TỔ CHỨC vận DỤNG dạy học TRẢI NGHIỆM TRONG môn KHOA học ở các TRƯỜNG TIỂU học THÀNH PHỐ TUY hòa, TỈNH PHÚ yên

TỔ CHỨC VẬN DỤNG DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM
TRONG MÔN KHOA HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU
HỌC THÀNH PHỐ TUY HÒA, TỈNH PHÚ YÊN


-Nguyên tắc vận dụng dạy học trải nghiệm trong dạy học
tiểu học ở thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên.
- Bảo đảm mục tiêu, nội dung môn học.
Nguyên tắc này yêu cầu việc tổ chức hoạt động dạy học trải
nghiệm trong môn Khoa học phải góp phần thực hiện mục tiêu
môn Khoa bao gồm: đảm bảo các kiến thức, kỹ năng và thái độ
cho HS. Việc tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm nhằm góp
phần làm cho kiến thức môn học phong phú, sát với thực tiễn, sát
với đời sống của HS. HS được trải nghiệm trong môi trường học
tập thực tiễn không giả tạo, các em bằng vốn kinh nghiệm hiện có
của cá nhân mình tự hình thành cho mình những khái niệm, kiến
thức mới của bài học dựa trên quá trình quan sát và phản hồi.
Đồng thời, các em cũng có một môi trường thực tiễn để kiểm
nghiệm lại kiến thức đã học và tự điều chỉnh nó.
Để đảm bảo nguyên tắc này, người GV phải xác định được
các nội dung tổ chức dạy học trải nghiệm trong các môn học.
Tránh việc tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm dẫn đến việc
đưa thêm kiến thức vào bài học làm cho nội dung bài học thêm
nặng nề, quá tải. Trong hoạt động dạy học trải nghiệm, chính thực
tiễn phong phú sẽ cuốn hút HS và cả GV vào một số sự vật, hiện
tượng và sự kiện xung quanh khác nên hoạt động dạy học của GV


và HS rất dễ lệch ra khỏi mục tiêu dạy học môn học. Vì vậy, GV
cần chú ý bám sát mục tiêu bài họckhi tổ chức cho HS tham gia
các hoạt động học tập dựa vào trải nghiệm.

Thực hiện tốt nguyên tắc này, người quản lý và GV sẽ yên
tâm với việc tổ chức các hoạt động dạy học trải nghiệm trong môn
học. Vì dạy học trải nghiệm không chỉ giúp nâng cao hiệu quả môn
học mà còn giúp thực hiện mục tiêu bài học một cách bền vững.
- Bảo đảm khai thác tối đa vốn kinh nghiệm của HS.
Khi tổ chức các hoạt động dạy học trải nghiệm, GV cần đảm
bảo gắn nội dung hoạt động dựa vào trải nghiệm với thực tiễn
cuộc sống, tạo cơ hội để các em được được tiếp xúc trực tiếp với
thực tiễn, với các sự vật, hiện tượng. Qua đó, giúp HS có điều
kiện tham gia khám phá, phát hiện kiến thức, hình thành những
biểu tượng, khái niệm đầy đủ, sinh động, chính xác và chân thật.
Chính bản thân HS khi được trải nghiệm sẽ giúp các em có những
cảm xúc, tình cảm thật, từ đó giúp HS có những kỹ năng, thái độ
và hành vi đúng đắn.
Nội dung chương trình môn học ngoài những kiến thức về
xã hội là những nội dung đề cập đến các sự vật, hiện tượng của tự
nhiên và xã hội xung quanh HS vốn rất gần gũi, quen thuộc với
các em. Do đó, để đảm bảo nguyên tắc này, GV cần lưu ý đến vốn


kinh nghiệm của HS đối với các nội dung học tập. GV cần tìm
hiểu xem HS đã có kinh nghiệm gì về sự vật, hiện tượng mà các
em sắp được tìm hiểu để qua đó giao nhiệm vụ trải nghiệm,
hướng dẫn, hỗ trợ và điều chỉnh hợp lý cho các em khi tham gia
trải nghiệm trong môi trường thực tiễn. Song song đó, GV cũng
cần tạo cơ hội để HS vận dụng tối đa vốn kinh nghiệm của bản
thân vào các hoạt động học tập trong môi trường thực tiễn, đồng
thời tạo điều kiện để HS được thể hiện hành vi trong quá trình trải
nghiệm. Qua đó, GV quan sát, biểu dương những hành vi đúng
đắn, đồng thời uốn nắn, sửa sai đối với những hành vi chưa đúng

của HS.
- Bảo đảm huy động tối đa các giác quan của HS vào quá
trình học tập
Trong hoạt động học tập dựa vào trải nghiệm, HS tiếp xúc
trực tiếp với sự vật, hiện tượng. Do đó, việc tổ chức trải nghiệm
phải khai thác được việc sử dụng các giác quan của HS vào quá
trình học tập. Các giác quan như thính giác, khứu giác, thị giác, vị
giác, xúc giác giúp HS cảm nhận được sự vật, hiện tượng từ
những thuộc tính riêng lẻ như màu sắc, mùi, vị, độ rắn,... đến
những thuộc tính có mối liên hệ với nhau giữa sự vật, hiện tượng
này với sự vật, hiện tượng khác. Chính sự cảm nhận trực tiếp đó
hình thành ở HS những hình ảnh, biểu tượng về sự vật, hiện


tượng. Trên cơ sở những hình ảnh, biểu tượng này, HS hình thành
những khái niệm khái quát về đặc tính cơ bản, phổ biến của các
sự vật, hiện tượng nhất định. Từ đó, bản thân HS tự hình thành
cho mình những quy luật nhất định, những lý thuyết khái quát về
sự vật, hiện tượng đó. Dạy học trải nghiệm phải đảm bảo cơ hội
cho nhận thức của HS được trở về thực tiễn để kiểm tra, khẳng
định chân lý hay nhận ra sai lầm và định hướng cho những hành
vi đúng đắn.
Đối với nguyên tắc này, khi dạy học trải nghiệm trong các
môn học, GV cần lưu ý tạo điều kiện để HS phải được phát huy
tối đa các giác quan thông qua các hoạt động cụ thể như: sờ mó,
ngửi, nhìn, nghe, nếm các sự vật, hiện tượng trong môi trường
thực tiễn trong phạm vi có thể. Bên cạnh đó, đối với HS tiểu học,
khi đã hình thành những quy luật, khái niệm, GV cần định hướng
các môi trường thực tiễn, hoạt động thực tiễn để các em có thể
kiểm nghiệm, áp dụng những hiểu biết của mình nhằm giải quyết

các tình huống trong thực tế, giúp HS hình thành dần thói quen
“học đi đôi với hành”.
- Bảo đảm sự thống nhất giữa vai trò chủ thể tích cực, tự
giác học tập của HS và vai trò tổ chức, hướng dẫn của GV.
Trong dạy học trải nghiệm, GV là một chuyên gia trong việc
thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập độc lập của cá


nhân hoặc theo nhóm để HS trải nghiệm tự lực chiếm lĩnh nội
dung học tập, chủ động đạt các mục tiêu về kiến thức, kỹ năng,
thái độ theo chương trình. HS có điều kiện để phát huy cao độ vai
trò chủ thể tích cực, độc lập, chủ động sáng tạo của mình. Các em
không những tự tìm ra, tự phát hiện ra tri thức mới, cách thức
hành động mới mà còn rèn luyện được các nét tính cách tích cực
cho bản thân. Trong từng giai đoạn học tập dựa vào trải nghiệm,
nguyên tắc này đòi hỏi người GV phải xác định được nhiệm vụ
của mình và của HS để đảm bảo GV luôn là người thiết kế, tổ
chức và hướng dẫn để HS phát huy tính tự giác, tính tích cực nhận
thức và tính độc lập nhận thức của HS.
Trong dạy học trải nghiệm, HS cần được GV giao nhiệm vụ
trong hoạt động cụ thể như: trò chơi, sắm vai, quan sát, thí
nghiệm,... HS bằng vốn kinh nghiệm đã có cùng với việc huy
động tối đa các giác quan, có thể trao đổi, thảo luận, tranh luận
trong khi trải nghiệm để giải quyết nhiệm vụ được giao. GV phải
quan tâm, lưu ý đến vốn kinh nghiệm của HS để giao nhiệm vụ
phù hợp hoặc hỗ trợ kịp thời, tạo thuận lợi cho việc tổ chức các
hoạt động thành công hơn. Trong quá trình học tập, GV cần tạo
cho HS có sự thảo luận, nhận xét, thậm chí phản biện nhau về các
kết quả trình bày của cá nhân hoặc nhóm. HS được tạo điều kiện
để phát huy cao độ các kinh nghiệm sẵn có vào việc thực hiện

nhiệm vụ thông qua việc tạo niềm tin, động viên, khuyến khích để
các em được trình bày hết suy nghĩ của mình về vấn đề được giao.
Nguyên tắc này còn đòi hỏi người GV phải có sự chuẩn bị
chu đáo cho hoạt động dạy học trải nghiệm. GV cần cụ thể hóa
nhiệm vụ của GV và HS trước, trong và sau hoạt động dựa vào
trải nghiệm. Cách thức tiến hành hoạt động dạy học trải nghiệm
cũng cần được GV hướng dẫn cụ thể, rõ ràng cho HS để đảm bảo
HS hiểu đầy đủ nhiệm vụ và tạo thuận lợi trong hoạt động học tập
dựa vào trải nghiệm.
- Đặc điểm giáo dục ở thành phố Tuy Hòa và việc vận
vận dụng dạy học trải nghiệm.
Trên địa bàn thành phố Tuy Hòa có 19 trường tiểu học với
13.358 học sinh. Các trường phân bố rải rác khắp địa bàn thành
phố. Trong đó một số trường thuộc trung tâm thành phố như
trường tiểu học Âu Cơ, tiểu học Trưng Vương, tiểu học Lạc long
quân, tiểu học Đào Duy Từ; một số trường nằm ở rìa thành phố
thuộc xã Hòa Kiến như tiểu học Nguyễn Viết Xuân, tiểu học Mạc
Đĩnh Chi và phường Phú Lâm như tiểu học Lê Văn. Các trường
này thường có nhiều cụm trường nằm cách xa nhau, HS không
học tập trung, các em HS ở các điểm trường thường thiệt thòi hơn
các em HS ở điểm chính vì ít khi được tham gia đầy đủ các hoạt
động do cụm chính của trường phát động, do điều kiện giao thông


đi lại xa xôi, khó khăn. Đây cũng là một trong những khó khăn
khi triển khai vận dụng dạy học trải nghiệm cho các trường tiểu
học trên địa bàn thành phố.
Tuy nhiên, ngành giáo dục nói chung và giáo dục tiểu học

nói riêng của thành phố cũng rấ được xem trọng. Thành phố luôn
bắt kịp những đổi mới về giáo dục; công tác thanh tra, kiểm tra
được thực hiện chặt chẽ; việc đổi mới chương trình giáo dục, đổi
mới nội dung hoạt động giáo dục diễn ra thường xuyên, cơ sở hạ
tầng trường lớp được đầu tư sửa chữa, nâng cấp, xây dựng khang
trang, sạch đẹp để đảm bảo nhu cầu giảng dạy và học; đội ngũ GV
và CBQL luôn có ý thức, trách nhiệm và thái độ cầu tiến trong
công việc, mặt bằng chất lượng HS khá đồng đều. Đây là một
trong những điều kiện thuận lợi để đảm bảo việc vận dụng dạy
học trải nghiệm và vận dụng đạt kết quả cao
Bên cạnh đó, người dân ở đây là dân thuần nông, phần lớn
làm nông nghiệp, cuộc sống còn nhiều khó khăn, hầu hết trẻ em ở
đây ngoài giờ học đều phải lao động phụ giúp gia đình làm những
công việc như: nấu cơm, chăn trâu, cắt cỏ, làmcông việc đồng
áng….Chính vì thế, học sinh ở đây có rất nhiều kĩ năng trong
cuộc sống hàng ngày. Một số kỹ năng cơ bản tưởng chừng như rất
đơn giản như: tự tắm rửa, giặt áo quần, ăn uống với tác phong
nhanh gọn, tập gấp áo quần, chăn màn… đối với trẻ em thành thị


cần có sự giúp đỡ của người lớn hoặc các em không thể tự làm
được trong khi với trẻ em ở đây thì đó là những việc hết sức bình
thường.
Các em hầu hết đều biết giúp cha mẹ làm việc nhà” và “thói
quen ứng xử có đạo đức và tinh thần tập thể đối với bạn bè đồng
trang lứa. Các em có điều kiện để tự lập vì hoàn cảnh gia đình
thường gắn những công việc lao động chân tay. Chính sự tự trải
nghiệm của bản thân làm cho các em có khả năng hình thành các
kỹ năng cần thiết mà HSở thành thị không có được.
Tinh thần tập thể với bạn bè của HS ở đây cũng được hình

thành từ rất sớm, bởi khi còn nhỏ, các em cùng chơi với nhau các
trò dân gian đòi hỏi có sự tham gia của nhiều người. Các em sống
trong cộng đồng tình làng, nghĩa xóm, khi “tối lửa tắt đèn có
nhau”. Chính vì vậy, hầu hết HS ở đây hay quan tâm nhiều đến
bạn bè xung quanh, các em cũng hình thành thái độ, trách nhiệm
với cộng đồng. Và đây là điều kiện thuận lợi vô cùng lớn trong
việc vận dụng dạy học trải nghiệm ở các trường tiểu học thành
phố Tuy Hòa, tỉnh Phú yên.
- Quy trình vận dụng dạy học trải nghiệm trong môn
Khoa học
- Cơ sở đề xuất quy trình


- Căn cứ vào mục tiêu dạy học.
Như chúng ta đã biết, mục tiêu dạy học rất quan trọng trong
quá trình dạy học: giúp cho GV thiết kế nội dung, lựa chọn
PPDH, phương pháp đánh giá, HTTCDH, các kiểu dạy học phù
hợp, giúp cho HS biết mình cần học cái gì, chủ động lập kế hoạch
học tập và tự đánh giá kết quả học tập. Chính vì thế, khi đề xuất
quy trình dạy học trải nghiệm chúng ta cần căn cứ vào mục tiêu
dạy học ở tiểu học .
Chương trình giáo dục tiểu học giúp học sinh hình thành và
phát triển những yếu tố căn bản đặt nền móng cho sự phát triển
hài hòa về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực; định
hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng
và những thói quen, nề nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt.
Cụ thể:
- Mục tiêu giáo dục tiểu học đầu tiên đó là đào tạo đạo đức
và nhân cách. Giai đoạn tiểu học là khoảng thời gian trẻ bắt đầu
bước vào môi trường học tập thực thụ, chính vì vậy các giáo viên

cần giáo dục cho trẻ biết yêu thương, quan tâm giúp đỡ cha mẹ,
bạn bè và những người xung quanh, biết cách cảm ơn, xin lỗi và
biết chia sẻ với những người không may mắn. Định hướng nhân
cách được coi là mục tiêu giáo dục tiểu học quan trọng nhất ở giai


đoạn này, bởi khi được tiếp xúc với môi trường mới, các em rất dễ
học theo những điều không tốt nếu không được định hướng đúng
đắn ngay từ ban đầu.
Tiếp ngay sau nhân cách thì kiến thức chính là mục tiêu
giáo dục tiểu học thứ 2 mà các thầy cô giáo cần quan tâm. Đối với
kiến thức ở khối tiểu học, các em sẽ cần luyện tập khả năng đọc,
viết, làm toán, tìm hiểu về tự nhiên, xã hội và thế giới xung
quanh.
- Với mục tiêu giáo dục tiểu học là giúp các em phát triển
toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần, nên ngoài giáo dục trẻ về
nhân cách và kiến thức, các em còn được đào tạo về kỹ năng cần
thiết như ý thức tự giác làm bài tập về nhà, giúp đỡ gia đình với
những công việc vừa sức, tích cực tham gia các hoạt động chung
của lớp, tinh thần làm việc đội nhóm, khả năng tự bảo vệ bản
thân… Và đặc biệt mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục tiểu học
trong giai đoạn mới hiện nay là nhằm phát triển toàn diện phẩm
chất và năng lực của HS.
- Căn cứ vào đặc điểm tâm sinh lí của HS tiểu học .
- Quy trình vận dụng


Dựa trên những cơ sở như đã trình bày ở trên trên, dựa vào
khái niệm và bản chất quá trình DHTN,... chúng tôi đề xuất quy
trình dạy học trải qua sơ đồ theo các bước như sau:

Bước 1: Chuẩn bị
- Xác định nội dung chương trình: Việc xác định nội dung
chương trìnhnhằm để hiểu được quan điểm xây dựng chương
trình, thống kê lại nội dung chương trình.Cụ thể là xem chương
trình môn học đó có những mạch kiến thức nào, mỗi mạch chia
thành các chủ đề nào, mỗi chủ đề có những bài học nào. Từ đó có
cái nhìn khái quát nhất về nội dung chương trình môn học.
- Phân tích điều kiện địa phương: Phân tích xem địa phương
mình có những đặc điểm gì (về tự nhiên và xã hội). Từ đó đối
chiếu lại với nội dung chương trình đã phân tích ở trên, xem thử
trong mạch kiến thức hoặc chủ đề đó có những bài nào phù hợp
với điều kiện địa phương của mình. Vd: Ở thành phố Tuy Hòa
nguồn nước đang bị ô nhiễm nặng do rác thải sinh hoạt người
dân, các nhà hàng, khách sạn. vì vậy điều kiện nước ở đây rất phù
hợp để vận dụng dạy học trải nghiệm trong bài “Nước bị ô
nhiễm” (Khoa học 4). Hoặc trên đại bàn thành phố thường hay
xảy ra dịch sốt xuất huyết, vì vậy phù hợp để vận dụng dạy học
trải nghiệm trong bài “Phòng bệnh sốt xuất huyết” (Khoa học 5).


- Lựa chọn nội dung vận dụng dạy học trải nghiệm: Căn
cứ vào việc xác định nội dung và sự phân tích điều kiện địa
phương, chúng ta lập ra một bảng ma trận các nội dung có thể vận
dụng dạy học trải nghiệm
Bước 2: Xây dựng kế hoạch bài học
•

Xác định kinh nghiệm học sinh.
Việc xác định KN của HS nhằm kiểm tra, đánh giá vốn kiến
thức, kỹ năng của các em ở mức độ nào so với mục tiêu cần đạt

được của bài học. Qua đó thấy được những gì HS còn thiếu hụt
hoặc chưa phù hợp để bổ sung, điều chỉnh bằng các phương án,
cách thức khác nhau đối với từng nhóm đối tượng. Việc xác định
năng lực hay KN hiện có của HS sẽ được thực hiện thông qua việc
kiểm tra bài cũ kiến thức, kỹ năng đã học trước đó; sử dụng các
phiếu hỏi. Qua sự trả lời của HS có thể nhận biết được trình độ hiểu
biết và kỹ năng của các em; hoặc dựa trên nội dung khảo sát theo
các tình huống, bài tập kiểm tra, các tình huống thực tế hay quan sát
sự thực hiện để xác định KN của HS (nếu kiến thức, kỹ năng đó
không được dạy mà là có sẵn của HS) bao gồm những hiểu biết và
khả năng thực hiện các công việc theo nội dung và mục tiêu bài học.
Việc xác định KN của HS có thể tiến hành cuối bài học
trước hoặc ngay đầu bài học mới, thậm chí qua quá trình giảng


dạy, GV cũng có thể đánh giá được KN mà HS đã lĩnh hội được.
Kiểm tra hay xác định KN trước nội dung bài học cũng là cách
giúp HS tự đánh giá đúng năng lực của bản thân. Đây cũng là một
cách giải thích để các hiểu được mình sẽ phải làm gì trong quá
trình học tập. Việc đánh giá này có thể đưa ra cái nhìn khái quát
về đối tượng người học để đưa ra được những phương pháp và
nhiệm vụ phù hợp với đối tượng thông qua trải nghiệm rút ra kiến
thức. Đồng thời việc đánh giá này cũng giúp GV chia HS ra thành
các nhóm đối tượng khác nhau như: Nhóm HS có nhiều KN;
nhóm có ít KN và nhóm không có KN gì về nội dung chuẩn bị
học. Từ đó có sự phân bố đồng đều các đối tượng khi chia nhóm,
để các em có thể giúp đỡ, tương trợ, chia sẻ với nhau trong quá
trình trải nghiệm. Tránh trường hợp một nhóm chỉ bao gồm một
thành phần đối tượng như: nhóm toàn HS nhiều KN, nhóm toàn
HS ít KN hoặc nhóm toàn HS không có KN gì.

•

Xác định mục tiêu dạy học trải nghiệm.
Việc xác định mục tiêu dạy học trải nghiệm cần bám sát vào
mục tiêu chung của môn Khoa học, mục tiêu của chủ đề, mục tiêu
của bài dạy, tiết dạy môn Khoa học, tránh đặt thêm mục tiêu làm
nặng nề, quá tải đối với HS. Mục tiêu dạy học trải nghiệm phải
đảm bảo khai thác được tối đa vốn kinh nghiệm hiện có và các


giác quan của HS, đảm bảo tính vừa sức và khả thi đối với HS khi
tham gia trải nghiệm.
•

Xác định PPDH, KTDH và HTTCDH.
Để một tiết dạy đạt kết quả cao, thì việc xác định PPDH,
KTDH và HTTCDH là một trong những bước vô cùng quan
trọng. Đối với DHTN cũng vậy, lựa chọn PPDH, KTDH,
HTTCDH phù hợp sẽ giúp phát huy hết những ưu điểm mà kiểu
dạy học này mang lại.
Khi lựa chọn PPDH, KTDH và HTTDH cần lưu ý những
điểm sau:
- Thứ nhất, việc lựa chọn phải bám sát mục tiêu của chương
trình giáo dục, mục tiêu của từng bài học cụ thể. Mỗi mô hình lí
luận dạy học, PPDH đều có những điểm mạnh và điểm hạn chế
riêng. Nhưng khi xem xét việc thực hiện một mục tiêu dạy học
nhất định thì có một số PPDH có khả năng cao hơn các PPDH
khác. Chẳng hạn như nếu đặt mục tiêu nhanh chóng truyền thụ
cho xong nội dung quy định thì PPDH thuyết trình có vị trí quan
trọng. Nhưng nếu đặt mục tiêu phát triển năng lực tìm tòi sáng tạo

của học sinh thì các PP như dự án, trò chơi, tình huống lại phù
hợp và có ưu thế hơn.


- Thứ hai, lựa chọn các PPDH, KTDH, HTTCDH phải
tương thích với nội dung học tập.
Giữa nội dung và PPDH có mối quan hệ tác động lẫn nhau,
trong nhiều trường hợp còn quy định lẫn nhau. Ở bình diện kĩ
thuật dạy học, PPDH cần tương thích với nội dung dạy học. Mỗi
nội dung dạy học đều liên hệ mật thiết với những hoạt động nhất
định.
- Thứ ba, lựa chọn các PPDH, KTDH, HTTCDH phải phù
hợp với điều kiện dạy học.
Ở đây đề cập đến PPDH diễn ra trong mối quan hệ với các
điều kiện vật chất, đặc biệt là thiết bị dạy học (TBDH). Đương
nhiên là cần phải lựa chọn PPDH cho phù hợp với điều kiện của
nhà trường, của phòng thí nghiệm, của tình trạng đang có.
Trong khuôn khổ điều kiện cho phép, cần chọn thứ tự ưu
tiên khả năng tốt nhất.
Các TBDH hiện đại không luôn đồng nghĩa với các TBDH
đắt tiền. Tính hiện đại của TBDH thể hiện ở việc sử dụng các thiết
bị đó sao cho đạt yêu cầu cao nhất trong việc thực hiện các mục
tiêu dạy học, thể hiện rõ tư tưởng sư phạm hiện đại.


- Thứ tư, lựa chọn các PPDH, KTDH, HTTCDH dựa vào
KN của HS. Trong DHTN, KN của HS rất được đề cao, là kiểu
dạy học gắn liền với các hoạt động học tập có sự chuẩn bị ban đầu
về KN. Chính vì thế, GV cần phải dựa vào vốn KN của HS để
đưa ra được những PPDH phù hợp với từng nhóm đối tượng.

•

Chuẩn bị đồ dùng dạy học
Đồ dùng dạy học có vai trò rất quan trọng. Nó là phương
tiện điều khiểu hoạt động nhận thức cho HS, đối với HS nó là
nguồn tri thức phong phú, sinh động, là phương tiện giúp các em
lĩnh hội tri thức và rèn luyện các kĩ năng, kĩ xảo. Việc lựa chọn,
chuẩn bị đồ dùng dạy học phải phù hợp mới phát huy được ưu
điểm của dạy học trải nghiệm.

•

Các hoạt động dạy học
Đây là giai đoạn mà các HĐDH chủ yếu được diễn ra. Quá
trình triển khai một giờ dạy học trải nghiệm được chúng tôi xây
dựng theo trình tự sau: (1) Giao nhiệm vụ trải nghiệm; (2) Tổ
chức cho học sinh quan sát, đối chiếu, phản hồi; (3) Tổ chức cho
học sinh tự hình thành kiến thức; (4) Tổ chức cho học sinh thử
nghiệm tích cực. Cụ thể các bước được biểu hiện qua sơ đồ như
sau:


- Giao nhiệm vụ trải nghiệm.
Đây là giai đoạn bắt đầu quá trình dạy học trải nghiệm, GV
giao nhiệm vụ học tập cho HS. Nhiệm vụ học tập dựa vào trải
nghiệm phải đảm bảo khai thác tối đa vốn kinh nghiệm và các
giác quan của HS.
Ở bước này, cần lưu ý đảm bảo các yêu cầu như sau:
- Khi giao nhiệm vụ trải nghiệm: Nhiệm vụ trải nghiệm
được GV giao cho HS thông qua các hoạt động như: trò chơi, sắm

vai, thí nghiệm, điều tra, quan sát, cảm nhận,... Nhiệm vụ này có
thể tổ chức theo nhóm hoặc cá nhân tùy theo nội dung học tập và
vốn kinh nghiệm của HS. HS tiếp nhận nhiệm vụ, có thể nêu ý
kiến, phản hồi về nhiệm vụ để GV phải giải thích rõ nhiệm vụ,
yêu cầu trước khi bắt đầu hoạt động dạy học trải nghiệm.
+ Nhiệm vụ trải nghiệm có thể được giao cho cá nhân HS
thực hiện ở tại gia đình, thôn xóm trước khi tiến hành giờ học.
Đối với việc giao nhiệm vụ trải nghiệm cho HS ở gia đình, GV
cần phối hợp tốt với phụ huynh HS để đảm bảo cho các em trải
nghiệm đúng yêu cầu.
+ Đối với các nhiệm vụ trải nghiệm được tổ chức tập trung
trên lớp, khu vực vườn hoa, công viên, các nơi công cộng,... GV
cần khảo sát hoặc phối hợp với lực lượng hỗ trợ để tiến hành khảo


sát địa điểm sẽ diễn ra trải nghiệm. Trong đó, cần chú ý đến các
điều kiện đảm bảo an toàn cho HS khi tham gia trải nghiệm trong
thực tiễn.
- Dựa vào việc xác định KN của HS để GV giao nhiệm vụ
vừa sức, tạo thuận lợi để HS khai thác tối đa vốn kinh nghiệm
hiện có của cá nhân vào thực hiện nhiệm vụ được giao.
- Kết nối kiến thức môn học mà HS sắp trải nghiệm tìm hiểu
và vốn kinh nghiệm của HS để giới thiệu khi giao nhiệm vụ trải
nghiệm:
+ GV tìm hiểu những phát sinh ý tưởng về nội dung học tập
sắp diễn ra trong trải nghiệm, những quan niệm sai lầm về nội
dung mà HS sắp tìm hiểu để giới thiệu nhiệm vụ trải nghiệm.
+ GV xem lại những kiến thức, kỹ năng của các bài học, nội
dung học môn Khoa học mà HS đã học trước đó, sau đó giới thiệu
nội dung tiếp nối cần thiết cho hoạt động sắp trải nghiệm.

+ GV sử dụng các video clip, phần mềm trình bày hay phần
mềm giảng dạy, các bài báo, máy chiếu, mô hình,... có liên quan
đến nội dung, chủ đề môn học mà HS sắp học để thay cho lời giới
thiệu nội dung sắp tìm hiểu trong nhiệm vụ trải nghiệm.
- Tổ chức cho HS quan sát, đối chiếu, phản hồi.


Đây là giai đoạn hai của hoạt động dạy học trải nghiệm.
Trong giai đoạn này, để tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm,
GV cần lưu ý đảm bảo thực hiện tốt các nội dung sau:
- Khi trải nghiệm, HS dễ bị chi phối bởi các yếu tố không
liên quan đến nội dung bài, dễ mất tập trung làm ảnh hưởng đến
thời gian tổ chức hoạt động dựa vào trải nghiệm. Mặt khác, nhiều
HS sẽ không quen trong lần đầu tiên tham gia hoạt động học tập
dựa vào trải nghiệm nên khi trải nghiệm, một số HS có thể có tâm
lý khó chịu, bỡ ngỡ trước thực tiễn nên không muốn tiếp xúc với
thực tiễn. GV phải là người bao quát lớp, kịp thời điều chỉnh,
hướng các em vào hoạt động học tập, giúp đỡ các em có khó
khăn, chưa quen với môi trường học tập thực tiễn thông qua việc
nhắc nhở nhiệm vụ, hỗ trợ hoạt động tìm hiểu, hướng dẫn tìm
hiểu.
- Tạo điều kiện để tất cả HS đều tham gia trải nghiệm và
trình bày kết quả thu được về nội dung được giao, cảm xúc được
tạo ra khi trải nghiệm. GV hãy để cho nhóm (hoặc cá nhân) trao
đổi, trình bày tự do trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao. GV
ghi nhận những ý tưởng mà HS tạo ra. GV cần sử dụng các câu
hỏi gợi ý để HS chia sẻ: Các em đã làm gì? Những gì đã xảy ra?
Các em nhìn thấy (cảm thấy, nghe thấy) hương vị (mùi vị, màu

sắc) gì? Những gì là khó khăn nhất với các em? Những gì dễ dàng
nhất với các em?,...
- Tổ chức cho HS tự hình thành khái niệm.
Ở bước trên, mỗi HS đã có sự quan sát thực tế, đối chiếu,
phản hồi giữa thực tế với vốn kinh nghiệm của bản thân và giữa
các thành viên trong nhóm, hoặc giữa các HS trong lớp với nhau
trong quá trình trải nghiệm thực hiện nhiệm vụ được giao. Để
giúp HS tự hình thành các khái niệm, kiến thức có liên quan
đếnnội dung học tập, GV cần đảm bảo tổ chức tốt các hoạt động
sau:
- Tổ chức cho HS thảo luận, phân tích, phản ánh, xem xét
các kinh nghiệm; thảo luận về cách đã thực hiện để có được các
kinh nghiệm; thảo luận về các chủ đề, vấn đề được đưa ra khi trải
nghiệm; thảo luận về các vấn đề đã được giải quyết; thảo luận về
kinh nghiệm cá nhân của các thành viên hoặc của các nhóm.
GV nêu những câu hỏi định hướng nhằm giúp HS phân tích,
xử lý các kinh nghiệm thu được qua trải nghiệm: Trong những
vấn đề thu được, vấn đề nào thường xảy ra nhiều hơn, thường
xuyên hơn? Những kinh nghiệm thu được có giống như những
kinh nghiệm đã có không?


- HS kết nối kinh nghiệm cá nhân với những gì xảy ra trong
thực tiễn mà các em vừa trải nghiệm và đúc kết được để tìm xu
hướng chung hoặc những chân lý phổ biến. HS xác định những
nguyên tắc, quy luật nổi lên, những vấn đề cốt lõi, trọng điểm mà HS
nắm bắt được qua trải nghiệm. GV cần định hướng để HS xác định
đúng vấn đề, đúng quy luật một cách chính xác (nếu HS xác định
chưa chính xác, chưa logic). GV phải là người gợi ý, dẫn dắt để HS
đưa ra được kết luận gãy gọn, ngôn ngữ tường minh, rõ ràng.

- Trong bước này, khi HS đã rút ra được khái niệm, kiến
thức liên quan, GV cần giúp HS kết nối những gì khái quát được
với thực tiễn cuộc sống để chuyển sang giai đoạn học tập tiếp
theo thông qua các câu hỏi: Em đã học được gì cho bản thân qua
các hoạt động này? Những điều rút ra được có quan trọng trong
cuộc sống của em không? Làm thế nào để em áp dụng những gì
đã học được vào cuộc sống?
- Tổ chức cho HS thử nghiệm tích cực.
Giai đoạn này thường diễn ra dưới hình thức luyện tập, thực
hành nhằm áp dụng điều HS đã rút ra từ giai đoạn trước.
- GV là người định hướng các tình huống, các bài tập để HS
tiến hành thử nghiệm. Việc xác định các bài tập thử nghiệm cần


được tiến hành với mức độ từ dễ đến khó; từ áp dụng kiến thức để
giải quyết bài tập đến vận dụng kiến thức để giải quyết bài tập.
- GV nên tạo điều kiện để HS có thử nghiệm cho cá nhân về
kết quả đã rút ra ở giai đoạn trước. Bên cạnh đó, cần điều chỉnh,
giải đáp kịp thời những hoài nghi, thắc mắc của HS khi thử
nghiệm. GV có thể trợ giúp cá nhân trong quá trình áp dụng, kiểm
nghiệm để HS cảm thấy một cảm giác sở hữu những gì đã học.
- Để áp dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn, GV cần
định hướng cho HS thông qua các câu hỏi: Làm thế nào em có thể
áp dụng những gì đã học được vào một tình huống mới? Em sẽ
hành động khác trước đây như thế nào?
•

Hoàn chỉnh kế hoạch
Hoàn chỉnh kế hoạch dạy học và thông báo đến các thành
phần có liên quan: GV hoàn chỉnh kế hoạch, thông báo kế hoạch

đến các lực lượng liên quan để cùng nắm rõ hoạt động và phối
hợp cho tốt; giới thiệu tóm tắt kế hoạch đến HS để các em chuẩn
bị tâm thế cũng như các điều kiện cần thiết cho hoạt động học tập
trải nghiệm.
Trên đây là nội dung chi tiết các bước của quy trình vận
dụng DHTN . Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào mức trình độ hiểu biết và
KN của người học mà chúng ta có thể vận dụng linh hoạt


Bước 3: Triển khai kế hoạch
Bên cạnh việc triển khai theo kế hoạch dạy học bên trên,
chúng ta cần lưu ý thêm những nội dung sau:
- Xác định thời gian tiến hành tổ chức hoạt động trải
nghiệm. Đối với các tiết học, các hoạt động dạy học trải nghiệm
chính là các hoạt động dạy học nên quỹ thời gian tổ chức cũng
chính là thời gian dạy học tiết học, bài học theo chương trình. Tuy
nhiên, thời gian học sinh trải nghiệm có thể được giáo viên thực
hiện thông qua giao nhiệm vụ trải nghiệm là trong tiết học hoặc
trước đó; nhiệm vụ đó thường là việc quan sát, tham gia các hoạt
động ở gia đình, nhà trường hoặc địa phương,... Có thể trải
nghiệm trong thời gian ngắn hoặc kéo dài (tùy hoạt động).
- Xác định địa điểm tổ chức hoạt động trải nghiệm: GV cần
khảo sát, dự tính địa điểm để HS trải nghiệm hoặc phối hợp với
lực lượng hỗ trợ để tiến hành khảo sát địa điểm diễn ra trải
nghiệm. Địa điểm trải nghiệm có thể là ở gia đình, thôn xóm, khu
vực xung quanh nơi sinh sống của HS hoặc trải nghiệm ngay
trong lớp học, vườn trường, sân trường, khu vực xung quanh
trường.
- Xác định các thành phần tham gia hoạt động trải nghiệm.

- Dự kiến những tình huống có thể xảy ra trong quá trình trải
nghiệm. Đồng thời GV cần chú ý đến các điều kiện nhằm đảm bảo
an toàn cho HS, đảm bảo không ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát
triển của sự vật, hiện tượng trong tự nhiên khi HS trải nghiệm.
- Dự kiến đánh giá
Đưa ra các tiêu chí bà biểu hiện của việc đánh giá kết quả
dựa trên các tiêu chú sau:
Xem thử nội dung bài học có đúng phù hợp với dạy học trải
nghiệm, và cần phải thay đổi như thế nào.
Đánh giá được thực hiện qua việc thu thập bằng chứng bằng
quan sát người học thực hiện; đo đạc và lượng giá sản phẩm mà
họ làm, luyện tập; trắc nghiệm kiến thức về nội dung học tập. Từ
đó đối chiếu với tiêu chí đánh giá để đưa ra phán xét về kết quả
học tập của ngƣời học. Hoạt động đánh giá có thể thực hiện linh
hoạt: GV đánh giá hoặc HV tự đánh giá (hoặc đánh giá chéo)
Bước 4: Tổng kết, đánh giá.
Đây là lúc nhìn lại toàn bộ các hoạt động đã diễn ra cũng
như đánh giá tổng kết. Bất cứ QTDH nào cũng phải tổng kết,
đánh giá kết quả học tập của người học.