Tải bản đầy đủ (.doc) (16 trang)

Một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học môn toán 5 chương trình việt nam mới (VNEN) qua việc sử dụng (các mảnh ghép)

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (121.92 KB, 16 trang )

MỤC LỤC
TT

Nội dung

Trang

1

I. Mở đầu

2

2

1. Lý do chọn đề tài

2

3

2. Mục đích nghiên cứu

3

4

3. Đối tượng nghiên cứu

3


5

4. Phương pháp nghiên cứu

3

6

II. Nội dung

4

7

1. Cơ sở lý luận

4

8

2. Thực trạng

5

2.1. Trong quá trình học toán sự kết hợp giữa cá nhân học sinh
với nhau, giữa nhóm với nhóm (các mảnh ghép) vào giải quyết
một vấn đề tình huống nào đó trong học toán còn nhiều hạn chế
2.2. Việc sử dụng kỹ thuật kết hợp giữa cá nhân học sinh với
nhau, giữa nhóm với nhóm (các mảnh ghép) khi dạy dạng bài:
Hình thành kiến thức mới cũng như dạng bài ôn tập hiệu quả

chưa cao.
9

3. Một số biện pháp áp dụng kĩ thuật kết hợp giữa cá
nhân học sinh với nhau, giữa nhóm với nhóm “các mảnh
ghép” vào môn toán 5
3.1. Hướng dẫn học sinh cách thực hiện kĩ thuật “các
mảnh ghép”

6
6

3.2. Sử dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào dạy bài hình
thành kiến thức mới và dạng bài ôn tập

6

3.2.1. Sử dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào dạy bài
hình thành kiến thức mới

6

3.2.2. Sử dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào dạy bài ôn
tập

10

10

4. Kết quả đạt được


13

11

Phần kết luận, kiến nghị

14

1


I. MỞ ĐẦU
1. Lí do
Mô hình trường học mới khởi nguồn từ Côlômbia từ những năm 19952000 tổ chức theo nguyên tắc lấy học sinh làm trung tâm. Mô hình này vừa kế
thừa những mặt tích cực của mô hình trường học truyền thống, vừa có sự đổi
mới căn bản về mục tiêu đào tạo, nội dung chương trình, tài liệu học tập,
phương pháp dạy - học, cách đánh giá, cách tổ chức quản lí lớp học, cơ sở vật
chất phục vụ cho dạy - học. Điểm nổi bật của mô hình này là đổi mới về các
hoạt động sư phạm, một trong những hoạt động đó là đổi mới về cách thức tổ
chức lớp học.
Học tập theo mô hình trường học mới, học sinh phát huy được “5 tự”: tự
học, tự sáng tạo, tự tin, tự giác và tự chủ. Với phương pháp dạy học mới, học
sinh sẽ trở thành người tự giáo dục một cách tự giác, chủ động, có ý thức. Mô
hình này nâng cao tính hợp tác trong cách làm việc nhóm hoặc nhóm tự quản sẽ
gắn kết các học sinh lại với nhau. Bên cạnh đó, với cách đánh giá kết quả học
tập mới, học sinh sẽ không bị áp lực về điểm số vì giáo viên đánh giá học sinh
qua nhận xét. Thực hiện mô hình trường học mới là mở ra cơ hội gắn kết nhà
trường với các đoàn thể, các giáo viên với phụ huynh...
Trong chương trình dạy học bậc Tiểu học, môn toán giữ một vai trò quan

trọng. Thông qua học toán, học sinh tiểu học thấy được nhiều khái niệm trong
toán học như các số, các phép tính, các đại lượng, các yếu tố hình học..., đều có
nguồn gốc trong cuộc sống hiện thực, trong thực tiễn hoạt động của con người,
thấy được mối quan hệ biện chứng giữa các sự kiện, giữa cái đã cho và cái phải
tìm. Qua việc học toán sẽ rèn luyện cho học sinh năng lực tư duy và những đức
tính của con người mới, có ý thức vượt khó khăn, đức tính cẩn thận, làm việc có
kế hoạch, thói quen xét đoán có căn cứ, thói quen tự kiểm tra kết quả công việc
mình làm và độc lập suy nghĩ, óc sáng tạo giúp học sinh vận dụng các kiến thức,
rèn luyện kĩ năng tính toán, kĩ năng ngôn ngữ. Đồng thời qua việc học toán của
học sinh mà giáo viên có thể dễ dàng phát hiện những ưu điểm, thiếu sót của các
em về kiến thức, kĩ năng, tư duy để giúp học sinh phát huy những mặt được và
khắc phục những mặt thiếu sót. Góp phần bước đầu phát triển năng lực tư duy,
khả năng suy luận hợp lí và diễn đạt chúng (nói và viết) cách phát hiện và cách
giải quyết những vấn đề đơn giản, gần gũi trong cuộc sống; kích thích trí tưởng
tượng; gây hứng thú học tập toán; góp phần hình thành bước đầu phương pháp
tự học và làm việc có kế hoạch khoa học, chủ động, linh hoạt, sáng tạo.
Cũng như các môn học khác, khi dạy học môn Toán ở lớp 5 việc lựa chọn
phương pháp và hình thức tổ chức dạy học để phát huy được tính tích cực, tự
giác tư duy độc lập sáng tạo của mỗi cá nhân học sinh để từ đó các em chủ động
chiếm lĩnh kiến thức là việc làm cần thiết, nhưng để thực hiện được yêu cầu đó
là điều không dễ. Xác định tầm quan trọng cũng như thực tế khi chỉ đạo các
trường thực hiện dạy học môn toán lớp 5 theo mô hình trường học mới, tôi chọn
đề tài “Một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong
dạy học môn Toán 5 chương trình Việt Nam Mới (VNEN) qua việc sử dụng
2


(các mảnh ghép)” với mong muốn đưa ra một số biện pháp nhằm giúp học sinh
phát huy tính tích cực khi dạy học môn toán lớp 5, từ đó giúp học sinh nắm vững
kiến thức nâng cao chất lượng dạy học môn toán lớp 5.

2. Mục đích nghiên cứu
Đưa ra “Một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong
dạy học môn Toán 5 chương trình Việt Nam Mới (VNEN) qua việc sử dụng (các
mảnh ghép) ”.
3. Đối tượng nghiên cứu
Học sinh lớp 5 của 5 trường tiểu học dạy học theo mô hinh trường học
mới huyện Yên Định năm học 2018-2019.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp thực hành
- Phương pháp điều tra
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm dạy và học của GV và học sinh.
- Phương pháp điều tra trên các đối tượng giáo viên và học sinh.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

3


II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
Môn toán ở trường TH là một môn độc lập, chiếm phần lớn thời gian
trong chương trình học của HS. Môn toán có tầm quan trọng to lớn. Nó là bộ
môn khoa học nghiên cứu có hệ thống, phù hợp với hoạt động nhận thức tự
nhiên của con người. Môn toán có khả năng giáo dục rất lớn trong việc rèn luyện
phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận lôgíc, thao tác tư duy cần thiết để
con người phát triển toàn diện, hình thành nhân cách tốt đẹp cho con người lao
động trong thời đại mới.
Dạy học toán ở Tiểu học ngoài việc giúp học sinh thành thạo trong tính
toán còn giúp HS biết cách vận dụng những kiến thức về toán vào các tình

huống thực tiễn đa dạng, phong phú những vấn đề thường gặp trong đời sống.
Chính vì vậy, không thể tồn tại kiểu dạy học thụ động, một chiều mà cần
phải rèn cho HS một tư duy linh hoạt thích nghi với thời đại, muốn vậy người
giáo viên (GV) phải có phương pháp phù hợp làm sao để vừa tạo được không
khí vui tươi, gần gũi vừa phát huy tính tích cực tư duy độc lập, sáng tạo của HS.
Kĩ thuật dạy học là một trong những cách lựa chọn thích hợp.
Kĩ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của của giáo
viên và học sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều
khiển quá trình dạy học. Các kỹ thuật dạy học là những đơn vị nhỏ nhất của
phương pháp dạy học. Có những kỹ thuật dạy học chung, có những kỹ thuật đặc
thù của từng phương pháp dạy học. Ngày nay người ta chú trọng phát triển và sử
dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học như:
Động não, Tia chớp, Bể cá, XYZ, Bản đồ tư duy... Kĩ thuật dạy học tích cực là
những kĩ thuật dạy học có ý nghĩa đặc biệt trong việc phát huy sự tham gia tích
cực của HS vào quá trình dạy học, kích thích tư duy, sự sáng tạo và sự cộng tác
làm việc của HS.
Kĩ thuật “Các mảnh ghép” là hình thức học tập hợp tác kết hợp giữa cá
nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm:
- Giải quyết một nhiệm vụ phức hợp (có nhiều chủ đề)
- Kích thích sự tham gia tích cực của HS:
- Nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác (Không chỉ hoàn
thành nhiệm vụ ở Vòng 1 mà còn phải truyền đạt lại kết quả vòng 1 và hoàn
thành nhiệm vụ ở vòng 2).
Trong những năm gần đây khi chỉ đạo thử nghiệm chương trình dạy học
VNEN qua nghiên cứu tài liệu dự giờ thăm lớp Tôi nhận thấy: Đối với chương
trình này, môn Toán lớp 5 được sắp xếp theo các đề mục trong tài liệu Hướng
dẫn học tương đối hệ thống, kênh hình kênh chữ rõ ràng, màu sắc đẹp. HS được
thực hành nhiều với những phương pháp dạy học mới như: nhóm, cặp đôi…
việc vận dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào là rất phù hợp. HS tiếp thu và thực
hành rất nhanh cho nên hiệu quả dạy học đạt được khá cao.

4


2. Thực trạng
2.1. Trong quá trình học toán sự kết hợp giữa cá nhân học sinh với
nhau, giữa nhóm với nhóm (các mảnh ghép) vào giải quyết một vấn đề tình
huống nào đó trong học toán còn nhiều hạn chế
Qua tìm hiểu dự giờ thăm lớp, tìm hiểu giáo viên học sinh các trường tiểu
học dạy học theo mô hinh trường học mới, tôi nhận thấy đa số giáo viên, học
sinh cứ máy móc rập khuôn theo tài liệu vì trong đó đã có logo cho từng bài.
Nếu như thế sẽ không phát huy được “màu sắc” của bản thân GV, bản thân HS.
Sở dĩ có tình trạng trên là do giáo viên và học sinh chưa biết và hiểu hết tầm
quan trọng của việc ứng dụng các kĩ thuật dạy học tích cực vào dạy học toán....
Vì vậy mà giờ học toán còn thiếu hứng khởi, học sinh còn thụ động trong học
tập, một số học sinh yếu kém còn ngại học toán, đến giờ học toán các em không
hứng thú dẫn đến kết quả học tập không cao.
2.2. Việc sử dụng kỹ thuật kết hợp giữa cá nhân học sinh với nhau,
giữa nhóm với nhóm (các mảnh ghép) khi dạy dạng bài: Hình thành kiến
thức mới cũng như dạng bài ôn tập hiệu quả chưa cao
Việc phân định các dạng bài từ đó có phương pháp hình thức tổ chức dạy
học phù hợp là rất quan trọng. Thực hiện tốt phần việc này sẽ giúp cho các tiết
dạy học toán đạt kết quả tốt hơn.
Từ khi thực hiện dạy học theo mô hình trường học mới Việt Nam, đa số
giáo viên và học sinh các trường tiểu học dạy học theo mô hinh trường học mới
huyện Yên Định đã thay đổi cách dạy, cách học theo hướng tích cực. Giờ học
toán bớt nặng nề và khô khan hơn trước. Một số giáo viên đã biết cách sử dụng,
khai thác các đồ dùng dạy học môn Toán tương đối hiệu quả. Học sinh có hứng
thú học, khơi gợi cho các em lòng yêu thích, ham muốn khám phá... Với chương
trình VNEN, các phòng học được sắp xếp, trang trí lại nên lớp nào cũng khang
trang, sáng sủa, bàn ghế phù hợp với từng lứa tuổi HS, phù hợp với các hoạt

động học đặc trưng của chương trình. Một số học sinh đã biết cách làm việc,
khai thác tài liệu học, bước đầu các em đã có một số kĩ năng như quan sát, và
phân tích đề toán; kĩ năng đọc, phân tích sơ đồ; kĩ năng giải thích; sắp xếp hệ
thống các số liệu... Tài liệu hướng dẫn học môn toán là sách “ba trong một”, nó
vừa là sách giáo viên, vừa là sách học sinh, vừa là sách bài tập do đó tài liệu
dường như là thao tác chung của cả thầy và trò.
Tuy nhiên, không phải GV nào cũng có vốn kiến thức chuyên sâu có trách
nhiệm cao đối với học sinh bởi không có vốn kiến thức chuyên sâu sẽ gặp khó
khăn trong việc giúp học sinh phát hiện, lựa chọn được cách giải các bài toán
hay nhất. Bên cạnh đó một số giáo viên áp dụng các phương pháp, hình thức tổ
chức dạy học môn toán còn khá máy móc, đơn điệu chủ yếu hướng tới việc hoàn
thành mục tiêu bài học, môn học chứ chưa chú ý đến việc học sinh có hứng thú
học hay không dẫn đến hiệu quả mang lại chưa cao. Một số học sinh còn học
một cách thụ động trong khi kiến thức ngày càng nhiều đòi hỏi người học phải
có tư duy độc lập sáng tạo.
5


3. Một số biện pháp áp dụng kĩ thuật kết hợp giữa cá nhân học sinh
với nhau, giữa nhóm với nhóm “các mảnh ghép” vào môn toán 5
3.1. Hướng dẫn học sinh cách thực hiện kĩ thuật “các mảnh ghép”
Trước hết giáo viên phải giải thích cho học sinh hiểu về kĩ thuật mà mình
áp dụng. Đó là một kĩ thuật trong dạy học mang tính hợp tác, kết hợp giữa cá
nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm giải quyết một nhiệm vụ phức hợp,
lôi kéo sự tham gia tích cực cũng như nâng cao vai trò cá nhân trong quá trình
hợp tác.
Áp dụng kĩ thuật này mỗi bạn sẽ là 1 “chuyên gia” trong 1 lĩnh vực để
giải thích cho các bạn khác trong nhóm “các mảnh ghép” hiểu về lĩnh vực mà
mình được phân công tìm hiểu.
Cách tiến hành kĩ thuật “các mảnh ghép” như sau:

Vòng 1: Nhóm chuyên gia:
+ Hoạt động theo nhóm 3 đến 8 người
+ Mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ [Ví dụ : nhóm 1: nhiệm vụ A; nhóm
2: nhiệm vụ B, nhóm 3: nhiệm vụ C, … (có thể có nhóm cùng nhiệm vụ)].
+ Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút, suy nghĩ về câu
hỏi, chủ đề và ghi lại những ý kiến của mình.
+ Khi thảo luận nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên trong từng nhóm đều
trả lời được tất cả các câu hỏi trong nhiệm vụ được giao và trở thành “chuyên
gia” của lĩnh vực đã tìm hiểu và có khả năng trình bày lại câu trả lời của nhóm ở
vòng 2.
Vòng 2: Nhóm các mảnh ghép
+ Hình thành nhóm 3 đến 6 người mới (1 – 2 người từ nhóm 1, 1 – 2
người từ nhóm 2, 1 – 2 người từ nhóm 3…).
+ Các câu trả lời và thông tin của vòng 1 được các thành viên trong nhóm
mới chia sẻ đầy đủ với nhau.
+ Khi mọi thành viên trong nhóm mới đều hiểu được tất cả nội dung ở
vòng 1 thì nhiệm vụ mới sẽ được giao cho các nhóm để giải quyết.
+ Các nhóm mới thực hiện nhiệm vụ, trình bày và chia sẻ kết quả.
Kĩ thuật này áp dụng cho hoạt động nhóm với nhiều chủ đề nhỏ trong tiết
học, học sinh được chia nhóm ở vòng 1 (chuyên gia) cùng nghiên cứu một chủ
đề. Phiếu học tập mỗi chủ đề nên sử dụng trên giấy cùng màu có đánh số 1,2,…,
n. Sau khi các nhóm ở vòng 1 hoàn tất công việc giáo viên hình thành nhóm
mới (mảnh ghép) theo số đã đánh, có thể có nhiều số trong 1 nhóm mới. Bước
này phải tiến hành một cách cẩn thận tránh làm cho học sinh ghép nhầm nhóm.
3.2. Sử dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào dạy bài hình thành kiến
thức mới và dạng bài ôn tập
6


3.2.1. Sử dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào dạy bài hình thành kiến

thức mới
Khi dạy kiến thức mới có nhiều cách khác nhau nhưng chung lại một mục
tiêu là hình thành cho HS khái niệm mới, kiến thức mới. Với môn toán hình
thành kiến thức mới rất quan trọng vì đó là những “viên gạch” xây nên “tòa
tháp” kiến thức của nhân loại. Để đạt hiệu quả cao thì cách tổ chức của GV
quyết định đến sự thành công của tiết dạy và còn tạo cho HS luôn tích cực, năng
động và có thói quen chủ động trong học tập. Sử dụng kĩ thuật “các mảnh ghép”
vào dạy kiến thức mới tôi nhận thấy giờ học nhẹ nhàng hơn, không khí lớp sôi
nổi từ đó mang lại hiệu quả cao. HS dần nâng khả năng học tập hợp tác nhóm và
kĩ năng học tập độc lập, đồng thời các em cũng thấy được vai trò của mình trong
kết quả học tập của nhóm lớp.
Ví dụ 1. Bài 56: Diện tích hình tam giác
1. Mục tiêu:
Em biết:
- Tính diện tích hình tam giác.
- Tính diện tích hình tam giác vuông khi biết độ dài của hai cạnh góc vuông.
2. Cách tiến hành
a. Chia lớp thành 6 nhóm, mỗi nhóm từ 4 - 6 bạn (tùy theo số lượng học
sinh mỗi lớp)
b. Vòng 1: Nhóm chuyên sâu
Bước 1: Thành lập nhóm chuyên sâu, mỗi nhóm đánh số từ 1-6
Bước 2: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm thông qua phiếu học tập. GV giao
phiếu sau khi các nhóm đã ổn định vị trí và nhân sự của nhóm mình.
Bước 3: Cách thực hiện:
Thời gian thực hiện là 5 phút (GV giúp đỡ theo yêu cầu của HS)
Nhóm 1 thực hiện phiếu số 1, nhóm 2 thực hiện phiếu số 2, nhóm 3 thực
hiện phiếu số 3, nhóm 4 thực hiện phiếu số 4, nhóm 5 thực hiện phiếu số 5,
nhóm 6 thực hiện phiếu số 6.
Phiếu số 1,2,3 có nội dung là: Lấy 2 tờ giấy hình tam giác nhọn bằng
nhau. Em hãy cắt ghép thành một hình chữ nhật. So sánh diện tích hình chữ nhật

vừa ghép với diện tích hai hình tam giác ban đầu?
Phiếu số 4,5,6 có nội dung là: Lấy 2 tờ giấy hình tam giác vuông bằng
nhau. Em hãy cắt ghép thành một hình chữ nhật. So sánh diện tích hình chữ nhật
vừa ghép với diện tích hai hình tam giác ban đầu?
Yêu cầu mỗi thành viên trong nhóm thực hiện yêu cầu trong phiếu 1 lần
* Lưu ý: Số lượng mảnh ghép không quá lớn để đảm bảo các thành viên
có thể truyền đạt kiến thức cho nhau.
7


* Khi thực hiện như trên các nhóm đã đạt được tối thiểu theo yêu cầu cơ
bản (chuẩn) sau:
- Nhóm 1, nhóm 2, nhóm 3 đã đạt được: Cắt được 1 hình tam giác thành 2 hình
tam giác nhỏ hơn theo chiều cao của tam giác đó. Ghép lại được 1 hình chữ nhật và
nhận xét diện tích hình chữ nhật bằng tổng diện tích 2 hình tam giác ban đầu.
- Nhóm 4, nhóm 5, nhóm 6 đã đạt được: Ghép 2 tam giác vuông thành 1
hình chữ nhật nhận xét diện tích hình chữ nhật bằng tổng diện tích 2 hình tam
giác ban đầu.
Như vậy khi hoàn thành Vòng 1 phải đảm bảo mỗi thành viên trong nhóm
nắm chắc nội dung nhóm mình được giao nhiệm vụ để trình bày trong nhóm mới
(Vòng 2). Vai trò cá nhân không chỉ là hoàn thành nhiệm vụ mà còn truyền đạt
lại kết quả và thực hiện tiếp ở mức độ cao hơn.
c. Vòng 2: Nhóm mảnh ghép:
Bước 1: Thành lập nhóm mảnh ghép
- Những HS cùng số thứ tự ở 6 nhóm trong vòng chuyên sâu sẽ lập một
nhóm. Tên nhóm mới là:
Nhóm mảnh ghép 1 (gồm những HS có số thứ tự là 1)
Nhóm mảnh ghép 2 (gồm những HS có số thứ tự là 2)
Nhóm mảnh ghép 3 (gồm những HS có số thứ tự là 3)
Nhóm mảnh ghép 4 (gồm những HS có số thứ tự là 4)

Nhóm mảnh ghép 5 (gồm những HS có số thứ tự là 5)
Nhóm mảnh ghép 6 (gồm những HS có số thứ tự là 6)
Tùy theo số lượng học sinh mỗi lớp để phân số lượng thành viên của mỗi
nhóm ví dụ các nhóm 1,2,3,4 mỗi nhóm có 6 thành viên, nhóm 5, 6 mỗi nhóm
có 4 thành viên.
Bước 2: Trao đổi thông tin:
Từng thành viên trong nhóm mới sẽ trao đổi kết quả thu được của mình
trong vòng chuyên sâu cho các thành viên trong nhóm mới cùng biết, sau đó sẽ
cùng thảo luận để cùng nhau thực hiện nhiệm vụ mới. Thời gian trao đổi 4 phút.
Bước 3: Giao nhiệm vụ mới cho nhóm mảnh ghép
Nhiệm vụ chung của nhóm mảnh ghép là trả lời câu hỏi:
+ Dựa vào hình vừa ghép, hãy tính diện tích hình tam giác?
+ Đối với tam giác vuông có cách tính nào khác không?
- Thời gian thảo luận các nhóm mảnh ghép là 5 phút.
Bước 4: Trình bày kết quả:
- Đại diện 1 số thành viên của nhóm “các mảnh ghép” trình bày kết quả.
8


- Các nhóm khác có ý kiến nhận xét, bổ sung.
- HS kết luận:
+ Muốn tính diện tích hình tam giác ta lấy độ dài đáy nhân với chiều cao
(cùng đơn vị đo) rồi chia cho 2;
+ Đối với tam giác vuông, muốn tính diện tích ta lấy độ dài 2 cạnh góc
vuông nhân với nhau (cùng đơn vị đo) rồi chia cho 2- (GV bổ sung nếu cần).
Tóm lại: Qua hoạt động nhóm ở nhóm mảnh ghép với 4 bước tôi nhận
thấy các em rất tích cực bởi bản thân đã hiểu rõ vấn đề của mình ở vòng 1, các
em tự tin trình bày ý kiến của mình, trao đổi bổ sung cho nhau, cùng nhau hoàn
thành tốt nhiệm vụ ở vòng 2.
Ví dụ 2. Bài 69: Diện tích xung quanh và diện tích toàn phần của hình

hộp chữ nhật
1. Mục tiêu:
Em biết tính diện tích xung quanh và diện tích toàn phần của hình hộp
chữ nhật.
2. Cách tiến hành:
a. Chia nhóm
b. Vòng 1: Nhóm chuyên sâu
Bước 1: Thành lập nhóm chuyên sâu, mỗi nhóm đánh số từ 1-6, đối với
bài bày nên chia nhóm theo trình độ HS: Nhóm 1,2 ở mức độ 1 (thấp); nhóm 3,4
ở mức độ 2 (trung bình); nhóm 5,6 ở mức độ 3(khá, giỏi)
Bước 2: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm thông qua phiếu học tập
GV yêu cầu mỗi nhóm chuẩn bị 1 hộp bằng bìa dạng hình hộp chữ nhật,
đánh số lần lượt từ 1 đến 6 vào các mặt. Quy ước các mặt 1,2 là mặt đáy.
Phiếu số 1,2 có nội dung là: Đo các kích thước của hộp bìa, những mặt
nào có diện tích bằng nhau?
Phiếu số 3, 4 có nội dung là: Đo các kích thước của hộp bìa, tính tổng
diện tích 4 mặt bên của hộp bìa?
Phiếu số 5, 6 có nội dung là: Đo các kích thước của hộp bìa, tính tổng
diện tích tất cả các mặt của hộp bìa?
Bước 3: Cách thực hiện:
Thời gian thực hiện là 8 phút (GV giúp đỡ theo yêu cầu của HS)
Nhóm 1 thực hiện phiếu số 1, nhóm 2 thực hiện phiếu số 2, nhóm 3 thực
hiện phiếu số 3, nhóm 4 thực hiện phiếu số 4, nhóm 5 thực hiện phiếu số 5,
nhóm 6 thực hiện phiếu số 6.
* Khi thực hiện nhiệm vụ như trên các nhóm đã đạt được tối thiểu theo
yêu cầu cơ bản (chuẩn) sau:
9


- Nhóm 1, nhóm 2 đã đạt được: đo kích thước hộp bìa và chỉ ra mặt 1 có

cùng diện tích với mặt 2, mặt 3 có cùng diện tích với mặt 5, mặt 4 có cùng diện
tích với mặt 6.
- Nhóm 3, nhóm 4 đã đạt được: Tổng diện tích 4 mặt bên bằng diện tích
mặt 3+ diện tích mặt 4+ diện tích mặt 5+ diện tích mặt 6. (gợi ý để HS tính tổng
4 mặt bằng cách tính tổng 2 mặt: mặt 3 và 4 rồi nhân với 2)
- Nhóm 5, nhóm 6 đã đạt được: Tổng diện tích 6 mặt bên bằng diện tích
mặt 3+ diện tích mặt 4+ diện tích mặt 5+ diện tích mặt 6 + diện tích mặt 1+ diện
tích mặt 2 (gợi ý để HS tính tổng 6 mặt bằng cách tính tổng 3 mặt : mặt 1, mặt
3 và 4 rồi nhân với 2)
c. Vòng 2: Nhóm mảnh ghép:
Bước 1: Thành lập nhóm mảnh ghép
Bước 2: Trao đổi thông tin:
Từng thành viên trong nhóm mới sẽ trao đổi kết quả thu được của mình
trong vòng chuyên sâu cho các thành viên trong nhóm mới cùng biết, sau đó sẽ
thảo luận để cùng nhau thực hiện nhiệm vụ mới.
Thời gian trao đổi là 4 phút
Bước 3: Giao nhiệm vụ mới cho nhóm mảnh ghép
Nhiệm vụ chung của nhóm mảnh ghép là trả lời câu hỏi:
+ Muốn tính diện tích xung quanh hình hộp chữ nhật ta làm thế nào?
+ Muốn tính diện tích toàn phần hình hộp chữ nhật ta làm thế nào?
Bước 4: Trình bày kết quả:
- Đại diện 1 số thành viên của nhóm “các mảnh ghép” trình bày kết quả
- Các nhóm khác có ý kiến nhận xét, bổ sung
- HS kết luận:
+ Muốn tính diện tích xung quanh hình hộp chữ nhật ta lấy chu vi mặt đáy
nhân với chiều cao (cùng đơn vị đo).
+ Muốn tính diện tích toàn phần hình hộp chữ nhật ta lấy diện tích xung
quanh rồi cộng với diện tích hai mặt đáy.
Như vậy, để sử dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào dạy các bài hình
thành kiến thức mới, GV cần chọn kiến thức phù hợp, thiết kế các phiếu học tập

sao cho nội dung các phiếu là những mảnh ghép rõ ràng khi ghép lại sẽ được
kiến thức mới của bài.
3.2.2. Sử dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào dạy bài ôn tập
Trong các bài ôn tập kiến thức, việc HS giải quyết hết các yêu cầu là khó
khăn đối với HS có khả năng tiếp thu hạn chế. Vì vậy, để lôi cuốn các em ở đối
tượng này vào giờ học và còn học một cách say sưa đòi hỏi người GV phải tạo
10


được không khí lớp học sôi nổi, lôi cuốn các em tham gia bằng những nhiệm vụ
vừa sức. Áp dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào các tiết ôn tập, với mục đích
chia nhỏ và giảm độ khó của các bài tập tổng hợp để đảm bảo tất cả các HS đều
hiều, làm được nhiệm vụ của mình.
Ví dụ. Bài 38: Em ôn lại những gì đã học
1. Mục tiêu:
Em biết:
- Nhân một số thập phân với một số thập phân
- Sử dụng tính chất kết hợp của phép nhân các số thập phân trong thực
hành tính.
2. Cách tiến hành:
Bước 1: Thành lập nhóm chuyên sâu, mỗi nhóm đánh số từ 1-6, phân chia
đồng đều về trình độ HS
Bước 2: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm thông qua phiếu học tập
Phiếu số 1,2:
a.Tính rồi so sánh giá trị của (a x b) x c và a x (b x c)
a
2,5

b
3,1


c
0,6

(a x b) x c

a x (b x c)

b. Đây là tính chất gì của phép nhân?
Phiếu số 3, 4:
a. Tính rồi so sánh giá trị của (a x b) x c và a x (b x c)
a
1,6

b
4

c
2,5

(a x b) x c

a x (b x c)

b. Đây là tính chất gì của phép nhân?
Phiếu số 5, 6:
a. Tính rồi so sánh giá trị của (a x b) x c và a x (b x c)
a
b
c

(a x b) x c
4,8
2,5
1,3

a x (b x c)

b. Đây là tính chất gì của phép nhân?
Bước 3: Cách thực hiện:
- Thời gian thực hiện cho mỗi nhóm là 7 phút
- GV trợ giúp các nhóm (nếu cần)
- Sau thời gian hoạt động, các nhóm hoàn thành xong nhiệm vụ, GV cho
HS chuyển sang vòng 2
* Khi thực hiện như trên các nhóm đã đạt được tối thiểu theo yêu cầu cơ
bản (chuẩn) sau:
11


- Nhóm 1, nhóm 2 đã đạt được:
a. Tính rồi so sánh giá trị của hai biểu thức là bằng nhau
b. Đây là tính chất kết hợp của phép nhân
- Nhóm 3, nhóm 4 đã đạt được:
a. Tính rồi so sánh giá trị của hai biểu thức là bằng nhau
b. Đây là tính chất kết hợp của phép nhân
- Nhóm 5, nhóm 6 đã đạt được:
a. Tính rồi so sánh giá trị của hai biểu thức là bằng nhau
b. Đây là tính chất kết hợp của phép nhân
c. Vòng 2: Nhóm mảnh ghép:
Bước 1: Thành lập nhóm mảnh ghép: Mỗi nhóm gồm 6 (hoặc 4) thành
viên, mỗi thành viên lần lượt ở các nhóm chuyên sâu ở vòng 1

Bước 2: Trao đổi thông tin: Từng thành viên trong nhóm mới sẽ trao đổi
kết quả thu được của mình trong vòng chuyên sâu cho các thành viên trong
nhóm mới cùng biết, sau đó sẽ cùng thảo luận để cùng nhau thực hiện nhiệm vụ
mới.
Thời gian trao đổi là 4 phút
Bước 3: Giao nhiệm vụ mới cho nhóm mảnh ghép
Nhiệm vụ chung của nhóm mảnh ghép là trả lời câu hỏi:
+ Phát biểu tính chất kết hợp của phép nhân các số thập phân
+ Vận dụng giải các bài toán sau: Tính bằng cách thuận tiện nhất:
9,65 x 0,4 x 2,5

7,38 x 1,25 x 80

0,25 x 40 x 9,84

0,4 x 0,5 x 64,2

Bước 4: Trình bày kết quả:
- Đại diện 1 số thành viên của nhóm “các mảnh ghép” trình bày kết quả
- Các nhóm khác có ý kiến nhận xét, bổ sung
- HS kết luận
* Sau khi thực hiện, nhóm các mảnh ghép đã có được kiến thức trong bài
ôn tập là:
+ Phép nhân các số thập phân có tính chất kết hợp: Khi nhân một tích hai
số với số thứ ba, ta có thể nhân số thứ nhất với tích của hai số còn lại.
(a x b) x c = a x (b x c)
+ Các bài toán vận dụng tính chất kết hợp của phép nhân các số thập
phân:
9,65 x 0,4 x 2,5


7,38 x 1,25 x 80
12


= 9, 65 x (0,4 x 2,5)

= 7, 38 x (1,25 x 80)

= 9,65 x 1 = 9,65

= 7,38 x 100 = 738

0,25 x 40 x 9,84

0,4 x 0,5 x 64,2

= (0,25 x 40) x 9,84

= (0,4 x 0,5) x 64,2

= 10 x 9,84 = 98,4

= 0,2 x 64,2 = 12,84

* Lưu ý khi thực hiện hoạt động ở nhóm mảnh ghép cần:
- Đảm bảo những thông tin từ các mảnh ghép lại với nhau có thể hiểu
được bức tranh toàn cảnh của một vấn đề, là cơ sở để giải quyết nhiệm vụ phức
hợp ở vòng 2.
- Đặc điểm nhiệm vụ ở vòng 2 là một nhiệm vụ phức hợp chỉ có thể giải
quyết được trên cơ sở nắm vững những kiến thức đã có ở vòng 1. Do đó, cần xác

định rõ các yếu tố cần thiết: về kiến thức, về kĩ năng, đồ dùng…để hỗ trợ giải
quyết nhiệm vụ.
- Nhằm nâng cao hiệu quả giờ dạy GV nên kết hợp nhiều phương pháp,
thậm chí nhiều kĩ thuật trong cùng một bài mới đạt hiệu quả cao.
4. Kết quả
Sau khi thực hiện đề tài ở các đơn vị thực hiện dạy học theo mô hình
trường học mới tôi thu được kết quả:
- HS đã biết cách thức thực hiện khi GV sử dụng kĩ thuật “các mảnh ghép”.
Vòng 1: Nhóm chuyên gia:
Lớp được chia thành 6 nhóm (4 nhóm 6 và 2 nhóm 4) theo kiểu 1 (chia đồng đều
về kiến thức) hay kiểu 2 (chia theo trình độ HS).
Sau khi nhận nhiệm vụ, mỗi cá nhân làm nhiệm vụ của mình độc lập, sau
đó trao đổi trong nhóm và đảm bảo bản thân đã hiểu rõ vấn đề, có thể làm
chuyên gia của lĩnh vực đó trong vòng 2.
Vòng 2: Nhóm các mảnh ghép:
HS biết hình thành nhóm mới bằng cách ghép nhóm với những bạn có số
thứ tự ghi trên phiếu giống mình
Các câu hỏi và câu trả lời của vòng 1 được các thành viên chia sẻ đầy đủ
cho nhau nghe.
Mọi thành viên trong nhóm mới đã hiểu được tất cả các nội dung ở vòng 1
và nhận nhiệm vụ mới ở vòng 2.
Các nhóm thực hiện nhiệm vụ, trình bày và chia sẻ kết quả.
- Ngoài ra, Tôi còn nhận thấy trong các tiết áp dụng kĩ thuật này giờ học
rất vui vẻ. Hầu hết các em nắm vững kiến thức và thực hành tốt những bài tập
tiếp theo. Trong giờ, học sinh tích cực tìm hiểu, thực hiện nhiệm vụ của mình và
thấy có công của mình trong nhiệm vụ của cả nhóm. Rõ ràng, học sinh đang
13


chuyển từ học tập thụ động sang chủ động chiếm lĩnh tri thức mới với tâm thế

hào hứng, nhiệt tình.
Từng đối tượng học sinh cũng có những tiến bộ khác nhau: Những HS
tiếp thu tốt ngày càng tự tin, có trách nhiệm cao trong học tập còn những học
sinh lười suy nghĩ trở nên tích cực hơn bởi đặt các bạn ấy vào hoàn cảnh phải
suy nghĩ, hợp tác, chia sẻ để hoàn thành nhiệm vụ của mình.
Nhờ áp dụng đề tài, qua khảo sát Tôi thấy năm học này học sinh làm bài
rất nhanh, đúng, trình bày rõ ràng, chứng tỏ các em nắm chắc kiến thức, hiểu sâu
sắc dạng bài. Số bài kiểm tra điểm từ 5-6 giảm, điểm dưới 5 không còn, điểm từ
9-10 tăng
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Trong dạy học toán 5 nói riêng và dạy học toán nói chung, bất kì người
GV nào cũng mong muốn lượng kiến thức mà các em đón nhận phải đầy đủ
nhưng lại thật thoải mái. Việc áp dụng kĩ thuật “các mảnh ghép” vào dạy học kết
hợp với các phương pháp dạy học khác sẽ đem lại nhiều lợi ích, đáp ứng mục
tiêu dạy học và mong muốn của GV.
Trong quá trình áp dụng kĩ thuật, tôi rút ra một số kết luận sau:
- GV phải nắm vững mục tiêu, kiến thức của từng loại bài học (hình thành
kiến thức mới hay ôn tập) để áp dụng kĩ thuật cho hiệu quả.
- Không hẳn áp dụng kĩ thuật này cho toàn bài mà có thể áp dụng cho 1
hoặc 1 số hoạt động trong bài.
- Khi đã lựa chọn kĩ thuật thì cần:
+ Quan sát HS để đảm bảo em nào cũng hiểu và độc lập thực hiện được
nhiệm vụ của mình trong phiếu (có thể giúp đỡ những HS cần);
+ Tổ chức để các em có thể phối hợp trong nhóm để hoạt động nhóm có
hiệu quả hơn;
+ Nếu nhóm nào hoàn thành nhanh, chính xác có thể khuyến khích HS
(hoặc GV) tự đưa ra một vấn đề liên quan hoặc mở rộng để làm sâu sắc thêm
chủ đề thảo luận;
+ Kĩ thuật chỉ phát huy hết tác dụng của nó nếu như tất cả các HS đều có cơ hội

phát biểu ý kiến, đều tham gia vào nội dung bài (một vấn đề mà GV đưa ra);
+ Thời gian thực hiện từng vòng cũng phải linh hoạt, GV phải cân nhắc kĩ
tùy vào lượng kiến thức trong bài hoặc vị trí của hoạt động đó trong tiết;
+ Đồ dùng cần phải chuẩn bị chu đáo: máy chiếu, bảng biểu, bảng phụ,
bìa... khuyến khích HS cùng chuẩn bị để nâng cao trách nhiệm cũng như tạo tinh
thần tốt cho tiết học;

14


+ Khi hình thành nhóm theo yêu cầu cần phân công rõ ràng nhiệm vụ
chung của các thành viên trong nhóm: nhóm trưởng, thư kí, đặt các câu hỏi phản
biện, liên hệ xin trợ giúp, liên hệ trao đổi....
2. Kiến nghị
- Đối với giáo viên
+ Không ngừng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, lấy
học sinh làm trung tâm.
+ Đầu tư nhiều hơn nữa thời gian trong việc nghiên cứu từng bài dạy, lựa
chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, nên áp dụng kĩ thuật “các mảnh
ghép” cho nhiều môn học khác nhau.
+ GV nên tự trang bị cho mình một hệ thống tri thức khoa học đầy đủ có
liên quan đến Toán học.
- Đối với các cấp quản lý giáo dục
+ Nên tạo điều kiện cho GV các trường, cụm giao lưu, sinh hoạt chuyên
môn với nhau từ đó giúp giáo viên có cơ hội học tập, trao đổi kinh nghiệm.
+ Các cấp quản lý giáo dục nên động viên, khuyến khích những giáo viên
có sáng kiến, đề tài mang tính sáng tạo để kịp thời phổ biến nội dung kinh
nghiệm rộng rãi, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
Trên đây là một vài kinh nghiệm của bản thân, trong dạy học môn toán
lớp 5 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học môn Toán 5

chương trình Việt Nam Mới (VNEN) qua việc sử dụng “các mảnh ghép”. Rất
mong được sự quan tâm, góp ý của bạn bè đồng nghiệp giúp cho việc dạy toán
Lớp 5 đạt hiệu quả cao hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Yên Định, ngày 15 tháng 3 năm 2019
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.

Nguyễn Thị Thanh

15


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nghị quyết số 29- NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của BCH Trung
ương khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo.
2. Bộ GD&ĐT (2010), Dạy và học tích cực - Một số phương pháp và kĩ
thuật dạy học, NXB Đại học Sư phạm.
3. Vụ Giáo dục Tiểu học (2013) Hướng dẫn học Toán 5- Sách thử nghiệm,
NXB Giáo dục
4. Một số tài liệu toán học liên quan đến chương trình toán 5
5. Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học.

16




×