Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện thăng bình, tỉnh quảng nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐẶNG VĂN HÙNG

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN
VỮNG TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THĂNG BÌNH,
TỈNH QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG

HÀ NỘI, năm 2019


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐẶNG VĂN HÙNG

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN
VỮNG TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THĂNG BÌNH,
TỈNH QUẢNG NAM

Chuyên ngành : Chính sách công
Mã số

: 8 34 04 02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS, TS. NGUYỄN THỊ HOÀI LÊ

HÀ NỘI, năm 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu của bản thân
tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Thị Hoài Lê. Các
số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung
thực, khách quan dựa trên kết quả nghiên cứu thực tế và các tài liệu đã được
công bố.
Đà nẵng, ngày

tháng năm 2019

Tác giả

Đặng Văn Hùng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM
NGHÈO BỀN VỮNG ................................................................................................7
1.1. Những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững.................7
1.2. Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ......................................................18
1.3. Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững của một số địa phương trong nước
...................................................................................................................................26
CHƯƠNG 2. THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TỪ
THỰC TIỄN HUYỆN THĂNG BÌNH, TỈNH QUẢNG NAM ...........................31
2.1. Tình hình nghèo từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam ..................31
2.2. Thực trạng nghèo từ thực tiễn huyện Thăng Bình .............................................35

2.3. Thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện
Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam ...................................................................................42
2.4. Đánh giá kết quả thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện
Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam ...................................................................................55
CHƯƠNG 3. MỤC TIÊU VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN CHÍNH
SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN
THĂNG BÌNH, TỈNH QUẢNG NAM ..................................................................60
3.1. Quan điểm chủ yếu trong việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững từ
thực tiễn huyện Thăng Bình ......................................................................................60
3.2. Mục tiêu đến năm 2020 ......................................................................................61
3.3. Những thuận lợi, khó khăn .................................................................................62
3.4. Một số giải pháp cơ bản thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn
huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam ........................................................................63
3.5. Một số kiến nghị.................................................................................................75
KẾT LUẬN ..............................................................................................................78
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................79


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài luận văn
Thực hiện mục tiêu giảm nghèo là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước ta
nhằm cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người nghèo, góp phần thu hẹp
khoảng cách chênh lệch về mức sống giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng,
các dân tộc và các nhóm dân cư, đồng thời thực hiện quyết tâm trong việc thực hiện
mục tiêu thiên niên kỷ của Liên hợp quốc mà Việt Nam đã cam kết.
Nước ta là một nước nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ đang được chú
trọng phát triển nhưng chưa mạnh. Đảng và Nhà nước ta luôn xác định việc xóa đói,
giảm nghèo là một trong những quốc sách hàng đầu cần phải tập trung, góp phần
quan trọng vào ổn định và phát triển kinh tế - xã hội, đó là tiền đề để phát triển nền
kinh tế quốc dân. Giảm nghèo bền vững đã và đang trở thành vấn đề vừa mang tính

cấp bách vừa mang tính lâu dài, là một trong những chính sách quan trọng của Đảng
và Nhà nước ta.
Trong những năm qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong
công tác giảm nghèo, tốc độ giảm nghèo bình quân hằng năm khoảng 2%. Tuy
nhiên công tác giảm nghèo ở nước ta vẫn còn nhiều vấn đề cần phải tiếp tục giải
quyết, tỷ lệ chênh lệnh về thu nhập và mức sống giữa khu vực thành thị và khu vực
nông thôn còn cao, số hộ nghèo và tỷ lệ hộ nghèo vẫn ở mức cao, việc thoát nghèo
chưa mang tính bền vững mà có nguy cơ tái nghèo. Đây là những vấn đề lớn mà
Đảng và Nhà nước cần phải tiếp tục quan tâm giải quyết để thực hiện tốt hơn nữa
chính sách giảm nghèo bền vững của Quốc gia.
Thăng Bình là một huyện đồng bằng của tỉnh Quảng Nam, có nhiều điều kiện
thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội. Nhờ có đường lối, chủ trương đúng đắn của
Đảng, Nhà nước, Thăng Bình đã và đang vận dụng sáng tạo các cơ chế, chính sách
về kinh tế - xã hội, từng bước xây dựng, phát triển theo hướng công nghiệp hóa,
hiện đại hóa, đã đạt được thành quả đáng trân trọng, tạo nền tảng cho sự phát triển
những năm đến thuận lợi hơn. Trong những năm qua, những chính sách tích cực

1


trong việc phát triển kinh tế - xã hội của huyện Thăng Bình đã góp phần cải thiện
đời sống vật chất và tinh thần trong nhân dân, tạo cơ hội để giảm nghèo bền vững,
xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, bình đẳng và tiến bộ, người dân trong huyện
ngày càng có điều kiện phát triển toàn diện.
Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện
Thăng Bình trong thời gian qua vẫn còn những hạn chế như: Tỷ lệ hộ nghèo đều
giảm qua các năm, tuy nhiên các hộ thoát nghèo vẫn chưa thật sự bền vững và có
nguy cơ tái nghèo; việc thực hiện chính sách đào tạo nghề và giải quyết việc làm
cho người nghèo vẫn còn hạn chế bởi đa số các hộ nghèo từ thực tiễn huyện là các
hộ cao tuổi, bệnh tật; bên cạnh đó sự phối hợp giữa các cấp, các ngành trong công

tác giảm nghèo chưa được thường xuyên, chỉ tập trung vào một số ngành. Đây là
những nguyên nhân làm hạn chế hiệu quả của chính sách giảm nghèo bền vững từ
thực tiễn huyện.
Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân, từng bước giảm nghèo
bền vững được xem là nhiệm vụ trọng tâm trong chính sách phát triển kinh tế - xã
hội của Huyện Thăng Bình. Xuất phát từ những yêu cầu và tình hình thực tế việc
thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tôi nhận
thấy vấn đề nghèo và chính sách giảm nghèo bền vững cần được quan tâm và có
những chính sách phù hợp thì mới có thể thực hiện tốt hơn công tác giảm nghèo bền
vững ở địa phương. Đây là lý do mà tôi chọn đề tài “Thực hiện chính sách giảm
nghèo bền vững từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam” để làm luận
văn tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Trong thời gian qua, vấn đề thực hiện chính sách giảm nghèo luôn được quan
tâm, có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều luận văn tốt nghiệp đã đề cập đến chính
sách giảm nghèo bền vững ở các địa phương khác nhau trên cả nước như:
- Đề tài “thực trạng đói nghèo và giải pháp xóa đói giảm nghèo ở một số tỉnh
ven biển Miền trung”; đề tài cấp Bộ do PGS.TS Khống Diễn chủ nhiệm. Đề tài đã
phân tích làm rõ thực trạng nghèo đói chung của vùng ven biển Miền Trung, làm rõ

2


sự khác biệt về đói nghèo giữa các nhóm dân tộc kinh và dân tộc thiểu số, giữa
đồng bằng và miền núi ở các tỉnh này, từ kết quả nghiên cứu đề tài đề xuất các kiến
nghị, giải pháp có tính khả thi và phù hợp với thực trạng của vùng nhằm thực hiện
xóa đói giảm nghèo hiệu quả, phát triển bền vững kinh tế - xã hội tại các tỉnh ven
biển Miền Trung.
- Luận văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Xuân Nghiêm về “Thực hiện chính
sách giảm nghèo bền vững cho người dân tộc Cơtu từ thực tiễn huyện Đông Giang,

tỉnh Quảng Nam”. Tác giả đã khái quát về đặc điểm tự nhiên, dân số và kinh tế - xã
hội của huyện Đông Giang tỉnh Quảng Nam, những đặc trưng riêng của người Cơ
tu; nghiên cứu về thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với
đồng bào dân tộc Cơ tu từ thực tiễn huyện Đông giang tỉnh Quảng Nam; chỉ ra
những hạn chế trong quá trình thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với
đồng bào dân tộc Cơ tu từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam từ đó đưa ra những giải pháp
thiết thực phù với với con người và vùng đất này.
- Luận văn thạc sỹ của tác giả Kiều Quang Huấn về “Chính sách giảm nghèo
bền vững từ thực tiễn huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội”. Tác giả phân tích,
đánh giá thực trạng giảm nghèo từ thực tiễn huyện để từ đó đưa ra các giải pháp
giảm nghèo mang tính bền vững, phù hợp với tình hình phát triển của thành phố nói
chung và của huyện nói riêng.
- Luận văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Doãn Tuấn về “Quản lý nhà nước về
giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam”. Tác giả hệ
thống hóa cơ sở lý thuyết về quản lý nhà nước đối với nghèo đói và phân tích, đánh
giá thực trạng quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ở huyện Phước Sơn, tỉnh
Quảng Nam. Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường vai trò quản
lý nhà nước đối với công tác GNBV giai đoạn 2018-2020 ở huyện Phước Sơn nói
riêng và các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam nói chung.
Từ các công trình nghiên cứu nêu trên, cho thấy rằng cơ bản đã đề cập giải
quyết những nội dung về lý luận và thực tiễn XĐGN ở nước ta. Các kết quả nghiên
cứu này là nguồn tài liệu tham khảo quý giá, để tác giả có cái nhìn tổng quan về

3


Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững (GNBV) từ thực tiển huyện Thăng
Bình, tỉnh Quảng Nam. Các công trình, các bài viết nêu trên đã nghiên cứu về
XĐGN ở nhiều mức độ, góc độ khác nhau và đã có đóng góp quan trọng làm cơ sở
khoa học để Nhà nước xây dựng chính sách XĐGN. Tuy nhiên, vấn đề GNBV

có vai trò rất quan trọng trong phát triển KTXH nhất là trong thời kỳ đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng như hiện nay, cho nên
việc nghiên cứu đề tài GNBV vẫn luôn có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Mặt
khác, hiện tại chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể và toàn diện về vấn đề
Thực hiện chính sách GNBV từ thực tiển huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam với
cách tiếp cận đầy đủ dưới góc độ của khoa học Quản lý công.
Tuy nhiên đến thời điểm hiện nay, chưa có đề tài nào nghiên cứu về chính
sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
3. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài
* Mục đích:
- Luận văn nghiên cứu đánh giá được kết quả và nguyên nhân thực hiện chính
sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
- Đề xuất được các giải pháp cơ bản để thực hiện tốt chính sách giảm nghèo
bền vững từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
* Nhiệm vụ của đề tài:
- Làm rõ một số vấn đề lý luận về nghèo, giảm nghèo bền vững và chính sách
giảm nghèo bền vững.
- Tìm hiểu thực trạng tình hình giảm nghèo, chính sách giảm nghèo bền vững
từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
- Rút ra những hạn chế, tồn tại, chỉ rõ nguyên nhân trong việc thực hiện chính
sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
- Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp giảm nghèo bền vững từ thực tiễn
huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
* Đối tượng nghiên cứu:
4


Việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn huyện Thăng
Bình, tỉnh Quảng Nam.

* Phạm vi nghiên cứu:
+ Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vị huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng
Nam.
+ Về Thời gian: Nghiên cứu thông qua số liệu được thống kê và tổng hợp
trong giai đoạn 2014 - 2018.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
Luận văn vận dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp để thu thập, phân
tích và khai thac thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến luận văn nghiên cứu,
bao gồm các văn kiện, tài liệu, Nghị quyết, Quyết định của Đảng, Nhà nước, bộ
ngành Trunng ương và địa phương; các công trình nghiên cứu, các báo cáo, tài liệu
thống kê của chính quyền, ban ngành đoàn thể, tổ chức, cá nhân liên quan trực tiếp
hoặc gián tiếp tới vấn đề giảm nghèo bền vững ở nước ta nói chung và huyện Thăng
Bình nói riêng. Đồng thời thu thập các tài liệu của tổ chức và cá nhân học giả trong
nước liên quan luận văn trong thời gian qua.
Kết hợp cùng với phương pháp thống kê, khái quát thực tiễn, phương pháp
phân tích định tính, suy luận logic, diễn giải trong quá trình phân tích, đánh giá
chính sách.
Ngoài ra, luận văn cũng sử dụng phương pháp chuyên gia thông qua, tham
vấn và lấy ý kiến của một số cán bộ quản lí nhà nước có liên đến tổ chức thực hiện
chính sách giảm nghèo ở địa bàn nghiên cứu cùng với phương pháp quan sát, phỏng
vấn nhanh hộ nghèo.
6. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn của luận văn
6.1. Về mặt lý luận:
Luận văn có ý nghĩa về mặt lý luận, người học nghiên cứu, bổ sung kiến thức
lý thuyết về chính sách giảm nghèo bền vững ở Việt nam; đồng thời biết vận dụng
lý thuyết về chính sách công để đánh giá thực tiễn thực hiện chính sách giảm nghèo
bền vững ở đia phương.

5

6.2. Về mặt thực tiễn:
Dựa trên cơ sở đánh giá đúng thực trạng của đói nghèo từ thực tiển huyện
Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, luận văn chỉ rõ những ưu điểm và hạn

chế trong

Thực hiện chính sách GNBV tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Từ đó đề
xuất phương hướng và giải pháp phù hợp, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả Thực
hiện chính sách GNBV từ thực tiển huyện trong thời gian tới.
Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo để nghiên cứu, học tập cũng
như giúp người đọc có thể hiểu thêm về những vấn đề lý luận, thực tiễn Thực hiện
chính sách GNBV ở huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Đồng thời, luận văn
cũng có thể là nguồn tài liệu giúp nhà quản lý đưa ra những chính sách đúng đắn
và hiệu quả trong quá trình thực hiện chính sách đối với công tác GNBV.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung chính của luận văn được trình bày
thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về chính sách giảm nghèo bền vững
Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo từ thực tiễn huyện
Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
Chương 3: Mục tiêu và một số giải pháp thực hiện chính sách giảm nghèo
bền vững từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam

6


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO
BỀN VỮNG

1.1. Những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững
1.1.1. Giảm nghèo
1.1.1.1 Quan niệm về nghèo:
Hiện nay, có rất nhiều quan niệm về nghèo cụ thể là: Tại Hội nghị bàn về
giảm đói nghèo trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương do ESCAP tổ chức tháng
9/1993 tại Băng Cốc (Thái Lan) đã định nghĩa về nghèo: “Nghèo là tình trạng một
bộ phận dân cư không được hưởng và thoả mãn những nhu cầu cơ bản của con
người, mà những nhu cầu này đã được xã hội thừa nhận tuỳ theo trình độ phát
triển KTXH và phong tục tập quán của địa phương” [27, tr.13].
Nghèo tuyệt đối là không được thoả mãn những nhu cầu cơ bản (cả nhu cầu
lương thực cũng như nhu cầu phi lương thực) nhưng những nhu cầu cơ bản này lại
tuỳ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế và phong tục tập quán của từng địa
phương chứ không cố định.
Nghèo tương đối là tình trạng một bộ phận dân cư có mức sống dưới trung
bình của cộng đồng địa phương hay một nước.
Như vậy, nghèo là một phạm trù lịch sử, nghèo sẽ còn tồn tại lâu dài trong
xã hội, do sự khác biệt về năng lực, thể chất, nguồn gốc thu nhập chính đáng, địa
vị xã hội giữa các cá nhân. Vì thế chỉ có thể từng bước giảm nghèo chứ chưa thể
tiến tới xóa nghèo.
1.1.1.2. Quan niệm về giảm nghèo:
Do cách đánh giá và nhìn nhận nguồn gốc của nghèo khác nhau nên cũng có
nhiều quan niệm về giảm nghèo khác nhau, hiểu một cách chung nhất, giảm nghèo
là quá trình làm cho bộ phận dân cư nghèo nâng cao mức sống, từng bước thoát
khỏi tình trạng nghèo. Biểu hiện ở tỷ lệ phần trăm và số lượng người nghèo giảm
xuống.

7


Cụ thể hơn, giảm nghèo là một quá trình chuyển một bộ phận dân cư nghèo

lên một mức sống cao hơn. Theo đó, giảm nghèo là quá trình chuyển từ tình trạng
có ít điều kiện lựa chọn sang tình trạng có nhiều hơn, hướng đến sự đầy đủ hơn các
điều kiện lựa chọn hơn để cải thiện đời sống mọi mặt của mỗi người.
1.1.1.3. Quan niệm về tái nghèo:
Tái nghèo được hiểu là tình trạng một hộ gia đình đã thoát nghèo quay trở
lại hộ nghèo trong một thời gian nhất định. Trong những năm qua, mặc dù Đảng và
Nhà nước đã thực hiện có hiệu quả nhiều chính sách xoá đói, giảm nghèo nhưng
kết quả giảm nghèo chưa thực sự bền vững, số hộ đã thoát nghèo nhưng mức thu
nhập nằm sát chuẩn nghèo còn lớn, tỷ lệ hộ tái nghèo hàng năm còn cao; chênh
lệch giàu và nghèo giữa các vùng, nhóm dân cư vẫn còn khá lớn, đời sống người
nghèo nhìn chung vẫn còn nhiều khó khăn, nhất là ở khu vực miền núi, vùng cao,
vùng sâu, vùng xa,vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Ở Việt Nam, Chính phủ cũng đã chỉ ra nguyên nhân của tình trạng tái nghèo
là một số chương trình, chính sách giảm nghèo chưa đồng bộ, còn mang tính ngắn
hạn, thiếu sự gắn kết chặt chẽ; cơ chế quản lý, chỉ đạo điều hành, phân công phân
cấp còn chưa hợp lý, việc tổ chức thực hiện mục tiêu giảm nghèo ở một số nơi
chưa sâu sát. Ngoài ra, một bộ phận người nghèo còn tâm lý ỷ lại, chưa tích cực,
chủ động vươn lên thoát nghèo, thậm chí thay đổi chuẩn nghèo cũng gây ra hiện
tượng tái nghèo.
1.1.1.4. Tiêu chí xác định chuẩn nghèo:
Chuẩn nghèo là thước đo, là tiêu chí để xác định đối tượng nghèo hay không
nghèo, trên thế giới hiện đang áp dụng các hình thức chuẩn nghèo như sau:
- Chuẩn nghèo dựa vào thu nhập hay chi tiêu, được quy đổi thành tiền xuất
phát từ quan niệm là để thỏa mãn các nhu cầu tối thiểu, mỗi người cần phải có một
khoản thu nhập/chi tiêu ở mức độ tối thiểu để thỏa mãn các nhu cầu đó. Chuẩn
nghèo dựa vào thu nhập/chi tiêu được nhiều quốc gia sử dụng trong đó có Việt
Nam, nhằm làm cơ sở xác định đối tượng thụ hưởng chính sách trợ giúp của nhà
nước.

8

- Chuẩn nghèo quy ra 1USD hoặc 2 USD (theo sức mua tương đương) là
cách Ngân hàng thế giới đưa ra nhằm để so sánh mức độ nghèo đói giữa các quốc
gia, đây không phải chuẩn nghèo các quốc gia sử dụng để hoạch định chính sách
giảm nghèo.
- Chuẩn nghèo đa chiều, là tiêu chí đo lường sự thiếu hụt các nhu cầu cơ bản
của mỗi con người, phụ thuộc vào điều kiện phát triển cụ thể của mỗi quốc gia trong
từng giai đoạn nhất định. Hiện nay, khái niệm nghèo đa chiều đang được các tổ
chức quốc tế như UNDP, ngân hàng thế giới sử dụng để giám sát, đo lường sự thay
đổi về mức độ tiếp cận nhu cầu cơ bản giữa các quốc gia, thông qua các chỉ số HDI
(thu nhập,tỷ lệ biết chữ, tuổi thọ) hay hiện nay là chỉ số MPI (chỉ số nghèo đa
chiều). Chỉ số nghèo đa chiều đánh giá được một loạt các yếu tố quyết định hay
những thiếu thốn, túng quẫn ở cấp độ gia đình: từ giáo dục đến những tác động về
sức khỏe, đến tài sản và các dịch vụ. Những chỉ số này cung cấp đầy đủ hơn bức
tranh về sự nghèo khổ sâu sắc so với các thang đo về thu nhập giản đơn. Thang đo
này biểu lộ cả tính tự nhiên và quy mô của sự nghèo khổ ở các cấp độ khác nhau: từ
cấp độ gia đình đến cấp độ khu vực, cấp độ quốc gia và cấp độ quốc tế.
- Chuẩn nghèo của Việt Nam được xác định theo quyết định số 09/2014/QĐTTg, ngày 30/01/2014 của Thủ tướng Chính phủ về ban hành chuẩn nghèo quốc gia
giai đoạn 2014 - 2018, theo đó trong giai đoạn này hộ nghèo của Việt Nam được
xác định như sau:
+

Vùng

nông

thôn:

Hộ

nghèo

là

hộ

có

mức

thu

nhập

từ

nghèo

là

hộ

có

mức

thu

nhập

từ

800.000đồng/người/tháng trở xuống.
+

Vùng

thành

thị:

Hộ

1.000.000đồng/người/tháng trở xuống.
- Trong năm 2018, việc điều tra, rà soát hộ nghèo được xác định theo hai
chuẩn là chuẩn nghèo giai đoạn 2014 - 2018 (chuẩn cũ) để đánh giá công tác giảm
nghèo giai đoạn 2014 - 2018, và chuẩn nghèo giai đoạn 2016-2020 (chuẩn mới) để
áp dụng chính sách giảm nghèo cho giai đoạn 2016-2020. Đây là sự chuyển đổi
phương pháp đo lường nghèo từ đơn chiều sang đa chiều. Chuẩn nghèo mới giai

9


đoạn 2016-2020 sử dụng kết hợp cả chuẩn nghèo về thu nhập và mức độ thiếu hụt
tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.
Các tiêu chí về thu nhập:
+ Chuẩn mức sống tối thiều về thu nhập là mức thu nhập đảm bảo chi trả
được những nhu cầu tối thiểu nhất mà mỗi người cần phải có để sinh sống, bao gồm
nhu cầu về tiêu dùng lương thực, thực phẩm và tiêu dùng phi lương thực, thực phẩm

phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của đất nước trong từng thời kỳ.
+ Chuẩn nghèo về thu nhập là mức thu nhập mà nếu hộ gia đình có thu nhập
dưới mức đó sẽ được coi là hộ nghèo về thu nhập. Chuẩn nghèo về thu nhập dùng
để xác định quy mô nghèo về thu nhập của quốc gia, xác định đối tượng thụ hưởng
chính sách hỗ trợ (gọi là chuẩn nghèo chính sách).
+ Chuẩn mức sống trung bình về thu nhập: Là mức thu nhập mà ở
đó người dân đã đạt được mức sống trung bình của xã hội, bao gồm nhu cầu về tiêu
dùng lương thực, thực phẩm và tiêu dùng phi lương thực, thực phẩm, phù hợp với
điều kiện kinh tế-xã hội của đất nước trong từng thời kỳ.
+ Các dịch vụ xã hội cơ bản gồm 5 dịch vụ: Tiếp cận về y tế, giáo dục, nhà ở,
nước sạch và vệ sinh, tiếp cận thông tin.
+ Các chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt gồm 10 chỉ số: trình độ giáo dục của
người lớn, tình trạng đi học của trẻ em, tiếp cận các dịch vụ y tế, bảo hiểm y tế, chất
lượng nhà ở, diện tích nhà ở bình quân đầu người, nguồn nước sinh hoạt, loại hố xí,
sử dụng dịch vụ viễn thông, tài sản phục vụ tiếp cận thông tin.
+ Ngưỡng thiếu hụt đa chiều: là mức độ thiếu hụt mà nếu hộ gia đình thiếu
nhiều hơn mức độ này thì bị coi là thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, từ
1/3 tổng điểm thiếu hụt trở lên.
Hộ nghèo là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng từ chuẩn nghèo chính
sách trở xuống; hoặc có thu nhập bình quân đầu người/tháng cao hơn chuẩn nghèo
chính sách nhưng thấp hơn chuẩn mức sống tối thiểu và thiếu hụt từ 1/3 tổng số
điểm thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản trở lên.
(Các chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản gồm 10 chỉ

10


số: tiếp cận các dịch vụ y tế; bảo hiểm y tế (BHYT); trình độ giáo dục của người
lớn; tình trạng đi học của trẻ em; chất lượng nhà ở; diện tích nhà ở bình quân đầu
người; nguồn nước sinh hoạt; hố xí/nhà tiêu hợp vệ sinh; sử dụng dịch vụ viễn

thông; tài sản phục vụ tiếp cận thông tin) [38].
1.1.1.5. Nguyên nhân nghèo
- Trên thế giới nguyên nhân nghèo bao gồm những nguyên nhân chủ yếu sau:
+ Sự khác nhau về của cải.
+ Sự khác nhau về khả năng cá nhân.
+ Sự khác nhau về giáo dục đào tạo.
+ Các nguyên nhân khác như chiến tranh, thiên tai, rủi ro…
- Ở Việt Nam, nguyên nhân nghèo được chia theo 3 nhóm:
+ Nhóm nguyên nhân điều kiện tự nhiên: khí hậu khắc nghiệt, thiên tai, bão
lụt, hạn hán, sâu bệnh, đất đai, thổ nhưỡng, địa hình phức tạp, giao thông khó
khăn,…chính những nguyên nhân này tạo ra sự kìm hãm sản xuất, gây ra tình trạng
đói nghèo.
+ Nhóm nguyên nhân chủ quan của người nghèo: Thiếu vốn, thiếu lao động,
đông con, thiếu kiến thức làm ăn, thất nghiệp, bệnh tật, rủi ro, mắc tệ nạn xã hội, …
+ Nhóm nguyên nhân thuộc về cơ chế chính sách: Thiếu hoặc không đồng bộ
về chính sách đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cho các khu vực khó khăn, vốn tín
dụng, các chính sách khuyến khích sản xuất, khuyến nông, lâm, ngư, hướng dẫn
cách làm ăn, đào tạo nghề, giải quyết việc làm, xuất khẩu lao động, hỗ trợ đất đai,
tư liệu sản xuất, y tế, giáo dục, định canh định cư, nguồn lực đầu tư hạn chế,…
Đây là 3 nhóm nguyên nhân chính dẫn đến nghèo của nước ta hiên nay
1.1.2. Giảm nghèo bền vững
1.1.2.1.Quan niệm chung về GNBV:
Cho đến nay, chưa có một quan niệm thống nhất về GNBV. Tuy nhiên, vấn
đề giảm nghèo luôn được đề cập khi nói đến phát triển bền vững và GNBV là nhân
tố quan trọng tạo nên sự phát triển bền vững. Ngược lại, khi kinh tế phát triển bền
vững lại tạo điều kiện để GNBV.

11

GNBV có thể được hiểu là quá trình thực hiện cải thiện đời sống vật chất,
tinh thần cho người nghèo hướng tới nâng cao năng lực tự thoát nghèo và không
rơi trở lại trạng thái nghèo của người dân.
Về nguyên tắc, giải quyết vấn đề nghèo nói chung cần đảm bảo trên cả 2
phương diện số lượng và chất lượng.
Về số lượng, giảm nghèo sẽ là số tuyệt đối hộ nghèo giảm được trong một
khoảng thời gian nhất định, cần phân biệt giữa số hộ nghèo giảm với số hộ thoát
nghèo, hai khái niệm này chỉ đồng nhất với nhau khi không có các yếu tố khác tác
động đến như di chuyển dân cư, tái nghèo...
Về chất lượng giảm nghèo là khái niệm để chỉ thực chất của kết quả giảm
nghèo, mà vấn đề cần đạt được là đời sống người nghèo được nâng lên sau khi có
tác động hỗ trợ, khoảng cách thu nhập với các nhóm dân cư khác được rút ngắn về
mặt tốc độ, khi gặp rủi ro hay bất trắc sẽ không bị rơi vào tình trạng nghèo đói, hay
nói cách khác, chất lượng giảm nghèo suy cho cùng là phản ánh tính bền vững của
quá trình giảm nghèo.
GNBV ngoài việc bảo đảm hoàn thành các mục tiêu giảm nghèo đã định
trong từng giai đoạn, từng thời kỳ. Cần hướng đến việc khắc phục một cách có
hiệu quả nhất những bất cập, hạn chế trong giảm nghèo để tránh tình trạng tái
nghèo, cải thiện ở mức tốt nhất thu nhập và điều kiện sống của người nghèo. Từng
bước giúp họ có thể tự vươn lên một cách vững vàng thông qua việc họ có các điều
kiện và cơ hội khai thác các nguồn lực xã hội cơ bản để phát triển. Đồng thời,
hướng tới việc nắm bắt các xu hướng tác động đến chất lượng giảm nghèo để có
cách thức bảo đảm tính bền vững cho thành quả giảm nghèo.
Từ nhận thức nêu trên, có thể cụ thể hoá quan niệm GNBV trên các khía
cạnh sau: Thu nhập bình quân đầu người của các hộ nghèo tăng, tỷ lệ hộ nghèo
giảm theo từng năm, từng giai đoạn.
Điều kiện sống của người nghèo được cải thiện rõ rệt, trước hết là các điều
kiện sống cơ bản về y tế, giáo dục, văn hoá, nước sinh hoạt, nhà ở, và người nghèo
cũng được tiếp cận ngày càng thuận lợi hơn các dịch vụ xã hội cơ bản.

12


Người nghèo có được nhiều hơn các cơ hội để vươn lên tự thoát nghèo và
phát triển thông qua hệ thống các chủ trương, chính sách giảm nghèo đồng bộ và
có tính khả thi của Đảng và Nhà nước.
GNBV là việc tạo điều kiện cho người nghèo có khả năng tiếp cận với 5
nội dung cơ bản đó là: y tế, giáo dục, điều kiện sống, việc làm và tiếp cận thông
tin. Chỉ có thể giảm nghèo một cách bền vững khi chúng ta giải quyết được vấn đề
trên, giúp cho người nghèo có nhiều cơ hội được tiếp cận với văn hóa, xã hội,
thông tin và nâng cao đời sống vật chất.
Giảm nghèo và GNBV là một trong những nội dung của quá trình phát triển
bền vững. Bởi vậy, GNBV thực sự cần thiết và có ảnh hưởng nhiều mặt đối với sự
phát triển KTXH. Có thể khái quát sự cần thiết của GNBV trong quá trình phát
triển KTXH trên các phương diện như: đóng góp của GNBV với tăng trưởng kinh
tế và tiến bộ công bằng xã hội; với ổn định chính trị, phát triển xã hội, là điều kiện
cho phát triển kinh tế.
1.1.2.2. Quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ta về GNBV.
*Giảm nghèo là chủ trương lớn, nhất quán của Đảng, Nhà nước:
Có thể khẳng định rằng, chiến lược toàn diện về tăng trưởng, XĐGN tại
Việt Nam là đúng đắn, hợp lòng dân, phù hợp với xu hướng chung của thế giới.
Mặc dù kinh tế đất nước còn khó khăn nhưng Đảng, Nhà nước luôn coi công tác
giảm nghèo là một trong những mục tiêu quan trọng.
Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước không ngừng bão sung, hoàn thiện
hệ thống chính sách về XĐGN. Nhiều nghị quyết, chỉ thị, chiến lược, quyết định,
chính sách quan trọng về công tác XĐGN đã được ban hành để phù hợp với từng
thời kỳ phát triển của đất nước. Các chương trình, chính sách giảm nghèo đã huy
động sức mạnh, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, toàn xã hội (các tập đoàn
kinh tế, các doanh nghiệp, các tổ chức xã hội) và sự vươn lên của chính người
nghèo..., tạo nguồn lực to lớn cùng với nguồn lực của Nhà nước thực hiện hiệu quả

công tác có ý nghĩa xã hội sâu sắc này. Kết quả tích cực của công cuộc XĐGN đã
góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thực hiện công bằng xã hội, an sinh xã hội

13


cho người dân vùng đặc biệt khó khăn. Do vậy, quan điểm nhất quán là cần phải
huy động vai trò của cả hệ thống chính trị và xã hội trong thực hiện chính sách này.
GNBV là yêu cầu cấp thiết để phát triển bền vững. Bước sang thời kỳ thực
hiện công cuộc đổi mới, xoá bỏ cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp để chuyển
sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Việc giải phóng sức sản xuất, phát triển kinh tế làm cho thu nhập, đời sống của đại
đa số nhân dân từng bước được cải thiện. Tuy nhiên, do điểm xuất phát của nền
kinh tế thấp, lại chịu hậu quả lớn của chiến tranh và thiên tai, dịch bệnh, kèm theo
tác động mạnh mẽ của cơ chế thị trường, nên sự phân hoá thu nhập, đời sống giữa
các vùng ngày càng tăng nhanh. Trong quá trình đổi mới, hội nhập và phát triển,
bộ phận dân nghèo kể cả những gia đình có công với cách mạng, chịu nhiều thiệt
thòi. Vì vậy, thu hẹp khoảng cách chênh lệch giàu, nghèo và trợ giúp người nghèo
đã trở thành nhu cầu bức thiết, và là một trong những biểu hiện bản chất xã hội chủ
nghĩa.

*

Thực hiện chính sách giảm nghèo phải hướng đến GNBV:

GNBV được hiểu là kết quả những nỗ lực của Nhà nước cộng đồng và
người dân về giảm nghèo có khả năng chịu được những rủi ro thông thường. Nghị
quyết Đại hội đại biểu Toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã khẳng định:
Tập trung triển khai có hiệu quả các chương trình giảm nghèo ở vùng sâu,
vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Đa dạng hoá các nguồn lực và phương thức xoá

đói, giảm nghèo gắn với phát triển nông nghiệp, nông thôn, phát triển giáo dục,
dạy nghề và giải quyết việc làm để xoá đói, GNBV; tạo điều kiện và khuyến khích
người đã thoát nghèo vươn lên làm giàu và giúp đỡ người khác thoát nghèo [15,
tr.224].
Để cụ thể hóa hơn định hướng của Đảng, Chính phủ đã đưa ra mục tiêu cần
đạt được trong giảm nghèo từ 2011 đến 2020, đặc biệt là Nghị quyết số 80/NQ-CP
về định hướng GNBV thời kỳ từ năm 2011 đến năm 2020 đã xác định:
GNBV là một trong những trọng tâm của Chiến lược phát triển KTXH giai
đoạn 2011 - 2020 nhằm cải thiện và từng bước nâng cao điều kiện sống của người

14


nghèo, trước hết ở khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tạo sự
chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện ở các vùng nghèo; thu hẹp khoảng cách chênh
lệch giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng, các dân tộc và các nhóm dân cư
[11, tr.2].
Nhằm thực hiện được các mục tiêu trên, trong giai đoạn 2011 - 2020 cần
quán triệt quan điểm GNBV của Đảng trong việc thực hiện những chương trình, dự
án, chính sách giảm nghèo: Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo, thực
hiện Chương trình 135 giai đoạn 3, tiếp tục thực hiện Nghị quyết 30a của Chính
phủ và các chương trình phát triển KTXH khác. Nguồn lực để thực hiện công tác
giảm nghèo sẽ được huy động tối đa, không chỉ bằng ngân sách nhà nước mà cần
huy động sự tham gia với tinh thần trách nhiệm cao của cộng đồng xã hội và đặc
biệt là từ chính bản thân người nghèo. Phối hợp nhiều phương thức hỗ trợ người
nghèo như hỗ trợ người nghèo trong vay vốn tín dụng ưu đãi, hỗ trợ về nhà ở, hỗ
trợ về cung cấp và tạo điều kiện duy trì với các loại dịch vụ, hỗ trợ giao đất, giao
rừng; về đào tạo nguồn nhân lực... Đồng thời khắc phục những hạn chế như: Các
chương trình giảm nghèo triển khai chưa toàn diện, nhiều chính sách, chương trình
giảm nghèo được ban hành nhưng còn mang tính ngắn hạn, chồng chéo, nguồn lực

cho giảm nghèo chưa đáp ứng yêu cầu, lại bị phân tán, dàn trải, thiếu giải pháp cụ
thể gắn kết việc thực hiện chính sách giảm nghèo với chính sách an sinh xã hội,
việc phối hợp chỉ đạo thực hiện giữa các bộ, ngành, địa phương chưa chặt chẽ,
hiệu quả. Với những quan điểm đồng bộ như vậy, sẽ đảm bảo tính khả thi trong
việc thực hiện mục tiêu GNBV của của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn 2011 2020.
Trên thực tế, mặc dù đã được sự quan tâm của Đảng và Chính phủ nhưng
công tác giảm nghèo, đặc biệt là XĐGN cho đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu,
vùng xa vẫn còn nhiều hạn chế, chưa bền vững. Để GNBV cần đảm bảo những yếu
tố sau:
-Thứ nhất là “năng lực", bao gồm năng lực của người dân, năng lực cộng
đồng và năng lực của chính quyền. Trong thực tế, có những quốc gia, địa phương

15


có được kết quả giảm nghèo ấn tượng (giảm nghèo nhanh) nhưng do chỉ dựa vào
nguồn trợ giúp nên khi nguồn trợ giúp không còn thì người dân trở lại với nghèo
đói. Ngược lại, khi năng lực của người dân, năng lực cộng đồng năng lực chính
quyền tốt thì người dân có thể chủ động vươn lên thoát nghèo bằng chính nỗ lực
của họ cùng với năng lực hỗ trợ của chính quyền, đồng thời trong một cộng đồng
tốt thì hiệu quả của những đối phó rủi ro cũng cao hơn. Điều này sẽ tạo điều kiện
cho việc GNBV.
- Thứ hai là cơ hội phát triển. Nếu thiếu cơ hội để phát triển thì không sử
dụng được năng lực để giảm nghèo. Cơ hội phát triển luôn là vô tận và ngày càng
phong phú, tuy nhiên người nghèo không dễ để có thể tiếp cận và khai thác các cơ
hội bởi những bất lợi so với những nhóm giàu hay khá giả hơn. Trên thực tế, nhiều
cơ hội còn xa với người nghèo do thiếu các kênh để người nghèo tiếp cận. Do đó,
cần tăng tính mở của các cơ hội cho người nghèo thông qua độ mở các kênh tiếp
cận.
- Thứ ba là an toàn. Nếu như cùng với sự nỗ lực để giảm nghèo là những

biện pháp chủ động phòng ngừa, giảm nhẹ và khắc phục rủi ro thì khi đó tính bền
vững sẽ cao. Tính an toàn gắn với khả năng chống chịu rủi ro. Chủ động phòng
ngừa, giảm thiểu rủi ro chính là nền tảng của GNBV. Thước đo đánh giá GNBV về
góc độ tính an toàn là xem xét mức độ và cách thức người dân, cộng đồng và chính
quyền địa phương dự phòng, giải quyết vấn đề rủi ro.
- Thứ tư là dịch vụ công (dịch vụ xã hội cơ bản) bao gồm cả việc cung cấp
dịch vụ của cơ quan chức năng cũng như khả năng tiếp cận của người dân đến dịch
vụ công. Nếu dịch vụ công tốt sẽ mang lại cho người dân nhiều lợi ích thiết thực
qua đó sẽ là điều kiện quan trọng bảo đảm cho giảm nghèo nhanh và bền vững.
Dịch vụ công được đánh giá thông qua các tiêu chí như: tính minh bạch, rõ ràng,
tính linh hoạt, số lượng dịch vụ cung ứng, chất lượng dịch vụ, tính hiệu quả và tính
kịp thời của dịch vụ...
Đây là bốn yếu tố quan trọng để thông qua đó đánh giá được giảm nghèo có
bền vững hay không. Trong thực hiện chính sách giảm nghèo cần quán triệt quan

16


điểm này để kết quả giảm nghèo đạt được kết quả bền vững.

* Thực hiện chính sách GNBV phải được coi là nhiệm vụ trọng tâm trong
giai đoạn hiện nay:
XĐGN là chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta nhằm cải
thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người nghèo, thu hẹp khoảng cách về trình
độ phát triển giữa các vùng, miền và giữa các dân tộc, nhóm dân cư.
Để thực hiện có hiệu quả công tác XĐGN, Chính phủ đã đưa ra nhiều
chương trình nhằm giảm nghèo nhanh và bền vừng như: Chương trình hỗ trợ đất
sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo,
đời sống khó khăn (Chương trình 134), Chương trình phát triển KTXH các xã đặc
biệt khó khăn vùng dân tộc thiểu số miền núi, vùng sâu, vùng xa (Chương trình

135), Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo
theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ, Chương trình mục tiêu quốc gia
về GNBV...
Trong những năm qua, kết quả XĐGN trong cả nước đã góp phần tăng
trưởng kinh tế bền vững và thực hiện công bằng xã hội, được cộng đồng quốc tế
đánh giá cao.
1.1.2.3.Vai trò của GNBV đối với sự phát triển kinh tế - xã hội:
Giảm nghèo và GNBV là một trong những nội dung của quá trình phát triển
bền vững. Bởi vậy, GNBV thực sự cần thiết và có ảnh hưởng nhiều mặt đối với
sự phát triển KTXH. Có thể khái quát sự cần thiết của GNBV trong quá trình phát
triển trên các phương diện như: đóng góp của GNBV với tăng trưởng kinh tế và
tiến bộ công bằng xã hội; với ổn định chính trị, phát triển xã hội, là điều kiện cho
phát triển kinh tế.
Ở nước ta, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến công tác giảm nghèo và
xác định là mục tiêu xuyên suốt trong quá trình phát triển KTXH, là một trong
những nhiệm vụ quan trọng góp phần phát triển đất nước theo định hướng xã hội
chủ nghĩa. Giảm nghèo vừa là nhiệm vụ cơ bản lâu dài, vừa là nhiệm vụ trọng tâm
trước mắt, bởi vì sự nghiệp cách mạng và công cuộc đổi mới luôn luôn đặt ra

17


nhiệm vụ: Mỗi bước phát triển KTXH là một bước cải thiện đời sống của nhân
dân; chính vì thế đây không chỉ là việc thực hiện đạo lý “Thương người như thể
thương thân” mà còn là nhiệm vụ để bảo đảm ổn định xã hội, củng cố khối đại
đoàn kết toàn dân tộc.
GNBV là điều kiện đảm bảo ổn định chính trị, an ninh quốc phòng. Thực
tiễn phát triển của các quốc gia đều chứng tỏ rằng, nhờ kinh tế tăng trưởng cao mà
có sức mạnh vật chất để hình thành và triển khai các chương trình hỗ trợ vật chất,
tài chính và đầu tư cho các đối tượng xã hội khác nhau, đặc biệt có những hỗ trợ

thiết thực cho những đối tượng nghèo, yếu thế trong xã hội và có những đầu tư cần
thiết tạo tiền đề phát triển cho những vùng nghèo, vùng khó khăn.
Tăng trưởng kinh tế là điều kiện vật chất, nội lực để GNBV. GNBV là mục
tiêu, động lực của phát triển KTXH, là tiền đề cơ bản bảo đảm cho sự ổn định
chính trị xã hội để phát triển kinh tế. Nước ta kinh tế còn chậm phát triển, nguồn
lực của Nhà nước, của cộng đồng còn hạn chế, cho nên bản thân người nghèo càng
hết sức khó khăn. Trong những năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, kinh tế
tăng trưởng bước đầu đã tạo việc làm, nguồn vốn và cơ hội vươn lên cho người
nghèo. Với phương châm chỉ đạo và những hành động cụ thể, trong những năm
qua mục tiêu giảm nghèo đã đạt được nhiều thành tựu, góp phần thực hiện mục
tiêu tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội.
1.2. Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững
1.2.1. Khái niệm chính sách giảm nghèo bền vững
1.2.1.1. Chính sách:
Là thuật ngữ được sử dụng phổ biến trong các tài liệu, trên các phương tiện
truyền thông và trong đời sống xã hội. Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam:
“Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính
sách được thực hiện trong một thời gian nhất định, trên những lĩnh vực cụ thể nào
đó. Bản chất, nội dung và phương hướng của chính sách tùy thuộc vào tính chất
của đường lối, nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa...” [21, tr.51].
Như vậy, có thể hiểu: Chính sách là chương trình hành động do các nhà

18


lãnh đạo hay nhà quản lý đề ra để giải quyết một vấn đề nào đó thuộc phạm vi
thẩm quyền của mình.
Căn cứ vào phạm vi, qui mô ảnh hưởng và tính chất của chủ thể hoạch định
chính sách có thể chia làm hai loại: chính sách tư và chính sách công.
1.2.1.2. Chính sách công:

Có nhiều cách tiếp cận khi quan niệm về chính sách công, nhưng nhìn
chung các quan niệm đều thống nhất rằng: “Chính sách công là thuật ngữ dùng để
chỉ một chuỗi các quyết định hoạt động của nhà nước nhằm giải quyết một vấn đề
chung đang đặt ra trong đời sống theo mục tiêu xác định” [25, tr.627].
Khi nói đến chính sách công, ta có thể nhận biết qua năm đặc trưng cơ bản:
Chính sách công tập trung giải quyết một vấn đề đang đặt ra trong đời sống KTXH
theo những mục tiêu xác định; chủ thể hoạch định chính sách là nhà nước và được
đảm bảo Thực hiện bởi khả năng và công cụ cưỡng chế hợp pháp; chính sách công
không phải các quyết định nhất thời của nhà nước, mà là chương trình hoạt động
được suy tính một cách khoa học, liên quan với nhau một cách hữu cơ và nhằm đạt
được những mục đích tương đối cụ thể; Chính sách công bao gồm những gì được
thực sự thi hành chứ không phải chỉ là những tuyên bố; Chính sách công là những
chính sách liên quan đến nhiều người.
Chính sách công cần được nhìn nhận như một quá trình từ hoạch định đến
thực hiện cho ra kết quả cuối cùng. Về tổng thể, chính sách công có thể được coi là
một chu trình gồm năm giai đoạn: (1) Tìm kiếm vấn đề chính sách công; (2) Hoạch
định chính sách công; (3) Tổ chức Thực hiện chính sách công; (4)Đánh giá chính
sách công; (5) Phân tích chính sách công [21, tr.84-87].
Với quan niệm như vậy, XĐGN thuộc về lĩnh vực chính sách công. Có thể
thấy, một vài yếu tố trong chính sách XĐGN được coi là hàng hóa công cộng như:
chính sách tín dụng cho người nghèo, chương trình mục tiêu quốc gia về GD-ĐT,
tạo việc làm cho người nghèo, xây dựng cơ sở hạ tầng cho các xã nghèo...Bởi
những hàng hóa này đều mang đầy đủ các đặc điểm của hàng hóa công cộng là:
tính dùng chung và tính không loại trừ [26].

19


1.2.2. Nội dung Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững
1.2.2..1. Thực hiện chính sách GNBV:

* Thực hiện chính sách:
Về mặt bản chất, chính sách là kết tinh ý chí của chủ thể về phương thức tác
động đến các đối tượng nên cũng được coi như một dạng thức vật chất đặc biệt, vì
vậy chính sách cũng cần phải có những chức năng nhất định để tồn tại.
Tuy nhiên, chức năng của chính sách chỉ được hiện thực hóa khi nó tham
gia vào quá trình vận động, triển khai Thực hiện trong đời sống xã hội. Tổ chức
Thực hiện chính sách công là yêu cầu tất yếu khách quan để duy trì sự tồn tại của
chính sách với tư cách là công cụ vĩ mô theo yêu cầu quản lý của nhà nước và
cũng là để đạt mục tiêu mà chính sách theo đuổi.
Với cách tiếp cận này có thể đưa ra khái niệm về tổ chức Thực hiện chính
sách công như sau: “Tổ chức Thực hiện chính sách đưa ra là toàn bộ quá trình
hoạt động của các chủ thể theo các cách thức khác nhau nhằm hiện thực hóa nội
dung chính sách công một cách hiệu quả” [21, tr.126-127].
Tổ chức Thực hiện chính sách là giai đoạn có ý nghĩa quyết định sự thành
bại của một chính sách. Giai đoạn này bao gồm các bước:
(1)Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách: đây là bước cần
thiết và quan trọng vì tổ chức Thực hiện chính sách là quá trình phức tạp, lại diễn
ra trong thời gian dài. Kế hoạch này phải được xây dựng trước khi đưa chính sách
vào cuộc sống, bao gồm: Kế hoạch về tổ chức, điều hành; Kế hoạch cung cấp
nguồn vật lực; Kế hoạch thời gian triển khai thực hiện; Kế hoạch kiểm tra, đôn đốc
Thực hiện chính sách; Dự kiến những nội quy, quy chế.
(2)Phổ biến, tuyên truyền chính sách: là công đoạn tiếp theo sau khi
kế hoạch thực hiện được thông qua, nhằm giúp cho các cấp chính quyền, nhân dân
hiểu được chính sách và làm cho chính sách được triển khai thuận lợi và có hiệu
quả.
(3)Phân công, phối hợp thực hiện chính sách: một chính sách thường
được Thực hiện trên một địa bàn rộng lớn và nhiều tổ chức tham gia do đó phải có

20

sự phối hợp, phân công hợp lý để hoàn thành tốt nhiệm vụ.
(4)Đôn đốc việc thực hiện chính sách: để đảm bảo các chính sách này được
thực hiện đúng và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực. Việc kiểm tra, đôn đốc tiến
hành thường xuyên sẽ giúp nhà quản lý nắm vững được tình hình Thực hiện chính
sách, từ đó có những kết luận chính xác về chính sách.
(5)Đánh giá, tổng kết rút kinh nghiệm: công việc này được tiến hành liên
tục trong thời gian duy trì chính sách. Trong quá trình này ta có thể đánh giá từng
phần hay toàn bộ chính sách ở việc đánh giá này phải tiến hành đối với cả các cơ
quan nhà nước và đối tượng thực hiện chính sách [21, tr.131- 137].

*

Thực hiện chính sách GNBV:

Thực hiện chính sách GNBV là toàn bộ quá trình đưa chính sách công vào
đời sống xã hội theo một quy trình, thủ tục chặt chẽ và thống nhất nhằm giải quyết
vấn đề đói nghèo đang diễn ra với những đối tượng cụ thể trong một phạm vi
không gian và thời gian nhất định.
Thực hiện chính sách GNBV là khâu quan trọng trong chu trình chính sách
công nói chung, chính sách giảm nghèo nói riêng. Thực hiện chính sách giảm nghèo
là quá trình thực hiện những quyết định, quy định của Nhà nước được cụ thể hóa
trong các chương trình, dự án, cùng với nguồn lực vật lực, các thể thức, quy trình
hay cơ chế thực hiện nhằm tác động đế các đối tượng cụ thể như: Người nghèo, hộ
nghèo hay xã nghèocác vùng phát triển, giảm chênh lệch giữa các vùng về mặt xã
hội; phát triển mạng lưới an sinh xã hội, trợ giúp cho các đối tượng yếu thế và
người nghèo.
Chính sách công được Nhà nước đưa ra không có mục đích nào khác ngoài
phục vụ nhân dân, phục vụ con người, đảm bảo con người được tự do, hạnh phúc,
phát triển toàn diện.

Tuy nhiên, khi thực hiện chính sách giảm nghèo có thể gặp phải một số khó
khăn, thách thức do:
Khả năng những người Thực hiện không nắm bắt đúng mục đích, lợi ích
của nhân dân hoặc họ có thể vì lợi ích riêng mà vượt quyền, lạm quyền làm tổn hại

21