Giáo án Ngữ văn 12 tuần 29 bài: Hồn Trương Ba da hàng thịt Lưu Quang Vũ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT
Lưu Quang Vũ

I. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh:
1. Kiến thức:
- Cảm nhận được bi kịch của con người khi phải đặt vào cảnh sống nhờ,
sống tạm thời, trái tự nhiên khiến tâm hồn nhân hậu thanh cao bị nhiễm độc,
tha hóa trước sự lấn át của thể xác th” lỗ, phàm tục.
- Thấy được vẻ đẹp tâm hồn người lao động trong cuộc đấu tranh chống
lại sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền sống đích thực, khát vọng hoàn thiện.
2. Kỹ năng:
Phân tích mâu thuẫn và xung đột trong tác phẩm kịch.
3. Thái độ:
- Căm ghét cái xấu, cái ái, bênh vực cho cái tốt...
- Ý thức sâu sắc giá trị sự sống: sống đúng là mình, luôn tự mình đấu
tranh với những nghịch cảnh để hoàn thiện nhân cách
II. Chuẩn bị của GV và HS
1. Giáo viên: SGK, SGV, bài soạn, tư liệu tham khảo.
2. Học sinh:Vở soạn, vở ghi,SGK..
III. Tiến trình dạy học
1. Kiểm tra bài cũ:
Cuộc chiến giữa ông lão Xan-ti-a-gô và con cá kiếm gợi lên cho em những
suy nghĩ gì?
2. Bài mới:

1


Hoạt động của GV và HS
Tiết 1

Nội dung cần đạt
I.Tiểu dẫn

HĐ 1: Hướng dẫn đọc hiểu
phần tiểu dẫn
- HS dựa vào tiểu dẫn tóm tắt
những nét chính về tác giả?
- HS trả lời
- GV nhận xét khái quát kiến
thức cơ bản.

1. Tác giả:
Lưu Quang Vũ (1948-1988)
- Quê gốc: Đà Nẵng, sinh tại Phú Thọ
- Xuất thân trong một gia đình trí thức
-> năng khiếu nghệ thuật bộc lộ từ nhỏ.
- Trước khi đến với kịch ông từng làm thơ,
sáng tác truyện ngắn, vẽ tranh.
- Nhà viết kịch tài năng của văn học Việt
Nam hiện đại.
- Năm 2000 được nhận giả thưởng Hồ Chí
Minh về văn học nghệ thuật.
- Tác phẩm chính: SGK.

2. Tác phẩm: Hồn Trương Ba, da hàng
thịt.
Trình bày những hiểu biết của

- Xuất xứ:

em về tác phẩm?

+ Viết năm 1981, đến 1984 mới công diễn.

HS: trả lời

+Hư cấu sáng tạo từ một cốt truyện dân
gian

- GV giới thiệu cốt truyện dân

- Thể loại: Kịch nói

gian-> hư cấu từ đoạn Hồn

- Giá trị:Là một trong những vở kịch đặc

2


Trương Ba từ khi nhập vào xác

sắc nhất của Lưu Quang Vũ.

hàng thịt và bao phiền toái đã
xảy ra.

+ Đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý
nghĩa tư tưởng , triết lý và nhân văn sâu sắc.

- GV nhấn mạnh vở kịch có 7
cảnh và nội dung từng cảnh cụ
thể (Theo SGV )

+ Có sức hấp dẫn, thu hút mạnh mẽ đối
với khán giả trong và ngoài nước.
- Bao gồm 7 cảnh.(tóm tắt SGK)

3. Đoạn trích
- Vị trí:Trích từ cảnh VII và đoạn kết của vở
kịch.
-ý nghĩa: Bộc lộ sâu sắc những mâu thuẫn,
xung đột từ bên trong của con người, thể
hiện nội dung tư tưởng tác phẩm.

HĐ 2: Hướng dẫn HS đọc và
tốm tắt đoạn trích.

II. Đọc- hiểu đoạn trích

GV hướng dẫn học sinh đọc kịch

1. Đọc và tóm tắt:

theo cách phân vai.
HS đọc văn bản-> nhận xét.
Tóm tắt nội dung đoạn trích?
GV lưu ý tóm tắt theo các màn
đối thoại.

HĐ 3: Hướng dẫn HS tìm hiểu
chi tiết

2. Tìm hiểu đoạn trích:
a. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba với

3


xác hàng thịt.

- Do sự vụ tõm và tắc trỏch của Nam
- Trước khi diễn ra cuộc đối thoại Tào, Trương Ba phải chết một cỏch vụ lớ,
hồn Trương Ba ở trong tâm trạng Nam Tào sửa sai bằng cỏch cho hồn
như thế nào?
- HS suy nghĩ, trả lời.
- GV nhận xét, chốt lại nội dung.

Trương Ba sống nhờ thể xỏc anh hàng thịt.
- Linh hồn nhõn hậu, trong sạch, bản
tớnh thẳng thắn của Trương Ba dần dần bị
xỏc thịt thụ phàm anh hàng thịt sai khiến, bị
nhiễm độc.
- í thức được điều đú, linh hồn Trương Ba
dằn vặt, đau khổ: "- Khụng. Khụng! Tụi
khụng muốn sống như thế này mói!”
- Hồn Trương Ba quyết định chống lại
bằng cỏch tỏch khỏi xỏc để tồn tại độc lập,
khụng cũn bị lệ thuộc.

- Trong cuộc đối thoại với xỏc anh hàng
thịt, hồn Trương Ba ở vào thế đuối lớ, bất
lợi vì sự thật mà xác hàng thịt gợi lại: đứng
cạnh vợ anh hàng thịt, xao xuyến trước
những món ăn, tát con tóe máu mồm...

- Xỏc biết rừ những cố gắng của Trương
Ba là vụ ớch nờn đó cười nhạo cỏi lớ lẽ mà
- Trong cuộc đối thoại đó thế

hồn đưa ra để ngụy biện "Ta vẫn cú một đời

mạnh thuộc về ai?

sống riờng: nguyờn vẹn, trong sạch, thẳng

4


Lời của Trương Ba?

thắn,…".

Lời của xác hàng thịt?

- Xỏc lờn mặt dạy đời, chỉ trớch, chõm

- HS suy nghĩ, trả lời.

chọc: tuyờn bố sức mạnh õm u, đui mự ghờ

- GV nhận xét, chốt lại nội dung.

gớm của mỡnh, có khả năng điều khiển,
làm át đi linh hồn cao khiết.
- Xỏc cũn ve vón hồn thoả hiệp vỡ:
“chẳng cũn cỏch nào khỏc đõu”, “cả hai
đó hoà nhau làm một rồi”
- Trước những “lớ lẽ đờ tiện” của xỏc:
+ Ban đầu, hồn Trương Ba nổi giận,
khinh bỉ, mắng xỏc thịt hốn hạ
+ Sau đú, hồn ngậm ngựi thấm thớa
nghịch cảnh của mỡnh nờn chỉ núi những
lời thoại ngắn với giọng nhỏt gừng kốm
theo những tiếng than, tiếng kờu.
+ Cuối cựng, hồn đành phải nhập trở lại
vào xỏc trong sự tuyệt vọng.
- í nghĩa của đoạn đối thoại:
+ Trương Ba được trả lại cuộc sống
nhưng lại là một cuộc sống đỏng hổ thẹn vỡ
phải sống chung với sự dung tục và bị sự
dung tục đồng hoỏ.
+ Tỏc giả cảnh bỏo: khi con người phải
sống trong dung tục thỡ tất yếu sẽ bị dung
tục ngự trị, lấn ỏt và sẽ tàn phỏ những gỡ
trong sạch, đẹp đẽ, cao quý trong con
người.

5

-> Hồn và xác có quan hệ hữu cơ với nhau,
phải có sự hòa hợp và thống nhất giữa hồn
và xác thì con người mới làm chủ được bản
thân và nhân cách của mình.
- Xác định hàm ý tác giả muốn
gửi gắm qua màn đối thoại giữa
hồn Trương Ba và xác anh hàng

b. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba với

thịt?

người thân.
- Vợ Trương Ba buồn bã và đau khổ, đò bỏ

Củng cố, dặn dò tiết 1
- Tác giả? Tóm tắt tác phẩm?
- Màn đối thoại giữa hồn Trương
Ba và xác hàng thịt?
Tiết 2:

đi nhường chồng cho cô vợ anh hàng thịt.
- Cháu gái phản ứng quyết liệt không nhận
ông nội vì ông nội bây giờ thô lỗ và vụng
về trong thể xác anh hàng thịt.
- Con dâu thấu hiểu, xót thương cho hoàn
cảnh của bố nhưng cũng thấy bố ngày một
đổi khác.

- GV nhắc lại kiến thức tiết 1.

-> Trương Ba đau khổ, bế tắc, tuyệt vọng

- HS tiếp tục theo dõi đoạn đối

khi vỡ ụng mà tất cả những người thõn phải

thoại giữa hồn với người thân.

đau đớn, vỡ ụng mà nhà cửa tan hoang.

Thảo luận nhóm (theo bàn)
- Người thân của Trương Ba đã
phản ứng như thế nào với Trương
Ba?

- Trương Ba cũnh nhận thấy những thay
đổi của mỡnh nờn đấu tranh quyết liệt để
giành giật lại bản thõn mỡnh, dẫn tới hành
động chõm hương gọi Đế Thớch.

Vợ? Cháu gái? Con dâu?
HS thảo luận, trả lời.

c. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và
Đế Thích.

GV nhận xét, chốt lại nọi dung.

Hồn Trương Ba

6

Đế Thích


- Không chấp nhận

- Khuyên Trương

Trương Ba đã có thái độ như thế

cảnh sống “bên

Ba nên chấp nhận

nào?

trong một đằng,

vì thế giới vốn

bên ngoài một

không toàn vẹn

nẻo” và muốn là

“dưới đất, trên trời

GV: Trương Ba trơ trọi một mình

chính mình một

đều thế cả”

với nỗi đau khổ, tuyệt vọng lên

cách “toàn vẹn”.

HS suy nghĩ, trả lời

đỉnh điểm, một mình đối diện với
sự thật chua chát.

- Chỉ rõ sai lầm của - Xin sửa sai bằng
Đế Thích “Ông chỉ việc cho hồn nhập
nghĩ đơn giản cho

vào xác cu Tị

tôi sống, nhưng
- HS theo dõi màn đối thoại giữa

sống như thế nào

hồn Trương Ba với Đế Thích.

thì ông chẳng cần

Chỉ ra sự khác nhau trong quan

biết”

niệm của Trương Ba và Đế Thích

- Không chấp nhận

về ý nghĩa sự sống?

nhập hồn vào xác

- Chấp nhận yêu

cu Tị, đòi trả xác

cầu của Trương Ba

cho anh hàng thịt,

với nhận xét “Con

chấp nhận cái chết.

người hạ giới các
ông thật kì lạ”

-> Vẻ đẹp tâm hồn con người trong cuộc
- Vì sao Trương Ba kiên quyết trả đấu tranh chống lại sự dung tục, giả tạo để

lại xác cho anh hàng thịt, không

bảo vệ cuộc sống toàn vẹn, hợp lẽ tự nhiên.

đồng ý nhập hồn vào xác cu Tị?
d. Màn kết:
- HS suy nghĩ, trả lời.

- Trương Ba trả lại xác cho anh hàng thịt

- GV nhận xét, chốt lại nội dung.

- Chấp nhận chết và hóa thân vào các sự vật
thân thương, gần gũi để linh hồn được trong

7


sạch, tồn tại vĩnh viễn bên người thân.
-> Cái đẹp, cái thiện đã chiến thắng
-> Nhân cách cao thượng của Trương Ba.
- Qua màn đối thoại trên giúp em
hiểu thêm điều gì? ý nghĩa của
màn đối thoại?
- HS suy nghĩ, trả lời.
- GV nhận xét, chốt lại nội dung.
Thảo luận nhóm (theo bàn)

III. Tổng kết
Qua đoạn trớch và vở kịch, tỏc giả muốn

khẳng định:
- Được sống làm người quý giỏ thật,

Màn kết của vở kịch: Trương Ba

nhưng được sống đỳng là mỡnh, sống trọn

chấp nhận chết gợi lên trong em

vẹn, hài hoà giữa thể xỏc và tõm hồn cũn

những suy nghĩ gì?

quý hơn.

- HS thảo luận, trả lời.

- Con người phải luụn luụn đấu tranh với

- GV: Cái đẹp, cái thiện đã chiến

nghịch cảnh, chống lại sự tầm thường, dung

thắng.

tục để hoàn thiện nhõn cỏch.

HĐ 4: Hướng dẫn HS tổng kết

- Cảm nghĩ của em sau khi học

xong đoạn trích?
HS phát biểu theo cảm nhận.
GV tổng kết và gọi học sinh đọc
ghi nhớ SGK
3. Củng cố:

8


GV: Kịch của Lưu Quang Vũ là sự kết hộp nhuần nhuyễn giữa tính thời sự
và những vấn đề muôn thuở. Vậy đâu là tính thời sự của vở kịch? Đâu là
những thông điệp mà Lưu Quang Vũ hi vọng được gửi đến người đọc?
-> Không chí có ý nghĩa triết lí về nhân sinh, về hạnh phúc con người,
rong vở kịch nói chung và đoạn kết nói riêng, Lưu Quang Vũ muốn góp phần
phê phán một số biểu hiện tiêu cực trong lối sống lúc bấy giờ:
Thứ nhất, con người đang có nguy cơ chạy theo những ham muốn tầm
thường về vật chất, chỉ thích hưởng thụ đến nỗi trở nên phàm phu, thô thiển.
Thứ hai, lấy cớ tâm hồn là quý, đời sống tinh thần là đáng trọng mà chẳng
chăm lo thích đáng đến sinh hoạt vật chất, không phấn đấu vì hạnh phúc toàn
vẹn.
Cả hai quan niệm, cách sống trên đều cực đoan, đáng phê phán.
Ngoài ra, vở kịch còn đề cập đến một vấn đề cũng không kém phần bức xúc,
đó là tình trạng con người phải sống giả, không dám và cũng không được sống
là bản thân mình. Đấy là nguy cơ đẩy con người đến chỗ bị tha hóa do danh và
lợi.

4. Dặn dò:
- Tìm đọc truyện dân gian Hồn Trương Ba da hàng thịt.
- Chuẩn bị bài học mới: Diễn đạt trong văn nghị luận (tiếp)

9