Giáo án Lịch sử 10 bài 3: Các quốc gia cổ đại phương Đông

CHƯƠNG II: XÃ HỘI CỔ ĐẠI

BÀI 3 :
CÁC QUỐC GIA CỔ ĐẠI PHƯƠNG ĐÔNG
I- Mục tiêu bài học
1- Về kiến thức:
Giúp HS hiểu và nắm được:
- Những đặc điểm về điều kiện tự nhiên của các quốc gi cổ đại phương Đông và
sự phát triển ban đầu của cac nghành kinh tế
- Phân tích kết cấu xh cổ đại PhươngĐông và chế độ chuyên chế cổ đại Phương
Đông.
- Thế nào là chế độ chuyên chế cổ đại p. Đông
- Những đóng góp văn hoá của cư dân p.Đông cho nhân loại
2- Về thái độ :
Bồi dưỡng cho HS lòng tự hào về truyền thống lịch sử của các dt p. Đông trong đó có
VN
3- Về kĩ năng:
Rèn luyện cho HS kĩ năng nhận thức, phân tích, so sánh sự kiện lịch sử.Kĩ năng vẽ và
sử dụng bản đồ
II- Tài liệu, thiết bị dạy học
Bản đồ các quốc gia cổ đại, bản đồ thế giới hiện nay.
III- Tiến trình giờ học
1.Ổn định
2. Kiểm tra bài cũ:
Hỏi: - Những hiểu biết của em về thị tộc và bộ lạc ?
- chế độ tư hữu và xh có g/c xhiện ntn ?
3-Giảng bài mới
Tại sao trên các dòng sông lớn ở Châu Á và Châu Phi từ TK IV cư dân phương
Đông sớm phát triển thành nhà nước ?. tổ chức xã hội ra sao ? . Cư dân Phương
Đông đã sáng tạo ra những giá trị văn hóa nào ? . Thầy cùng các em tìm hiểu và
làm rõ trong bài học hôm nay.

Hoạt động của GV và HS

Kiến thức cơ bản
1. Tình hình phát triển sớm ở Ai Cập,
Lưỡng hà.Trung Quốc ,Ấn Độ cổ đại
Hoạt động 1: Làm việc tập thể và cá và sự hình thành các quốc gia cổ đại ở
nhân
ĐNA:
- GV: Tại sao bằng công cụ thô sơ, cư a. Nhà nước hình thành sớm:


dân sống tạiû lưu vực các sông lớn ở
châu Á, châu Phi đã sớm xây dựng
được nhà nước ?
- HS thảo luận theo nhóm, sau đó đại
diện nhóm trả lời. Nhóm khác bổ sung.
- GV nhận xét và chốt ý.
Do đất đai phù sa màu mở, đồng bằng
rộng, phì nhiêu, lượng mưa đều đặng
phân bố theo mùa, cókhias hậu nóng
ẩm trừ TQ. Do có điều kiện thuận lợi
như thế nên 3500 – 2000 năm TCN cư
dân đầu tiên Tây Á và Ai Cập biết sử
dụng cộng cụ đồng thau tạo nên nền
nộng nghiệp, cư dân quần tụ ngày càng
động đúc=> nhà nước sơm hình thành.

-GV: Các quốc gia cổ đại Phương
Đông nằm ở những khu vực nào? Có
điều kiện thuận lợi gì?

-HS trả lời câu hỏi, HS khác bổ sung
cho đủ ý.
-GV: Bên cạnh thuận lợi ,có khó khăn
gì? Họ phải làm gì để khắc phục khó
khăn đó?
GV gọi HS trả lời câu hỏi ,GV bổ
sung , nhận xét rồi chốt ý.
+ Thuận lợi.
+ Khó khăn.
- GV: Nền kinh tế chính của các quốc
gia cổ Đại Phương Đông chủ yếu bằng
nghề gì?
- HS trả lời câu hỏi, GV nhật xét và
chốt ý
Hoạt động theo nhóm
-Nhóm 1: Nguồn gốc của quí tộc ?
-Nhóm 2:Nguồn gốc và vai trò của
nông dân công xã ?
-Nhóm 3: Nguồn gốc của nô lệ ? Nô lệ

- Ở Ai Cập : 3200 TCN, hình thành nhà
nước thống nhất.
- Ở Lưỡng Hà : khoảng thiên niên kỉ IV
TCN, hình thành các nước nhỏ của
người Su-me.
- Ở Ấn Độ : khoảng thiên niên kỉ III
TCN, hình Thành các quốc gia cổ đại ở
lưu vực sông Ấn.
- Ở Trung Quốc : khoảng thế kỉ XXI
TCN, hình thành vương triều nhà Hạ.

Như vậy, các nhà nước ở phương Đông
thời cổ đại được hình thành sớm hơn ở
Hi Lạp và Rô-ma tới hơn 1000 năm và
sớm nhất thế giới.
b. Quá trình hình thành nhà nước
Khi xã hội nguyên thuỷ tan rã, đã hình
thành các công xã. Do nhu cầu trị thuỷ
và làm thuỷ lợi, các công xã tự liên kết
thành các liên minh công xã, rồi thành
nhà nước.
c) Cơ sở và nguyên nhân của quá trình
hình thành nhà nước sớm
- Được hình thành trên lưu vực các dòng
sông lớn, vì có :
+ Thuận lợi : đất phù sa màu mỡ và
mềm, nước tưới đầy đủ.
+ Khó khăn : trị thuỷ các dòng sông,
phải làm kênh tưới tiêu.
- Nông nghiệp phát triển sớm và cho
năng suất cao, xuất hiện của cải dư thừa
ngay từ khi chưa có đồ sắt.
- Công tác thuỷ lợi đòi hỏi sự hợp sức
và sáng tạo.
2. Kết cấu xã hội và chế độ chuyên
chế cổ đại ở phương Đông
Nêu được các tầng lớp xã hội và địa vị
của các tầng lớp, giai cấp trong xã hội ;
hiểu được về chế độ chuyên chế cổ đại

có vai trò gì trong xã hội phương Đông
cổ đại?
GV hướng dẫn các nhóm thảo luận.
Đại diện các nhóm trả lời, nhóm khác
có ý kiến bổ sung. GV nhận xét phần
trả lời của từng nhóm, rồi chốt ý.

phương Đông :
- Xã hội cổ đại phương Đông phân hoá
thành các tầng lớp.
+ Nông dân công xã : là tầng lớp đông
đảo nhất và có vai trò to lớn ; nhận
ruộng đất canh tác và nộp tô thuế.
+ Quý tộc : vua, quan lại và tăng lữ là
Vua
giai cấp bóc lột có nhiều của cải và
Quý tộc
quyền thế.
+ Nô lệ : số lượng không nhiều, chủ yếu
Nông dân công xãphục vụ, hầu hạ tầng lớp quý tộc.
+ Vẽ lược đồ các giai cấp trong xã hội
Nô lệ
cổ đại phương Đông.
Hoạt động tập thể và cá nhân
- Về chế độ chuyên chế cổ đại ở
GV nêu câu hỏi:
phương Đông :
-Thế nào gọi chế độ chuyên chế cổ + Khái niệm "chế độ chuyên chế cổ đại"
đại?
là chế độ nhà nước của xã hội có giai cấp

-Vua chuyên chế được thể hiện như thế đầu tiên ở phương Đông, trong đó vua là
nào?
người đứng đầu, có quyền lực tối cao.
HS đọc SGK thảo luận, và cử đại diện + Quyền lực của vua : nắm cả pháp
nhóm trả lời câu
quyền và thần quyền, có tên gọi khác
hỏi , HS khác bổ sung ý kiến.
nhau ở mỗi nước : Pha-ra-ôn (Ai Cập),
GV nhận xét và chốt ý. Yêu cầu nói rõ En-xi (Lưỡng Hà) hay Thiên tử (Trung
thế nào là một ông vua chuyên chế Quốc)...
trong xã hội phương Đông.
- Dưới vua là bộ máy hành chính quan
Tiết 2:
liêu, đứng đầu là quan Vidia hoặc Thừa
Hoạt động theo nhóm: GV nêu câu tướng ; có chức năng thu thuế, trông coi
hỏi cho HS.
và xây dựng các công trình công cộng
Câu hỏi:
và chỉ huy quân đội.
-Nhóm 1: Cách tính lịch của Người
phương Đông cổ?Tại sao hai ngành
lịch và thiên văn lại ra đời sớm ?
-Nhóm 2: Chữ viết ra đời trong hoàn 3. Một số thành tựu văn hoá cổ đại
cảnh nào ? Tác dụng của nó đối với phương Đông
con Người?
Trình bày được một số thành tựu văn
-Nhóm 3: Hoàn cảnh ra đời của toán hoá cổ đại phương Đông :
học? Những thành tựu của toán học
phương Đông có tác đụng như thế - Sự ra đời của lịch và thiên văn học :
nào?

+ Gắn liền với nhu cầu sản xuất nông
-Nhóm 4: Hãy giới thiệu những công nghiệp và trị thuỷ các dòng sông.


trình kiến trúc cổ Đại phương Đông?
Những công trình nào còn tồn tại đến
ngày nay ?
- GV cho HS xem tranh, ảnh, của các
công trình kiến trúc, chữ tượng
hình,tượng ý …Sau đó gợi ý cho học
sinh từng nhóm thảo luận.
- GV gọi học sinh đại diện của nhóm
lên trình bày, thành Viên của nhóm
khác có thể bổ sung ý kiến. Cuối cùng
GV nhận xét và chốt ý cho từng nhóm.
-Nhóm 1: GV cần nói rõ , về cư dân
phương Đông sống bằng nghề nông
nghiệp lúa nước là chủ yếu, vì vậy
họquan sát hoạt động của mặt trời, mặt
trăng, nước sông lên xuống… đó là
kinh nghiệm nhằm phục vụ sản xuất
nông nghiệp (nông lịch) từ đó có kế
hoạch gieo trồng cho phù hợp…
-Nhóm 2: GV giải thích vì sao có chữ
tượng hình va chữø tượng ý.. tại sao
Người Ai Cập viết trên giấy
Papyrus,Lưỡng Hà viết trên đất
nung…. Đây là phát minh quan trọng
nhờ đó mà ta biết được Phần nào cuộc
sống của cư dân cổ…

-Nhóm 3: GV giải thích cho HS rõ
những thành tựu toán Học của người
phương Đông.
- Nhóm 4: Nếu có thời gian GV cần đi
sâu giới thiệu cho HS những công trình
kiến trúc tiêu biểu như:Kimtư ûTháp,
vườn treo Babylon, vạn lý trường
thành… GV có thể giới thiệu về các kỳ
quan này qua tranh ảnh,Đĩa VCD về
các kỳ quan…

+ Nông lịch : một năm có 365 ngày
được chia thành 12 tháng, tuần, ngày và
mùa.
+ Biết đo thời gian bằng ánh sáng Mặt
Trời ; ngày có 24 giờ.
- Chữ viết :
+ Cư dân phương Đông là người đầu
tiên phát minh ra chữ viết ; đây là phát
minh lớn của loài người.
+ Thời gian xuất hiện chữ viết : khoảng
thiên niên kỉ IV TCN.
+ Chữ tượng hình, tượng ý và tượng
thanh.
+ Nguyên liệu để viết : giấy papirút, đất
sét, xương thú, mai rùa, thẻ tre, lụa.
- Toán học :
+ Thành tựu : phát minh ra hệ đếm thập
phân, hệ đếm 60 ; các chữ số từ 1 đến 9
và số 0 ; biết các phép tính cộng, trừ,

nhân, chia ; tính được diện tích các hình
tròn, tam giác, thể tích hình cầu, tính
được số pi bằng 3,16.
+ Giá trị : là những phát minh quan
trọng, có ảnh hưởng đến thành tựu văn
minh nhân loại.
- Kiến trúc :
+ Một số công trình kiến trúc tiêu biểu ở
mỗi nước : kim tự tháp ở Ai Cập, thành
Ba-bi-lon ở Lưỡng Hà, những khu đền
tháp kiểu kiến trúc Hinđu ở Ấn Độ.
+ Giá trị : là những di tích lịch sử văn
hoá nổi tiếng thế giới, thể hiện sức lao
động và tài năng sáng tạo vĩ đại của con
người.


4. Củng cố
Khái quát lại những kiến thức chính trong bài
- Những giai cấp chính trong xã hội cổ đại phương đông.
- Những thành tựu chính về văn hóa.
-Thế nào là vua chuyên chế.
5. Dặn dò:
- Nhắc hs về nhà học bài cũ, trả lời các câu hỏi trong sgk , đọc và chuẩn bị trước
bài mới
- Sưu tầm các tranh ảnh về các công trình của vh cổ đại p.Đ
- Chuẩn bị bài mới: tìm hiểu hệ thống kênh hình bài 4