Giáo án Ngữ văn 12 tuần 29 bài: Hồn Trương Ba da hàng thịt Lưu Quang Vũ

Trường THPT Đức Thọ

Giáo án Ngữ văn 12

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT
(Trích kịch “ Hồn Trương Ba da hàng thịt ”- Lưu Quang Vũ).

A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp HS nắm:
1. Về kiến thức: Cảm nhận được bi kịch của con người khi đặt vào nghịch cảnh phải sống
nhờ, sống tạm trái tự nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của người lao động trong cuộc đấu tranh
chống lại sự giả tạo, sự dung tục. Đó là cuộc đấu tranh giữa linh hồn và thể xác trong nghịch
cảnh trớ trêu để bảo vệ những phảm tính cao quý, để có một cuộc sống thực sự có ý nghĩa,
xứng đáng với con người.
Thấy được những đặc sắc nghệ thuật kịch Lưu Quang Vũ qua đoạn trích
cụ thể.
2.Về kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng đọc hiểu kịch bản văn học theo đặc trưng thể loại.
3. Thái độ: HS sau khi học xong văn bản phải biết lựa chọn cho mình cách sống phù hợp.
B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
1. Giáo viên: SGK, SGV, Giáo án, TLTK, Tranh ảnh liên quan....
Tạo tâm thế tiếp nhận cho HS bằng dẫn dắt giới thiệu bài học.
Soạn giảng chu đáo: Dẫn dắt HS tiiếp nhận văn bản theo màn đối thoại giữa
Hồn Trương Ba và những nhân vật trong đoạn trích từ đó khái quát giá trị tư tưởng và
những đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích.
Giáo viện kết hợp hài hoà những phương pháp: Nêu vấn đề, gợi mở, trao đổi,
tích hợp, thảo luận nhóm.
2. Học sinh: SGK, vớ bài tập, vở ghi.
Đọc kĩ đoạn trích, soạn những câu hỏi trong hướng dẫn học bài vào vở soạn.
Tìm đọc, xem toàn bộ vở kịch.
Giáo viên: Trần Nam Phong

Trường THPT Đức Thọ

Giáo án Ngữ văn 12

C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC
1. Ổn định lớp.
2. Bài cũ: Hãy tóm tắt và nêu chủ đề của văn bản Ông già và biển cả?
Nội dung tư tưởng của văn bản đó?
3.Bài mới: ở lớp dưới các em đã được học những vở kịch, đoạn trích kịch hiện đại nào?
GV căn cứ vào câu trả lời của HS để vào bài.
Hoạt động của GV và HS
Hoạt động 1
RLKN: đọc, tóm tắt tiểu sử, trình bày một
vấn đề
* Thao tác 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu về
tác giả

Kiến thức cần đạt
I. Khái quát chung
1. Tác giả:
- LQV ( 1948- 1988) – Phú Thọ.
- Nhà văn- chiến sĩ tài hoa, nhiệt huyết
cháy bỏng, từng trải sâu sắc trong đời sống

- Phần này có những kiến thức cơ bản nào và nghệ thuật.
cần nắm?

- Khai thác những đề tài lớn trong đời

-Nêu ngắn gọn về nhà văn nhà viết kịch sống xã hội những năm 1980.
Lưu Quang Vũ?

- Nhà soạn kịch tài năng nhất cảu văn học
Việt Nam hiện đại.

* Thao tác 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu về
tác phẩm

2. Tác phẩm:
- Vở kịch được Lưu Quang Vũ viết vào
năm 1981, được công diễn vào năm 1984.
- Từ một cốt truyện dân gian, tác giả đã

- Những hiểu biết của em về hoàn cảnh ra xây dựng thành một vở kịch nói hiện đại, đặt
ra nhiều vấn đề mới mẻ có ý nghĩa tư tưởng,
đời của vở kịch?
- Em hãy nêu những ý chính về vở kịch
“Hồn Trương Ba da hàng thịt”

triết lí và nhân văn sâu sắc.
- Đặc điểm thể loại kịch:
Giáo viên: Trần Nam Phong


Trường THPT Đức Thọ

GV liên hệ vở kịch với truyện dângian cùng
tên

Giáo án Ngữ văn 12

+ Phản ánh cuộc sống bằng việc khám
phá, phát hiện những mâu thuẫn, xung đột.

- Em biết gì về thể loại kịch ? GV tóm tắt

+ Diễn đạt bằng hành động, ngôn ngữ đối

sơ lược 7 hồi để giúp HS hình dung về diễn thoại
biến của vở kịch

+ Quá trình vận động thông thường: thắt
nút, phát triển, cao trào, mở nút.
II. Đọc - Hiểu văn bản:

Hoạt động 2

1. Đọc - hiểu khái quát:

* Thao tác 1: Hướng dẫn HS đọc hiểu khái

- Vị trí đoạn trích:

quát

Trích cảnh VII. Đây cũng là đoạn kết của

RLKN: nhận biết, kĩ năng nhận diện khái vở kịch, đúng vào lúc xung đột trung tâm
quát vấn đề, đọc, tóm tắt văn bản

của vở kịch lên đến đỉnh điểm (Cao trào).

- Hãy cho biết vị trí của đoạn trích ? Căn cứ Sau mấy tháng sống trong tình trạng "bên
vào quá trình vận động, đoạn trích ở giai trong một đằng, bên ngoài một nẻo", nhân
đoạn nào của vở kịch?
GV cho HS đọc đoạn trích SGK. Yêu cầu
đọc đúng giọng điệu với các nhân vật và
đúng với lời của người dẫn chuyện; Chú ý
những chỗ ngắt giọng, các câu văn bỏ lửng.
- Vị trí của đoạn trích?
- Hãy tóm tắt tình huống kịch? Có ý kiến
cho rằng cuộc đối thoại của hồn và xác tại
nhà hồn Trương Ba là xung đột trung tâm
của vở kịch đã lên đến đỉnh điểm?
GV cho HS thảo luận và trả lời, GV nhận
xét và chốt lại.

vật Hồn Trương Ba ngày càng trở nên xa lạ
với bạn bè, người thân trong gia đình và tự
chán ghét chính mình, muốn thoát ra khỏi
nghịch cảnh trớ trêu(Mở nút)
- Tóm tắt tình huống kịch: Hồi cuối của
vở kịch, tình huống đã được đẩy lên đến
mức cao nhất:
+ Trương Ba thấy không thể sống như
thế này mãi, muốn thoát khỏi thể xác.
+ Hồn xác đối thoại với sự đắc thắng của
thể xác.
+ Mọi người xa lánh.

Giáo viên: Trần Nam Phong


Trường THPT Đức Thọ

- Trình bày cảm nhận ban đầu của em về
nghệ thuật tạo xung đột kịch của LQV?

Giáo án Ngữ văn 12

+ Đối thoại với Đế Thích và giải thoát.
 > < Tăng cấp.

2. Đọc- hiểu chi tiết:
* Thao tác 2: Hướng dẫn HS đọc hiểu chi
tiết vở kịch

a, Nhân vật hồn Trương Ba trong cuộc
đối thoại giữa hồn và xác:

RLKN: nhận biết, thống kê; Kĩ năng phân
tích, lí gải và cảm thụ được ý nghĩa cảu các
lời thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng
Thịt; Kĩ năng thảo luận nhóm; Kĩ năng trình
bày một vấn đề
- Thống kê cá lời nói của hồn và xác.
Nhận xét về dung lượng ngôn từ, giọng điệu
và thế quân bình trong đối thoại giữa hai

- 26 Lời thoại: 13 của hồn và 13 của xác;
Lời xác dài hùng hồn, Lời hồn ngắn ngủi,
yếu ớt  Xác đắc thắng, hồn bế tắc , dù vậy
hồn vẫn nói lên được tiếng nói của mình.
- 8 lời thoại đầu của xác: thể hiện sự ti

nhân vật. Từ đó rút ra kết luận về cuộc đối tiện; 5 lời thại sau sự thay đổi quan niệm của
xác: bản thân nó không có lỗi, con người
thoại giữa hồn và xác?
- Nhận xét về sự thay đổi giọng điệu của
xác trong 8 lời thoại đầu và 5 lời thoại còn
lại? Sự thay đổi đó có ý nghĩa nghệ thuật
như thế nào?

chưa chú trọng tới phần xác của mình.
- Nhận xét:
+ Xác thắng thế: hả hê, giọng khi thì mỉa
mai cười nhạo khi thì lên mặt dạy đời, chỉ
trích, châm chọc. Hồn chỉ buông những lời

- Hãy nêu nhận xét của em sau khi phân tích
cuộc đối thoại này?

thoại ngắn với giọng nhát gừng kèm theo
những tiếng than, tiếng kêu.
+ Tác giả muốn cảnh báo: khi con người
phải sống trong dung tục thì tất yếu cái dung

- Qua đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba tục sẽ ngự trị , sẽ thắng thế, sẽ lấn át và sẽ
và xác hàng thịt, em hãy tìm hàm ý mà nhà tàn phá những gì trong sạch, đẹp đẽ, cao quý

viết kịch muốn gửi gắm?

trong con người.

Giáo viên: Trần Nam Phong


Trường THPT Đức Thọ

Giáo án Ngữ văn 12
 Đây chính là cuộc đấu tranh giữa các

mặt khác nhau trong một con người với ý
nghĩa đa chiều: nội dung và hình thức, con
người của nhu cầu và con người của thiên
- ý nghĩa ẩn dụ của cuộc đối thoại giữa hồn chức, cái cao cả và cái tầm thường.
và xác?
b, Hồn Trương Ba trong mối quan hệ với
gia đình:
- Hồn Trương Ba trong cảm nhận của
người thân:
+ Thờ ơ với nỗi niềm của người khác.
- Nhân vật hồn Trương Ba trong tình cảnh

+ Vụng về, thô lỗ làm đỗ vở, làm hỏng

nhập vào xác anh hàng thịt hiện lên như thế những điều đẹp đẽ.
nào qua điểm nhìn của những người thân?
Việc chọn nhiều nhân vật và đều là người
thân thiết cùng cất lên tiếng nói tạo hiệu quả

như thế nào
GV cho HS làm việc theo nhóm và trả lời
câu hỏi, GV nhận xét và chốt lại.

+ Vẻ hiền hậu tốt lành không còn nữa.
 Cái nhìn đa chiều về nhân vật, đó cũng

chính là sự nhận thức về bản thân mình một
cách nghiêm khắc mà chí tình nhất?
- Hồn Trương Ba nhận thức sự thật, dù rất
đau đớn” Mặt lặng ngắt đau đớn...”. Hồn

- Nhân vật hồn Trương Ba đón nhận hình Trương Ba cảm thấy không thể chịu nổi. Nỗi
ảnh ấy của mình với thái độ ra sao? Hãy cay đắng với chính bản thân mình cứ lớn
nhận xét các câu trả lời của Trương Ba trong dần… lớn dần, muốn đứt tung, muốn vọt
sự kết hợp với hành động trên sân khấu?
trào  Tình huống thúc đẩy Trương Ba phải
lựa chọn -> Đau khổ, tuyệt vọng lên đến
đỉnh điểm, phản kháng quyết liệt với những
lời lẽ chua chát “…Không cần đến đời sống
do mày mang lại! Không cần!” = day dứt,
thất vọng, đau khổ về chính mình.
Giáo viên: Trần Nam Phong


Trường THPT Đức Thọ

Giáo án Ngữ văn 12

Đây là lời độc thoại có tính chất quyết

định dẫn tới hành động châm hương gọi Đế
- Xung đột kịch ở đây có sự phát triển như
thế nào?

Thích một cách dứt khoát
c, Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại
với Đế Thích:
- “ Không thể bên trong một đằng.......”; “
Sống nhờ, sống gữi.......ông chẳng cần biết”:
+ Con người là một thể thống nhất, hồn
và xác phải hài hoà đồng thuận. Dù khiếm
khuyết về tinh thần hay thể xác cũng là cuộc

- Phân tích cuộc đối thoại của Trương Ba sống không trọn vẹn, bất thường.
và Đế Thích? Trong những lời thoại của

+ Sống thiếu chân thực với mình là cuộc

Trương Ba thì lời nào chứa đựng sự chuyển sống vô nghĩa, bất hạnh và không cần thiết
biến nhận thức của nhân vật và cũng bộc lộ cho ai.
tư tưởng của tác giả? Hãy giải thích sự lựa
chọn của mình?

- Hồn TBa từ chối lời đề nghị của Đế
Thích= thấm thía bi kịch hồn này xác nọ.
+ Xin cho cu Tị sống còn mình thì chết

GVcho HS suy nghĩ và trả lời.

hẳn  Quyết định sáng suốt, tự trọng và

- Trong lời thoại của Ttương Ba sau khi nhân hậu và có ý thức cao về ý nghĩa của
chết nói với vợ cứ nhắ đi nhắc lại “ Tôi vẫn cuộc sống= hồn TBa quyết định dứt khoát,
ở đây..” và qua so sánh sự thay đổi trong hai nhanh chóng.
lời thoại của cái gái và các nhân vật đã nói
hộ tư tưởng gì của LQV?

- “ Tôi vẫn ở đây..”, “Cho nó mọc lên...”
 Sự bất tử của con người nằm trong ý

nghĩa của sự và sự hoá thân vào cuộc sống
- Tại sao khi được phép nhập vào xác cu Tị
hồn Trương Ba lại từ chối?

xung quanh ta chứ không phải ở độ dài
thờigian = hãy sống trong sự hoá thân vào
những điều tốt đẹp.
Giáo viên: Trần Nam Phong


Trường THPT Đức Thọ

Giáo án Ngữ văn 12

Nhận xét về Trương Ba qua sự việc này?
- Có ý kiến cho rằng cái chết của cu Tị là
chi tiết độc đáo có tính mở nút. Trình bày ý
kiến của em?

III. Tổng kết

1, Nội dung: Một trong những điều quý giá
nhất cảu mỗi con người là được sống là
mình, sống trọn vẹn với những giá trị mình
có và theo đuổi. Sự sống chỉ thật sự có ý
nghĩa khi con người được sống trong sự hài
hoà tự nhiên giữa thể xác và tâm hồn.

Hoạt động 3

- Nghệ thuật:Xây dựng hình ảnh ẩn dụ lớn;

RLKN: tổng hợp, khái quát, đánh giá vấn phát triển truyện dân gian đầy sáng tạo;
đề

nhân vật đa dạng, phong phú; xung đột hợp

- Đọc đoạn trích em hiểu gì về giá trị nội lí, lời thoại đa nghĩa......
dung và nghệ thuật của tác phẩm?

- Phê phán nhiều hiện tượng đáng buồn,

- Từ văn bản, em hiểu gì về thái độ của tác đáng lên án trong xã hội. Nêu lên tình trạng
giả đối với một số biểu hiện tiêu cực lúc bấy con người sống thiếu chân thực, là nguy cơ
giờ?

bị tha hoá do danh và lợi.

- Tác phẩm đem đến bài học nhận thức bổ
ích gì?
- Cảm nhận về sức hấp dẫn nghệ thuật kịch

LQV ở đoạn trích?

D. CỦNG CỐ, DẶN DÒ

Giáo viên: Trần Nam Phong


Trường THPT Đức Thọ

Giáo án Ngữ văn 12

1. Củng cố: Theo em con người muốn được sống hài hoà chân thực cần có những điều kiện
nào ? Có phải chỉ cần sự nổ lực tự hoàn thiện của mổi cá nhân hay còn có vai trò của xã hội,
cộng đồng ?
2. Dặn dò:- Về nhà tìm đọc toàn bộ tác phẩm, xem kịch. Nắm nội dung. nghệ thuật; tư
tưỏng của văn bản.
- Tiết sau học: Diễn đạt trong văn nghị luận, hãy đọc và soạn những câu hỏi
trong phần chính khoá và phần bài tập vào vở soạn.

Giáo viên: Trần Nam Phong