GIÁO TRÌNH ĐIỆN TỬ CĂN BẢN
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.02 MB, 80 trang )
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
M CL C
Trang
M c l c .........................................................................................................................................................1
Ch ng 1: C b n v dòng i n ................................................................................................................2
Bài 1: Khái ni m c b n v dòng i n ....................................................................................................2
Bài 2: Dòng i n và i n áp m t chi u ...................................................................................................3
Bài 4: M t s
nh lu t c b n ...............................................................................................................4
Bài 4: Khái ni m v t tr ng ................................................................................................................5
Bài 5: T tr ng c a dòng i n...............................................................................................................6
Bài 6: Dòng i n xoay chi u ...................................................................................................................8
Bài 7: Dòng i n xoay chi u ch y qua R, L, C .....................................................................................10
Ch ng 2: H ng d n s d ng ng h o ...........................................................................................12
Bài 1: H ng d n o b ng ng h VOM ............................................................................................12
Bài 2: o i n áp m t chi u DC ...........................................................................................................14
Bài 3: H ng d n s d ng thang o i n tr .......................................................................................16
Bài 4: o dòng i n – c ch s Vol, Ampe ......................................................................................18
Baì 5: H ng d n s d ng ng h s DIGITAL .................................................................................19
Ch ng 3: M t s linh ki n thông d ng .................................................................................................21
Bài 1: i n tr ......................................................................................................................................21
Bài 2: T i n ........................................................................................................................................29
Bài 3: Diode ..........................................................................................................................................36
Bài 4: Cu n c m (cu n dây) .................................................................................................................41
Bài 5: Công t c .....................................................................................................................................44
Bài 6: Bi n áp (Transformer) ...............................................................................................................45
Bài 7: Transitor (Bóng bán d n) ..........................................................................................................46
Bài 8: Fet ..............................................................................................................................................54
Bài 9: Thyristor .....................................................................................................................................60
Ch ng 4: M ch c b n ...........................................................................................................................62
Bài 1: M ch khu ch i .........................................................................................................................62
Bài 2: Ba cách m c transistor c b n ...................................................................................................64
Bài 3: Các ki u ghép t ng .....................................................................................................................66
Bài 4: Ph ng pháp ki m tra m t t ng khuy ch i ............................................................................68
Bài 5: Ch nh l u i n xoay chi u ..........................................................................................................69
Bài 6: M ch l c ngu n – M ch ch nh l u nhân 2 ................................................................................70
Bài 7: M ch n áp c
nh – IC n áp ..................................................................................................71
Bài 8: Ngu n n áp tuy n tính .............................................................................................................73
Bài 9: M ch t o dao ng ....................................................................................................................75
Bài 10: Thi t k m ch dao ng b ng IC .............................................................................................77
Bài 11: Dao ng ngh!t (Blocking) ......................................................................................................79
1
Giáo trình i n t c n b n
Ch
ng I: C b n v
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
i n
Bài 1:
Khái ni m c b n v dòng i n
Các khái ni m c b n v dòng i n - C u trúc v t ch t , b n ch t và chi u dòng i n, tác d ng c a dòng
i n.
1. C u trúc nguyên t :
hi u v b n ch t dòng i n ta bi t r ng ( ki n th"c PTTH ) t t c các nguyên t
u
c c u t o lên
t các nguyên t và m i nguyên t c a m t ch t
c c u t o b i hai ph n là:
- M t h t nhân gi a các h t mang i n tích d ng g i là Proton và các h t trung hoà i n g i là
Neutron.
- Các Electron ( i n t ) mang i n tích âm chuy n ng xung quanh h t nhân.
- Bình th ng các nguyên t có tr ng thái trung hoà v i n ngh a là s Proton h t nhân b ng s
electron bên ngoài nh ng khi có tác nhân bên ngoài nh áp xu t, nhi t , ma sát t nh i n, tác ng
c a t tr ng .. thì các i n t electron l p ngoài cùng có th tách kh i qu
o tr thành các i n t
t do.
- Khi m t nguyên t b m t i m t hay nhi u i n t , chúng b thi u i n t và tr thành ion d ng và
ng c l i khi m t nguyên t nh n thêm m t hay nhi u i n t thì chúng tr thành ion âm.
2 . B n ch t dòng i n và chi u dòng i n .
Khi các i n t t p trung v i m t
cao chúng t o lên hi u !ng tích i n
- Dòng i n chính là dòng chuy n ng c a các h t mang i n nh i n t , ion.
- Chi u dòng i n
c quy c i t d ng sang âm ( ng c v i chi u chuy n ng c a các i n t - i
t âm sang d ng ).
3. Tác d ng c a dòng i n :
Khi có m t dòng i n ch y qua dây d"n i n nh thí nghi m sau :
Ta th y r ng dòng i n ã t o ra m t t tr ng xung quanh
làm l ch h ng c a nam châm, khi #i
chi u dòng i n thì t tr ng c$ng #i h ng => làm nam châm l ch theo h ng ng c l i.
- Dòng i n ch y qua bóng èn làm bóng èn phát sáng và su t nhi t n%ng.
- Dòng i n ch y qua ng c làm quay ng c quay sinh ra c n%ng.
- Khi ta n p ác quy các c c c a &c quy b bi n #i và dòng i n có tác d ng hoá n%ng..
Nh v y dòng i n có các tác d ng là tác d ng v nhi t, tác d ng v c n%ng , tác d ng v t tr ng và
tác d ng v hoá n%ng.
---------------//----------------2
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Bài 2:
Dòng i n & i n áp m t chi u
C
ng
dòng i n , ký hi u và
n v . i n áp , hi u i n th , ký hi u,
n v c a i n áp .
1. C ng
dòng i n :
Là i l ng 'c tr ng cho
m nh y u c a dòng i n hay 'c tr ng cho s l ng các i n t i qua
ti t di n c a v t d"n trong m t n v th i gian - Ký hi u là I
- Dòng i n m t chi u là dòng chuy n ng theo m t h ng nh t nh t d ng sang âm theo quy c
hay là dòng chuy n ng theo m t h ng c a các i n t t do.
n v c a c ng
dòng i n là Ampe và có các b i s :
• Kilo Ampe = 1000 Ampe
• Mega Ampe = 1000.000 Ampe
• Mili Ampe = 1/1000 Ampe
• Micro Ampe = 1/1000.000 Ampe
2. i n áp :
Khi m t
các i n t t p trung không u t i hai i m A và B n u ta n i m t dây d"n t A sang B s(
xu t hi n dòng chuy n ng c a các i n tích t n i có m t
cao sang n i có m t
th p, nh v y
ng i ta g i hai i m A và B có chênh l ch v i n áp và áp chênh l ch chính là hi u i n th .
- i n áp t i i m A g i là UA
- i n áp t i i m B g i là UB.
- Chênh l ch i n áp gi a hai i m A và B g i là hi u i n th UAB
UAB = UA - UB
n v c a i n áp là Vol ký hi u là U ho'c E, n v i n áp có các b i s là
• Kilo Vol ( KV) = 1000 Vol
• Mini Vol (mV) = 1/1000 Vol
• Micro Vol = 1/1000.000 Vol
i n áp có th ví nh
cao c a m t bình n c, n u hai bình n c có
cao khác nhau thì khi n i m t
ng d"n s( có dòng n c ch y qua t bình cao sang bình th p h n, khi hai bình n c có
cao b ng nhau
thì không có dòng n c ch y qua ng d"n. Dòng i n c$ng nh v y n u hai i m có i n áp chên l ch s(
sinh ra dòng i n ch y qua dây d"n n i v i hai i m ó t i n áp cao sang i n áp th p và n u hai i m
có i n áp b ng nhau thì dòng i n trong dây d"n s( = 0
--------------------//---------------------
3
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
M ts
Các nh lu t c n nh nh
n%ng và công xu t tiêu th .
Bài 3:
nh lu t c b n
nh lu t ôm cho o n m ch m&c n i ti p, song song. Công th!c tính i n
1. nh lu t ôm
nh lu t ôm là nh lu t quan tr ng mà ta c n ph i nghi nh .
C ng
dòng i n trong m t o n m ch t# l thu n v i i n áp
v i i n tr c a o n m ch ó.
Công th!c : I = U / R
trong ó
• I là c ng
dòng i n , tính b ng Ampe (A)
• U là i n áp hai u o n m ch , tính b ng Vol (V)
• R là i n tr c a o n m ch , tính b ng ôm
2. nh lu t ôm cho o n m ch
o n m ch m c n i ti p:
Trong m t o n m ch có nhi u i n tr m&c n i ti p thì i n áp
hai u o n m ch b ng t#ng s t áp trên các i n tr .
hai
u o n m ch và t# l ngh ch
Nh s ) trên thì U = U1 + U2 + U3
Theo nh lu t ôm ta l i có U1 =I1 x R1 , U2 = I2 x R2,
U3 = I3 x R3 nh ng o n m ch m&c n i ti p thì I1 = I2 = I3
S t áp trên các i n tr => t* l thu n v i các i n tr .
o n m ch m c song song
Trong o n m ch có nhi u i n tr m&c song song thì c ng
dòng i n chính b ng t#ng các dòng i n i qua các i n tr và
s t áp trên các i n tr là nh nhau:
•
•
•
•
•
M ch trên có U1 = U2 = U3 = E
I = I1 + I2 + I3 và U1 = I1 x R1 = I2 x R2 = I3 x R3
C ng dòng i n t* l ngh ch v i i n tr .
3. i n n ng và công su t :
* i n n ng.
Khi dòng i n ch y qua các thi t b nh bóng èn => làm bóng èn sáng, ch y qua ng c => làm
ng c quay nh v y dòng i n ã sinh ra công. Công c a dòng i n g i là i n n%ng, ký hi u là W,
trong th c t ta th ng dùng Wh, KWh ( Kilo wat gi ) .
Công th!c tính i n n%ng là : W = U x I x t
• Trong ó W là i n n%ng tính b ng June (J)
• U là i n áp tính b ng Vol (V)
• I là dòng i n tính b ng Ampe (A)
• t là th i gian tính b ng giây (s)
* Công su t .
Công su t c a dòng i n là i n n%ng tiêu th trong m t giây , công xu t
c tính b i công th!c :
P = W / t = (U. I .t ) / t = U .I
Theo nh lu t ohm ta có: P = U.I = U2 / R = R.I2
-----------------//----------------4
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Bài 4:
Khái ni m v t tr
Các ch
nghiên c!u : Nam châm và t tính, t tr
ng, c
ng
ng
t tr
ng,
t c m, t thông.
1. Khái ni m v t tr ng.
* Nam châm và t tính .
Trong t nhiên có m t s ch t có th hút
c s&t g i là nam châm t nhiên.
Trong công nghi p ng i ta luy n thép ho'c h p ch t thép
t o thành nam châm nhân t o.
Nam châm luôn luôn có hai c c là c c b&c North (N) và c c nam South (S) , n u ch't thanh nam châm ra
làm 2 thì ta l i
c hai nam châm m i c$ng có hai c c N và S - ó là nam châm có tính ch t không phân
chia..
Nam châm th ng
c !ng d ng s n xu t loa i n ng, micro ho'c mô t DC.
* T tr ng
T tr ng là vùng không gian xung quanh nam châm có tính
ch t truy n l c t lên các v t li u có t tính, t tr ng là t p h p
c a các
ng s!c i t B&c n c c nam.
* C ng
t tr ng
Là i l ng 'c tr ng cho
m nh y u c a t tr ng, ký hi u
là H n v là A/m .
*
t c m
Là i l ng 'c tr ng cho v t có t tính ch u tác ng c a t tr ng,
t c m ph thu c vào v t li u .
VD S&t có
t c m m nh h n )ng nhi u l n .
t c m
c tính b i công th!c
B = µ.H
Trong ó B : là
t c m.
µ : là
t th+m .
H : là c ng t tr ng.
* T thông
Là s
ng s!c i qua m t n v di n tích, t thông t* l thu t v i c
2. ng d ng c a Nam châm v nh c u.
Nam châm v nh c u
c !ng d ng nhi u trong thi t b
Micro và các lo i Mô t DC.
i n t , chúng
=========//=========
5
ng
t tr
ng.
c dùng
s n xu t Loa,
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
T tr
Bài 5:
ng c a dòng i n
Ch
nghiên c!u: T tr ng c a dòng i n i qua dây d"n th,ng, t tr
cu n dây, l c i n t , hi n t ng c m !ng i n t , hi n t ng t c m.
1. T tr
ng c a dòng i n i qua
ng c a dòng i n i qua dây d n th ng.
Thí nghi m trên cho th y, khi
công t&c bên ngoài óng, dòng i n
i qua bóng èn làm bóng èn sáng
)ng th i dòng i n i qua dây d"n
sinh ra t tr ng làm l ch h ng
kim nam châm .
Khi #i chi u dòng i n, ta th y
kim nam châm l ch theo h ng
ng c l i , nh v y dòng i n #i
chi u s( t o ra t tr ng c$ng #i
chi u.
2. T tr
•
•
•
•
ng c a dòng i n i qua cu n dây.
Khi ta cho dòng i n ch y qua cu n dây, trong lòng cu n dây xu t hi n t tr ng là các
ng
s!c song song, n u lõi cu n dây
c thay b ng lõi thép thì t tr ng t p trung trên lõi thép và lõi
thép tr thành m t chi c nam châm i n, n u ta #i chi u dòng i n thì t tr ng c$ng #i h ng
Dòng i n m t chi u c
nh i qua cu n dây s( t o ra t tr ng c
nh, dòng i n bi n #i i
qua cu n dây s( t o ra t tr ng bi n thiên.
T tr ng bi n thiên có 'c i m là s( t o ra i n áp c m !ng trên các cu n dây 't trong vùng
nh h ng c a t tr ng , t tr ng c
nh không có 'c i m trên.
ng d ng:
T tr ng do cu n dây sinh ra có r t nhi u !ng d ng trong th c t , m t !ng d ng mà ta th ng
g'p trong thi t b iên t ó là R le i n t .
6
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Khi cho dòng i n ch y qua cu n dây, lõi cu n dây tr thành m t nam châm i n hút thanh s&t và công
t&c oc óng l i, tác d ng c a r le là dùng m t dòng i n nh
i u khi n óng m ch cho dòng i n
l n g p nhi u l n.
3. L c i n t .
N u có m t dây d"n 't trong m t t tr ng, khi cho
dòng i n ch y qua thì dây d"n có m t l c +y => ó là l c
i n t , n u dây d"n
t do chúng s( chuy n ng trong t
tr ng, nguyên lý này
c !ng d ng khi s n xu t loa i n
ng.
Nguyên lý ho t ng c a Loa ( Speaker )
Cu n dây
c g&n v i màng loa và 't trong t tr ng
m nh gi a 2 c c c a nam châm , c c S là lõi , c c N là ph n
xung quanh, khi cho dòng i n xoay chi u ch y qua cu n
dây , d i tác d ng c a l c i n t cu n dây s( chuy n ng,
t c ng chuy n ng c a cu n dây ph thu c vào t n s c a
dòng i n xoay chi u, cu n dây chuy n ng
c g&ng vào
màng loa làm màng loa chuy n ng theo, n u chuy n ng
t n s > 20 Hz chúng s( t o ra sóng âm t n trong d i t n s
tai ng i nghe
c.
4. C m ng i n t .
C m !ng i n t là hi n t ng
xu t hi n i n áp c m !ng c a
cu n dây
c 't trong m t t
tr ng bi n thiên.
Ví d : m t cu n dây qu n
quanh m t lõi thép , khi cho dòng
i n xoay chi u chay qua, trên lõi
thép xu t hi n m t t tr ng bi n
thiên, n u ta qu n m t cu n dây
khác lên cùng lõi thép thì hai u
cu n dây m i s( xu t hi n i n áp
c m !ng. B n thân cu n dây có
dòng i n ch y qua c$ng sinh ra
i n áp c m !ng và có chi u ng c
v i chi u dòng i n i vào.
R le i n t
=========//=========
7
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Bài 6:
Dòng i n xoay chi u
Ch
nghiên c!u: Chu k- và t n s dòng xoay chi u, biên
d ng và công xu t c a dòng i n xoay chi u i qua t i.
i n áp xoay chi u, giá tr
i n áp hi u
1. Dòng i n xoay chi u :
Dòng i n xoay chi u là dòng i n có chi u và giá tr bi n #i
theo th i gian, nh ng thay #i này th ng tu n hoàn theo m t chu
k- nh t nh.
. hình bên là các dòng i n xoay chi u hình sin, xung vuông và
xung nh n.
Chu k và t n s c a dòng i n xoay chi u.
Chu k- c a dòng i n xoay chi u ký hi u là T là kho ng th i gian
mà i n xoay chi u l'p l i v trí c$ , chu kc tính b ng giây
(s)
T n s i n xoay chi u : là s l n l'p l i trang thái c$ c a dòng
i n xoay chi u trong m t giây ký hi u là F n v là Hz
F=1/T
Pha c a dòng i n xoay chi u :
Nói n pha c a dòng xoay chi u ta th ng nói t i s so sánh gi a 2 dòng i n xoay chi u có cùng t n
s .
* Hai dòng i n xoay chi u cùng pha là hai dòng i n có các th i i m i n áp cùng t%ng và cùng
gi m nh nhau:
Hai dòng i n xoay chi u cùng pha
* Hai dòng i n xoay chi u l ch pha : là hai dòng i n có các th i i m i n áp t%ng gi m l ch nhau .
Hai dòng i n xoay chi u l ch pha
8
Giáo trình i n t c n b n
* Hai dòng i n xoay chi u ng
dòng i n kia gi m và ng c l i.
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
c pha : là hai dòng i n l ch pha 180 , khi dòng i n này t%ng thì
Hai dòng i n xoay chi u ng
c pha
Biên
c a dòng i n xoay chi u
Biên
c a dòng xoay chi u là giá tr i n áp /nh c a dòng i n.xoay chi u, biên
này th ng cao
h n i n áp mà ta o
c t các )ng h) .
Giá tr hi u d ng c a dòng i n xoay chi u
Th ng là giá tr o
c t các )ng h) và c$ng là giá tr i n áp
c ghi trên z&c c&m ngu)n c a
các thi t b i n t ., Ví d ngu)n 220V AC mà ta ang s d ng chính là ch/ giá tr hi u d ng, th c t biên
/nh c a i n áp 220V AC kho ng 220V x 1,4 l n = kho ng 300V
Công xu t c a dòng i n xoay chi u .
Công xu t dòng i n xoay chi u ph thu c vào c ng , i n áp và
l ch pha gi a hai i l ng trên
, công xu t
c tính b i công th!c :
P = U.I.cos
• Trong ó U : là i n áp
• I là dòng i n
• 0 là góc l ch pha gi a U và I
=> N u dòng xoay chi u i qua i n tr thì
l ch pha g a U và I là
0 = 0 khi ó cos0 = 1 và P =
U.I
=> N u dòng xoay chi u i qua cu n dây ho'c t i n thì
l ch pha gi a U và I là +90
ho'c -90 ,
khi ó cos0 = 0 và P = 0 ( công xu t c a dòng i n xoay chi u khi i qua t i n ho'c cu n dây là = 0 )
=========//=========
9
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Bài 7:
Dòng xoay chi u qua R, C, L
Ch
nghiên c!u: Dòng xoay chi u qua tr thu n, qua t i n, qua cu n dây, khái ni m v dung
kháng c a t i n và c m kháng c a cu n dây, t#ng h p hai dòng i n xoay chi u.
1. Dòng i n xoay chi u i qua i n tr
Dòng i n xoay chi u i qua i n tr thì dòng i n và i n áp cùng pha v i nhau , ngh a là khi i n áp
t%ng c c i thì dòng i n qua tr c$ng t%ng c c i. nh v y dòng xoay chi u có tính ch t nh dòng m t
chi u khi i qua tr thu n.do ó có th áp d ng các công th!c c a dòng m t chi u cho dòng xoay chi u i
qua i n tr
I = U / R hay R = U/I Công th!c nh lu t ohm
P = U.I Công th!c tính công xu t
2 . Dòng i n xoay chi u i qua t i n .
Dòng i n xoay chi u i qua t i n thì dòng
i n s( s m pha h n i n áp 90
* Dòng xoay chi u i qua t s( b t c n l i v i
m t tr kháng g i là Zc, và Zc
c tính b i công
th!c :
Zc = 1/ ( 2 x 3,14 x F x C )
Dòng xoay chi u có
• Trong ó Zc là dung kháng (
n v là Ohm )
dòng i n s m
• F là t n s dòng i n xoay chi u (
n v là Hz)
pha
h n i n áp 90
• C là i n dung c a t
i n ( n v là µ Fara)
Công th!c trên cho th y dung kháng c a t i n t* l ngh ch v i t n s dòng xoay chi u (ngh a là t n
s càng cao càng i qua t d1 dàng) và t* l ngh c v i i n dung c a t ( ngh a là t có i n dung càng
l n thì dòng xoay chi u i qua càng d1 dàng)
=> Dòng m t chi u là dòng có t n s F = 0 do ó Zc = 2 vì v y dòng m t chi u không i qua
ct .
3. Dòng i n xoay chi u i qua cu n dây.
Khi dòng i n xoay chi u i qua cu n dây s( t o ra t tr ng bi n thiên và t tr ng bi n thiên này l i
c m !ng lên chính cu n dây ó m t i n áp c m !ng có chi u ng c l i , do ó cu n dây có xu h ng
ch ng l i dòng i n xoay chi u khi i qua nó, s
ch ng l i này chính là c m kháng c a cu n dây ký
hi u là ZL
ZL = 2 x 3,14 x F x L
• Trong ó ZL là c m kháng (
n v là
Ohm)
• L là h s t c m c a cu n dây (
n v là
Henry) L ph thu c vào s vòng dây qu n
Dòng xoay chi u có dòng i n ch m
và ch t li u lõi .
pha h n i n áp 90
khi i qua cu n dây
• F là t n s dòng i n xoay chi u (
n v là Hz)
T công th!c trên ta th y, c m kháng c a cu n dây t* l thu n v i t n s và h s t c m c a cu n
dây, t n s càng cao thì i qua cu n dây càng khó kh%n => tính ch t này c a cu n dây ng c v i t i n.
=> V i dòng m t chi u thì ZL c a cu n dây = 0 ohm, dó ó dòng m t chi u i qua cu n dây ch/ ch u
tác d ng c a i n tr thu n R mà thôi ( tr thu n c a cu n dây là i n tr o
c b ng )ng h) v n n%ng
), n u tr thu n c a cu n dây khá nh thì dòng m t chi u qua cu n dây s( b o n m ch.
* Dòng i n xoay chi u i qua cu n dây thì dòng i n b ch m pha so v i i n áp 90
ngh a là i n
áp t%ng nhanh h n dòng i n khi qua cu n dây .
10
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
=>> Do tính ch t l ch pha gi a dòng i n và i n áp khi i qua t i n và cu n dây, nên ta không áp
d ng
c nh lu t Ohm vào m ch i n xoay chi u khi có s tham gia c a L và C
c.
=>> V công xu t thì dòng xoay chi u không sinh công khi chúng i qua L và C m'c dù có U > 0 và I
>0.
4. T ng h p hai dòng i n xoay chi u trên cùng m t m ch i n
* Trên cùng m t m ch i n , n u xu t hi n hai dòng i n xoay chi u
cùng pha thì biên
i n áp s( b ng t#ng hai i n áp thành ph n.
Hai dòng i n cùng pha biên
s$ t ng.
* N u trên cùng m t m ch i n , n u xu t hi n hai dòng i n xoay
chi u ng c pha thì biên
i n áp s( b ng hi u hai i n áp thành ph n.
Hai dòng i n ng %c pha, biên
Các
nv
gi m
i n t trong SI
Tên
Ký hi u
%mpe (
n v c b n c a SI) A
culông
C
vôn
il
A
i n tích, i n l
2 −3
J/C = kg·m ·s ·A
2 −3
−1
V/A = kg·m ·s ·A
3
3 −3
i n tr , Tr kháng, i n kháng
−2
3·m
kg·m ·s ·A
fara
F
C/V = kg−1·m−2·A2·s4
i n dung
fara trên mét
F/m
kg−1·m−3·A2·s4
i n môi
o
1/F hay F−1 kg·m2·A−2·s−4
i n tr su t
Elastance??
siêmen
S
3−1 = kg−1·m−2·s3·A2
siêmen trên mét
S/m
kg−1·m−3·s3·A2
Su t d"n i n
weber
Wb
V·s = kg·m2·s−2·A−1
T thông
tesla
T
Wb/m2 = kg·s−2·A−1
M t
%mpe trên mét
A/m
A·m−1
C m !ng t
%mpe trên weber
A/Wb
kg−1·m−2·s2·A2
T tr
henry
H
V·s/A = kg·m2·s−2·A−2 T c m
henry trên mét
H/m
kg·m·s−2·A−2
(Phi th! nguyên)
-
-
d"n i n,
t thông
t th+m
C mt
=========//=========
11
ng
i n th , Hi u i n th
−2
ôm mét
fara ngh ch
ng o
Dòng i n
A·s
V
ôm
Th nguyên
d"n n p
Giáo trình i n t c n b n
Ch
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
ng II: H!"NG D#N S$ D NG %NG H& O
H
Bài 1:
ng d n o b'ng ng h (VOM)
Ch
tìm hi u: Gi i thi u v
nh m gây h ng )ng h).
)ng h) v n n%ng, h
ng d"n o i n áp xoay chi u, các tr
1. Gi i thi u v
ng h v n n ng ( VOM)
)ng h) v n n%ng ( VOM ) là thi t b o không th thi u
c v i b t k- m t k
thu t viên i n t nào, )ng h) v n n%ng có 4 ch!c n%ng chính là o i n tr , o i n
áp DC, o i n áp AC và o dòng i n.
4u i m c a )ng h) là o nhanh, ki m tra
c nhi u lo i linh ki n, th y
c
s phóng n p c a t i n , tuy nhiên )ng h) này có h n ch v
chính xác và có
tr kháng th p kho ng 20K/Vol do vây khi o vào các m ch cho dòng th p chúng b
s t áp.
2. H ng d n o i n áp xoay chi u.
S d ng ng h v n n ng o áp AC
Khi o i n áp xoay chi u ta chuy n
thang o v các thang AC,
thang AC
cao h n i n áp c n o m t n c, Ví d n u
o i n áp AC220V ta thang AC 250V,
n u ta thang th p h n i n áp c n o thì
)ng h) báo k ch kim, n u
thanh quá
cao thì kim báo thi u chính xác.
* Chú ý - chú ý :
Tuy t i không
thang o i n tr
hay thang o dòng i n khi o vào i n áp
xoay chi u => N u nh m ng h s$ b
h&ng ngay l p t"c !
nh m thang o dòng i n, o vào
ngu n AC => s$ h&ng ng h
12
ng h p o
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
nh m thang o i n tr , o vào ngu n AC
=> s$ h&ng các i n tr trong ng h
h
*N u
ng .
thang o áp DC mà o vào ngu)n AC thì kim )ng h) không báo , nh ng )ng h) không nh
thang DC o áp AC )ng h) không lên kim
tuy nhiên )ng h) không h ng
=========//=========
13
Giáo trình i n t c n b n
H
Ch
các tr
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Bài 2:
ng d n o i n áp m t chi u DC
: H ng d"n o i n áp m t chi u DC b ng )ng h) v n n%ng, các tr
ng h p nh m thang o.
1. H ng d n o i n áp m t chi u DC b'ng
Khi o i n áp m t chi u DC, ta
nh chuy n thang o v thang DC,
khi o ta 't que
vào c c d ng
(+) ngu)n, que en vào c c âm (-)
ngu)n,
thang o cao h n i n áp
c n o m t n c. Ví d n u o áp DC
110V ta
thang DC 250V, tr ng
h p thang o th p h n i n áp c n
o => kim báo k ch kim, tr ng h p
thang quá cao => kim báo thi u
chính xác.
ng h v n n ng.
Dùng ng h v n n ng o
i n áp m t chi u DC
* Tr ng h p ( sai thang o :
N u ta
sai thang o, o áp m t
chi u nh ng ta
)ng h) thang
xoay chi u thì )ng h) s( báo sai,
thông th ng giá tr báo sai cao g p
2 l n giá tr th c c a i n áp DC, tuy
nhiên )ng h) c$ng không b h ng .
sai thang o khi o i n áp m t
chi u => báo sai giá tr .
14
ng h p
sai thang o,
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
* Tr ng h p ( nh)m thang o
Chú ý - chú ý : Tuy t i không nh m )ng h) vào thang o dòng i n ho'c thang o i n tr khi ta
o i n áp m t chi u (DC) , n u nh m )ng h) s( b h ng ngay !!
Tr ng h%p nh m thang o dòng i n
khi o i n áp DC => ng h s$ b h&ng !
Tr ng h%p nh m thang o i n tr khi o i n
áp DC => ng h s$ b h&ng các i n tr bên trong!
=========//=========
15
Giáo trình i n t c n b n
H
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Bài 3:
ng d n s d ng thang o i n tr
Các n i dung
c p : Các tác d ng c a thang o i n tr ,
i n tr
ki m tra phóng n p và các h h ng c a t i n.
o ki m tra i n tr than, dùng thang o
1. H ng d n o i n tr và tr kháng.
V i thang o i n tr c a )ng h) v n n%ng ta có th o
c r t nhi u th!.
•
o ki m tra giá tr c a i n tr
•
o ki m tra s thông m ch c a m t o n dây d"n
•
o ki m tra s thông m ch c a m t o n m ch in
•
o ki m tra các cu n dây bi n áp có thông m ch không
•
o ki m tra s phóng n p c a t i n
•
o ki m tra xem t có b dò, b ch p không.
•
o ki m tra tr kháng c a m t m ch i n
•
o ki m tra i t và bóng bán d"n.
*
s d ng
c các thang o này )ng h) ph i
c l&p 2 P n ti u 1,5V bên trong, x d ng các
thang o 1Kohm ho'c 10Kohm ta ph i l&p Pin 9V.
o i n tr :
( o tr s i n tr ta th c hi n
theo các b c sau :
• B c1:
thang )ng h) v
các thang o tr , n u i n tr
nh thì
thang x1 ohm ho'c
x10 ohm, n u i n tr l n thì
thang x1Kohm ho'c
10Kohm. => sau ó ch p hai
que o và ch/nh tri t áo
kim
)ng h) báo v trí 0 ohm.
• B c 2 : Chu+n b o .
• B c 3 : 't que o vào hai
u i n tr ,
c tr s trên
thang o , Giá tr o
c = ch/
s thang o X thang o
Ví d : n u thang x 100 ohm
và ch/ s báo là 27 thì giá tr là
= 100 x 27 = 2700 ohm = 2,7 K
ohm
• B c 4 : N u ta
thang o
quá cao thì kim ch/ lên m t
chút , nh v y
c tr s s(
không chính xác.
• B c 5 : N u ta
thang o
quá th p , kim lên quá nhi u, và c tr s c$ng không chính xác.
• Khi o i n tr ta ch n thang o sao cho kim báo g n v trí gi a v ch ch s s cho
chính
xác cao nh t.
16
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Dùng thang i n tr ( o ki(m tra t i n .
Ta có th dùng thang i n tr
ki m tra
phóng n p và h h ng c a t i n , khi o t i n , n u
là t g m ta dùng thang o x1K ohm ho'c 10K ohm, n u là t hoá ta dùng thang x 1 ohm ho'c x 10 ohm.
Dùng thang x 1K ohm ki m tra t g m
Phép o t g m trên cho ta bi*t :
• T C1 còn t t => kim phóng n p khi ta o
• T C2 b dò => lên kim nh ng không tr v v trí c$
• T C3 b ch p => kim )ng h) lên = 0 ohm và không tr v .
Dùng thang x 10 ohm ki m tra t hoá
. trên là phép o ki m tra các t hoá, t hoá r t ít khi b dò ho'c ch p mà ch y u là b khô ( gi m i n
dung) khi o t hoá
bi t chính xác m!c
h ng c a t ta c n o so sánh v i m t t m i có cùng i n
dung.
• . trên là phép o so sánh hai t hoá cùng i n dung, trong ó t C1 là t m i còn C2 là t c$, ta
th y t C2 có phóng n p y u h n t C1 => ch!ng t t C2 b khô ( gi m i n dung )
• Chú ý khi o t phóng n p, ta ph i o chi u que o vài l n
xem phóng n p.
=========//=========
17
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Bài 4:
o dòng i n - +c ch, s Vol, ampe
H ng d"n cách o dòng i n b ng )ng h) v n n%ng, Cách
áp DC và i n áp AC.
c giá tr
o
c khi o dòng i n, i n
H ng d n o dòng i n b'ng ng h v n n ng.
Cách 1 : Dùng thang o dòng.
o dòng i n b ng )ng h) v n n%ng, ta o )ng h) n i ti p v i t i tiêu th và chú ý là ch/ o
c
dòng i n nh h n giá tr c a thang o cho phép, ta th c hi n theo các b c sau
• B c 1 : 't )ng h) vào thang o dòng cao nh t .
• B c 2: 't que )ng h) n i ti p v i t i, que
v chi u d ng, que en v chi u âm .
• N u kim lên th p quá thì gi m thang o
• N u kim lên k ch kim thì t%ng thang o, n u thang o ã
thang cao nh t thì )ng h) không o
c dòng i n này.
• Ch/ s kim báo s( cho ta bi t giá tr dòng i n .
Cách 2 : Dùng thang o áp DC
Ta có th o dòng i n qua t i b ng cách o s t áp trên i n tr h n dòng m&c n i v i t i, i n áp o
c chia cho giá tr tr h n dòng s( cho bi t giá tr dòng i n, ph ng pháp này có th o
c các dòng
i n l n h n kh n%ng cho phép c a )ng h) và )ng h) c$mg an toàn h n.
Cách +c tr s dòng i n và i n áp khi o nh th* nào ?
* +c giá tr i n áp AC và DC.
Khi o i n áp DC thì ta c giá tr trên v ch ch/ s DCV.A
• N u ta
thang o 250V thì ta c trên v ch có giá tr cao nh t là 250, t ng t
thang 10V thì
c trên v ch có giá tr cao nh t là 10. tr ng h p
thang 1000V nh ng không có v ch nào ghi
cho giá tr 1000 thì c trên v ch giá tr Max = 10, giá tr o
c nhân v i 100 l n
• Khi o i n áp AC thì
c giá tr c$ng t ng t . c trên v ch AC.10V, n u o thang có giá tr
khác thì ta tính theo t* l . Ví d n u thang 250V thì m i ch/ s c a v ch 10 s t ng
ng v i
25V.
• Khi o dòng i n thì
c giá tr t ng t
c giá tr khi o i n áp.
=========//=========
18
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Bài 5:
H!"NG D#N SD %NG H% S& DIGITAL
Ch
: Gi i thi u )ng h) s Digital, u i m và nh c i m, h ng d"n o i n áp DC, áp AC, o
i n tr , o dòng i n, o t n s , o trang thái m ch Logic b ng )ng h) Digital.
1. Gi i thi u v
ng h s DIGITAL.
)ng h) s Digital có m t s u i m so v i )ng h) c khí, ó là
chính xác cao h n, tr kháng
c a )ng h) cao h n do ó không gây s t áp khi o vào dòng i n y u, o
c t n s i n xoay chi u,
tuy nhiên )ng h) này có m t s nh c i m là ch y b ng m ch i n t lên hay h ng, khó nhìn k t qu
trong tr ng h p c n o nhanh, không o
c phóng n p c a t .
19
Giáo trình i n t c n b n
H ng d n s d ng :
* o i n áp m t chi u ( ho-c xoay chi u ).
•
•
•
•
•
*
•
•
•
•
•
*
•
•
•
•
•
*
•
•
•
•
*
•
•
•
•
*
•
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
't ng h vào thang o i n áp DC ho'c AC
que
)ng h) vào l c&m " V5 mA" que en vào l c&m "COM"
B m nút DC/AC ch n thang o là DC n u o áp m t chi u ho'c AC n u o áp xoay chi u.
Xoay chuy n m ch v v trí "V" hãy thang o cao nh t n u ch a bi t rõ i n áp, n u giá tr báo
d ng th p phân thì ta gi m thang o sau.
't thang o vào i n áp c n o và c giá tr trên màn hình LCD c a )ng h).
N u 't ng c que o(v i i n m t chi u) )ng h) s( báo giá tr âm (-)
o dòng i n DC (AC)
Chuy n que # )ng h) v thang mA n u o dòng nh , ho'c 20A n u o dòng l n.
Xoay chuy n m ch v v trí "A"
B m nút DC/AC ch n o dòng m t chi u DC hay xoay chi u AC
't que o n i ti p v i m ch c n o
c giá tr hi n th trên màn hình.
o i n tr
Tr l i v trí dây c&m nh khi o i n áp .
Xoay chuy n m ch v v trí o " 5 ", n u ch a bi t giá tr i n tr thì ch n thang o cao nh t ,
n u k t qu là s th p phân thì ta gi m xu ng.
't que o vào hai u i n tr .
c giá tr trên màn hình.
Ch!c n%ng o i n tr còn có th o s thông m ch, gi s o m t o n dây d"n b ng thang o
tr , n u thông m ch thì )ng h) phát ra ti n kêu
o t)n s
Xoay chuy n m ch v v trí "FREQ" ho'c " Hz"
thang o nh khi o i n áp .
't que o vào các i m c n o
c tr s trên màn hình.
o Logic
o Logic là o vào các m ch s ( Digital) ho'c o các chân l n c a vi x lý, o Logic th c ch t là
o tr ng thái có i n - Ký hi u "1" hay không có i n "0", cách o nh sau:
Xoay chuy n m ch v v trí "LOGIC"
't que
vào v trí c n o que en vào mass.
Màn hình ch/ "6" là báo m!c logic m!c cao, ch/ "7" là báo logic m!c th p
o các ch c n ng khác
)ng h) v n n%ng s Digital còn m t s ch!c n%ng o khác nh
o i t, o t i n, o
Transistor nh ng n u ta o các linh ki n trên, ta lên dùng )ng h) c khí s( cho k t qu t t h n và
o nhanh h n.
20
Giáo trình i n t c n b n
Ch
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
ng III: M.T S& LINH KI/N THÔNG D NG
Bài 1:
i n tr
I. Khái ni m – Cách +c tr s :
N i dung
c p : Khái ni m v i n tr , i n tr trong thi t b i n t , quy c m u Qu c t , Cách
tr s i n tr 4 vòng m u, 5 vòng m u.
--------------------------------------------------------------------------------
c
1. Khái ni m v i n tr .
i n tr là gì ? Ta hi u m t cách n gi n - i n tr là s c n tr dòng i n c a m t v t d"n i n,
n u m t v t d"n i n t t thì i n tr nh , v t d"n i n kém thì i n tr l n, v t cách i n thì i n tr là vô
cùng l n.
i n tr c a dây d n :
i n tr c a dây d"n ph th c vào ch t li u,
dài và ti t di n c a dây.
c tính theo công th!c sau:
R = 8.L / S
• Trong ó 8 là i n tr xu t ph thu c vào ch t li u
• L là chi u dài dây d"n
• S là ti t di n dây d"n
• R là i n tr
n v là Ohm
2. i n tr trong thi*t b i n t .
a) Hình dáng và ký hi u : Trong thi t b i n t i n tr là m t linh ki n quan tr+ng, chúng
c
làm t h p ch t cacbon và kim lo i tu- theo t* l pha tr n mà ng i ta t o ra
c các lo i i n tr có tr
s khác nhau.
Hình d ng c a i n tr trong thi t b
Ký hi u c a i n tr trên các s
i nt .
nguyên lý.
b)
n v c a i n tr
n v i n tr là 5 (Ohm) , K5 , M5
1K5 = 1000 5
1M5 = 1000 K 5 = 1000.000 5
b) Cách ghi tr s c a i n tr
• Các i n tr có kích th c nh
c ghi tr s b ng các v ch m u theo m t quy c chung c a th
gi i.( xem hình trên )
• Các i n tr có kích th c l n h n t 2W tr lên th ng
c ghi tr s tr c ti p trên thân. Ví d
nh các i n tr công xu t, i n tr s!.
•
•
•
Tr s" công xu(t l n , tr s
21
%c ghi tr)c ti p.
Giáo trình i n t c n b n
3. Cách +c tr s
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
i n tr .
M u s&c
en
Nâu
Cam
Vàng
i n tr th
* Cách
•
•
•
•
•
•
•
ng
c tr s
Quy c m)u Qu c t*
Giá tr
M u s&c
0
Xanh lá
1
Xanh l
2
Tím
3
Xám
4
Tr&ng
Nh$ vàng
Nh$ b c
Giá tr
5
6
7
8
9
-1
-2
c ký hi u b ng 4 vòng m u, i n tr chính xác thì ký hi u b ng 5 vòng m u.
i n tr 4 vòng m u :
Vòng s 4 là vòng cu i luôn
luôn có m u nh$ vàng hay nh$
b c, ây là vòng ch/ sai s c a
i n tr , khi c tr s ta b qua
vòng này.
i di n v i vòng cu i là vòng
s 1, ti p theo n vòng s 2, s
3
Vòng s 1 và vòng s 2 là hàng
ch c và hàng n v .
Vòng s 3 là b i s c a c s 10.
Tr s = (vòng 1)(vòng 2) x 10 ( m0 vòng 3)
Có th tính vòng s 3 là s con s không "0" thêm vào
M u nh$ ch/ có vòng sai s ho'c vòng s 3, n u vòng s 3 là nh$ thì s m$ c a c s 10 là s
âm.
22
Giáo trình i n t c n b n
* Cách c tr s i n tr 5 vòng m u : ( i n tr chính xác )
•
•
•
•
•
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Vòng s 5 là vòng cu i
cùng , là vòng ghi sai s ,
tr 5 vòng m u thì m u
sai s có nhi u m u, do
ó gây khó kh%n cho ta
khi xác i nh âu là vòng
cu i cùng, tuy nhiên vòng
cu i luôn có kho ng cách
xa h n m t chút.
i di n vòng cu i là
vòng s 1
T ng t cách c tr s
c a tr 4 vòng m u
nh ng
ây vòng s 4 là
b i s c a c s 10, vòng
s 1, s 2, s 3 l n l t là
hàng tr%m, hàng ch c và
hàng n v .
Tr s = (vòng 1)(vòng 2)(vòng 3) x 10 ( m0 vòng 4)
Có th tính vòng s 4 là s con s không "0" thêm vào
II. Th c hành +c tr s
i n tr
N i dung : Th c hành c tr s i n tr tu- theo ký hi u c a các vòng m u, T ki m tra kh n%ng
tr s c a mình, Các giá tr i n tr thông d ng trên th c t .
1. Th c hành +c tr s i n tr .
Các i n tr khác nhau vòng m u th" 3
• Khi các i n tr khác nhau
vòng m u
th! 3, thì ta th y vòng m u b i s này
th ng thay #i t m u nh$ b c cho n
m u xanh lá , t ng
ng v i i n tr <
1 5 n hàng M5.
Các i n tr có vòng m u s 1 và s 2 thay i .
• . hình trên là các giá tr i n tr ta th ng
g'p trong th c t , khi vòng màu s 3 thay
#i thì các giá tr i n tr trên t%ng gi m
10 l n.
Bài t p - B n hãy oán nhanh tr s tr c khi
áp án xu t hi n, khi nào t t c các tr s mà b n
ã oán úng tr c khi k t qu xu t hi n là ki n
th!c c a b n ph n này ã #n r)i ó !
Bài t p - oán nhanh k t qu tr s
i n tr .
23
c
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
2. Các tr s i n tr thông d ng.
Ta không th ki m
c m t i n tr có tr s b t k-, các nhà s n xu t ch/
a ra kho ng 150 lo i tr
s i n tr thông d ng
i ch linh ki n:
Trên th tr ng, các i n tr thông d ng
c s n xu t v i m t s giá tr nh t nh, giá tr c a i n tr trên th
tr ng là tích c a 10x v i s sau:(x = ...,-2, -1, 1, 2, 3,... ) (x do ng i dùng t ch n cho phù h p)
10 12 15 18 22 27 33 39 47 56 68 82
Giá tr nh nh t cho i n tr bình th ng là 13 , và l n nh t là 22M3.
Ví d : giá tr 10x x 10 là 13, 103, 1003, 1k3,10k3, v i b i s c a 10x x 12 là 1.23, 123, 1203, 1.2k3, 12k3,
t ng t nh v i các s khác.(không có lo i i n tr mà giá tr khác v i nh ng s trên. Ví d : không có i n tr
1153 ho'c 2253)
Cách c giá tr i n tr d i 10003: ví d 2203 (hai tr%m hai m i ôm), 1503 (m t tr%m n%m m i ôm)
Cách c giá tr i n tr trên 1k3: ví d 1k3 (m t kí), 5.6k3 (n%m kí sáu), 1.5k3 (m t kí r 9i)
. vi t nam, i n tr
c bán v i d ng dây, n v mua là 100 con (giá t 2500 vn n 3000 vn)
III. Công xu t i n tr - Bi*n tr
N i dung : Phân lo i i n tr , Công xu t c a i n tr , Bi n tr , Tri t áp.
1. Phân lo i i n tr .
•
i n tr th ng :
i n tr th ng là các i n tr có công xu t nh t 0,125W n 0,5W
•
i n tr công xu t : Là các i n tr có công xu t l n h n t 1W, 2W, 5W, 10W.
•
i n tr s , i n tr nhi t : Là cách g i khác c a các i n tr công xu t , i n tr này có v b c
s!, khi ho t ng chúng to nhi t.
Các i n tr : 2W - 1W - 0,5W - 0,25W
i n tr s" hay tr nhi t
2. Công xu t c a i n tr .
Khi m&c i n tr vào m t o n m ch, b n thân i n tr tiêu th m t công xu t P tính
c theo công
th!c
P = U . I = U2 / R = I2.R
• Theo công th!c trên ta th y, công xu t tiêu th c a
i n tr ph thu c vào dòng i n i qua i n tr
ho'c ph thu c vào i n áp trên hai u i n tr .
• Công xu t tiêu th c a i n tr là hoàn toàn tính
c tr c khi l&p i n tr vào m ch.
• N u em m t i n tr có công xu t danh nh nh
h n công xu t nó s( tiêu th thì i n tr s( b cháy.
• Thông th ng ng i ta l&p i n tr vào m ch có
công xu t danh nh > = 2 l n công xu t mà nó s(
tiêu th .
• . s
) trên cho ta th y : Ngu)n Vcc là 12V, các
i n tr
u có tr s là 1205 nh ng có công xu t
khác nhau, khi các công t&c K1 và K2 óng, các
i n tr
u tiêu th m t công xu t là :
2
P = U / R = (12 x 12) / 120 = 1,2W
• Khi K1 óng, do i n tr có công xu t l n h n công xu t tiêu th , nên i n tr không cháy.
• Khi K2 óng, i n tr có công xu t nh h n công xu t tiêu th , nên i n tr b cháy .
3. Bi*n tr , tri*t áp :
Bi*n tr Là i n tr có th ch/nh thay #i giá tr , có ký hi u là VR chúng có hình d ng nh sau :
24
Giáo trình i n t c n b n
Biên so n: KS. Nguy n Ng c n
Hình d ng bi n tr
Ký hi u trên s
Bi n tr th ng ráp trong máy ph c v cho quá trình s a ch a, cân ch/nh c a k thu t viên, bi n tr có
c u t o nh hình bên d i.
C(u t o c a bi n tr
Tri*t áp : Tri t áp c$ng t ng t bi n tr nh ng có thêm c n ch/nh và th ng b trí phía tr c m't
máy cho ng i s d ng i u ch/nh. Ví d nh - Tri t áp Volume, tri t áp Bass, Treec v.v.. , tri t áp ngh a
là tri t ra m t ph n i n áp t
u vào tu- theo m!c
ch/nh.
Ký hi u tri t áp trên s
Hình d ng tri t áp
nguyên lý.
C(u t o trong tri t áp
25
