ năm 1442.
- Giữ chức Hữu thị lang bộ Lễ, Triều liệt đại phu kiêm Tư nghiệp
(hiệu trưởng) Quốc Tử Giám, Tu soạn Quốc sử quán.
- Vâng lệnh vua Lê Thánh Tông viết Đại Việt sử kí toàn thư.
2. Đại Việt sử kí toàn thư:
- Hoàn tất năm 1499, gồm 15 quyển.
- Nội dung: ghi chép lịch sử từ thời Hồng Bàng cho đến khi Lê Thái

2


- Thời gian hoàn thành tác Tổ lên ngôi (1428).
phẩm? Nội dung tác phẩm? Cơ - Dựa trên: Đại Việt sử kí (Lê Văn Hưu) và Sử kí tục biên (Phan Phu
sở của nó?

Tiên).
II. Đọc- hiểu văn bản:
1. Đọc
2. Bố cục:

Hs đọc văn bản.

- Bố cục: 3 phần.

- Tìm bố cục của văn bản trên? + P1: “Tháng sáu... giữ nước”  Lời khuyên vua Trần về kế sách
giữ nước của Trần Quốc Tuấn.
+ P2: “Quốc Tuấn là con... viếng”  Trần Quốc Tuấn với lời trăng
trối của cha, trong câu chuyện với gia nô và hai con trai.
+ P3: còn lại  Những công tích lớn, trước tác chính và lời dặn con
của Trần Quốc Tuấn.
3. Tìm hiểu văn bản:
a. Lời khuyên vua Trần về kế sách giữ nước của Trần Quốc
Tuấn:

Gv dẫn dắt: Người xưa nói con
chim trước khi chết thì cất

- Trần Quốc Tuấn nêu dẫn chứng về hàng loạt các cách trừ giặc, giữ
nước của người xưa nhằm khuyên vua Trần nên tuỳ thời thế mà có

3


tiếng kêu thương, con người sách lược phù hợp, binh pháp chống giặc cần vận dụng linh hoạt,
trước khi chết thì thành thực, không có khuôn mẫu nhất định.
trăng trối những lời tâm - Điều kiện quan trọng nhất để thắng giặc: toàn dân đoàn kết một
huyết... Trước khi Trần Quốc lòng.
Tuấn mất, vua Trần đến hỏi

“Vua tôi đồng tâm, anh em hòa mục, cả nước góp sức”

ông về kế sách giữ nước. Điều
đó cho thấy sự tín nhiệm rất
cao của nhà vua đối với ông...
- Trần Quốc Tuấn đã trình bày

- Muốn vậy, phải “khoan thư sức dân”:
+ Giảm thuế khóa.
+ Bớt hình phạt.

với vua Trần kế sách giữ nước + Không sách nhiễu nhân dân, chăm lo đời sống nhân dân sung túc.
ntn? Tại sao ông lại nêu dẫn  Điều đó là “thượng sách giữ nước”.
chứng về hàng loạt các triều
đại trước? Theo ông, điều kiện
quan trọng nhất để thắng giặc
là gì? Muốn vậy phải làm gì?
- Qua lời dặn vua Trần của vị
tướng già, em thấy ở Trần
Quốc Tuấn nổi bật lên phẩm  Phẩm chất của Trần Quốc Tuấn:
chất gì?

+ Có lòng trung quân ái quốc- có ý thức trách nhiệm rất cao với vua
với nước.
4


+ Là một vị tướng tài ba, mưu lược, có kinh nghiệm dồi dào và tầm
nhìn xa trông rộng.
- Tại sao tác giả ko mở đầu + Có lòng thương dân, trọng dân, biết lo cho dân.
bằng việc kể nguồn gốc, lai b. Trần Quốc Tuấn với lời trăng trối của người cha, trong các

lịch của nhân vật mà lai mở câu chuyện với gia nô và hai người con trai:
đầu bằng lời dặn của cha Trần * Trần Quốc Tuấn với lời trăng trối của người cha:
Quốc Tuấn trước lúc đi xa?
Hs thảo luận, trả lời.
Gv nhận xét, bổ sung: Cách
mở đầu đó tạo sự hấp dẫn cho

Ông ghi nhớ lời cha nhưng ko cho là phải.
 Đặt chữ “trung” lên trên chữ “hiếu” một cách tự nguyện, hết lòng
trung nghĩa, dẹp thù riêng để phụng sự đất nước, ko mảy may tư
lợi.

bản kể. Bởi nó khơi dậy trong
người đọc sự tò mò xem Trần
Quốc Tuấn có thực hiện lời di
huấn của cha ko.
- Việc Trần Quốc Tuấn ko cho
lời cha dạy là phải có ý nghĩa
gì?
- Câu chuyện giữa Trần Quốc
Tuấn với Yết Kiêu, Dã Tượng

5


có ý nghĩa gì?
* Câu chuyện với Yết Kiêu, Dã Tượng:
- Khẳng định nhân cách cao thượng, tấm lòng trung nghĩa, thẳng
thắn, cương trực của hai người nô bộc trung thành.
- Khẳng định tư tưởng trung quân của Trần Quốc Tuấn là hoàn toàn

đúng nên mới tìm được sự đồng cảm của mọi người, kể cả gia nhân.
- Chi tiết “Quốc Tuấn cảm phục đến khóc, khen ngợi hai người” nô
bộc trung nghĩa:
 Câu chuyện với 2 nô bộc chỉ là một phép thử lòng người của Trần
Quốc Tuấn
 Trần Quốc Tuấn là một con người thẳng thắn, chân thành.
* Câu chuyện với hai người con trai:
- Câu chuyện của Trần Quốc
Tuấn với hai người con trai nói
lên điều gì trong nhân cách và
cách giáo dục con của ông?

+ Hưng Vũ Vương (Quốc Hiến): ông “ngầm cho là phải”.
+ Hưng nhượng Vương (Quốc Tảng): ông nổi giận, rút gươm định
tội, ko muốn Quốc Tảng được nhìn mặt lần cuối.
 Tính cách: thận trọng, trung nghĩa.
 Cách giáo dục con: công bằng, rất nghiêm khắc.
c. Những công lao và uy tín, trước tác chính và lời dặn con của

6


- Tìm những dẫn chứng nói về Trần Quốc Tuấn:
uy tín và những công tích lớn - Công lao:
của Trần Quốc Tuấn?

+ Là tổng chỉ huy quân đội nhà Trần hai lần đánh thắng quân
Nguyên- Mông.
+ Tiến cử được nhiều người tài trong sự nghiệp bình Nguyên và xây
dựng triều Trần.

- Uy tín:
+ Được truy tặng tước lớn: Thái sư Thượng phụ Thượng quốc công
Nhân Vũ Hưng Đạo Đại Vương  được ví như thượng phụ (cha
vua).
+ Được hưởng những quyền hạn đặc biệt, được phong tước cho
người khác.
+ Là chỗ dựa tinh thần của vua Trần những lúc vận nước lâm nguy
(Câu nói khảng khái của ông gợi nhớ đến câu nói của Trần Thủ Độ
trước ông: “Đầu tôi chưa rơi, xin bệ hạ đừng lo!”)
+ Danh vọng và tài thao lược của ông khiến kẻ thù phải kính sợ đến
mức ko dám gọi tên.
+ Được thần thánh hóa trong tâm thức dân gian.
- Vẻ đẹp nhân cách: khiêm tốn, giản dị, luôn kính cẩn giữ lễ vua
7


- Nét đẹp nào trong nhân cách tôi.
của Trần Quốc Tuấn biểu hiện
qua chi tiết: “Quốc Tuấn chưa
bao giờ phong tước cho một
người nào...vậy đấy”?
- Các trước tác chính của Trần
Quốc Tuấn?
- Lời dặn dò các con trước lúc
mất của ông có ý nghĩa gì?

- Những trước tác chính:
+ Hịch tướng sĩ (Dụ chư tì tướng hịch văn).
+ Binh thư yếu lược (Binh gia diệu yếu lược).
+ Vạn Kiếp tông bí truyền thư.

- Lời dặn con kĩ càng việc mai táng mình ntn trước lúc mất có thể
do lo lắng sâu xa rằng quân Nguyên có thể trở lại xâm lược và dầo
mồ mả của ông lên  thể hiện tính cẩn trọng, lo xa.

- Nhận xét, đánh giá khái quát

III. Tổng kết bài học:

về vẻ đẹp nhân cách của Hưng 1. Nội dung:
Đạo Vương Trần Quốc Tuấn
qua văn bản trên?

Vẻ đẹp nhân cách vĩ đại của Trần Quốc Tuấn:
+ Trung quân ái quốc.

8


+ Thương yêu dân.
+ Tận tình với tướng sĩ.
- Nhận xét về nghệ thuật kể + Tài năng, mưu lược.
chuyện và nghệ thuật khắc họa + Khiêm tốn, cẩn trọng.
nhân vật?
Gv bổ sung:
+ Mạch kể 1: Tác giả nêu 1 sự

+ Công bằng và nghiêm khắc trong giáo dục con...
2. Nghệ thuật:
- Nghệ thuật kể chuyện:

kiện thể hiện quan niệm “thiên
nhân tương dữ” (trời và người
có mối quan hệ với nhau)- sao
sa (điềm xấu, dự báo một nhân
vật có vai trò trọng yếu với
quốc gia qua đời), điềm báo
này ứng với việc Hưng Đạo

+ Không đơn điệu theo trình tự thời gian, sử dụng hai mạch kể rất
điêu luyện, thu hút sự chú ý của người đọc.
+ Kĩ thuật kể chuyện phức điệu, khéo léo đan xen lời nhận xét tinh
tế để định hướng cho người đọc; mỗi sự kiện, chi tiết đều tương
ứng với một câu chuyện sinh động,... có tác dụng làm nổi bật chân
dung nhân vật lịch sử.

Vương ốm. Sau đó, ngược thời
gian kể về cuộc đời Trần Quốc
Tuấn, giải thích cho câu hỏi
“Ông là ai?”(xuất thân- tài
mạo- gia cảnh- những việc
đáng chú ý)
9


+ Mạch kể 2: Khi Trần Quốc
Tuấn mất, ông được phong
tặng rất trọng hậu. Vì sao? (Vì
ông có nhiều công lao to lớn
với đất nước và là một con
người đức cao vọng trọng).

- Nghệ thuật khắc họa nhân vật:
+ Đặt nhân vật trong nhiều mối quan hệ (với cha, với hai con, với
gia nô và vua Trần) và những tình huống có thử thách (tình huống
giữa việc trung với vua và hiếu với cha; tình huống giặc tràn sang,
nhà vua hỏi kế sách;...).
10


+ Sử dụng những chi tiết đặc sắc, chọn lọc tinh tế.
E. Củng cố, dặn dò:
Yêu cầu hs:- Học bài.
- Soạn bài: Thái sư Trần Thủ Độ.

11