Tải bản đầy đủ (.doc) (127 trang)

XÂY DỰNG KHO DỮ LIỆU TRỰC TUYẾN ĐỊA ĐIỂM DU LỊCH TRÊN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.26 MB, 127 trang )

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA

KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
Tel. (84-511) 736 949, Fax. (84-511) 842 771
Website: itf.ud.edu.vn, E-mail:

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP KỸ SƯ
NGÀNH CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
MÃ NGÀNH : 05115

ĐỀ TÀI :
XÂY DỰNG KHO DỮ LIỆU TRỰC TUYẾN ĐỊA ĐIỂM DU LỊCH
TRÊN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG
Mã số : 07T2-051
Ngày bảo vệ : 13-14/06/2012

SINH VIÊN : LÊ PHƯƠNG TIẾN
LỚP :
07T2
CBHD :
PGS.TS.PHAN HUY KHÁNH

ĐÀ NẴNG, 06/2012


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Công nghệ thông tin,
trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng đã truyền đạt những kiến thức quý báu
cho tôi trong những năm học vừa qua và nhất là đã tạo điều kiện thuận lợi


cho tôi học tập, thực hiện đề tài tốt nghiệp này.
Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn Thầy giáo PGS.TS.Phan Huy
Khánh đã trực tiếp, tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tôi trong suốt thời gian
thực hiện đề tài.
Để có được kết quả như ngày hôm nay, tôi rất biết ơn gia đình Ông Bà,
Cha Mẹ và những người thân trong gia đình đã động viên, khích lệ, tạo
mọi điều kiện thuận lợi nhất về vật chất lẫn tinh thần trong suốt quá trình
học tập cũng như quá trình thực hiện đề tài tốt nghiệp này.
Mặc dù đã cố gắng hoàn thành đồ án trong phạm vi và khả năng cho
phép nhưng chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong
nhận được sự thông cảm, góp ý và tận tình chỉ bảo của quý Thầy Cô và các
bạn.
Một lần nữa xin chân thành cám ơn!
Đà Nẵng, ngày 01 tháng 06 năm 2012
Sinh viên thực hiện

Lê Phương Tiến


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan :
1

Những nội dung trong luận văn này là do tôi thực hiện dưới sự
hướng dẫn trực tiếp của thầy PGS.TS.Phan Huy Khánh.

2 Mọi tham khảo dùng trong luận văn đều được trích dẫn rõ ràng tên
tác giả, tên công trình, thời gian, địa điểm công bố.
3 Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo, hay gian trá,
tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.

Sinh viên
Lê Phương Tiến


NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................


MỤC LỤC
DANH MỤC HÌNH ẢNH...............................................................................5
DANH MỤC BẢNG........................................................................................7
MỞ ĐẦU...........................................................................................................8
I.

GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI.................................................................................................8
I.1.
Bối cảnh đề tài...............................................................................................8
I.2.
Mục đích.........................................................................................................9
I.3.
Ý nghĩa...........................................................................................................9
II.
PHẠM VI ĐỀ TÀI.................................................................................................9
III.
TRIỂN KHAI ĐỀ TÀI...........................................................................................9
III.1. Các bước thực hiện........................................................................................9
III.2. Mục tiêu cần đạt được.................................................................................10
IV.
KẾT QUẢ DỰ KIẾN...........................................................................................10


CƠ SỞ LÝ THUYẾT.....................................................................................11
I.

NỀN TẢNG DI ĐỘNG.............................................................................................11
I.1.
Giới thiệu các nền tảng di động...................................................................11
I.1.1.
iOS............................................................................................................11
I.1.2.
Android.....................................................................................................12
I.1.3.
Windows Phone........................................................................................12
I.1.4.
Symbian....................................................................................................13
I.1.5.
BlackBerry...............................................................................................13
I.2.
Hệ điều hành iOS.........................................................................................14
I.2.1.
Giới thiệu.................................................................................................14
I.2.2.
Kiến trúc...................................................................................................15
I.3.
Ngôn ngữ lập trình Objective-C...................................................................17
I.3.1.
Giới thiệu.................................................................................................17
I.3.2.
Các thành phần........................................................................................17
I.3.3.

Các thế mạnh...........................................................................................18
I.3.4.
Môi trường lập trình Xcode.....................................................................19
II.
CÁC DỊCH VỤ....................................................................................................20
II.1. Công nghệ định vị toàn cầu GPS.................................................................20
II.1.1.
Giới thiệu.................................................................................................20
II.1.2.
Hoạt động.................................................................................................20
II.1.3.
Khả năng định vị toàn cầu của các thiết bị iOS......................................21
II.2. Google Map và Google Map API.................................................................22
II.2.1.
Google Map.............................................................................................22
II.2.2.
Google Map API......................................................................................22
III.
WEBSERVICE.....................................................................................................24
III.1. Giới thiệu.....................................................................................................24
III.2. Kiến trúc.......................................................................................................25
III.3. Thành phần...................................................................................................26
III.3.1. XML – eXtensible Markup Language......................................................26
III.3.2. WSDL – Web Service Description Language...........................................27

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

1



III.3.3. Universal Description, Discovery, and Integration (UDDI)...................27
III.3.4. SOAP – Simple Object Access Protocol...................................................28
III.4. Hoạt động.....................................................................................................30
IV.
SERVER...............................................................................................................31
IV.1. Hệ quản trị cơ sở dữ liệu MySQL...............................................................31
IV.2. Ngôn ngữ lập trình PHP...............................................................................31
IV.3. Web server Apache.......................................................................................32

PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ THỐNG........................................................33
I.

PHÂN TÍCH YÊU CẦU...........................................................................................33
I.1.
Mô tả bài toán..............................................................................................33
I.2.
Phân tích hiện trạng du lịch Việt Nam.........................................................34
I.2.1.
Tổng quan................................................................................................34
I.2.2.
Du lịch Ba lô............................................................................................34
I.2.3.
Tiềm năng du lịch Ba lô...........................................................................35
I.2.4.
Vấn đề nan giải........................................................................................35
I.3.
Phân tích yêu cầu bài toán...........................................................................36
I.3.1.
Người sử dụng..........................................................................................36
I.3.2.

Kho dữ liệu...............................................................................................37
I.3.3.
Công nghệ................................................................................................39
I.4.
Phân tích khả thi..........................................................................................40
I.4.1.
Tính khả dụng..........................................................................................40
I.4.2.
Chi phí phát triển.....................................................................................40
I.5.
Xác định các chức năng chính của hệ thống...............................................40
II.
PHÂN TÍCH VÀ THIẾT KẾ HỆ THỐNG..........................................................43
II.1. Yêu cầu hệ thống.........................................................................................43
II.1.1.
Yêu cầu chức năng và đặc tả ca sử dụng.................................................43
II.1.2.
Yêu cầu phi chức năng.............................................................................53
II.2. Tác nhân hệ thống........................................................................................54
II.3. Biểu đồ ca sử dụng.......................................................................................55
II.3.1.
Mức 0.......................................................................................................55
II.3.2.
Mức 1.......................................................................................................56
II.4. Biểu đồ hoạt động........................................................................................61
II.5. Biểu đồ tuần tự.............................................................................................65
II.6. Biểu đồ lớp...................................................................................................70
II.6.1.
Biểu đồ lớp mức phân tích.......................................................................70
II.6.2.

Biểu đồ lớp...............................................................................................71
II.7. Biểu đồ triển khai.........................................................................................71
III.
XÂY DỰNG CƠ SỞ DỮ LIỆU...........................................................................72
III.1. Bảng dữ liệu.................................................................................................72
III.1.1. Nhóm người dùng.....................................................................................72
III.1.2. Nhóm địa điểm.........................................................................................72
III.1.3. Nhóm phân loại và đánh giá....................................................................73
III.1.4. Nhóm hệ thống.........................................................................................74
III.2. Mô hình quan hệ dữ liệu..............................................................................75
IV.
THIẾT KẾ GIAO DIỆN ỨNG DỤNG.................................................................76
IV.1. Người dùng...................................................................................................76
IV.2. Các danh sách địa điểm...............................................................................76
IV.3. Các nhóm chức năng chính..........................................................................77
IV.4. Địa điểm.......................................................................................................78
Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

2


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động
IV.4.1.
IV.4.2.

Xem thông tin địa điểm............................................................................78
Đăng tải địa điểm....................................................................................79

XÂY DỰNG HỆ THỐNG.............................................................................80
I. KẾ HOẠCH THỰC HIỆN.......................................................................................80

II.
XÂY DỰNG HỆ THỐNG....................................................................................80
II.1. Nhu cầu người dùng.....................................................................................80
II.1.1.
Đối tượng người dùng..............................................................................80
II.1.2.
Mục đích người dùng...............................................................................80
II.1.3.
Nhu cầu thực tiễn.....................................................................................81
II.2. Quản lý hệ thống..........................................................................................82
II.2.1.
Về hệ thống Server...................................................................................82
II.2.2.
Về cơ sở dữ liệu hệ thống........................................................................82
II.3. Xây dựng kho dữ liệu..................................................................................83
II.3.1.
Xây dựng dữ liệu......................................................................................83
II.3.2.
Khai thác dữ liệu......................................................................................83
II.3.3.
Cập nhập dữ liệu......................................................................................84
II.3.4.
Tra cứu dữ liệu.........................................................................................84
III.
CẤU TRÚC VÀ MÔ HÌNH.................................................................................85
III.1. Thiết kế cấu trúc..........................................................................................85
III.1.1. Cấu trúc dữ liệu.......................................................................................85
III.1.2. Cấu trúc hệ thống.....................................................................................86
III.2. Mô hình........................................................................................................86
III.2.1. Mô hình triển khai cho server..................................................................87

III.2.2. Mô hình triển khai cho client...................................................................88
IV.
TRIỂN KHAI HỆ THỐNG..................................................................................89
IV.1. Hệ thống server............................................................................................89
IV.1.1. Môi trường triển khai...............................................................................89
IV.1.2. Cài đặt cơ sở dữ liệu................................................................................89
IV.1.3. Cài đặt Web Service.................................................................................89
IV.1.4. Khai thác Web Service.............................................................................90
IV.1.5. Phát triển Web Service.............................................................................91
IV.2. Ứng dụng trên điện thoại di động iPhone....................................................94
IV.2.1. Môi trường triển khai...............................................................................94
IV.2.2. Cài đặt ứng dụng.....................................................................................94
IV.2.3. Giao diện ứng dụng.................................................................................95
IV.2.4. Luồng màn hình ứng dụng.......................................................................96
IV.2.5. Thao tác dữ liệu với Web Service.............................................................97
IV.2.6. Ứng dụng Google MAP API vào triển khai ứng dụng...........................100
IV.2.7. Các nhóm chức năng chính ứng dụng...................................................102

ĐÁNH GIÁ TRIỂN KHAI.........................................................................103
I.

KẾT QUẢ...............................................................................................................103
I.1.
Kết quả triển khai Web Service.................................................................103
I.2.
Kết quả cho trang Web Admin...................................................................105
I.3.
Kết quả triển khai ứng dụng trên điện thoại di động................................106
II.
ĐÁNH GIÁ........................................................................................................114

II.1. Bảng đánh giá kết quả thực hiện................................................................114
II.1.1.
Ứng dụng trên điện thoại di động..........................................................114
II.1.2.
Hệ thống server......................................................................................115
Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

3


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động
II.2. Những điều đạt được..................................................................................115
II.3. Những điều chưa đạt được.........................................................................116
III.
HƯỚNG PHÁT TRIỂN.....................................................................................117

PHỤ LỤC......................................................................................................118
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................119
TÓM TẮT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP........................................................120

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

4


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 1 : Kiến trúc iOS.............................................................................................................15
Hình 2 : Ứng dụng GPS trên iOS............................................................................................21

Hình 3 : Chồng giao thức của dịch vụ Web............................................................................25
Hình 4 : Mô hình hoạt động của Web service.........................................................................30
Hình 5 : UseCase tổng quát - VietBalo...................................................................................55
Hình 6 : UseCase Đăng ký, đăng nhập....................................................................................56
Hình 7 : UseCase Quản lý thông tin cá nhân..........................................................................56
Hình 8 : UseCase Địa điểm......................................................................................................57
Hình 9 : UseCase Tra cứu........................................................................................................58
Hình 10 : UseCase Phản hồi....................................................................................................58
Hình 11 : UseCase Thống kê...................................................................................................59
Hình 12 : UseCase Quản lý người dùng..................................................................................59
Hình 13 : UseCase Quản lý địa điểm......................................................................................60
Hình 14 : UseCase Quản lý phản hồi......................................................................................60
Hình 15 : Biểu đồ hoạt động - Đăng ký..................................................................................61
Hình 16: Biểu đồ hoạt động - Đăng nhập................................................................................61
Hình 17: Biểu đồ hoạt động - Xem thông tin người dùng......................................................61
Hình 18: Biểu đồ hoạt động - Chỉnh sửa thông tin cá nhân....................................................61
Hình 19: Biểu đồ hoạt động - Quên mật khẩu.........................................................................61
Hình 20: Biểu đồ hoạt động - Xem địa điểm..........................................................................62
Hình 21: Biểu đồ hoạt động - Cập nhập thông tin địa điểm...................................................62
Hình 22: Biểu đồ hoạt động - Chỉnh sửa thông tin địa điểm..................................................63
Hình 23: Biểu đồ hoạt động - Thêm địa điểm.........................................................................63
Hình 24: Biểu đồ hoạt động - Tìm kiếm, tra cứu....................................................................63
Hình 25: Biểu đồ hoạt động - Phản hồi hệ thống....................................................................64
Hình 26: Biểu đồ hoạt động - Xem thống kê...........................................................................64
Hình 27: Biểu đồ hoạt động - Quản lý thành viên..................................................................64
Hình 28: Biểu đồ hoạt động - Quản lý địa điểm.....................................................................64
Hình 29: Biểu đồ hoạt động - Quản lý phản hồi.....................................................................65
Hình 30 : Biểu đồ tuần tự - Đăng ký.......................................................................................65
Hình 31 : Biểu đồ tuần tự - Đăng nhập...................................................................................66
Hình 32 : Biểu đồ tuần tự - Chỉnh sửa thông tin cá nhân.......................................................66

Hình 33 : Biểu đồ tuần tự - Xem thông tin địa điểm..............................................................67
Hình 34 : Biểu đồ tuần tự - Chỉnh sửa thông tin địa điểm......................................................67
Hình 35 : Biểu đồ tuần tự - Cập nhập thông tin địa điểm.......................................................68
Hình 36 : Biểu đồ tuần tự - Tra cứu địa điểm.........................................................................68
Hình 37 : Biểu đồ tuần tự - Tìm kiếm địa điểm......................................................................69
Hình 38 : Biểu đồ tuần tự - Đăng tải địa điểm........................................................................69
Hình 39 : Biểu đồ tuần tự - Phản hồi.......................................................................................70
Hình 40: Biểu đồ lớp mức phân tích.......................................................................................70
Hình 41: Biểu đồ lớp................................................................................................................71
Hình 42: Biểu đồ triển khai.....................................................................................................71
Hình 43 : Mô hình quan hệ dữ liệu..........................................................................................75
Hình 44 : Kế hoạch thực hiện..................................................................................................80
Hình 45 : Sơ đồ xây dựng dữ liệu của hệ thống thông qua đối tượng...................................83
Hình 46 : Mô hình tra cứu dữ liệu...........................................................................................84
Hình 47 : Mô hình quan hệ dữ liệu..........................................................................................85
Hình 48 : Biểu đồ triển khai....................................................................................................86
Hình 49 : Mô hình triển khai hệ thống....................................................................................86
Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

5


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động
Hình 50 : Mô hình MVC triển khai cho server........................................................................87
Hình 51 : Sơ đồ hoạt động của mô hình MVC cho server......................................................87
Hình 52 : Mô hình 3 lớp triển khai cho client.........................................................................88
Hình 53 : Kết quả chạy Web Service với 1 số phương thức cơ bản đầu tiên.........................90
Hình 54 : Sử dụng Web Service trên SOAP UI.......................................................................90
Hình 55 : Cấu trúc mã nguồn phát triển Web Service trên môi trường NetBean...................92
Hình 56 : Giao diện cơ bản của ứng dụng...............................................................................95

Hình 57 : Các luồng màn hình chính của ứng dụng................................................................96
Hình 58 : Sơ đồ kết nối giữa ứng dụng với Server.................................................................97
Hình 59 : Sơ đồ nhận dữ liệu từ Web Service của ứng dụng..................................................98
Hình 60 : Sơ đồ đọc dữ liệu XML của ứng dụng...................................................................99
Hình 61 : Sử dụng Google MAP API để lấy vị trí trên bản đồ.............................................101

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

6


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1 : Bảng các chức năng đăng ký, đăng nhập.................................................................40
Bảng 2 : Bảng các chức năng quản lý thông tin cá nhân........................................................40
Bảng 3 : Bảng các chức năng địa điểm...................................................................................41
Bảng 4 : Bảng các chức năng tra cứu......................................................................................41
Bảng 5 : Bảng các chức năng phản hồi...................................................................................41
Bảng 6 : Bảng các chức năng thống kê...................................................................................41
Bảng 7 : Bảng các chức năng quản lý hệ thống......................................................................42
Bảng 8 : Bảng Users.................................................................................................................72
Bảng 9 : Bảng Regions.............................................................................................................72
Bảng 10 : Bảng Places.............................................................................................................73
Bảng 11 : Bảng Comments.......................................................................................................73
Bảng 12 : Bảng Rates...............................................................................................................73
Bảng 13 : Bảng Reports...........................................................................................................73
Bảng 14 : Bảng SystemReports...............................................................................................74
Bảng 15 : Bảng Users_Places..................................................................................................74
Bảng 16 : Kết quả thực hiện - Người dùng...........................................................................114

Bảng 17 : Kết quả thực hiện - Địa điểm................................................................................114
Bảng 18 : Kết quả thực hiện - Tra cứu, tìm kiếm các địa điểm...........................................114
Bảng 19 : Kết quả thực hiện - Tra cứu các địa điểm xung quanh người dùng.....................115
Bảng 20 : Kết quả thực hiện - Hệ thống server.....................................................................115

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

7


MỞ ĐẦU
.I
.I.1.

GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI
Bối cảnh đề tài

Ngày nay, khi cuộc sống vật chất đã được đảm bảo thì con người sẽ tìm tới các
dịch vụ nhằm nâng cao đời sống tinh thần và vật chất. Sự phát triển của các ngành
công nghiệp dịch vụ không khói được đẩy mạnh, trong đó du lịch dịch vụ là một
ngành mang lại nhiều tiềm năng trong công cuộc phát triển bền vững của một quốc
gia.
Nhu cầu du lịch của mọi người đã trở thành phổ biến. Ngoài các tour du lịch do
các công ty cung cấp thì ngày nay cũng đã xuất hiện nhiều các hình thái du lịch cá
nhân, mang tích chất tự do. Đồi với nước ngoài thì loại hình này đã được phát triển
rất lâu, người du lịch bỏ ra chi phí thấp cho một chuyến du lịch và họ sẽ được trải
nghiệm hoàn toàn theo cách riêng của mình. Đối với nước ta, thì loại hình này đang
giai đoạn phát triển, việc nắm bắt loại hình này sẽ giúp cho các địa phương nâng cao
phát triển các ngành du lịch dịch vụ và mang lại nguồn lợi to lớn cũng như quảng bá
hình ảnh của đất nước.

Đồng thời, sự phát triển của khoa học công nghệ ngày càng nhanh chóng. Điện
thoại di động không còn đơn thuần là thiết bị liên lạc, mà trở thành một công cụ giải
trí đa phương tiện và một vật không thể thiếu của mọi người. Đối với người du lịch
thì một chiếc điện thoại sẽ hỗ trợ họ rất nhiều trong chuyến du lịch, nhất là nhừng
người du lịch tự do ( không theo các tour du lịch ). Điện thoại giúp họ tìm đường, xác
định vị trí, ghi lại những hình ảnh đẹp, chia sẻ cho bạn bè, người thân...và còn nhiều
lợi ích khác mang lại cho người dùng.
Nhằm phục vụ cho các đối tượng du lịch cá nhân, hành trình không theo các tour
du lịch do các công ty lữ hành cung cấp và sự kết hợp công nghệ phát triển của điện
thoại thông minh thì việc phát triển một kho dữ liệu các địa điểm du lịch và một ứng
dụng kèm theo trên điện thoại di động sẽ là công cụ cần thiết trong hành trang của
người du lịch.
Chính vì vậy, ý tưởng của tôi đưa ra là xây dựng kho dữ liệu trực tuyến các địa
điểm du lịch trên điện thoại di động với tên gọi là "Việt Balô".

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

8


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

.I.2.

Mục đích

Luận văn tốt nghiệp trên ý tưởng đề tài với hai mục đích chính :
 Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến các địa điểm du lịch.
 Xây dựng ứng dụng trên điện thoại di động iPhone, nhằm sử dụng, khai
thác, xây dựng...kho dữ liệu.


.I.3.

Ý nghĩa

"Việt Balô" là một kho dữ liệu các địa điểm du lịch được thiết kế để sử dụng trên
các thiết bị di động. Nhằm cung cấp các địa điểm hay được nhiều người du lịch đi tới,
bình luận cũng nhưng đánh giá về các địa điểm.
Người du lịch có thể tìm kiếm các địa điểm du lịch mà không cần theo sự cung cấp
các công ty du lịch lữ hành. Ngoài ra, họ có thể chia sẻ các địa điểm đã đi qua, chia sẻ
kết nối bạn bè. Các công ty hoặc các địa phương có thể tham khảo và đề ra nhiều tour
du lịch với các địa điểm du lịch tiềm năng được kho dữ liệu cung cấp.
Các nhà phát triển, lập trình viên có thể sử dụng các phương thức được cung cấp
của kho dữ liệu để phát triển ứng dụng kho dữ liệu trên nhiều nền tảng khác nhau,
nhằm đưa kho dữ liệu phát triển và đến với nhiều người dùng hơn.
Quan trọng hơn, "Việt Balô" đem lại lợi ích cho đại đa số người dùng, với mỗi
người dùng đều là người khai thác và người phát triển kho dữ liệu.

.II PHẠM VI ĐỀ TÀI
Kho dữ liệu được xây dựng và phát triển trên mạng internet, cung cấp Web
Service và các phương thức để sử dụng, khai thác dữ liệu của kho.
Ứng dụng trên điện thoại di động, trong giai đoạn này được phát triển trên nền
tảng di động iOS của Apple và cụ thể trên điện thoại di động iPhone, iPod touch,
iPad.

.III TRIỂN KHAI ĐỀ TÀI
.III.1. Các bước thực hiện
 Phân tích các yêu cầu sử dụng của đề tài.
 Phân tích thiết kế hệ thống.
 Xây dựng cơ sở dữ liệu.

 Xây dựng hệ thống webservice.

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

9


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

 Xây dựng ứng dụng trên điện thoại di động iPhone.
 Triển khai hoạt động cho kho dữ liệu và ứng dụng, đồng thời tiến hành
kiểm thử đảm bảo chất lượng.
 Viết báo cáo tổng kết đề tài và đề ra hướng phát triển.

.III.2. Mục tiêu cần đạt được
Dự kiến "Việt Balô" hoàn toàn có khả năng triển khai thực tiễn. Các mục tiêu cần
đạt được:
 Xây dựng thành công hệ thống kho dữ liệu ở Server với Web Service cung
cấp việc giao tiếp giữa điện thoại với kho dữ liệu.
 Xây dựng thành công ứng dựng trên điện thoại di động iPhone.
 Triển khai thành công hệ thống chạy trên môi trường thực tiễn, cụ thể là:
internet cho server và trên điện thoại di động iPhone cho ứng dụng.

.IV KẾT QUẢ DỰ KIẾN
Với mục đích đề ra thì kết quả cần đạt được trong đề tài luận văn tốt nghiệp này:
 Tìm hiểu nền tảng di động iOS.
 Phân tích yêu cầu người dùng và thiết kế hệ thống.
 Xây dựng và triển khai hệ thống trong thực tế.

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2


10


CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ THUYẾT
.I
.I.1.

NỀN TẢNG DI ĐỘNG
Giới thiệu các nền tảng di động
Ngày này, thị trường di động đang phát
triển mạnh mẽ chưa từng thấy với vô vàng
các nhãn hiệu, kiểu dáng, tính năng...Đã
biến chiếc điện thoại thành một thiết bị giải
trí đa phương tiện không thể thiếu. Với lợi
thế nhỏ gọn, được mọi người sử dụng đem
theo mọi lúc mọi nơi, nhưng cũng vì nhỏ
gọn như vậy cũng là một bất lợi về xử lý và
tốc độ. Để đảm bảo một chiếc điện thoại
thông minh hoạt động tốt thì nó cần có một
hệ điều hành quản lý thiết bị.

Đi kèm với sự phát triển phần cứng trên thiết bị động thì cuộc chiến của các nhà
phát triển các hệ điều hành trên điện thoại di động cũng diễn ra hết sức khốc liệt.
Hiện nay, các nền tảng di động lớn được biết đến như sau
.I.1.1.

iOS


Nền tảng di động iOS với điện thoại di động thông minh iPhone, với thiết kế đẹp,
thời trang, cảm ứng mượt mà, màn hình đẹp và sắc nét cùng với tài năng của "thánh"
Steve Jobs đã khiến cho iPhone trở thành hiện tượng trên mọi thị trường, đặc biệt là
ở Mỹ. Doanh số bán ra của iPhone tăng dần qua các năm, và dần dần thống lĩnh thị
trường của nhiều nước. iPhone dù mỗi năm chỉ ra một phiên bản mới nhưng sức nóng
đủ lan tỏa khắp làng di động, do đó, iOS vẫn chưa bao giờ "già".
iOS là hệ điều hành "đóng" hoạt động trên iPhone, iPad, iPod. iOS đã quyết định
rất nhiều đối với sự thành công của Apple, với giao diện bóng bẩy, đẹp mắt, và dễ sử
dụng. Tất cả chỉ là chạm và vuốt để thực thi. Cùng với chính sách hợp lý để thu hút
các lập trình viên viết ứng dụng, kho ứng dụng Appstore ngày càng lớn khiến cho
người dùng càng thêm thích thú, mọi nhu cầu của từng người đều có thể được đáp
ứng. Cũng như việc Apple cũng tung ra cập nhật, vá các lỗi liên tục khi phát hiện,
khiến cho iOS ngày càng trở nên "thông minh" hơn, an toàn hơn.
Nhưng nếu gọi iOS là thống trị năm 2012 thì điều đó cũng là chưa thể. Vì iOS chỉ
được cài giới hạn trên thiết bị của Apple gồm những thiết bị như iPhone, iPad, iPod...
Thị phần của thiết bị Apple trên thế giới nói chung là không lớn, số liệu các bạn thấy

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

11


trên các báo đa số chỉ thống kê tại Mỹ, nhưng đã gọi là thống trị thì phải là thống trị
trên thị trường di động toàn thế giới.
.I.1.2.

Android

Mặc dù sinh sau đẻ muộn, nhưng Android đang có những bước tiến thần tốc, trong

thời gian ngắn đã đạt được nhiều điều khiến mọi hệ điều hành di động mơ ước:
khoảng 700.000 điện thoại Android được kích hoạt mỗi ngày.
Khi mà iOS ngày càng bành trướng mà Symbian lại không đủ sức để cạnh tranh.
Các lập trình viên, các nhà sản xuất điện thoại chú ý đến Android. Hệ điều hành di
động mở được Google phát triển dựa trên nền tảng Linux.
Android ngày càng lớn mạnh về số lượng và chất lượng bởi sự linh hoạt từ nền
tảng Google, phù hợp với cả smartphone tầm thấp lẫn giá cao. Hàng loạt các nhà sản
xuất điện thoại di động sử dụng Android làm hệ điều hành chính cho các sản phẩm
của mình. Như HTC, Samsung, LG, Motorola, Sony Ericsson... Từ điện thoại, cho
đến máy tính bảng của các hãng này đều dùng hệ điều hành Android. Các nhà lập
trình viết ứng dụng ngày càng nhiều trên Android Market. Kho ứng dụng đang cạnh
tranh trực tiếp với AppStore của Apple. Chính vì điều này mà đã khiến Android ngày
càng bành trướng trên thị trường khắp các châu lục, và đến năm sau, năm 2012,
Android sẽ là hệ điều hành thống trị.
Nhưng các bạn có thể thấy, dường như Android đang ở trên đỉnh cao của mình.
Chính vì có quá nhiều thiết bị, mỗi thiết bị có cấu hình riêng, nhà sản xuất tùy biến
riêng và việc có quá nhiều ứng dụng, nhưng lại không theo một chuẩn cụ thể nào.
Khiến Android ngày càng bị phân mảnh và rời rạc.
Android được cập nhật quá thường xuyên, dẫn đến tình trạng trên thị trường có
nhiều phiên bản cùng tồn tại, được phát hành song song với nhau. Google đang dần
muốn kiểm soát và hạn chế sự phân mảnh, nhưng đồng thời cũng làm mất dần tính
"mở" vốn là triết lý cơ bản của Android.
.I.1.3.

Windows Phone

Sau sự kiện Microsoft hợp tác cùng Nokia. Nokia sẽ chạy hệ điều hành Windows
Phone trên các smartphone của mình song song với Symbian và MeeGo. Với lợi thế
là nhà sản xuất điện thoại chiếm thị phần cao trên thế giới. Windows Phone bắt đầu
khiến các hệ điều hành di động khác lo lắng.

Windows Phone 7 không có gì giống Windows Mobile. Hệ điều hành mới này có
một diện mạo hoàn mới, hợp thời, với giao diện Metro đầy mới lạ, gần giống như một
tờ tạp chí, và cực kỳ dễ sử dụng mặc dù cách xử lý mọi việc rất khác. Windows
Phone 7 cũng đã tạo ra một sức hấp dẫn mới cho làng công nghệ. Kho ứng dụng
Marketplace tuy có khiêm tốn nhưng rất nhiều phần mềm hữu ích và được kiểm soát
bởi Microsoft.

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

12


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

.I.1.4.

Symbian

Symbian, hệ điều hành di động được đánh giá là thân thiện, dễ sử dụng. Symbian
rất mạnh đối với các dòng điện thoại sử dụng màn hình cứng, bàn phím T9 cơ bản. Và
kho ứng dụng của Symbian trong 10 năm qua không phải là ít. Những ứng dụng này
đáp ứng không nhỏ trong công việc, đời sống hằng ngày của mọi người.
Từ bản Symbian^3, giao diện đã thay đổi rất nhiều. Nhưng chưa rõ rệt cho lắm.
Cho đến bản Symbian Anna, Symbian Belle toàn bộ đã khác: Biểu tượng trau chuốt
hơn, giao diện mượt mà hơn, loại bỏ nhiều thứ không cần thiết. Mọi sự cố gắng của
Symbian khi thuộc về Nokia có vẻ như đang có sự tiến bộ rõ rệt. Có điều năm 2012
không phải là năm của Symbian khi chính Nokia cũng đang xuống dốc.
.I.1.5.

BlackBerry


Là dòng máy Smartphone cao cấp và nổi tiếng trên thế giới do hãng Research In
Motion cung cấp. Ngoài những tính năng thông thường, điểm tạo nên sự khác biệt
của máy BlackBerry là kiểu thiết kế rất đặc trưng; pin tốt và hơn cả là dịch vụ Push
Mail nổi tiếng và thương hiệu BlackBerry được xây dựng rất thành công.
BlackBery OS 6 được RIM công bố tại sự kiện Wireless Enterprise Symposium
(diễn ra từ 27 đến 29/4 tại Mỹ). RIM chưa đưa ra chi tiết về hệ điều hành mới, ngoài
một đoạn video quảng cáo khá ấn tượng. Theo những thông tin đầu tiên, nhiều cải
tiến từ giao diện, màn hình Home mới, menu pop-up, khả năng chuyển dịch, trình
duyệt web mới dựa trên nền tảng WebKit tương thích HTML5. Ngoài ra, BlackBerry
OS 6 hỗ trợ khả năng điều khiển trên màn hình cảm ứng đa điểm tốt hơn.

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

13


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

.I.2.
.I.2.1.

Hệ điều hành iOS
Giới thiệu

iOS là hệ điều hành chạy trên các thiết bị di động được sản xuất bởi Apple như
iPhone, iPod touch,iPad... Hệ điều hành này quản lý hoạt động của cácthiết bị phần
cứng và cung cấp tiện ích cũng như ứng dụng phục vụ cho hệ thống, ví dụ như: điện
thoại, tin nhắn SMS, email, trình duyệt web Safari…
Hệ điều hành này được tiết lộ tại Hội nghị và Triển lãm Macworld diễn ra vào

tháng 1 năm 2007 và được phát hành vào tháng 9 năm đó. Khi đó, hệ điều hành này
chưa có tên riêng, nên chỉ đơn giản được gọi là “iPhone chạy OS X”. Vào ngày 17
tháng 10 năm 2007, Apple thông báo một bộ phát triển phần mềm đang được xây
dựng và họ dự định sẽ đưa nó đến "tay của các nhà phát triển vào tháng 2". Ngày 6
tháng 3 năm 2008, Apple đã phát hành bản dùng thử đầu tiên, cùng với một cái tên
mới cho hệ điều hành, đó là “iPhone OS”.
Tháng 6 năm 2010, Apple đổi cái tên iPhone OS thành iOS. Nhãn hiệu "IOS" đã
được Cisco dùng để đặt tên cho hệ điều hành của mình. Để trách các vụ kiện cáo,
Apple đã xin giấy phép sử dụng nhãn hiệu iOS từ Cisco.

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

14


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

.I.2.2.

Kiến trúc

Hình 1 : Kiến trúc iOS
.1 Tầng Cocoa Touch
Cocoa là tập hợp các framework hướng đối tượng, cung cấp môi trường thực thi
cho các ứng dụng chạy trên các hệ điều hành Mac OS và iOS. Cocoa là môi trường
phát triển ứng dụng phổ biến và hiệu quả trong Mac OS, và là môi trường phát triển
ứng dụng duy nhất trên iOS. Cocoa trong iOS được gọi là Cocoa Touch. Nó bao gồm
các bộ framework chính là:
 Quản lý vòng đời ứng dụng
 Đa nhiệm

 Local notification
 Nhận diện các thao tác trên màn hình cảm ứng
 Map Kit: Cung cấp các giao diện lập trình và thư viện để xây dựng các ứng
dụng dựa trên bản đồ, định tuyến, xác định địa điểm hiện tại của người
dùng.
 Message UI Framework: Cung cấp thư viện để soạn và gởi email.
 iAd Framework: Cho phép lập trình viên nhúng các banner quảng cáo vào
ứng dụng.

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

15


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

 Push notification: Là dịch vụ chạy thường trực trên thiết bị, cho phép nhận
thông báo được gởi bằng Push notification service ngay cả khi ứng dụng
không được chạy.
.2 Tầng Media
Cung cấp cho các ứng dụng iOS khả năng xử lí, khai thác hình ảnh, âm thanh,
video, truyền hình. Các framework của tầng này bao gồm:
 Assets Library
 AV Foundation
 Core Audio
 Core Graphics
 Core MIDI
 Core Video
 Media Player
 Quartz Core

 OpenGL ES
.3 Tầng Core Service

Đây là tầng chứa các dịch vụ cơ bản của hệ thống mà hầu hết các ứng dụng đều sử
dụng. Các thành phần của lớp này bao gồm:
 High-level Features:
 In-app Purchase
 SQLite
 XML Support
 Block object
 Core Services Framework:
 Address Book
 Core Data
 Core Foundation
 Core Location

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

16


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

 Core Media
 System Configuration
.4 Tầng Core OS
Đây là lớp chứa các đặc trưng ở mức thấp (low-level features). Lập trình viên sẽ ít
sử dụng trực tiếp lớp này (trừ khi thao tác với các thiết bị phần cứng khác hoặc các
vấn đề bảo mật) mà sẽ sử dụng gián tiếp thông qua các lớp phía trên. Lớp này bao
gồm các thành phần sau:

 Accelerate framework
 External Accessory framework
 Security framework
 System

.I.3.

Ngôn ngữ lập trình Objective-C

.I.3.1.

Giới thiệu
Ngôn ngữ lập trình Objective-C là một ngôn ngữ
lập trình hướng đối tượng được xây dựng chủ yếu
dựa trên nền tảng ANSI C. Ngoài ra nó còn được
mở rộng từ Smalltalk, một trong những ngôn ngữ
lập trình hướng đối tượng đầu tiên. Objective-C
được thiết kế với mục đích đưa vào C các tính năng
hướng đối tượng một các đơn giản và dễ hiểu nhất.

Objective-C được thiết kế bởi Brad Cox khi ông
làm việc cho công ty Stepstone vào đầu những năm 1980. Objective-C được thiết kế
để phục vụ mục đích lập trình hướng đối tượng. Nó hoạt động giống như là một tập
hợp các thành phần mở rộng rất mạnh mẽ của ngôn ngữ C. Objective-C kết hợp các
đặc điểm ưu tú nhất của C và ngôn ngữ SmallTalk. Objective-C khá đơn giản để học
và có đầy đủ các khả năng của một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng.Hiện tại,
Objective-C trở nên phổ biến vì nó được Apple chọn làm ngôn ngữ lập trình cho hệ
thống Mac và iPhone.
.I.3.2.
Các thành phần

Hầu hết các ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng đều cung cấp:


Một thư viện các Objects.

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

17


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

 Các công cụ phát triển cần thiết
 Hỗ trợ hướng đối tượng và các thư viện liên quan.
Là ngôn ngữ hướng đối tượng nên Objective-C giải quyết các vấn đề lập trình dựa
trên khái niệm các Object. Nó bao gồm 3 phần:
.1 Interface
Interface của một lớp(class) thông thường được định nghĩa trong file header với
đuôi .h. Nó chính là phần khai báo của một lớp.
.2 Implementation
Mã nguồn của chương trình được viết trong phần implementation của một lớp và
được định nghĩa trong một file có đuôi .m. Đây là nó phần định nghĩa của lớp.
.3 Instantiation
Sau khi khai báo và định nghĩa một lớp, chúng ta có thể thực thể hóa lớp này bằng
việc cấp phát bộ nhớ cho new object của lớp đó.
Tóm lại Objective-C là:
 Thành phần mở rộng của ngôn ngữ lập trình C.
 Là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng đơn giản nhưng mạnh mẽ.
 Là ngôn ngữ được Apple sử dụng để phát triển các ứng dụng cho hệ thống
máy Mac và iPhone.

.I.3.3.
Các thế mạnh
Ngôn ngữ lập trình Objective-C được chọn cho Cocoa framework vì một số lý do
dưới đây:
 Nó là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng và các chức năng cung cấp bởi
Cocoa framework chỉ có thể được mang lại bởi các kỹ thuật hướng đối
tượng.
 Nó là thành phần mở rộng của chuẩn ANSI C vì vậy các chương trình viết
bằng C của framework này sẽ không bị mất đi tính năng nào và người dùng
được hưởng các lợi thế của ngôn ngữ C.Với ngôn ngữ này, người dùng có
thể lựa chọn cả lập trình hướng đối tượng và lập trình thủ tục khi cần thiết.
 Nó đơn giản và dễ học bởi cú pháp của nó khá ngắn gọn nên nó giúp cho
lập trình viên đạt được hiệu quả mong muốn mà không gặp nhiều khó khăn.
Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

18


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

 Nó là một ngôn ngữ mạnh bởi vì các quyết định có thể được đưa ra lúc biên
dịch sẽ được trì hoãn cho tới khi chương trình chạy.
 Nó hỗ trợ ràng buộc động và mở tạo ra một cấu trúc đơn giản đối với giao
diện tương tác người dùng.
Nó cho phép phát triển các công cụ phát triển phức tạp. Một giao diện cho hệ
thống run time tạo điều kiện cho việc tiếp cận các thông tin lúc run time giúp cho việc
monitor ứng dụng viết bằng Objective-C.
.I.3.4.

Môi trường lập trình Xcode


Xcode là môi trường phát triển tích hợp (IDE) chứa đầy đủ các công cụng cho các
nhà phát triển, các lập trình viên khi phát triển ứng dụng trên hệ điều hành MAC OS
và nền tảng di động iOS. Được phát hành từ năm 2003 và tới nay đã trải qua bốn
phiên bản với phiên bản cuối cùng là 4.3.2 được cung cấp miễn phí cho các nhà lập
trình thông qua AppStore.
Các thành phần chính của Xcode:
 Apple LLVM Compiler : trình biên dịch của Xcode, được Apple phát triển
lên từ trình biên dịch GNU trong phiên bản Xcode 3.2. Được hoàn thiện
trong các phiên bản sau này, tốc độ cũng nhưng tính hiệu quả được tăng
cường.
 Instruments for Performance và Behavior Analysis : công cụ phân tích hiệu
suất và hành vi. Đây là bộ công cụ hỗ trợ cho các lập trình viên có thể quản
lý tài nguyên hệ điều hành hay bộ nhớ của ứng dụng khi vận hành.
 iOS Simulator : là thiết bị đi động ảo được tích hợp để giúp cho các nhà lập
trình di động cài đặt và chạy thử trước khi đưa vào thiết bị thật. Công cụ ảo
này có đầy đủ tính năng như thiết bị thật và ngày càng được Apple phát
triển nhằm đem lại những gì tốt nhất cho các lập trình viên.

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

19


Xây dựng kho dữ liệu trực tuyến địa điểm du lịch trên điện thoại di động

.II CÁC DỊCH VỤ
.II.1. Công nghệ định vị toàn cầu GPS
.II.1.1.


Giới thiệu

GPS (Global Positioning System):Hệ thống định vị toàn cầu - là hệ thống xác định
vị trí dựa trên vị trí của các vệ tinh nhân tạo. Trong cùng một thời điểm, ở một vị trí
trên mặt đất nếu xác định được khoảng cách đến ba vệ tinh (tối thiểu) thì sẽ tính được
toạ độ của vị trí đó.
GPS được thiết kế và quản lý bởi Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, nhưng chính phủ Hoa
Kỳ cho phép mọi người sử dụng nó miễn phí, bất kể quốc tịch từ năm 1980, GPS hoạt
động trong mọi điều kiện thời tiết, mọi nơi trên Trái Đất, 24 giờ một ngày.
GPS là hệ dẫn đường dựa trên một mạng lưới 24 quả vệ tinh được đặt trên quỹ
đạo không gian, hoạt động dựa trên các trạm phát tín hiệu vô tuyến điện. Được biết
nhiều nhất là các hệ thống có tên gọi LORAN - hoạt động ở giải tần 90-100 kHz chủ
yếu dùng cho hàng hải, hay TACAN - dùng cho quân đội Mỹ và biến thể với độ chính
xác thấp VOR/DME - VHF dùng cho hàng không dân dụng.
.II.1.2.

Hoạt động

Các vệ tinh GPS bay vòng quanh Trái Đất hai lần trong một ngày theo một quỹ
đạo rất chính xác và phát tín hiệu có thông tin xuống Trái Đất. Các máy thu GPS
nhận thông tin này và bằng phép tính lượng giác tính được chính xác vị trí của người
dùng. Về bản chất máy thu GPS so sánh thời gian tín hiệu được phát đi từ vệ tinh với
thời gian nhận được chúng. Sai lệch về thời gian cho biết máy thu GPS ở cách vệ tinh
bao xa. Rồi với nhiều quãng cách đo được tới nhiều vệ tinh máy thu có thể tính được
vị trí của người dùng và hiển thị lên bản đồ điện tử của máy.
Máy thu GPS phải nhận được với tín hiệu của ít nhất ba quả vệ tinh để tính ra vị
trí hai chiều (kinh độ và vĩ độ) và để theo dõi được chuyển động. Với bốn hay nhiều
hơn số quả vệ tinh trong tầm nhìn thì máy thu có thể tính được vị trí ba chiều (kinh
độ, vĩ độ và độ cao). Một khi vị trí người dùng đã tính được thì máy thu GPS có thể
tính các thông tin khác như: tốc độ, hướng chuyển động, bám sát di chuyển, khoảng

hành trình, quãng cách tới điểm đến, thời gian Mặt Trời mọc, lặn và nhiều thứ khác
nữa..

Lê Phương Tiến - Lớp 07T2

20


×