Tổng hợp phương pháp xử lý trừng cá chép và trứng cá trê vàng sau khi thụ tinh

TÓM TẮT
Thực tập giáo trình sản xuất giống nước ngọt được bất đầu từ 15/6/2018 đến
31/7/2018. Thực hiện các thí nghiệm dung kích thích tố (LRH, HCG, DOM, não thùy )
kích thích một số loại cá nước ngọt như: cá rô, cá trê, cá sặ rằn, cá mè vinh, cá chép. Các
chỉ tiêu được xác định: thời gian hiệu ứng, tỷ lệ cá đẻ, sức sinh tương đối, tỷ lệ thu tinh,
vá tr lệ nở.
Thu dược các kết quả thí nghiệm:
-

Cá rô: sử dụng LRH-a + DOM có sức sinh sản tương đối là 303839 trứng/kg cá cái,
tỷ lệ đẻ 100%, tỷ lệ thụ tinh 100%, tỷ lệ nở 95,56%, tỷ lệ sống 100%, thời gian
hiệu ứng thuốc trong khoảng 8h đến 11h15phút.

-

Cá trê váng: chia thành 4 liều kích thích tố ( đối với 2 nghiệm thức: 2 não và 4
não) là DOM + LH-a (150 µg), DOM + LRH – a (100 µg) và HCG + não thùy
được tiêm trên cá Trê vàng. Tỷ lệ cá đẻ tương đương nhau ở 4 liều kích thích tố là
100% Trứng cá Trê Vàng ở nghiệm thức 1 HCG (3000UI) + 2 não có tỉ lệ đẻ
100%, có tỉ lệ thụ tinh 70%, tỉ lệ nở 87,30%, và sức sinh sản tương đối 36594
trứng/kg cá cái. Ở nghiệm thức 2 HCG (3000UI) + 4 não có tỉ lệ đẻ 75%, có tỉ lệ
thụ tinh là 43,33%, tỉ lệ nở 82,05%, và sức sinh sản tương đối 31190 trứng/kg cá
cái.

-

Cá sặc rằn: có sức sinh sản 421.260 trứng/kg cá cái, tỉ lệ đẻ 75%, tỉ lệ thụ tinh
81,1%, và tỉ lệ nở 57,52%, thới gian hiệu ứng thuốc (15h30 – 17h25) tỷ lệ sống
95,23.

-

Cá mè vinh: sinh sản 548.333 trứng/kg cá cái, tỉ lệ đẻ100%, tỉ lệ thụ tinh 82,22%,
tỉ lệ nở 97,29% và thời gian hiệu ứng thuốc 330 phút.

-

Cá chép: kích thích tố LRH + DOM và Não thùy, cho kết quả sinh sản là 73993
trứng/kg cá cái, tỉ lệ đẻ 100%, tỉ lệ thụ tinh 97,78%, tỉ lệ nở 93,18%, thời gian hiệu
ứng thuốc là 510 phút.

1


MỤC LỤC
LỜI CẢM TẠ...............................................................................................................1
TÓM TẮT....................................................................................................................2
MỤC LỤC....................................................................................................................3
DANH SÁCH BẢNG...................................................................................................5
DANH SÁCH HÌNH....................................................................................................6
CHƯƠNG 1 ĐẶT VẤN ĐỀ.........................................................................................7
1. Giới thiệu................................................................................................................7
2. Mục tiêu nghiên cứu...............................................................................................7
3. Nội dung nghiên cứu..............................................................................................7
CHƯƠNG 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU......................................................................8
2.1 Đặc điểm sinh học của một số loài cá nước ngọt..................................................8
2.1.1 Cá Rô.............................................................................................................8
2.1.1.1 Đặc điểm phân loại, phân bố và hình thái................................................8
2.1.1.2 Đặc điểm sinh trưởng...............................................................................9
2.1.1.3 Đặc điểm dinh dưỡng...............................................................................9
2.1.1.4 Đặc điểm sinh sản..................................................................................10

2.1.2 Cá Chép........................................................................................................10
2.1.2.2 Đặc điểm sinh trưởng.............................................................................11
2.1.2.3 Đặc điểm dinh dưỡng.............................................................................11
2.1.2.4 Đặc điểm sinh sản..................................................................................12
2.1.3 Cá Trê...........................................................................................................12
2.1.3.1 Đặc điểm phân loại, phân bố và hình thái..............................................12
2.1.3.2 Đặc diểm sinh trưởng.............................................................................13
2.1.3.3 Đặc điểm dinh dưỡng.............................................................................14
2.1.3.4 Đặc điểm sinh sản..................................................................................14
2.1.4 Cá Sặc Rằn...................................................................................................14
2.1.4.1 Đặc diểm phân loại, phân bố và hình thái..............................................14
2.1.4.2 Đặc điểm sinh trưởng.............................................................................15
2.1.4.3 Đặc điểm dinh dưỡng.............................................................................16
2.1.4.4 Đặc điểm sinh sản..................................................................................16
2.1.5 Cá Mè Vinh..................................................................................................16
2.1.5.1 Đặc điểm phân loại, phân bố và hình thái..............................................16
2.1.5.2 Đặc điểm sinh trưởng.............................................................................17
2


2.1.5.3 Đặc điểm dinh dưỡng.............................................................................17
2.1.5.4 Đặc điểm sinh sản..................................................................................17
2.2 Các loại hormone và vấn đề sử dụng trong kích thích cá sinh sản nhân tạo.......18
CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊM CỨU......................................................20
3.1 Thời gian và địa điểm.........................................................................................20
3.2 Dụng cụ, thiết bị và hóa chất..............................................................................20
3.2.1 Dụng cụ........................................................................................................20
3.2.2 Thiệt bị.........................................................................................................20
3.2.3 Hóa chất.......................................................................................................20
3.3 Phương pháp nghiêm cứu...................................................................................20

3.3.1 Sinh sản nhân tạo.........................................................................................20
3.3.1.1 Cá đẻ trứng nổi......................................................................................21
3.3.1.2 Nhóm cá đẻ trứng bán trôi nổi...............................................................24
3.3.1.3 Nhóm cá đẻ trứng dính...........................................................................26
3.3.2 Trong ương cá trê.........................................................................................30
3.3.2.1 chuẩn bị dụng cụ....................................................................................30
3.3.2.2 Cách chọn cá bột....................................................................................30
3.3.2.3 Chăm sóc và quản lý cá..........................................................................30
3.4 phương pháp tính toán........................................................................................30
CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN..............................................................31
4.1 Kết quả cho sinh sản một số loại cá nước ngọt..................................................31
4.2 Thời gian phát triển phôi và chỉ tiêu theo dõi...................................................33
4.2.1 Cá rô.............................................................................................................33
4.2.2 Cá trê............................................................................................................34
4.2.3 cá sặc rằn......................................................................................................36
4.2.4 Cá mè vinh...................................................................................................37
4.3 Các chỉ tiêu của cá Trê ương...............................................................................39
4.3.1 Tăng trưởng về khối lượng...........................................................................39
4.3.2 Tăng trưởng về kích thước...........................................................................40
4.3.3 Tỷ lệ sống của cá..........................................................................................40
CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT.................................................................42
5.1 Kết luận..............................................................................................................42
5.2 Đề xuất...............................................................................................................43
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................44
3


DANH SÁCH BẢNG
Bảng 2.1 Sức sinh sản của cá chép..............................................................................12
Bảng 3.1 liều tiêm cá cái..............................................................................................27

Bảng 4.1 kết quả cho sin sản........................................................................................31
Bảng 4.2 thời gian phát triển phôi ở cá rô....................................................................33
Bảng 4.3 các chỉ tiêu sinh sản cá rô đồng....................................................................34
Bảng 4.4 thời gian phát triển phôi ở cá trê...................................................................34
Bảng 4.5 các chỉ tiêu sinh sản cá trê ( nhóm 1)............................................................35
Bảng 4.6 các chỉ tiêu sinh sản cá trê (nhóm 2).............................................................36
Bảng 4.7 Quá trình phát triển phôi cá sặc rằn..............................................................36
Bảng 4.8 Các chỉ tiêu sinh sản cá sặc rằn.....................................................................37
Bảng 4.9 Quá trình phát triển phôi cá mè vinh............................................................37
Bảng 4.10 Các chỉ tiêu sinh sản cá mè vinh.................................................................38
Bảng 4.11 Quá trình phát triển phôi của cá chép..........................................................38
Bảng 4.12 Các chỉ tiêu sinh sản của cá chép................................................................39
Bảng 4. 13 Sự tăng trưởng về khối lượng của cá Trê trong quá trình ương.................40
Bảng 4. 14 Sự tăng trưởng về kích thước của cá Trê trong quá trình ương..................40
Bảng 4. 15 Tỷ lệ sống của cá Trê trong quá trình ương...............................................40

4


DANH SÁCH HÌNH
Hình 2.1 Hình dạng cá Rô đực (dưới) cái (trên)............................................................8
Hình 2.2 Hình thái bên ngoài của cá chép....................................................................11
Hình 2.3 Hình thái cá trê..............................................................................................13
Hình 2.4 Hình thái cá sặc rằn.......................................................................................15
Hình 2.5 Hình thái cá mè vinh.....................................................................................17
Hinh 2.6 Một số loại kích dục tố dung trong sinh sản cá.............................................18
Hình 3.1 Buồng tinh và buồng trứng của cá rô............................................................21
Hình 3.2 Cách tiêm cá rô.............................................................................................22
Hình 3.3 Cách bố trí cho cá đẻ.....................................................................................22
Hình 3.4 Buồng trứng của cá sặc rằn...........................................................................23

Hình 3.5 Cách tiêm cá sặc rằn......................................................................................24
Hình 3.6 Buồng trứng và buồng tinh cá mè vinh.........................................................24
Hình 3.7 cách tiêm cá mè vinh.....................................................................................26
Hình 3.8 Cách tiêm cá trê............................................................................................26
Hình 3. 9 Buồng trứng cá trê vàng...............................................................................28
Hình 3.10 Buồng trứng cá chép...................................................................................28
Hình 3.11 Tiêm kích thích tố và vuốt trứng cá chép....................................................29
Hình 3.12 Cho cá trê ương trong bể composite............................................................30
Hình 4.1 Một số giao đoạn phôi cá rô..........................................................................33
Hình 4.2 Cá trê sau khi ương.......................................................................................41

5


CHƯƠNG 1
ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Giới thiệu
Nước ta có diện tích nước ngọt khá lớn 653.000ha sông ngòi, 394.000 hồ chứa,
85.000ha đấm phá ven biển, 580.000ha ruộng lúa nước, cùng với điều kiện khí hậu thuận
lợi, đã tạo đều kiện cho ngành nuôi tròng thủy sản phát triển khắp cả nước, mang lại hiệu
quả kinh tế cao, góp phần xóa đói giảm nghèo ở vùng nông thôn. Thời gian qua đã có
nhiều mô hình nuôi cá nước ngọt như cá rô đồng, cá sặc rằn… đã rất thành công với quy
mô lớn tại địa phương.
Từ khi nghề nuôi cá ao, hồ, ruộng xuất hiện, về vấn đề sản xuất cũng được quan
tâm ở hầu hết các nước có nghề nuôi cá. Vào thời điểm nghề nuôi cá nước ngọt chưa phát
triển thì nguồn giống chủ yếu dựa vào nguồn thu gom từ tự nhiên. Cho đến khi nghề nuôi
cá phát triển mạnh thì nguồn giống thu gom từ tự nhiên không đáp ứng đủ nhu cầu thực
tiễn sản xuất. Hoạt động sản xuất ngày càng phát triển đa dạng về hình thức nuôi , đối
tượng nuôi và mức độ thăm canh. Do vậy, việc tạo ra đàn cá giống là rất cần thiết. Sản
xuất giống nhân tạo là tác động của con người vào quá trình sinh sản của cá. Thông qua

đặc điêm sinh học của nhiều loài cá con người tiến đến xây dựng và hoàn thiện quy trình
sinh sản nhân tạo một số loài cá có giá trị kinh tế.
Trong những năm gần đây, công tác nghiên cứu cho sinh sản nhân tạo các loài có
giá trị kinh tế, các bản địa được phát triển nhanh chóng và đi kèm là sự đa dạng của các
mô hình nuôi. Các nghiên cứu đã tập trung vào ứng dụng công nghệ sinh học vào công
tác lai tạo giống. Số lượng cá giống đang được sản xuất hiện nay chủ yếu là các đối
tượng có sản lượng như cá Rô Đồng, Sặc Rằn, cá Chép….Muốn có đàn cá đủ số lượng và
phẩm chất chống chịu tốt với môi trường khắc nghiệt, có khả năng khan bệnh, cần nắm
vững các khâu trong quy trình sản xuất giống nhân tạo từ việc lựa chọn cá bố mẹ, cho
đẻ, ương nuôi cá giống và kĩ thuật vận chuyển cá tốt. Do tầm quan trọng của vấn đề nêu
trên, Khoa Sinh học ứng dụng trường Đại học Tây Đô đã tổ chức cho sinh viên “Thực tập
giáo trình nước ngọt” trong thời gian 1 tháng và sau đó là viết báo cáo.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Thực tập giáo trình chuyên môn nước ngọt là một trong những nội dung rất quan
trọng đối với sinh viên chuyên ngành thủy sản. Giúp sinh viên học được cách vận hành
các công trình sản xuất giống, nắm bắt được kĩ thuật cho sinh sản các loài cá nước ngọt
trong trại thực nghiệm, biết được kĩ thuật ương cá. Đồng thời, tạo điều kiện sinh viên tiếp
cận được các mô hình nuôi. Bên cạnh đó việc thực hiện chuyên đề cũng sẽ củng cố lại
kiến thức, học hỏi kinh nghiệm thực tế và rèn luyện kĩ năng viết báo cáo khoa học của
sinh viên ngành Nuôi trồng thủy sản.
3. Nội dung nghiên cứu
Thực nghiệm cho sinh sản một số loài cá nước ngọt và ương cá chép giai đoạn từ
lên trên bể composite.

6


CHƯƠNG 2
LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
2.1 Đặc điểm sinh học của một số loài cá nước ngọt

2.1.1 Cá Rô
2.1.1.1 Đặc điểm phân loại, phân bố và hình thái
a. Phân loại
Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Rô Đồng thuộc:
Lớp cá xương: Osteichthyes
Bộ cá vượt: Perciformes
Họ: Anabantidae
Giống: Anabas
Loài: Anabas testudineus (Bloch, 1950)
b. Hình thái
Cá rô có thân thon dài, phía sau dẹp ngang, đầu và phần trước rộng, dẹp dần về
phía sau. Miệng có nhiều răng nhọn mọc trên hai hàm và xương lá mía. Đỉnh đầu và mặt
bên đều phù vẩy, rìa nắp mang có rang cưa, thân phủ vẩy lược. Gai vây rất cứng và chắc,
gốc vây đuôi có đốm đen tròn. Vây lưng, vây đuôi và vây hậu môn màu xanh đen, các
vây khác màu nâu nhạt (Mai Đình Yên và ctv, 1992).
Cá có kích thước lớn nhất đã gặp có chiều dài tới 20cm (Phạm Văn Khánh và Lý
Thị Thanh Loan, 2004).
Cá có cơ quan hô hấp phụ nằm trên cung mang thứ nhất (mê lộ), nên chúng có thể
sống được trong môi trường thiếu oxy cùng khả năng sống và di chuyển trên cạn khá xa.

Hình 2.1 Hình dạng cá Rô đực (dưới) cái (trên)
( Nguồn: tự chụp)
7


c. Phân bố
Cá rô đồng là loài cá nước ngọt phân bố rộng rãi ở nhiều nước. Cá rô đồng phân
bố phổ biến ở Nam Á và Đông Nam Á. Ngoài ra cá rô đồng còn thấy phân bố ở Châu Phi
(Vương Dĩ Khang, 1963).
Ở Việt Nam, cá rô đồng phân bố khắp địa phương, ở các loại hình mặt nước ao,

hồ, kênh mương, ruộng lúa, đầm lầy, ruộng trũng,Tuy nhiên, cá phân bố chủ yếu ở đồng
bằng và ít gặp trên núi.
2.1.1.2 Đặc điểm sinh trưởng
Cá rô đồng sống trong môi trường nước ngọt, dù ruộng sâu hay ruộng cạn, hoặc
kênh rạch sông suối nước ngọt nào cũng là môi trường sống tốt của chúng.Cá rô dồng có
khả năng chịu được nước có độ phèn nhẹ, độ pH: 6,5 và nhiệt độ nước vào khoảng từ 20
đến 300C.
Do là loài cá thích nghi với khí hậu nhiệt đới nên cá rô đồng có khả năng chịu
nóng tốt hơn là chịu lạnh.
Cá rô đồng rất dễ nuôi nhưng tăng trưởng chậm so với nhiều giống cá đồng khác.
Sau sáu tháng nuôi nhiều con chỉ đạt tới trọng lượng khoảng 100g/ con, cứ mười con mới
cân được một kí. Đó là nuôi với chế độ nuôi dưỡng bình thường. Còn nếu nuôi với thức
ăn công nghiệp bổ dưỡng, sức tăng trọng của cá có thể đạt được gấp đôi, gấp ba.
Nhiều thí nghiệm cho thấy sự tăng trưởng của cá rô đồng trong tháng tuổi đầu đời
cũng khá nhanh như nhiều giống cá đồng khác:
Từ cái trứng nhỏ nhít có đường kính trung bình khoảng 0,7mm sau khi được thụ
tinh mười phút đã có biến chuyển đầu tiên, đó là noãn hoàng tách ra khỏi trứng.
Rồi khoảng hơn mười giờ sau đó, ta thấy các đốt cơ hình thành, và phôi thai đã bắt
đầu cử động.
Sau khi nở độ 60 giờ, cá rô con đã biết bơi rành.
Từ 8 ngày tuổi, thân cá dài khoảng 0,6cm, chúng ta biết ăn các loại mồi lơ lửng
trong nước.
Từ 20 ngày tuổi, thân cá dài hơn 1cm, đã biết ngoi lên mặt nước để đớp móng như
cá trưởng thành. Điều này cho ta biết cơ quan hô hấp phụ ở mang cá rô con đã hoàn
chỉnh.
Đến sáu tháng tuổi, trọng lượng cá khoảng 60-100g/con hoặc hơn, đúng lứa cho ta
thu hoạch.
Nhưng, để cá sinh sản thì phải nuôi tiếp đến lúc cá được một năm tuổi mới tốt. Với
loại cá trưởng thành này, mỗi con thường nặng trên 200g/con, thân dài 12cm và cá mái đã
ôm số trứng trên 20 ngàn cái.

2.1.1.3 Đặc điểm dinh dưỡng
Cá bắt đầu ăn ngoài từ ngày thứ ba, thức ăn ưa thích của cá là những giống loài
động vật phù du cỡ nhỏ trong ao như bọn giáp xác râu ngành, thậm chì chúng cũng ăn cả
ấu trùng tôm cá.

8


Khi trưởng thành cá có thể sử dụng nhiều loại thức ăn, nhưng thức ăn ưa thích của
cá là động vật đáy như giun ít tơ, ấu trùng côn trùng, mầm non thuỷ thực vật. Ngoài ra cá
rô cũng có khả năng sử dụng thức ăn chế biến và phụ phẩm nông nghịệp rất tốt.
Cá rô đồng là loài cá dữ, ăn tạp, nhưng thiên về động vật. Tính dữ được thể hiện
khi trong đàn cá có cá chết những con sống sẽ tấn công ăn thịt con chết hoặc trong giai
đoạn cá giống, khi thiếu thức ăn những con cá lớn sẽ ăn những cá nhỏ, đây là một trong
những nguyên nhân làm giảm tỷ lệ sống của cá.
2.1.1.4 Đặc điểm sinh sản
Ngoài tự nhiên cá có tính sinh sản vào mùa mưa. Đầu mùa mưa cá di chuyển từ
nơi sinh sống đến những nơi vừa ngập nước sau những đám mưa lớn đầu mùa như:
ruộng, ao, đìa, nơi có chiều sâu cột nước 30 – 40 cm để sinh sản. Cá rô đồng không có
tập tính giữ con.
Ở chiều dài 10 – 13 cm, cá rô đồng tham gia sinh sản lần thứ nhất, sức sinh sản cá
cao đạt 30 – 40 vạn trứng/kg cá cái, trứng cá thuộc loại trứng nổi và có màu vàng. Cá đẻ
3 – 4 lần/năm.
Theo Dương Nhựt Long (2003) trứng cá rô thành thục thường có màu trắng ngà
hoặc màu trắng ngà hơi vàng, đường kính trứng sau khi trương nước dao động từ 1,1 –
1,2mm và trứng cá rô thuộc loại trứng nổi. Sức sinh sản của cá cao đạt khoảng 300.000 –
700.000 trứng/kg cá cái.
2.1.2 Cá Chép
a. Phân loại
Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá chép được phân loại như sau:

Ngành: Gnathostoma
Lớp: Actinopteryggy
Bộ: Cyprinifomes
Họ: Cyprinidea
Giống: Cyprius
Loài: Cyprius Carpio (Linnaeus, 1758)
b. Hình thái
Thân dẹp bên, đầu cá thuôn, cân đối. Có 2 đôi râu, miệng hướng ra phía
trước, khá rộng. Khởi điểm vây lưng sau khởi điểm vây bụng, vây ngực chưa đạt
tới vây bụng. Vây bụng gần đạt tới vây hậu môn. Vây hậu môn cao gần bằng với
vây lưng. Gai cứng vây lưng và vây hậu môn đều có rang cưa ở mặt trong. Vây
đuôi chẽ, hai thùy gần bằng nhau. Lỗ hậu môn ở trước gốc vây hậu môn. Cá có
màu thẫm trên lưng, bụng màu trắng, cạnh các vây màu đỏ.

9


Hình 2.2 Hình thái bên ngoài của cá chép
( Nguồn: )
c. Phân bố
Trên thế giới: Cá chép phân bố rộng khắp các vùng trên toàn thế giới trừ Nam Mỹ, Tây
Bắc Mỹ, Madagasca và châu Úc.
Ở Việt Nam: Cá phân bố rộng trong sông ngòi, ao hồ, ruộng ở hầu hết các tính phía Bắc
Việt Nam. Cá có nhiều dạng hình như: Cá chép trắng, chép cẩm, chép hồng, chép đỏ,
chép lưng gù, chép thân cao, chép Bắc Kạn v.v... là loài cá có giá trị kinh tế cao.
Năm 1984 cá được thu từ tự nhiên và đưa về lưu giữ tại Viện nghiên cứu nuôi trồng Thuỷ sản.
2.1.2.2 Đặc điểm sinh trưởng
Cá chép là loài rộng nhiệt, có ngưỡng oxy tương đối thấp, thích nghi được với
điều kiện môi trường tương đối khắc nghiệt.
Mặc dù cá chép có thể sống được trong nhiều điều kiện khác nhau, nhưng nói

chung nó thích môi trường nước rộng với dòng nước chảy chậm cũng như có nhiều trầm
tích thực vật mềm (rong, rêu). Là một loại cá sống thành bầy, chúng ưa thích tạo nhóm
khoảng từ 5 cá thể trở lên. Nguyên thủy, chúng sinh trưởng ở vùng ôn đới trong môi
trường nước ngọt hay nước lợ với pH khoảng 7,0 - 7,5, độ cứng của nước khoảng 10,0 15,0dGH và khoảng nhiệt độ lý tưởng là 3-24°C.
Đồng bằng Sông Cửu Long cá chép nuôi ở ruộng lúa vào mùa mưa sau 5 - 7 tháng
có thể đạt trọng lượng 0,5 - 0,8 kg/con, có con nặng hơn 1kg.
2.1.2.3 Đặc điểm dinh dưỡng
Cá sau khi nở 3 – 4 ngày, dài 6 – 7,2mm, cá bắt đầu ăn thức ăn bên ngoài như luân
trùng, giáp xác râu ngành, cá cũng ăn được các loại thức ăn khác như bột đậu nành, lòng
đỏ trứng nghiền nát, mịn… Sau khi nở 4 – 6 ngày ăn sinh vật phù du la chính. Sau khi
nở 8 - 10 ngày, cá dài 9,6 – 10,5 mm, cá phân bố ở tầng đáy nhiều, cá ăn thức ăn lắng ở
đáy, sinh vật phù du, ấu trùng côn trùng.. Sau khi nở 15 – 20 ngày cá dài 14,3 -19 mm,
cấu tạo cơ thể cá bắt đầu hoàn chỉnh, cá bắt đầu có vẩy và râu, thức ăn chủ yếu là động
vật đáy cở nhỏ. Sauk hi nở 20 – 28 ngày cá dài 19 – 28 mm, vây đầy đủ, sống ở đáy, ăn
sinh vật đáy, mùn bã hữu cơ và một số sinh vật phù du. Khi trưởng thành cá chép ăn chủ
yếu sinh vật đáy như nhuyễn thể, giun, ấu trùng côn trùng, mùn bã hữu cơ, mầm non thực
10


vật...Cá cũng ăn được nhiều loại thức ăn do người cung cấp: bột ngũ cốc các loại, bột cá,
bột tôm, rau, bèo, phân động vật, phụ phẩm lò mổ (Dương Nhật Long, 2004).
2.1.2.4 Đặc điểm sinh sản
Cá chép thành thục ở 1 năm tuổi. Sức sinh sản của cá lớn, khoảng 150.000200.000trứng/kg cá cái. Mùa vụ sinh sản kéo dài từ mùa xuân đến mùa thu nhưng tập
trung nhất vào các tháng xuân-hè khoảng tháng 3-6 và mùa thu khoảng tháng 8-9. Trứng
cá chép ở dạng dính.Trứng cá sau khi đẻ bám vào thực vật thuỷ sinh. Ở các sông cá
thường di cư vào các bãi ven sông, vùng nhiều cỏ nước. Cá thường đẻ nhiều vào ban
đêm, nhất là từ nửa đêm đến lúc mặt trời mọc hoặc đẻ nhiều sau các cơn mưa rào, nước
mát.
Bảng 2.1 Sức sinh sản của cá chép (Nguyển Duy Hoan, 2006)

Khối lượng cá (kg)

Số lượng trứng

0,3

30.000 – 60.000

0,5

60.000 – 80.000

0,7

80.000 – 90.000

1,0

120.000 – 140.000

1,5

180.000 – 210.000

2,0

250.000 – 300.000

2,5

320.000 – 400.000

2.1.3 Cá Trê
2.1.3.1 Đặc điểm phân loại, phân bố và hình thái
a. Phân loại
Ngành: Chordata
Lớp: Actinopterygii
Bộ: Siluriformes
Họ: Clariidae
Giống: Clarias
Loài: Clarias macrocephalus (Gunther, 1864)
b. Hình thái
Thân thon dài, dẹp dần về phía đuôi. Đầu to, rộng, dẹp đứng. Xương gốc có chẩm
hình tròn. Miệng to, mắt nhỏ. Khoảng cách hai ổ mắt rộng. Răng xương lá mía là một dải
hình lưỡi liềm. Có 4 đôi râu, dài gần đến gốc hoặc quá gốc vây ngực.Vây lưng và vây hậu
môn dài, không có gai cứng và không liền với vây đuôi. Vây bụng nhỏ. Vây ngực có một
gai cứng mang răng cưa ở mặt sau. Vây đuôi tròn. Lưng và đỉnh đầu màu đen, bụng vàng
nhạt. Hai bên thân có những chấm trắng tạo thành các hàng thẳng đứng. Vây có màu đen,
điểm các đốm thẫm.
11


Ngoài tự nhiên cá có thể đạt đến chiều dài 120cm.

Hình 2.3 Hình thái cá trê ( nguốn: phân loại cá trê, )
Phân biệt các loài cá trê bằng cách nhìn gốc xương chẩm, cá trê vàng có hình tròn.
(Từ trái qua: Cá trê trắng, Cá trê vàng, Cá trê phi)
c. Phân bố
Cá trê vàng phân bố ở vùng khí hậu nhiệt đới khác nhau, trong 34 ° N - 4 ° vĩ độ
N. Như vậy, Cá trê vàng được tìm thấy ở các nước nhiệt đới châu Á như Thái Lan, Việt

Nam, Trung Quốc, Malaysia, Guam và Philippines. Cá trê vàng thích sống ở đầm lầy,
kênh mương, đồng lúa, hồ tù đọng và các con sông.
2.1.3.2 Đặc diểm sinh trưởng
Cá lớn nhanh dễ nuôi. Trong hệ thống nuôi thâm canh ở ao, sau chu kỳ nuôi 4
tháng, nước ao có hàm lượng oxygen thấp, trọng lượng cá có thể đạt bình quân 250 –
300g/con. Riêng đối với cá trê phi, trọng lượng có thể đạt đến 500 – 700g/con, cá lớn
1kg/con (Phạm Minh Thành và Nguyễn Văn Kiểm, 2009).

12


2.1.3.3 Đặc điểm dinh dưỡng
Cá trê là loài ăn tạp thức ăn chủ yếu là động vật, ăn các loài côn trùng thủy sinh,
giun ốc, tép, tôm non và cá nhỏ hơn. Tuy nhiên, chúng có thể ăn cám, thức ăn thừa, thức
ăn nuôi cá, các phụ phẩm từ trại chăn nuôi, nhà máy chế biến thủy sản,…
2.1.3.4 Đặc điểm sinh sản
Mùa vụ sinh sản của cá trê bắt đầu từ mùa mưa từ tháng 4 – 9, tập chung chủ yếu
vào tháng 5 – 7. Trứng cá trê thuộc loại trứng dính và có tập tính làm tổ đẻ dọc theo các
bờ ao, mực nước nông. Nhiệt độ cá sinh sản tốt từ 25 – 320C.
Cá cái bụng to, mềm, lỗ sinh dục hình vành khuyên và phồng to thường có màu đỏ
nhạt. Lấy tay vuốt nhẹ bụng cá từ trên xuống thấy có trứng chảy ra, kích cở trứng đồng
đều với màu sắc đặc trưng.
Cá đực có gai sinh dục dài, hình tam giác, phía đầu gai sinh dục nhọn và gai sinh
dục có màu hồng nhạt.
Sức sinh sản thấp (60.000 – 80.000 trứng/kg cá cái) . Sau khi cá sinh sản xong ta có
thể nuôi vỗ tái thành thục khoảng 30 ngày thì cá có thể tham gia sinh sản trở lại.
Ngoài tự nhiên cá có thể sinh sản quanh năm, cá thành thục lần đầu khi được
khoảng 8 tháng tuổi.
2.1.4 Cá Sặc Rằn
2.1.4.1 Đặc diểm phân loại, phân bố và hình thái

a. Phân loại
Lớp: Actinipterygii
Bộ: Percifomes
Họ: Osphronemidae
Giống: Trichogastrinae
Loài: Trichogaster pectoralis (Regan, 1910)
b. Hình thái
Đầu nhỏ, dẹp bên. Mõm ngắn. Miệng hơi hướng trên. Mắt lớn. Thân cá dẹp bên.
Vẩy lược phủ khắp thân và đầu, có một số vẩy nhỏ chồng lên gốc vi hậu môn, vi đuôi, vi
bụng, vi ngực. Đường bên bắt đầu từ mép trên lỗ mang, cong lên phía trên một đoạn ngắn
rồi uốn cong tới trục giữa thân sau đó chạy ngoằn ngoèo đến giữa gốc vi đuôi. (Trương
Thủ khoa và Trần Thu Hương, 1993).

13


Hình 2.4 Hình thái cá sặc rằn ( Nguồn: tự chụp)
Khởi điểm vi lưng ngang với vẩy đường bên thứ 17 – 19 . Ở cá đực khi trưởng
thành, vi lưng kéo dài tới gốc vi đuôi còn cá cái thì vi này ngắn, chưa tới gốc vi đuôi. Gốc
vi hậu môn kéo dài. Khởi điểm vi hậu môn ngang với vẩy đường bên thứ 5 và phần cuối
nối với vi đuôi. Gai vi lưng, vi hậu môn cứng, nhọn. Tia phân nhánh đầu tiên của vi bụng
kéo dài có thể chạm tới ngon vi đuôi. Vi đuôi chẽ hai, rãnh chẻ cạn và phần cuối của 2
thùy vi đuôi tròn. Phần bụng của thân và đầu có màu xanh đen hoặc xám đen và lợt dần
xuống bụng. Có nhiều sọc đen nằm xiên vắt ngang thân cá. Chiều rộng 2 sọc lớn hơn
khoảng cách 2 sọc. Ở cá nhỏ các sọc ngang chưa rỏ nhưng có 1 sọc dọc chạy từ mỗm tới
gốc vi đuôi và ở gốc vi đuôi có 1 chấm đen tròn. Từ những dẫn liệu thu thập được cho
thấy có đôi chỗ khác nhau trong các mô tả. Những điểm khác nhau này, biểu hiện sự thay
đổi trong nội bộ loài khi cá sống trong các vùng địa lý khác nhau với điều kiện sinh thái
không giống nhau. Đó cũng là kết quả của sự biến dị thích nghi trong những vùng mà cá
sặc rằn phân bố. (Nguyễn Văn Kiểm, 1999).

c. Phân bố
Theo Horra và Pilay (1962), cá sặc rằn phân bố tự nhiên ở các nước thuộc khu vực
Đông Nam Á như Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam. Cá có
thể sinh sản rộng rãi ở kênh rạch, ruộng lúa, rừng tràm, ao, hồ,…Cá sặc rằn đặc biệt thích
sống ở các thủy vực có nhiều cây cỏ thủy sinh và có nhiêu chất hữu cơ.
Tại Việt Nam, trong vùng châu thổ sông MeKong, cá phân bố tập trung trong các
vùng trũng ngập nước quanh năm, sinh sản tự nhiên trong ao, ruộng, kinh mương nơi
chúng cư trú, đặc biệt là những nơi có nhiều cây cỏ thủy sinh với nhiều chất hữu cơ.
Ngoài ra, cá sặc rằn còn có khả năng sử dụng các loại thức ăn khác nhau do con người
cung cấp: bột ngũ cốc, xác bã động vật, bột cá,…Hai tỉnh Cà Mau và Kiên Giang là vùng
phân bố tập trung và có sản lượng cao hiện nay ở ĐBSCL. Loài cá này cũng được nuôi
phổ biến trong ruộng lúa và ao gia đình (Nguyễn Văn Kiểm, 1999).
2.1.4.2 Đặc điểm sinh trưởng
Cá sặc rằn sinh trưởng chậm, ở các ao nuôi và các thủy vực tự nhiên ở ĐBSCL, cá
có trọng lượng khoảng 50 – 80g/con sau 1 năm nuôi, sau 2 năm có thể đạt từ 120 –
150g/con. Cá lớn nhanh trong 7 tháng đầu, cá lớn nhanh vào mùa mưa, vào mùa khô sức
cá giảm (Lê Như Xuân, 1993).
Cá sặc rằn có cơ quan hô hấp khí trời nên có khả năng sống tốt trong điều kiện
thiếu oxi, môi trường dơ bẩn, pH thấp (4 – 4,5). Nhiệt độ thích hợp cho cá tăng trưởng
phát triển mạnh là 24 – 300C.
14


Trong điều kiện ĐBSCL những nghiên cứu trước đây cho rằng, độ béo của cá
thường đạt cao nhất vào các tháng mùa khô, tới đầu mùa mưa. Tương phản với độ béo là
sự phát triển lớn dần lên của tuyến sinh dục. Độ béo giảm dần ở các tháng mùa mưa, kết
thúc mùa sinh sản và sau đó lại tiếp tục một chu kỳ mới (Trương Quan Trí, 1987).
2.1.4.3 Đặc điểm dinh dưỡng
Thức ăn cho cá con ở thời kỳ đầu là động, thực vật phiêu sinh gồm nhiều loại như
phiêu sinh động vật (Ciliata, Rotifera, Copepoda, Cladocera), phiêu sinh thực vật

(Bacillariophyceae, Cyanophyceae, Flagellata, Chlorophyceae và mùn bả hữu cơ). Ở thời
kỳ trưởng thành, cấu tạo bộ máy tiêu hóa của cá phù hợp với loài ăn tạp. Những loại thức
ăn thường xuyên bắt gặp và chiếm khối lượng lớn trong ruột cá sặc rằn gồm: mùn bả hữu
cơ, thực vật phiêu sinh mềm trong nước. Ngoài ra, khi nuôi trong ao ruộng cũng cần cho
ăn thức ăn do con người cung cấp như: bột ngũ cốc các loại, cám, bèo, phân động vật, các
phụ phế phẩm khác và khi thiếu thức ăn chúng sẽ ăn cả trứng của chính nó.
2.1.4.4 Đặc điểm sinh sản
Cá sặc rằn thường đẻ vào mùa mưa từ tháng 4 – 9. Tuy nhiên, với điều kiện nuôi
trong ao cá vẵn đẻ quanh năm nhưng tập trung vẫn là những tháng mùa mưa. Cá thành
thục sinh dục sau 7 - 8 tháng tuổi. Cá đực có vây lưng dài và nhọn vượt qua gốc vi đuôi,
thân hình thon, bụng nhỏ. Còn cá cái có vây lưng tròn và ngắn không vượt quá gốc vi
đuôi. Bụng cá lúc mang trứng căng tròn, to, mềm, phần da bụng mỏng, lỗ sinh dục lồi và
có màu hồng.
Khi sinh sản cá sặc rằn bắt cặp và tìm đến vùng nước ven bờ, nơi có nhiều cây cỏ
thủy sinh để đẻ. Hoạt động sinh sản bắt đầu với việc làm tổ bằng bọt của cá đực, sau đó
cá cái đẻ trứng ra ngoài, trứng được thụ tinh và cũng chính cá đực dùng miệng gom trứng
lại rồi đặt vào tổ bọt.
Kể từ khi trứng thụ tinh, trong điều kiện nhiệt độ nước 27 – 29 0C cá nở sau 20 –
23 giờ. Trong suốt thời gian này kể từ khi trứng đẻ tới nở và dinh dưỡng bằng noãn
hoàng, cá đực thường xuyên bơi lội quanh tổ để bảo vệ và dùng vây quạt nước cung cấp
oxy cho trứng.
Sức sinh sản của cá giao động từ 200.000 – 500.000 trứng/kg cá cái. Thời gian tái
thành thục từ 25 – 30 ngày, cá có thể đẻ 3 – 4 lần/năm.
2.1.5 Cá Mè Vinh
2.1.5.1 Đặc điểm phân loại, phân bố và hình thái
a. Phân loại
Ngành: Chordata
Lớp: Actinopterygii
Bộ: Cypriniformes
Họ: Cyprinidae

Giống: Barbodes
Loài: Barbodes gonionotus (Bleeker, 1850)

15


b. Hình thái
Thân cá hình thoi, mình dây, dẹp bên. Khoảng cách hai mắt rộng và lồi. Hàm dưới
hơi dài hơn hàm trên, vẩy tròn nhỏ. Đường bên hoàn toàn, chạy thẳng giữa thân và cuống
đuôi. Gốc vây bụng có vẩy nách nhở dài. Lưng cá có màu xanh đen và bụng có màu trăng
(Phạm Minh Thành và Nguyễn Văn Kiểm, 2009).

Hình 2.5 Hình thái cá mè vinh ( Nguồn: tự chụp)
c. Phân bố
Cá mè vinh thường phân bố ở Thái Lan, Lào, Campuchia, Indonexia….Ở Việt
Nam cá phân bố rộng rãi trong các kênh rạch, sông ngòi, đặc biệt là ở ĐBSCL và sông
Đồng Nai. Cá được di nhập ra nuôi ở các tỉnh phía Bắc.
Năm 1984 cá được thu từ tự nhiên và đưa về lưu giữ tại Viện nghiên cứu nuôi
trồng thủy sản.
Những loài cá chép có giá trị kinh tế cao như: Cá chép trắng, chép hồng, chép đỏ,
chép bắc kạn,..
2.1.5.2 Đặc điểm sinh trưởng
Cá mè vinh có tốc độ lớn tương đối thực tế nhanh, nuôi trong ruộng lúa với mật độ
vừa phải (1 – 2 con/m2) cá có thể đạt 0,3 – 0,35 kg/con/ sau 6 – 8 tháng. Trong hệ thống
mương vườn kết hợp, mật độ cá mè vinh thả 3 con/m 2, sau 6 tháng nuôi, trọng lượng cá
có thể đạt 150 – 240 g/con.
2.1.5.3 Đặc điểm dinh dưỡng
Lúc còn nhỏ (cá giống nhỏ) ăn các loại thực vật thủy sinh mềm như các loại rong
nước, bèo cám… Khi lớn cá có thể ăn các loại cỏ trên cạn. Ngoài ra cá cũng có thể ăn
được thức ăn chế biến từ các lọai phụ phế phẩm nông nghịêp, công nghiệp có sẵn tại địa

phương (Dương Nhựt Long, 2003).
2.1.5.4 Đặc điểm sinh sản
Cá mè vinh tham gia sinh sản lần đầu sau 1 năm tuổi. Ngoài tự nhiên, mùa vụ sinh
sản của cá thường kéo dài từ tháng 5 – 9. Do vậy, trong hoạt động sinh sản nhân tạo, có
thể cho cá mè vinh sinh sản gần như quanh năm, chỉ trừ một vài tháng cuối năm như
(tháng 11 và tháng 12). Một cá mẹ có thể tham gia sinh sản 4 – 5 lần/năm. Sức sinh sản
16


của cá mè vinh dao động từ 500.000 – 1.000.000 trứng/kg cá cái. Trứng cá mè vinh thuộc
loại bán trôi nổi như cá mè trắng, cá trôi Ấn độ. Trong điều kiện nhiệt độ nước dao động
từ 27 – 29 độ C, trứng cá mè vinh sẽ nở sau 12 giờ. Cá mè vinh là loài di cư sinh sản,
nuôi trong ao ruộng mương vườn mặc dù cá có trứng nhưng cá không đẻ đó là do thiếu
các điều kiện thích hợp cho cá sinh sản.
2.2 Các loại hormone và vấn đề sử dụng trong kích thích cá sinh sản nhân tạo

Hinh 2.6 Một số loại kích dục tố dung trong sinh sản cá ( Nguồn: tụ chụp)
Trong sản xuất giống thủy sản nói chung và sản xuất giống cá nói riêng, hormone
kích thích sinh sản được sử dụng thường xuyên và cho hiệu quả cao. Ngoài việc chủ động
bố trí sinh sản đúng thời điểm thì việc dung hormone còn kích thích cá đẻ đồng loạt, cho
tỉ lệ sinh sản, tỉ lệ thụ tinh, tỉ lệ nở, sức sinh sản tuyệt đối, tương đối cao và hiệu quả
nhiều hơn so với việc không dùng hormon. Đối với các loài cá khác nhau thì sử dụng các
loại hormone khác nhau.
Ví dụ như có loài cá sử dụng HCG cho hiệu quả cao hơn so với não thùy hay
LHRH-a, nhưng có loài chỉ chịu tác dụng khi dung LHRH-a.
Nguyên tắc cơ bản của vấn đề kích thích cá sinh sản la phải dung đúng loại
hormone, đúng liều lượng và theo trình tự hợp lý với bản chất tác dụng của hormone.
Trongvsinh sản nhân tạo tùy theo từng đối tượng cho sinh sản mà số lần tiêm hormone
khác nhau.
Việc tiêm thuốc cũng khác nhau ở từng loài, có loài tiêm 1 lần, có loài tiêm 2 lần (cá

trê,..). Tùy vào loài cá và tùy vào cấu trúc buồng trứng, buồng tinh nên sau khi tiêm có
loài cá thì tự sinh sản, có loài thì phải vuốt trứng, vuốt tinh, có loài thi phải mổ con đực
lấy buồng tinh để thụ thai nhân tạo.

 HCG (Human Chorionic Gonadotropin)
Là hormone sinh dục có nguồn góc từ động vật, được chiết xuất từ nước tiểu của
người phụ nữ mang thai ở tháng thứ 3. Cao nhất là khi mang thai được 50 ngày có
thể bài tiết 60.000UI/24 giờ (Đàm Bá Long, 2008). Thuốc được sử dụng rất tốt
17


cho cá, động vật và cho cả con người. Thuốc được đóng gói trong lọ thủy tinh với
lượng chứa 5.000UI hoặc 10.000UI (UI – Unit International). Khi sử dụng cần pha
với nước cất hoặc nước muối sinh lý.
 LHRH-a (Luteinizing Hormone-Releasing Hormone)
Là hormone tổng hợp được sử dụng rộng rãi cho cá và động vật. Thuốc được sản
xuất ở nhiều nước, được đóng gói trong lọ thủy tinh với lượng chứa 200, 500,
1000ug. LHRH-a có tác dụng chuyển hóa buồng trứng, đồng thời gián tiếp gây
rụng trứng. Khi sự dung LHRH-a ta thường kết hợp thêm hoạt chất DOM
(Domperidon).
 Não thùy
Được phát hiện và thử nghiệm kích thích cho cá đẻ từ năm 1936. Được lấy từ
tuyến yên của các loài cá mè trắng, chép, trắm cỏ... Cá lấy não là cá sống, thành
thục, chưa sinh sản. Các hormone này có thể sử dụng đơn hoặc kết hợp với nhiều
loại khác để tăng hiệu ứng tác động sinh sản.

18


CHƯƠNG 3

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊM CỨU
3.1 Thời gian và địa điểm
 Thời Gian:
-

Từ ngày 15/6/2018 đến ngày 6/7/2018 các nhóm thực hiện cho sinh sản một sộ loại
cà: cá rô, cà trê, cá sặc rằn, cá mè vinh, cà chép.

-

Từ ngày 6/7/2018 đến ngáy 31/7/2018 sinh viên viết bài thu hoạch và kết thúc môn
học.

 Địa Điểm: tại trại thực nghiệm khoa Sinh Học Ứng Dụng – Trường Đại Học Tây Đô.
3.2 Dụng cụ, thiết bị và hóa chất
3.2.1 Dụng cụ
 Bể : bể trữ nước, bể trử cà bố mẹ, bể đẻ bể ấp.
 Dụng cụ thường dùng : thau, xô, vợt, khây nhựa, kim tiêm, đỉa petri, bộ giả phẩu,
lame.
3.2.2 Thiệt bị
Cần các thiết bị: kính hiển vi, kính lúp, cân đồng hồ, cân điện tử, mấy phát điện,
máy thổi khí, đén pin,...
3.2.3 Hóa chất
Urea, muối ăn NaCL, nước muối sinh lý.
Tamin 5 o/oo.
LRH-a ( Luteinizing hormon – Releasing hormon – analog ) 200 µg/lọ.
HCG ( Human Chorionic Gonadotropin ) 10000 UI/lọ.
DOM (motilium) 10 ,µg/viên.
Não thùy 1 -2 mg/não.
3.3 Phương pháp nghiêm cứu

Tiến hành cho sinh sản nhân tạo dưới sự cố vân của giáo viên bộ môn và ương một
số loại cà từ cá bột lên cá hương.
3.3.1 Sinh sản nhân tạo
Dựa váo đặc tính sinh sản chia làm 3 loại: cá đẻ trứng nổi, cá đẻ trứng bán trôi nổi,
cá đẻ trứng dính.

19


3.3.1.1 Cá đẻ trứng nổi
a. Cá Rô

Hình 3.1 Buồng tinh và buồng trứng của cá rô ( Nguồn: tự chụp)
Chuẩn bị dụng cụ cho sinh sản:
Chuẩn bị các dụng cụ và thiết bị cần thiết : thau , xô, vợt, cân điện tử , cân đồng hồ, ki
tiêm, nước muối sinh lí , kính hiển vi, nhiệt kế , test pH, đỉa petri, khay nhựa , bộ giải
phẩu, xịa nhựa.
Chuẩn bị cá bố mẹ trong trong bể trử cà bố mẹ .
Sắp xếp và cấp nước cho bể đẻ ( 40 - 50 cm), không sữ dung sục khí trong bể đẻ, có các
xịa để đậy trên.
Chuẩn bị cá bồ mẹ: chọn cà khỏe mạnh không bị xay xát, dị hình.
Cá cái: bụng to,mềm, lổ sinh dục lồi,hình vành khuyên, Màu hồng.
Cá đực: lổ sinh dục hơi khuyết, khi vuốt nhẹ gần lổ sinh dục thấy có tinh dich chảy ra
màu trắng sữa.
Xác định khối lượng cá bằng cân đồng hố để cho tham gia sinh sản và tính lượng kích
thích tố sử dụng sinh sản nhân tạo:
 Cá đực: 1,6 kg (8 con).
 Cá cái :1,1 kg(8 con
Kích tích tố sinh sản:
Kích dục tố: 100 microgam LRH-a + DOM

Chỉ tiêm 1 liều quyết định.
Vị trí tiêm: tiêm ở gốc vi ngực, tiêm 0,5 cc/con (thể tích kích thích tố được pha theo trọng
lượng cá bố mẹ nên không nên pha quá loãng, cá đực tiêm bắng ½ liếu tiêm của cá cái).

20


Hình 3.2 Cách tiêm cá rô (Nguồn: tự chụp)
Sau khi tiêm kích thích tố cá dần chuyển nhạt màu và hoạt động nhanh nhẹn hơn.
Bố trí 8 cặp cá với tỉ lệ 1 cái 1 đực váo bể đẻ,Dùng xịa dậy tránh cá nhảy ra ngoài.
Trong thời gian thuốc hiệu ứng (9h) chuẩn bị vợt mịnh và cóc thủy tinh để thu trứng.
Trong khi vớt trứng chuẩn bị 3 khay nhựa và cho vào mỗi khay 30 trứng để theo dõi và
tình toàn các chỉ tiêu: sức sinh sản tương đối, tuyệt đối, tỉ lệ sống, tỉ lệ nở, tỉ lệ thụ tinh,
thời gian phát triển phôi, thời gian tiêu biến noãn hoàng.

Hình 3.3 Cách bố trí cho cá đẻ (Nguồn: tự chụp)
21


b. Cá sặc rằn

Hình 3.4 Buồng trứng của cá sặc rằn ( Nguồn: tự chụp)
Chuẩn bị dụng cụ cho sinh sản:
Chuẩn bị các dụng cụ và thiết bị cần thiết : thau , xô, vợt, cân điện tử , cân đồng hồ, ki
tiêm, nước muối sinh lí , kính hiển vi, nhiệt kế , test pH, đỉa petri, khay nhựa , bộ giải
phẩu, xịa nhựa.
Chuẩn bị cá bố mẹ trong trong bể trử cà bố mẹ.
Sắp xếp các bể vá cấp nước vào bể đẻ ( 50 – 70cm nước váo bể ), không sử dụng sục khì.
Làm tổ cho cá đẻ: dùng lá môn úp lên mặt nước vào bể đã chuẩn bị.
Kích thích tố tiêm cá sử dụng (HCG + não thùy).

Chọn cá bố mẹ: chọn những cá khỏe mạnh, không bị xay xát hay dị hình.
Cá cái: bụng mềm, to; phàn da bụng mỏng; lổ sinh dục lồi ra và có màu hồng.
Cá đực: phần tia mềm ở lưng dài khỏi gốc vi đuôi, máu sắc sặc sở hơn cá cái.
Xác định khối lượng cá bằng cân đồng hố để cho tham gia sinh sản và tính lượng kích
thích tố sử dụng sinh sản nhân tạo:
 Cá cái: 0,9 kg ( 8 con )
 Cá đực: 1 kg ( 8 con )
Kích thích tố cho cá sinh sản: HCG + não thùy
Cá cái tiêm (4000 UI + 2 não thùy).
Cà đực tiêm bằng 1/2 liều tiêm của cá cái.
Chỉ tiêm 1 liều quyết định.
Vị trí tiêm: tiêm ở gốc vi ngực, tiêm 0,2 cc/con. Sau khi tiêm bố trí 8 cặp vào bể dẻ tỉ lệ 1
cái 1 đực.
Chuẩn bị dụng cụ thu trứng ( vợt và cóc thủy tinh) khi thu trứng chuẩn bị 3 khay nhựa
như cá rô cho vào 30 trứng để theo dõi và tính toán các chỉ tiêu: sức sinh sản tương đối,
22


tuyệt đối, tỉ lệ sống, tỉ lệ nở, tỉ lệ thụ tinh, thời gian phát triển phôi, thời gian tiêu biến
noãn hoàng.

Hình 3.5 Cách tiêm cá sặc rằn ( Nguồn: tự chụp)

3.3.1.2 Nhóm cá đẻ trứng bán trôi nổi
a.Cá mè vinh:

Hình 3.6 Buồng trứng và buồng tinh cá mè vinh ( Nguồn: tự chụp)

23

Chuẩn bị dụng cụ cho sinh sản nhân tạo:
Chuẩn bị các dụng cụ và thiết bị cần thiết : thau , xô, vợt, cân điện tử , cân đồng hồ, ki
tiêm, nước muối sinh lí , kính hiển vi, nhiệt kế , test pH, đỉa petri, khay nhựa , bộ giải
phẩu, xịa nhựa.
Chuẩn bị cá bố mẹ trong trong bể trử cà bố mẹ .
Bố trí và cấp nước cho bể đẻ ( cấp 2/3 nước trong bể ), sử dụng sục khí liên tục trong thới
gian cá đẻ.
Kích thích tố để tiêm cho cá: LRH + DOM
Chọn cá bố mẹ: chọn những cá khỏe mạnh, không bị xay xát hay dị hình.
Cá cái : bụng to, mềm, phần da bụng mỏng; lỗ sinh dục lối và có màu hồng .
Cá đực: thân và nắp mang hơi nhám; lỗ sinh dục hơi khuyết; khi vuốt nhẹ gần lổ sinh
dục thấy có tinh màu trắng sữa chảy ra.
Xác định khối lượng cá bằng cân đồng hố để cho tham gia sinh sản và tính lượng kích
thích tố sử dụng sinh sản nhân tạo:
Cá cái: 0,63 kg ( 5 con)
Cá đực:1,31 kg (5 con)
Kích thích tố cho cá sinh sản: LRH + DOM
Cá cái tiêm ( 150 microgam LRH + DOM)
Cá đực tiêm bằng 1/2 liều tiêm của cá cái
Chỉ tiêm 1 liều quyết định
Vị trí và thể tích tiêm: tiêm ở gốc vi ngực, tiêm 0,7 cc/con ( thể tích được pha loãng tùy
váo trọng lượng của cà bố mẹ )
Sau khi tiêm xong bố trí cá vào bể sục khí liên tục vì cá mè vinh có nhu cầu oxy cao, sử
đụng lưới mành để dậy trên tránh cá nhảy ra ngoái.
Chuẩn bị dụng cụ thu trứng ( vợt và cóc thủy tinh) và chuẩn bị 3 khay nhựa cho váo mổi
khay 30 trứng để theo dõi và tính toán các chỉ tiêu: sức sinh sản tương đối, tuyệt đối, tỉ lệ
sống, tỉ lệ nở, tỉ lệ thụ tinh, thời gian phát triển phôi, thời gian tiêu biến noãn hoàng.

24

Hình 3.7 cách tiêm cá mè vinh (nguồn: tự chụp)
3.3.1.3 Nhóm cá đẻ trứng dính
a. Cá trê

Hình 3.8 Cách tiêm cá trê ( Nguồn: tự chụp)
Chuẩn bị dụng cụ và thiết bị cho sinh sản nhân tạo:
Chuẩn bị các dụng cụ và thiết bị cần thiết : thau , xô, vợt, cân điện tử , cân đồng hồ, ki
tiêm, nước muối sinh lí , kính hiển vi, nhiệt kế , test pH, đỉa petri, khay nhựa , bộ giải
phẩu, xịa nhựa.
Pha 1 lít nước ure (3g ure + 4g NaCl), và Tamin 1 0/oo ( 1lit nước + 1g Tamin).
25