Giáo án Ngữ văn 12 tuần 30 bài: Nhìn về vốn văn hóa dân tộc Trần Đình Hượu

Trường THPT Tam quan

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
NHÌN VỀ VỐN VĂN HĨA
( Trích “Đến hiện đại từ truyền thống”)

Tiết :

(Trần Đình Hươu)
I. MỤCTIÊU

1. Về kiến thức: Giúp học sinh :
Nắm được các luận điểm chủ yếu của bài viết và quan điểm
của tác giả về những ưu, nhược điểm của văn hoá truỳên thống
Việt Nam.
2. Về kĩ năng:
Nâng cao năng lực đọc hiểu văn bản khoa học, và văn bản chính
luận.
3. Về thái độ:
Yêu quí, trân trọng, tự hào về nền văn hoá dân tộc.
II. CHUẨN BỊ

1.Chuẩn bị của giáo viên
- Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng Ngữ văn
12, Ôn tập Ngữ văn 12. Soạn giáo án
- Phương án tổ chức lớp học : Đọc diễn cảm, gợi mở, thảo luận, bình giảng
2. Chuẩn bị của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách giáo
khoa
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Ổn định tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, sĩ số, tác phong học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút )
Tóm tắt đoạn trích “Hồn Trương Ba da hàng thịt” và nêu những vấn đề cơ bản mà tác giả
đặt ra qua tác phẩm nay.
3. Giảng bài mới:
Ngữ văn 12 Cơ bản

-1-

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

*Vào bài: Trong công cuộc đổi mới tồn điện đất nước, văn hố là một trong những lĩnh
vực được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm. Chủ trương của Đảng ta là xây dựng một
nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Ngay từ những năm 80, các nhà tư tưởng,
văn hoá, các nhà khoa học đã cho ra đời nhiều cơng trình nghiên cứu văn hố mang tính
định hướng theo đường lối của Đảng. Cơng trình “Đến hiện đại từ truyền thống”của PGS
Trần Đình Hượu là một trong những cơng trình nghiên cứu văn hố có ý nghĩa lớn, đóng
góp một phần quan trọng vào tiến trình đổi mới đất nước. “Về một số mặt của vốn văn
hoá truyền thống” là phấn quan trọng của cơng trình đó.
- Tiến trình bài dạy:
THỜI
GIAN

5’

HOẠT ĐỘNG CỦA

HOẠT ĐỘNG CỦA

GIÁO VIÊN

HỌC SINH

Hoạt động 1:

Hoạt động 1:

Giáo viên hướng dẫn Học sinh đọc nội dung
học sinh tìm hiểu tiểu thuyết trong SGK.
chung về tác giả, tác

NỘI DUNG KIẾN THỨC

I/ Tiểu dẫn:
1. Tác giả: Trần Đình Hượu
- ( 1926 – 1995)
- Quê: xã Võ Liệt – Thanh

phẩm

Chương- Nghệ An.
- L nh nghiờn cu lch s,

Nêu

những

nét

vn hc Vit Nam trung cn

chính v cuộc đời và

i

văn nghip ca Trn

- Nm 2000, ơng được Nhà

Đình Hượu?

nước tặng giải thưởng về khoa
học cơng nghệ.
2. Các tác phẩm chính:
+ Văn học Việt Nam giai đoạn
giao thời 1900- 1930.
+ Nho giáo và văn học Việt
Nam trung cận đại
+ Đến hiện đại từ truyền thống
+ Các bài giảng về tư tưởng

Ngữ văn 12 Cơ bản

-2-

GV: Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam quan

phương đơng....
3. Vị trí đoạn trích:
Đoạn trích từ phần hai trong
Hoạt động 2:
Đọc –hiểu văn bản
30’

cuốn “Đến hin i t truyn
thng.
II. c hiu vn bn.

Hoạt động 2 (30
phĩt)

1. Đọc.

Em hiểu văn hố là gì?

Chậm, kĩ, đúng ngữ điệu văn
bản. Khi đọc chú ý hệ thống
luận điểm của văn bản.
2. Tìm hiểu văn bản.
2.1. Khái niệm về vốn văn hoá.
Theo từ điển tiếng việt: Văn
hoá là “ tổng thể nói chung
những giá trị vật chất và tinh
thần do con người sáng tạo ra
trong q trình lịch sử”(ta

thường nói: văn hóa ẩm thực,
văn hố mặc, văn hố ứng xử,
văn hoá đọc...)
2.2. Hệ thống lập luận
a. Đặc điểm cuả vốn văn hố.
* Quan niệm sống, lí tưởng,
cái đẹp.
-Quan niệm sống:

Tác giả đã phân tích
đặc điểm của vốn văn

+ Coi trọng hiện thế trần tục

hố dân tộc trên những

hơn thế giới bên kia.

phương diện cụ thể

+ Ý thức cá nhân và sở hữu

nào?

không phát triển cao.

Ngữ văn 12 Cơ bản

-3-

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

+ Mong ước: thái bình, an cư
lạc nghiệp, đông con nhiều
cháu.

*Thiết thực, yên phận thủ
thường, không mong gì cao xa,
khác thường hơn người.
- Quan niện về lí tưởng sống:
+ Chuộng con người hiền lành,
tình nghĩa.
+ Khơng chuộng trí mà cũng
khơng chuộng dũng.
+ Tâm trí dân có bụt ( cứu
giúp), có thần ( uy linh bảo
quốc hộ dân.
+ Ca tụng sự khôn khéo (ăn cỗ
đi trước lội nước theo sau, biết
thủ thế, giữ mình, gỡ được tình
thế khó khăn). Những cái khác
bản thân: khơng dễ hồ hợp
nhưng cũng không cự tuyệt
đến cùng.
- Quan niệm về cái đẹp:
+ Không háo hức tráng lệ, huy
hồng.

+ Khơng say mê huyền ảo, kì
vĩ.
+ Chuộng màu sắc : dịu dàng,
thanh nhã, ghét sặc sỡ.
+ Quy mô: Chuộng vừa khéo,
Ngữ văn 12 Cơ bản

-4-

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

xinh, vừa phải.
+ Giao tiếp: Chuộng hợp tình,
hợp lí.
+ Ăn mặc: Khơng chuộng sự
cầu kì.
* Hướng vào vẻ đẹp dịu dàng,
thanh lich, duyên dáng,

quy

mô vừa phải.

Người Việt Nam:
-Chuộng thiết thực hơn mơ
mộng
-Khi gặp khó khăn, bất trắc

trong cuộc sống thì biết linh
hoạt, tìm cách tháo gỡ.

Em cĩ nhận xét gì về

-Trong cuộc sống cộng đồng,

con người Việt Nam?

làm ăn, giao tiếp thường có sự
dung hồ với nhau
*Gương mặt của văn hoá Việt
Nam trong quá khứ.

Quan niệm của tác giả trong
các sáng tạo văn hoá của Việt
Nam:
Tinh thần chung văn hố việt
Nam là thiết thực, linh hoạt,
dung hồ.
Đặc điểm nổi bật nhất

Thế mạnh:Tạo ra cuộc sống

trong các sáng tạo của

thiết thực bình ổn, lành mạnh

người Việt Nam là gì?
Ngữ văn 12 Cơ bản

với những vẻ đẹp dịu dàng
-5-

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

Nĩ nĩi lên thế mạnh gì

thanh

lịch

sống

có

tình

của vốn văn hố dân

nghĩa,có văn hố trên 1 cái nền

tộc?

nhân bản.
Hạn chế: Quan niệm về lí
tưởng (Khơng có khát vọng và

sáng tạo lớn trong cuộc sống,
khơng mong gì cao xa khác
thường, hơn người. Trí tuệ
khơng được đề cao).

Những đặc điểm nào
cĩ thể coi là hạn chế

Văn hố nơng nghiệp định cư,

của vốn văn hố dân

khơng có nhu cầu lưu chuyển,

tộc?

Thảo luận nhóm: 5
phút, 4 nhóm.

trao đổi, khơng có kích thích
của đơ thị. Tế bào của xã hội
là nông nghiệp nhỏ, đơn vị tổ
chức xã hội là làng. Đó là văn
hố người Việt, văn hố vốn có
từ lâu đời -> cịn nhiều khó
khăn và bất trắc trong cuộc
sống.

b. Những ảnh hưởng mạnh mẽ
của tơn giáo đến truyền thống

văn hố Việt Nam.
+Tơn giáo
-Nho giáo
-Phật giáo
-Đạo giáo
( Lão – Trang)
Thảo luận nhĩm: 5
Ngữ văn 12 Cơ bản

Sàng lọc, tinh luyện để thành
-6-

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

phút, 4 nhĩm.

bản sắc của dân tộc mình.

Những tơn giáo nào cĩ

*Giá trị văn hóa dân tộc

ảnh hưởng mạnh nhất
đến văn hố truyền

Nhân nghĩa của Khổng Tử:

thống của Việt Nam?

Nhân: Lòng yêu thương đối

Người Việt đã tiếp
nhận tư tưởng của tơn

với mn lồi vạn vật;

giáo này theo hướng

Nghĩa: Cư xử với mọi người

nào để tạo nên bản sắc

cơng

văn hố dân tộc?

->Nguyễn Trãi Nhân nghĩa :

bình

theo

lẽ

phải

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
( Bình Ngơ đại cáo)
3’

Em hãy cho biết con

Con đường hình thành bản sắc

đường hình thành bản

văn hố dân tộc: Vốn vốn có +

sắc văn hố dân tộc

khả năng chiếm lĩnh + khả

Việt Nam?

năng đồng hoá -> những giá trị
văn hoá dân tộc.
a. Tống cựu nghênh tân( tiễn
năm cũ qua đón năm mới
đến): cuối năm quét dọn sạch
sẽ nhà cửa, sân ngõ, vứt bỏ
những thứ rác rưởi, cùng làng
xóm dọn dẹp nhà thờ, đình
chùa, tắm giặt, cắt tóc, may
sắm quần áo mới, trang trí bàn
thờ, lau chùi bàn ghế, ấm chén
và mọi thứ thức ăn vật dụng.

Theo anh chị, nét đẹp
văn hố gây ấn tượng Hoạt động 3:
nhất trong những ngày

-Pháo hoa ngày tết

tết nguyên đán của
Ngữ văn 12 Cơ bản

-7-

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

Việt Nam là gì? Trình

-Đi chùa lễ tết ngày xuân

bày những hiểu biết

-Thư pháp ngày tết

và quan điểm của anh

-Du xuân

chị về vấn đề này?

Nhiều gia đình nhc nh, dn
dũ con chỏu t phỳt giao tha
Hoạt động 3 (3 phĩt)

trở đi khơng quấy khóc, khơng
nghịch ngợm, cãi cọ nhau,
khơng nói tục chửi bậy, khơng
vứt rác viết vẽ bừa bãi. Cha
mẹ, anh chị cũng không quở
mắng, tra phạt con em, đối với
ai cũng tay bắt mặt mừng, vui
vẻ niềm nở dầu lạ dầu quen.

Đối với bà con xóm giềng dù
trong năm cũ có điều gì khơng
hay khơng phải, điều nặng
tiếng nhẹ hay xích mích gì đều
xúy xố hết. Dầu có thực lịng
hay khơng nhưng khơng để
bụng, cũng khơng ai nói khích
bác hoặc bóng gió, ác ý gì
trong những ngày đầu năm.
Dẫu mới gặp nhau ít phút
trước, nhưng sau phút giao
thừa coi như mới gặp, người ta
chúc nhau những điều tốt lành.
Hái lộc, xông nhà, chúc tết,
mừng tuổi: ai cũng hy vọng
một năm mới tài lộc dồi dào,

làm ăn thịnh vượng, mạnh
Ngữ văn 12 Cơ bản

-8-

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

khỏe tiến bộ, thành đạt hơn
năm cũ. Lộc tự nhiên đến, đi
hai lộc (chỉ là một cành non ở
đình chùa, ở chốn tơn nghiêm
mang về nhà), tự mình xơng
nhà hoặc dặn trước người "Nhẹ
vía" mà mình thích đến xông
nhà. Bạn nào vinh dự được
người khác mời đến xơng thì
nên chú ý, chớ có sai hẹn sẽ
xúi quẩy cả năm đối với gia
đình người ta và cả đối với
bạn. Nhiều người không tin tục
xông nhà nhưng cũng phải dè
dặt, chưa dám đến nhà ai sớm,
sợ trong năm mới gia đình
người ta xảy ra chuyện gì
khơng hay đổ tại mình "Nặng
vía". Tục xơng nhà chỉ tính
người đầu tiên đến nhà, từ

người thứ hai trở đi khơng tính.
Sau giao thừa có tục mừng
tuổi chúc Tết. Trước hết con
cháu mừng tuổi ông bà, cha
mẹ. Ông bà cha mẹ cùng chuẩn
bị một ít tiền để mừng tuổi cho
con cháu trong nhà và con
cháu hàng xóm láng giềng, bạn
bè thân thích. Lời chúc có ca
có kệ hẳn hoi nhưng xem
người ta thích nhất điều gì thì
chúc điều đó, chúc sức khoẻ là
phổ biến nhất. xưng hô hợp với
Ngữ văn 12 Cơ bản

-9-

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

lứa tuổi và quan hệ thân thuộc.
Chúc Tết những người trong
năm cũ gặp rủi ro tai hoạ thì
động viên nhau "Của đi thay
người", "Tai qua nạn khỏi",
nghĩa là ngay trong cái hoạ
cũng tìm thấy cái phúc, hướng
về sự tốt lành.

Quanh năm làm ăn vất vả, ít có
điều kiện qua lại thăm hỏi
nhau, nhân ngày Tết đến chúc
mừng nhau, gắn bó tình cảm
thật là đặm đà ý vị; hoặc điếu
thuốc miếng trầu, hoặc chén trà
ly rượu, chẳng tốn kém là bao.
Cũng vào dịp đầu xuân,
người có chức tước khai ẩn,
học trị sĩ phu khai bút, nhà
nơng khai canh, thợ thủ công
khai công, người buôn bán mở
hàng lấy ngày
...........
b. Hủ tục cần bài trừ: Kiên
quyết chống tệ liên hoan ăn
uống, lãng phí, lối sống bê tha,
rượu chè, cờ bạc, mê tín dị
đoan, giữ gìn trật tự an tồn xã
hội và vệ sinh công cộng.
Phối hợp chặt chẽ với ngành
Tài chính, Cơng an làm tốt
cơng tác quản lý thị trường,
chống bọn đầu cơ, tích trữ,
Ngữ văn 12 Cơ bản

- 10 -

GV: Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam quan

nâng giá, buôn gian, bán lậu,
sản xuất mua bán hàng giả,
nghiêm cấm việc sản xuất pháo
và nấu rượu lậu,
Quản lý chặt chẽ các đối tượng
hình sự, hoặc tập trung đưa đi
cải tạo, kiên quyết trừng trị
bọn lưu manh càn quấy, ngăn
chặt việc đốt pháo bừa bãi
hoặc ném pháo vào những
người đi đường và những nơi
đông đúc...
4. Củng cố :(1 phút)
Con đường hình thành bản sắc văn hố dân tộc
-Vốn tự có ( Thiết thực, linh hoạt, dung hồ)
-Khả năng chiếm linh, đồng hố ( sàng lọc, tinh luyện) văn hố nước ngồi
*Giá trị văn hố dân tộc Việt Nam
- Ra bài tập về nhà
- Chuẩn bị bài :
IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG:

..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................


Ngữ văn 12 Cơ bản

- 11 -

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

Ngữ văn 12 Cơ bản

- 12 -

GV: Nguyễn Văn Mạnh


Trường THPT Tam quan

Ngữ văn 12 Cơ bản

- 13 -

GV: Nguyễn Văn Mạnh