Giáo án Ngữ văn 12 tuần 29 bài: Hồn Trương Ba da hàng thịt Lưu Quang Vũ

Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53
GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT
Lưu Quang Vũ
Trích SGK Ngữ văn 12, tập 2 - Bộ cơ bản
Thời gian: 2 tiết
I.
1.

2.

Mục tiêu bài học
Học xong bài này, HS cần đạt được những mục tiêu sau:
Mục tiêu bậc 1
- Đọc sáng tạo văn bản
- Nêu được những nét chính về cuộc đời và sáng tác của Lưu Quang
Vũ.
- Xác định thể loại của văn bản, nêu đặc trưng thể loại đó.
- Tóm tắt được nội dung đoạn trích.
- Chỉ ra vị trí đoạn trích trong toàn bộ văn bản.
- Nêu được nguồn gốc dân gian của vở kịch
Mục tiêu bậc 2
- Phân tích được những cuộc đối thoại trong đoạn trích: đối thoại giữa
hồn và xác, đối thoại giữa hồn Trương Ba và những người thân, đối
-

thoại giữa hồn Trương Ba và Đế Thích
Phân tích được nghệ thuật xây dựng hành động kịch và cách sử dụng
ngôn từ nhân vật của tác giả, ý nghĩa của nó trong việc tạo tình huống

3.

và xung đột kịch, thể hiện tính cách nhân vật kịch.
Giải thích ý nghĩa nhan đề tác phẩm.
Mục tiêu bậc 3
- Cảm nhận được bi kịch của con người khi bị đặt vào nghịch cảnh phải
sống nhờ, sống tạm và trái tự nhiên, khiến tâm hồn nhân hậu, thanh
cao bị nhiễm độc và tha hóa trước sự lấn át của thể xác thô lỗ, phàm
-

tục.
Khái quát lên vẻ đẹp tâm hồn người lao động trong cuộc đấu tranh
chống lại sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền được sống đích thực và

-

khát vọng hoàn thiện nhân cách.
Đánh giá được nét đặc sắc của kịch Lưu Quang Vũ: sự hấp dẫn của
kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu, sự kết hợp giữa tính hiện đại

[Type text]

Page 1


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53
với các giá trị truyền thống, sự phê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất
-

trữ tình bay bổng.
Liên hệ, so sánh với phong cách viết kịch của Nguyễn Huy Tưởng

II.
1.

(trong Vĩnh biệt cửu trùng đài)
Phương pháp, phương tiện dạy học
Phương pháp
- Phối hợp các phương pháp: phương pháp đọc sáng tạo, phương pháp

2.

giảng bình, đàm thoại, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trực quan…
Phương tiện
- SGK, SGV, giáo án, phấn, bảng, máy chiếu, máy tính và các công cụ

III.

hỗ trợ đi kèm.
Yêu cầu học sinh chuẩn bị
Học sinh đọc trước bài ở nhà (đọc kĩ Tiểu dẫn, văn bản tác phẩm), trả

-

-

lời các câu hỏi hướng dẫn học bài trong SGK.
Chuẩn bị, tìm hiểu trước:
+ Tác giả Lưu Quang Vũ: căn cứ vào phần Tiểu dẫn trong SGK, tìm
hiểu đầy đủ văn bản tác phẩm Hồn Trương Ba, da hàng thịt? và tìm
hiểu thêm những tác phẩm cùng thể loại của nhà văn này.

+ Những đặc trưng của kịch văn học và phân biệt với các thể loại

IV.
1.
2.
3.

khác.
Tiến trình dạy học
Ổn định lớp học
Kiểm tra bài cũ
Giới thiệu bài mới
- Cách 1: Trong làng kịch Việt Nam, Lưu Quang Vũ được biết đến như
một hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch trường những năm tám
mươi của thế kỉ XX. Là một nghệ sĩ đa tài trên nhiều lĩnh vực: soạn
kịch, làm thơ, vẽ tranh... nhưng ông được xem là một trong những nhà
soạn kịch tài năng nhất của nền văn học nghệ thuật Việt nam hiện đại.
Trong các vở kịch của Lưu Quang Vũ, đáng chú ý nhất là vở "Hồn
Trương Ba, da hàng thịt". Bằng nghệ thuật xây dựng nội tâm độc đáo,
cảnh VII, đoạn cuối vở kịch đem đến cho người đọc nhiều vấn đề tư
tưởng sâu sắc qua nhân vật Trương Ba trong thân xác anh hàng thịt.

[Type text]

Page 2


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53
Và bây giờ chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trích đoạn trong vở kịch “Hồn
Trương Ba, da hàng thịt” để làm rõ các luận điểm trên.

Cách 2: Trích câu nói của Trương Ba: “Không thể bên trong một

-

đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”. GV
hỏi: Các em có biết câu nói đó của nhân vật nào và trong tác phẩm gì
không? (Gọi HS trả lời), GV sẽ hỏi tiếp: Khi đọc câu này, các em có
suy nghĩ gì? (gọi HS trả lời). GV dẫn nhập vào bài: Đó là câu nói
mang đậm quan niệm nhân sinh về cuộc sống của nhân vật Trương Ba
trong vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” của nhà soạn kịch đa tài
Lưu Quang Vũ. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu đoạn trích cảnh
cuối của vở kịch, để làm sáng tỏ triêt lí mà tác giả muốn gửi gắm.
Cách 3: GV đọc mấy câu thơ trích trong bài “ Gửi Hồn vào hương

-

cây” của Nguyễn Vũ Tiềm:
“Đã là hồn Trương Ba
Sao còn da hàng thịt
Đứng khuất sau cánh gà
Ngậm cười ra nước mắt”
GV: hỏi HS có biết câu thơ nhắc đến tác phẩm nào không? Sau đó dẫn
vào bài “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”
4.

Nội dung bài mới
Hoạt động của GV
I. Hướng dẫn tìm
hiểu chung về tác giả
tác phẩm.

? GV hỏi: Dựa vào sự
chuẩn bị ở nhà và kiến
thức phần tiểu dẫn, em
hãy nêu những nét
chính trong cuộc đời
và sự nghiệp sáng tác
của Lưu Quang Vũ.

[Type text]

Hoạt động
của HS

Yêu cầu cần đạt
I.Giới thiệu chung
1.

Tác giả

- Lưu Quang Vũ (1948-1988),
HS dựa vào quê gốc ở Đà Nẵng, sinh tại
phần tiểu dẫn Phú Thọ, trong một gia đình tri
chuẩn bị ở nhà thức.
để trả lời.
- Sáng tác thơ từ những năm 60
của thế kỉ XX.
- Những năm 80 viết kịch, với
những vở kịch đặc sắc: Sống
mãi tuổi 17, Hẹn ngày trở lại,
Page 3

Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53
GV nhận xét

Hồn Trương Ba da hàng thịt…

GV cho học sinh xem
ảnh chân dung tác giả,
những hình ảnh liên
quan đến vở kịch.
(chiếu power point)

- Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ
đa tài: làm thơ, vẽ tranh, viết
truyện,..nhưng thành công nhất
trong lĩnh vực kịch. Ông là
một trong những nhà viết kịch
tài năng nhất của nền VHVN
hiện đại.
- Được tặng giải thưởng HCM
về VHNT năm 2000.


Tác phẩm chính:

- Thơ: Hương cây, Mây trắng
của đời tôi…
- Kịch: Nàng Xi-ta, Lời thề thứ
9, Hồn Trương Ba da hàng

thịt…
2. Tác phẩm
HS dựa vào
gợi ý của GV
- Vở kịch viết năm 1981, đến
để trả lời.
1984 ra mắt công chúng. Là
GV yêu cầu HS:
một trong những vở kịch đặc
sắc nhất của Lưu Quang Vũ.
? Hoàn cảnh sáng tác
vở kịch?
- Sự chuyển biến mạnh mẽ của
GV gợi ý HS gắn với
xã hội, của văn học VN vào
lịch sử xã hội, giai
những năm 80 của thế kỉ XX.
đoạn đó có đặc điểm
Công cuộc đổi mới của Đảng
nổi bật gì, bước ngoặt
phát động nhằm phát huy mọi
sau khi đất nước độc
sự sáng tạo của nhân dân, trong
lập, có các vấn đề thời
đó có giới văn nghệ sĩ. Số phận
sự gì đặt ra?
con người, vấn đề cá nhân cần
được khám phá, những vấn đề
nóng bỏng của đời sống trở
thành cảm hứng sáng tác của

HS dựa vào nhiều người. Trong thời gian
SGK trả lời
đó, Lưu Quang Vũ cho ra đời
vở kịch này.

[Type text]

Page 4


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53
- Mượn cốt truyện dân gian,
nhưng Lưu Quang Vũ đã có
nhiều sáng tạo, đặt ra nhiều
vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư
tưởng, triết lí và nhân văn sâu
sắc.

? Nguồn gốc của vở
kịch và sự sáng tạo
của Lưu Quang Vũ
trong vở kịch là gì?
GV gợi ý cho HS về
nét sáng tạo của Lưu
Quang Vũ ở điểm xây
dựng thái độ của
Trương Ba đối với tình
cảnh sống của mình
như thế nào?

+ Trong truyện dân gian, nhân
vật Trương Ba tiếp tục sống
bình thường, hạnh phúc khi
nhập vào xác hàng thịt.
HS căn cứ vào
phần tiểu dẫn
trong SGK để
trả lời.

+ Trong vở kịch, tác giả tập
trung diễn tả tình cảnh trớ trêu,
nỗi đau khổ, giày vò của
Trương Ba khi sống nhờ, sống
tạm “bên trong một đằng, bên
ngoài một nẻo”.
 Tóm tắt vở kịch:

+ Trương Ba giỏi đánh cờ bị
Nam Tào bắt chết nhầm.
+ Vì muốn sửa sai, Nam Tào
và Đế Thích cho hồn Trương
Ba sống lại, nhập vào xác anh
hàng thịt vừa mới chết.

? Tóm tắt vở kịch

+ Trú nhờ linh hồn vào thể xác
anh hàng thịt, Trương Ba gặp
rất nhiều phiền toái: lí trưởng
sách nhiễu, chị hàng thịt đòi

chồng, người thân cảm thấy xa
lạ, bản thân sống trong đau
khổ, dằn vặt vì phải sống trái
tự nhiên và giả tạo. Thân xác
hàng thịt làm Trương Ba nhiễm
một số thói xấu và những nhu
cầu không phải của chính bản
thân ông.
+ Trước sự phiền toái và nguy
cơ bị tha hóa, Trương Ba quyết
[Type text]

Page 5


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

định trả lại xác cho anh hàng
thịt và chấp nhận cái chết.

HS dựa vào
bài học trước
về thể loại kịch
qua vở kịch
“Vũ Như Tô”
của
Nguyễn
Huy Tưởng để
trả lời.

-Vị trí của đoạn trích: Nằm ở
phần cuối của vở kịch, gồm có
cảnh VII và đoạn kết thúc: diễn
tả sự đau khổ dằn vặt và quyết
định cuối cùng, vô cùng cao
thượng của Trương Ba sau mấy
tháng hồn trú nhờ vào thể xác
hàng thịt và gặp rất nhiều phiền
toái …
3.Thể loại kịch

? Vị trí của đoạn trích HS đọc theo
trong tổng thể tác vai được phân,
phẩm.
HS khác theo
dõi đưa ra
nhận xét hoặc
giáo viên có
thể gọi bất kì
HS đọc tiếp.

- Khái niệm: kịch là một trong
ba loại hình cơ bản của văn
học.
- Đặc điểm: xây dựng trên
những diễn biến hành động bên
ngoài theo nguyên tắc có sự
chống đối, đấu tranh lẫn nhau
giữa các nhân vật.
- Ngôn ngữ kịch chủ yếu là lời

thoại.
- Đọc đúng giọng điệu của
từng nhân vật trong vở kịch,
chú ý đên những đoạn nhấn
mạnh, đoạn độc thoại, cuộc đối
thoại hồn-xác.

GV hỏi:
? Kịch có những đặc
điểm nào.

GV tổng hợp ý kiến,
chốt lại vấn đề.
1-2 HS trả lời,
nhắc lại, nhận
xét và bổ sung
cho nhau
- Phân tích được:
+ Hành động ôm đầu => trạng
[Type text]

Page 6


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

II.Hướng
sáng tạo

dẫn

thái u uất, bế tắc, không lối
thoát => Đau khổ, dằn vặt,
quẫn bách đến cùng cực, không
thể chịu đựng dày vò hơn được
nữa (vụt đứng dậy) => những
dòng độc thoại đầy nước mắt.

đọc

GV gọi HS đọc phân
vai theo các nhân vật
trong vở kịch, hướng
dẫn cách đọc nhấn
giọng, diễn cảm.

+ Lời nói: phủ định “Không!
Không! Tôi không muốn sống
như thế này mãi” thể hiện tâm
trạng:

HS xem trích
đoạn kịch, kết
III.Hướng dẫn tìm hợp với việc
hiểu đoạn trích.
đọc đoạn trích
1.Độc
thoại hồn ở nhà trả lời
câu hỏi.
Trương Ba

GV đọc hai lời độc
thoại của hồn Trương
Ba, sau đó hỏi HS:
? Em hãy phân tích ý
nghĩa lời độc thoại của
Trương Ba trong đoạn
trích. Chú ý đến cách
sử dụng ngôn ngữ của
tác giả?

• Chán cái chỗ ở không phải
của tôi lắm rồi.
• Sợ cái thân thể kềnh càng thô
lỗ và muốn rời xa ngày “tức
khắc”.
• Khao khát “tách ra cái xác
này, dù chỉ một lát”.
Nhận xét: các câu cảm thán,
ngắn => lời văn dồn dập, hối
thúc => trạng thái căng thẳng,
bức bách.

HS dựa vào
văn bản trả lời,
gạch chân dẫn
chứng
trong
SGK

- Cuộc đối thoại giữa hồn

Trương Ba và xác hàng thịt.

- Nêu được tình huống dẫn đến
cuộc đối thoại: Tình huống
Gọi 1 HS lên truyện: Hồn Trương Ba là một
[Type text]

Page 7


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53
trả lời, sau đó
HS ghi chép
những
luận
điểm
chính
vào vở.
2.Đối thoại giữa hồn
Trương Ba và xác
hàng thịt.

- Nêu được các dẫn chứng:

GV cho xem trích Gọi HS1 trả
đoạn kịch đối thoại lời, HS2 nhận
giữa hồn và xác.
xét và bổ sung.
? Em hãy cho biết
cuộc đối thoại này

diễn ra giữa ai với ai.

+ “Mày chỉ là cái vỏ bên ngoài,
không có ý nghĩa gì hết…”
+ “Ta…ta…đã bảo mày im đi!”
+ “Không! Ta vẫn có một đời
sống riêng: nguyên vẹn, trong
sạch, thẳng thắn…”
- Hồn xưng hô “mày-ta”, giọng
điệu giận dữ, khinh bỉ đồng
thời cũng ngậm ngùi, tuyệt
vọng.

? Nguyên nhân dẫn
đến cuộc đối thoại
này.

- Xung đột ngày càng đẩy lên
cao trào, Xác tung ra những lí
lẽ sắc bén, xưng hô “ông –tôi”,
giọng điệu khiêu khích, thách
thức, khoét sâu vào nỗi đau bị
tha hóa của Hồn.

? Tìm những chi tiết
thể hiện sự dằn vặt,
đau khổ của hồn
Trương Ba khi đối
thoại với xác hàng thịt.
HS

phần
theo
dẫn
cuối
lời.

dựa vào
soạn bài
hướng
câu hỏi
bài, trả

? Em hãy nhận xét về
ngôn ngữ và giọng
[Type text]

người giỏi đánh cờ, bị Nam
Tào bắt chết nhầm. Để sửa sai,
Nam Tào và Đế thích cho Hồn
Trương Ba nhập vào xác anh
hàng thịt vừa mới chết.

Page 8

- Hàm ý mà tác giả gửi gắm
vào cuộc tranh cãi này là
không thể có một tâm hồn
thanh cao trong một thể xác
phàm tục, tội lỗi. Khi con
người bị chi phối bởi những

nhu cầu bản năng thì đừng đổ
tội cho thân xác.
- Khi con người phải sống
trong dung tục thì tất yếu cái
dung tục sẽ ngự trị, sẽ thắng
thế, lấn át và tàn phá những gì
trong sạch, đẹp đẽ, cao quý


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53
điệu của Hồn và Xác ở
đoạn đối thoại này.

trong con người.

- Vợ:
• Có ý định đi biệt để Trương
Ba được thảnh thơi, “Còn hơn
là thế này”.
? Theo em, tác giả gửi
gắm hàm ý gì qua
đoạn đối thoại này.

• Chỉ ra: “ông đâu còn là ông,
đâu còn là Trương Ba làm
vườn ngày xưa”.

GV tóm tắt lại những
ý trả lời của HS, sau
đó nhận xét và hoàn

thiện.

• Người vợ vị tha, nhẫn nhịn,
hết mực yêu thương chồng.
• Mang tâm trạng đau khổ tột
cùng vì chứng kiến sự đổi thay
của chồng. Nỗi đau hiện tại
còn kinh khủng hơn giây phút
bà tiễn thân xác chồng khỏi thế
gian.
- Cái Gái:
• Yêu thương gắn bó với ông
hết mực: đêm nào cũng khóc,
nâng niu từng chút kỉ niệm của
ông => dẫn tới phản ứng dữ
dội:

3.Cuộc đối thoại giữa
hồn Trương Ba với
những người thân
trong gia đình.
GV tiếp tục sử dụng
phương pháp đàm
thoại, đưa ra hệ thống
câu hỏi bám sát văn
bản và nâng dần độ
sâu, hướng dẫn HS tìm
hiểu.
[Type text]

• Lời lẽ tàn nhẫn, phũ phàng:
HS trả lời theo
gợi ý của GV,
HS khác bổ
sung ý kiến
theo cách hiểu
của mình.

“Ông nội tôi chết rồi. Nếu ông
nội tôi hiện về được, hồn ông
nội tôi sẽ bóp cổ ông!”
• Chối bỏ, xua đuổi Hồn
Trương Ba.
“Ông xấu lắm, ác lắm! Cút đi!

Page 9


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

Lão đồ tể, cút đi!”

? Em hãy nêu những
chi tiết diễn tả thái độ
của những người thân
trong gia đình Trương
Ba trước việc Hồn
Trương Ba nhập vào
xác anh hàng thịt.

Phản ứng quyết liệt của một
đứa trẻ. Tâm hồn trẻ thơ vốn
trong trẻo, kiên quyết không
chấp nhận cái xấu, cái ác.
- Con dâu:
• Thấu hiểu và cảm thông:
“thầy khổ hơn xưa nhiều lắm”,
“thương hơn”.
HS suy nghĩ,
so sánh với
phần đầu sau
đó GV gọi 1-2
HS trả lời.

• Nhận thức một sự thật đau
đớn: “làm sao để giữ thầy ở lại,
hiền hậu, vui vẻ, tốt lành như
thầy của chúng con xưa kia”.
- Nhà văn không đưa đối thoại
với người con trai (lúc này đã
bị đồng tiền cám dỗ, sinh ra
thói con buôn vụ lợi) vào, mà
để Hồn đối thoại với vợ, cháu
gái, con dâu – những người
yêu thương, gắn bó với Trương
Ba nhất để dẫn dắt Trương Ba
đến nhận thức sâu sắc về tình
trạng tuyệt vọng không lối
thoát của bản thân mình.

HS ghi chép
vào vở những
kiến thức GV
đã tổng kết.

[Type text]

Page 10

- Độc thoại:
+ Ý thức, công nhận sự thắng
thế của Xác: “Mày đã thắng rồi
đấy, cái thân xác không phải
của ta ạ, mày đã tìm được đủ


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

mọi cách để lấn át ta…”
+ Tự vấn: “Lẽ nào ta lại chịu
thua mày, khuất phục mày và
tự đánh mất mình?”
+ Phản lại lí luận của Xác:
“Có thật không còn cách nào
khác? Không cần đến cái đời
sống do mày mang lại! Không
cần” => Thái độ kiên quyết,
HS tìm và dứt khoát.
? Tại sao tác giả lại trình bày dẫn
=> Nếu độc thoại ở màn đầu

không đưa người con chứng.
tiên, Trương Ba hiện lên trong
trai của Trương Ba
trạng thái dằn vặt đau khổ thì ở
vào trong cuộc đối
màn độc thoại này, nỗi đau
thoại giữa hồn Trương
càng xa xót nhưng nhân vật
Ba với người thân.
không còn trăn trở về tình
GV gợi ý, Trương Ba
trạng Hồn – Xác bất nhất mà
là một người có tâm
đã có một thái độ chủ động dứt
hồn thanh cao, rất mực
khoát.
yêu thương gia đình,
ngược lại con trai lại
-Lời đối thoại: bộc lộ quan
là một kẻ thực dụng,
niệm sống.
vụ lợi. Do đó có ảnh
hưởng gì đến suy nghĩ
*) Lời thoại của Hồn
của hồn Trương Ba
+ “Không thể bên trong một
hay không?
đằng, bên ngoài một nẻo được.
Tôi muốn được là tôi toàn
? Độc thoại của hồn

vẹn”.=> con người là một thể
Trương Ba sau 3 lượt
thống nhất. Hồn xác phải hài
đối thoại với người
hòa, không thể có một tâm hồn
thân có khác gì lần
thanh cao trong một thân xác
độc thoại trước.
phàm tục, tội lỗi.
Thái độ sống cần có của con
người: dũng cảm, dám đối mặt,
thừa nhận những sai lầm của
bản thân, để không bao giờ
trốn chạy.
[Type text]

Page 11


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

+ “Sống nhờ vào đồ đạc, của
cải người khác đã là chuyện
không nên, đằng này đến cái
thân tôi cũng phải sống nhờ
anh hàng thịt. Ông chỉ nghĩ
đơn giản là cho tôi sống, nhưng
sống như thế nào thì ông chẳng
cần biết”=> Cuộc sống thật
đáng quí nhưng sống nhờ, sống

gửi, sống chắp vá, không được
HS đọc đoạn
là mình thì thật vô nghĩa.
GV sau khi để HS trả trích và tìm
“Sống” đơn thuần chỉ là đời
lời, đưa ra nhận xét, dẫn chứng để
sống thực vật, “sống như thế
chốt lại kiến thức.
phân tích.
nào” – sống “toàn vẹn” mới là
đời sống của một con người.
*) Lời thoại của Đế Thích

4.Cuộc đối thoại của
hồn Trương Ba với
Đế Thích
GV tiếp tục sử dụng
phương pháp đàm
thoại, đặt các câu hỏi
có tính vấn đề để kích
thích tư duy sáng tạo
của HS.
? Quan niệm của Đế
Thích và quan niệm
của Hồn được thể hiện
như thế nào ở cuộc đối
thoại.

- Khuyên Trương Ba nên chấp
nhận sống nhờ vào xác người

khác, vì “tất cả mọi người
không ai là toàn vẹn. Dưới đất,
trên trời đều thế cả…”
- Đế Thích cho rằng: “con
HS dưới sự gợi người dưới hạ giới các ông thật
ý, hướng dẫn khó hiểu”.
của GV tìm và
phân
tích => Cho thấy quan niệm về
quyết định của cuộc sống một cách hời hợt,
hồn
Trương “sống là chỉ cần tồn tại chứ
không nhất thiết phải được là
Ba.
HS1 trả lời, chính mình” của Đế Thích.
HS2 nhận xét,
- Phản ứng của Hồn:
bổ sung.
• Thấu hiểu: tầm thường nhưng
đúng là của anh ta, sẽ sống hòa
thuận được với thân anh ta,
chúng sinh ra là để sống với
nhau
• Thương người vợ anh hàng

[Type text]

Page 12

Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

thịt.
 Thể hiện sâu sắc hơn

nữa bản tính lương thiện
và hiểu được giá trị sống
trên đời của Trương Ba.
- Quyết định dứt khoát xin tiên
Đế Thích cho cu Tị sống lại,
cho mình được chết hẳn chứ
không nhập hồn vào thân thể
người khác.
- Quyết định này là kết quả của
một quá trình diễn biến hợp lí.
HS tiến hành Hơn nữa, quyết định cần phải
thảo luận làm đưa ra kịp thời vì cu Tị vừa
việc
nhóm mới chêt.
theo yêu cầu
GV.
- Hồn Trương Ba hình dung
cảnh hồn của mình lại nhập
vào xác cu Tị để sống và thấy
rõ “bao nhiêu sự rắc rối” vô lí
lại tiếp tục xảy ra. Nhận thức
tỉnh táo ấy cùng tình thương
mẹ con cu Tị càng khiến Hồn
đi đến quyết định dứt khoát. =>
Trương Ba giàu lòng tự trọng,

một con người ý thức được ý
nghĩa của cuộc sống.
? Phản ứng của Hồn
khi Đế Thích khuyên
Hồn “không thể đổi
tâm hồn đáng quý lấy
chỗ cho cái phần hồn
tầm thường của anh
hàng thịt”

[Type text]

- Cái chết của cu Tị có ý nghĩa
đẩy nhanh diễn biến kịch đi
đến chố “mở nút”.
- Khung cảnh:
+ Vườn cây: rung rinh ánh
sáng. => Không gian quen
thuộc gắn với con người
Trương Ba, tinh thần Trương
Ba => nơi lưu dấu những hồi
ức tươi đẹp về Trương Ba
Page 13


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

trong lòng người thân vẫn được
vun xới, để lại chan hòa, ấm
áp.

? Em hãy cho biết
Trương Ba đã cầu xin
Đế Thích điều gì?
Phân tích quyết định
của Trương Ba.
? Quyết định này có
hợp logic của quá
trình phát triển hành
động kịch không.

GV tiếp tục hỏi, thúc
đẩy suy nghĩ của HS.
? Yếu tố nào đẩy
nhanh hành động kịch
đi đến mở nút?

5.Đoạn kết
GV chia lớp thành
nhóm, mỗi nhóm 1
bàn, cùng thảo luận
trong 5 phút về nội
dung và ý nghĩa của
cảnh kết thúc.
[Type text]

+ Cu Tị hồi sinh và mẹ con
đoàn tụ => hạnh phúc trong
trẻo, cảm động.
-Sự xuất hiện của Trương Ba:
+ Qua lời văn: chập chờn xuất

hiện => chỉ là cái bóng.
+ Qua lời Trương Ba: “Tôi
vẫn ở liền ngay bên bà đây,
ngay trên bậc cửa nhà ta, trong
ánh lửa bà nấu cơm, cầu ao bà
vo gạo, trong cái cơi bà đựng
trầu, con dao bà giẫy cỏ…
Không phải mượn thân ai cả,
tôi vẫn ở đây, trong vườn cây
nhà ta, trong những điều tốt
lành của cuộc đời, trong mỗi
trái cây cái Gái nâng niu” =>
lời văn thấm đẫm cảm xúc,
giàu chất thơ => chất trữ tình
HS trả lời theo trong kịch Lưu Quang Vũ.
hướng dẫn.
+ Qua đối thoại của cái Gái và
cu Tị: cây na này ông nội tớ
trồng đấy; qua hành động vùi
hạt na xuống đất: “Cho nó mọc
thành những cây mới. Ông nội
tớ bảo vậy. Những cây sẽ nối
nhau mà lớn khôn. Mãi mãi”
=> hình ảnh biểu tượng: đứa
trẻ ngây thơ, trong trắng gieo
trồng hạt giống mới biểu trưng
cho sự nối tiếp, sinh sôi bất tử
của Hồn Trương Ba, vẻ đẹp
Trương Ba – thanh khiết, vẹn
nguyên.=> cái chết hẳn về thể

xác là sự hoàn nguyên kì diệu
Page 14


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

cho tâm hồn. Trương Ba đang
sống một cuộc sống khác: sự
sống bất diệt trong trái tim
những người thân.
- Qua đoạn trích tác giả muốn
gủi gắm quan niệm nhân sinh
sâu sắc:
+ Không nên sống nhờ, sống
giả dối; hãy sống thực với
mình, sống hòa hợp giữa tâm
hồn và thể xác; phê phán lối
sống chạy theo những ham
muốn tầm thường về vật chất,
đó cũng chính là nguyên nhân
đẩy con người đến sự tha hóa.

GV lần lượt gọi 1-2
nhóm lên trình bày,
các nhóm khác bổ
sung.

+ Những con người sống có
tâm hồn thanh cao, lương thiện
thì luôn tồn tại trong hoài niệm

của những người xung quanh.

GV chốt lại vấn đề và
yêu cầu các nhóm nộp
sản phẩm thảo luận
vào cuối giờ.

 Trong bất kì một vở kịch

nào, yếu tố hành động
kịch, ngôn ngữ nhân vật,
những xung đột kịch…
là vô cùng quan trọng để
xây dựng nên những tình
huống kịch lên đến cao
trào và cần được giải
quyết.
-Tác giả xây dựng những hành
động kịch phát triển hợp lí với
logic tâm lí, phù hợp với hoàn
cảnh.
Sự thống nhất giữa hành động
bên trong và hành động bên
[Type text]

Page 15


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

ngoài.
-Ngôn ngữ sinh động, gắn với
đặc điểm tính cách của từng
nhân vật. (ngôn ngữ của anh
hàng thịt thì sắc lạnh, ngông
nghênh; còn ngôn ngữ của
Trương Ba mộc mạc, giản
dị…)
-Giọng điệu các nhân vật linh
hoạt, thay đổi theo từng hoàn
cảnh cụ thể.
- Tài năng nghệ thuật viêt kịch
của Lưu Quang Vũ: xây dựng
và triển khai xung đột kịch
khéo léo, cùng một lúc đề cập
đến nhiều vấn đề xã hội. Hành
động kịch tập trung, đối thoại
và độc thoại nội tâm sinh động,
logic, sự phối hợp nhịp nhàng
giữa hành động bên trong và
hành động bên ngoài. Ngôn
ngữ có tính đa thanh, có tính
triết lí sâu sắc, tính cách nhân
vật bộc lộ rõ nét.

? Nêu quan niệm
nhân sinh của tác giả
qua việc đặt nhan đề
tác phẩm và kết thúc
bằng câu “Không còn

cái vật quái gở mang
tên “Hồn Trương Ba,
da hàng thịt” nữa”
GV gợi ý cho HS: tác
giả muốn gửi gắm
quan niệm gì về lẽ
sống, về ý nghĩa của
cuộc sống.
6.Đặc
thuật

điểm

Qua đoạn trích Lưu Quang Vũ
muốn gửi thông điệp:
-Được sống làm người quý giá
thật, nhưng được sống đúng là
mình, sống trọn vẹn với những
giá trị mình vốn có và theo
đuổi còn quý giá hơn. Sự sống
chỉ thực sự có ý nghĩa khi con
người được sống tự nhiên với
sự hài hòa giữa thể xác và tâm
hồn.

nghệ

Trong quá trình tìm
hiểu nội dung, GV đã
kết hợp cả tìm hiểu về

nghệ thuật. GV đặt câu
hỏi để tổng kết những
kiến thức NT đã nêu
trước đó.
[Type text]

-Con người phải luôn luôn biết
đấu tranh với những nghịch
Page 16


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53
? Em có nhận xét gì về
cách xây dựng hành
động kịch của tác giả.

cảnh, với chính bản thân,
chống lại sự dung tục, để hoàn
thiện nhân cách và vươn tới
những giá trị tinh thần cao quý.

? Ngôn ngữ, giọng
điệu của nhân vật có
gì đặc sắc.
? Nét đặc sắc trong tài
năng nghệ thuật của
Lưu Quang Vũ.
(Liên hệ với phong
cách viết kịch của
Nguyễn Huy Tưởng

qua vở “Vũ Như Tô”)
Cách xây dựng xung
đột kịch, tính cách
nhân vât trong bi kịch
lịch sử của Nguyễn
Huy Tưởng.
IV.Tổng kết
GV gọi 1 HS nêu
thông điệp mà tác giả
muốn gửi tới người
đọc

GV gọi 1 HS khác nêu
cảm nghĩ của bản thân
sau khi học vở kịch
này.
[Type text]

Page 17


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53

V.
VI.
-

Củng cố và luyện tập
Tổ chức phân vai cho HS diễn xuất vở kịch.
Phát phiếu học tập số 1, HS làm nhanh trong vòng 5 phút.

Phát phiếu số 2 – bài tập về nhà.
Kiểm tra, đánh giá
Thực hiện việc kiểm tra đánh giá trong suốt quá trình dạy học, đánh
giá qua hệ thống các câu hỏi, bài tập trên lớp về mức độ tiếp nhận của

-

HS, ngoài ra còn đánh giá thái độ, ý thức, kĩ năng của HS.
Đánh giá thông qua kiểm tra phần chuẩn bị bài ở nhà, kiến thức tiếp
thu trên lớp, kết nối giữa kiến thức nền với kiến thức mới, tập trung

VII.
-

qua câu hỏi luyện tập.
Kết thúc giờ học
GV đọc bài thơ “Tự sự” của Lưu Quang Vũ để kết thúc giờ học.
Hướng dẫn HS chuẩn bị bài học cho giờ sau.

2.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
Em hãy khoanh tròn vào đáp án đúng nhất
Vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” được viết vào năm nào?
A. 1986
B. 1981
C. 1984
D. 1991
Trong đoạn trích có những cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba với

3.

những ai?
A. Xác hàng thịt
B. Người thân trong gia đình
C. Đế Thích, Xác hàng thịt
D. Xác hàng thịt, Người thân trong gia đình, Đế Thích
Câu nói “Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được.

1.

Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” là của ai?
A. Lưu Quang Vũ
[Type text]

Page 18


Lê Thị Hồng Thơm – Sư phạm Ngữ văn k53
Đế Thích
Hồn Trương Ba
Xác hàng thịt
Trong cuộc đối thoại với Đế Thích, hồn Trương Ba đã cầu xin điều
B.
C.
D.
4.

gì?
A.

B.
C.
D.

Cầu xin được trở vể với thân xác của mình
Cầu xin được nhập vào xác cu Tị
Cầu xin được chết
Cầu xin mình được chết hẳn và cu Tị được sống lại

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Chọn 1 trong 3 đề
1.

Suy nghĩ của anh (chị) về câu nói: “Không thể bên trong một đằng, bên
ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”. (Hồn Trương Ba, da

2.

hàng thịt – Lưu Quang Vũ)
Giả định Đế Thích cho Trương Ba được quyền sống trong xác cu Tị và
Trương Ba đồng ý. Theo anh (chị), cuộc sống của Trương Ba sau đó sẽ
như thế nào? Trình bày những ý tưởng của anh (chị) về những rắc rối sẽ

3.

xảy ra và viết một lớp kịch ngắn về điều đó.
Anh (chị) hãy tưởng tượng và viết một kết thúc khác cho vở kịch?

[Type text]

Page 19