Giáo án Ngữ văn 12 tuần 28 bài: Diễn đạt trong văn nghị luận

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
DIỄN ĐẠT TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I- MỤC TIÊU BÀI HỌC:
- Có ý thức một cách đầy đủ về chuẩn mực ngôn từ của bài văn nghị luận.
- Biết cách tránh lỗi về dùng từ, viết câu, sử dụng giọng điệu không phù hợp
với chuẩn mực ngôn từ của bài văn nghị luận.
- Nâng cao kĩ năng vận dụng những cách diễn đạt khác nhau để trình bày vấn
đề một cách linh hoạt, sáng tạo.
II- PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
SGK, GA, phiếu học tập của học sinh.
III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
Đây là bài thực hành nên phương pháp dạy chủ yếu là kết hợp làm việc cá
nhân, trao đổi theo nhóm để hoàn thành các bài tập.
IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1. Ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ: Ông già và biển cả.
Câu hỏi:
- Hình ảnh những vòng lượn lặp đi lặp lại của con cá kiếm gợi lên điều gì?
- Hình ảnh con cá kiếm hiện lên như thế nào qua cảm nhận của ông lão? Con
cá kiếm tượng trưng cho điều gì?


- Ông lão đã kiên cường chiến đấu với con cá kiếm như thế nào? Qua đó, tác
giả muốn gởi gắm bức thông điệp gì cho người đọc?
- Ý nghĩa của tác phẩm là gì?
3. Giảng bài mới:

Hoạt động của GV & HS

Nội dung cần đạt

* Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm I. Cách sử dụng từ ngữ trong văn nghị
hiểu cách sử dụng từ ngữ trong luận
văn nghị luận.
- Thao tác 1: Hướng dẫn HS tìm
hiểu ví dụ (1) trong SGK .

1. Tìm hiểu ngữ liệu (1):

+ GV: Cùng trình bày một nội
dung cơ bản giống nhau nhưng
cách dùng từ ngữ của hai đoạn
khác nhau như thế nào?
+ GV: Hãy chỉ rõ ưu điểm và - Đây là hai đoạn văn nghị luận cùng viết về
nhược điểm trong cách dùng từ một chủ đề, cùng viết về một nội dung. Tuy
của mỗi đoạn?

nhiên mỗi đoạn lại có cách dùng từ ngữ

- Cho HS chỉ ra những từ ngữ khác nhau.
dùng không phù hợp. Yêu cầu HS
sửa lại những từ ngữ này.

- Nhược điểm lớn nhất của đoạn văn (1) là
dùng từ thiếu chính xác, không phù hợp vói
đối tượng được nói tới. Đó là những từ ngữ:
nhàn rỗi, chẳng thích làm thơ, vẻ đẹp lung


Hoạt động của GV & HS

Nội dung cần đạt
linh.
- Ở đoạn văn (2): cũng còn mắc một số lỗi
về dùng từ. Tuy nhiên, ở đoạn văn này đã
biết cách trích lại các từ ngữ được dùng để
nó chính xác cái thần trong con người Bác

- Thao tác 2: Hướng dẫn HS tìm và thơ Bác của các nhà nghiên cứu, các nhà
hiểu ví dụ (2) trong SGK .
thơ khác làm cho văn có hình ảnh sinh
+ GV tiếp tục cho HS phân tích ví động, giàu tính thuyết phục.
dụ ở bài tập 2 và trả lời các câu hỏi

2. Tìm hiểu ngữ liệu 2:

trong SGK.
+ HS: Lần lượt trả lời các câu hỏi.

- Các từ ngữ: linh hồn Huy Cận; nỗi hắt hiu
trong cõi trời; hơi gió nhớ thương; một
tiếng địch buồn; sáo Thiên Thai; điệu ái

- Thao tác 3: Hướng dẫn HS tìm tình; lời li tao... được sử dụng đều thuộc
lĩnh vực tinh thần, mang nét nghĩa chung: u
hiểu ví dụ (3) trong SGK .
+ GV tiếp tục cho HS phân tích ví
dụ ở bài tập 3 và trả lời các câu hỏi
trong SGK.

sầu, lặng lẽ rất phù hợp với tâm trạng Huy
Cận trong tập Lửa thiêng.
3. Tìm hiểu ngữ liệu 3:

+ HS: Lần lượt trả lời các câu hỏi.
- Các từ ngữ giàu tính gợi cảm (đìu hiu,
ngậm ngùi dài, than van, cảm thương) cùng
với lối xưng hô đặc biệt (chàng) và hàng
loạt các thành phần chức năng nêu bật sự


Hoạt động của GV & HS

Nội dung cần đạt
đồng điệu giữa người viết (Xuân Diệu) với
nhà thơ Huy Cận.
- Bài tập yêu cầu sửa chữa lỗi dùng từ
trong đoạn văn:
+ Các từ ngữ sáo rỗng, không phù hợp với
đối tượng: Kịch tác gia vĩ đại, kiệt tác,...
+ Dùng từ không phù hợp với phong cách
văn bản chính luận: viết như nói, quá nhiều
từ ngữ thuộc phong cách ngôn ngữ sinh
hoạt: người ta ai mà chẳng, chẳng là gì cả,
phát bệnh.

* Hoạt động 2: Hướng dẫn học II. Cách sử dụng và kết hợp các kiểu câu
sinh tổng hợp lại vấn đề.

trong văn nghị luận:

- GV hướng dẫn HS tổng hợp lại Kết cấu phần này cũng tương tự như phần
vấn đề đi đến kết luận yêu cầu sử một: ba bài tập tự luận và một câu hỏi tổng
dụng từ ngữ trong văn nghị luận.

hợp. Do đó cách tiến hành cũng tương tự

- HS tổng hợp lại vấn đề theo yêu như ở phần trên.
cầu của giáo viên.

Tiết 2
* Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm III. Xác định giọng điệu phù hợp trong
hiểu cách sử dụng từ ngữ trong văn nghị luận.
văn nghị luận.

1. Cách sử dụng từ ngữ trong văn nghị luận


Hoạt động của GV & HS

Nội dung cần đạt

- Thao tác 1: Hướng dẫn HS tìm

- Đối tượng bình luận và nội dung cụ thể

hiểu ví dụ (1) trong SGK .
+ GV: Cùng trình bày một nội

của hai đoạn văn khác nhau.

+ Đoạn văn của chủ tịch Hồ Chí Minh thể

dung cơ bản giống nhau nhưng hiện thái độ căm thù trước tội ác của thực
cách dùng từ ngữ của hai đoạn dân Pháp. Thái độ này được thể hiện qua
khác nhau như thế nào?

cách xưng hô, sử dụng các câu ngắn, có kết

+ GV: Hãy chỉ rõ ưu điểm và cấu cú pháp tương tự như nhau.
nhược điểm trong cách dùng từ
của mỗi đoạn?

+ Đoạn văn của Nguyễn Minh Vĩ được
diễn đạt theo kiểu nêu phản đề: nêu ý kiến

- Cho HS chỉ ra những từ ngữ đối lập rồi ngay lập tức bác bỏ và nêu ý kiến
dùng không phù hợp. Yêu cầu HS của mình. Cách hành văn như vậy tạo
sửa lại những từ ngữ này.

không khí đối thoại, trao đổi đồng thời cũng
khẳng định sự trả lời dứt khoát của tác giả.
Cách xưng hô ở đây cũng khác. Đó là cách
xưng hô thân mật (anh).
- Sự khác biệt giọng điệu đầu tiên là do
đối tượng bình luận, quan hệ giữa người
viết với nội dung bình luận khác nhau. Sau
đó, về phương diện ngôn ngữ, cách dùng từ
ngữ, cách sử dụng kết hợp các kiểu câu...

- Thao tác 2: Hướng dẫn HS tìm cũng tạo nên sự khác nhau đó.

hiểu ví dụ (2) trong SGK .
- Đoạn trích (1) sử dụng câu khẳng định
+ GV tiếp tục cho HS phân tích ví dứt khoát, câu hô hào, thúc giục; kết hợp
dụ ở bài tập 2 và trả lời các câu hỏi nhiều kiểu câu, sử dụng kết hợp câu ngắn,


Hoạt động của GV & HS

Nội dung cần đạt

trong SGK.

câu dài một cách hợp lí. Giọng văn thể hiện

+ HS: Lần lượt trả lời các câu hỏi.

sự hô hào, thúc giục đầy nhiệt huyết.
- Đoạn trích (2) sử dụng nhiều từ ngữ gợi
cảm xúc, nhiều thành phần đồng chức năng,
thành phần biệt lập, tạo giọng văn giàu cảm

- Thao tác 3: Hướng dẫn HS tìm xúc.
hiểu ví dụ (3) trong SGK .
Giọng điệu cơ bản của lời văn nghị luận là
+ GV tiếp tục cho HS phân tích ví trang trọng, nghiêm túc nhưng ở các phần
dụ ở bài tập 3 và trả lời các câu hỏi trong bài văncó thể thay đổi sao cho phù
trong SGK.
hợp với nội dung cụ thể.
+ HS: Lần lượt trả lời các câu hỏi.