Khung PPCT sinh học THCS

Bộ giáo dục và đào tạo
Tài liệu
Phân phối ch−ơng trình THCS
môn sinh học
(Dùng cho các cơ quan quản lí giáo dục và giáo viên, áp dụng từ năm học 2008-2009)
A. HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG KHUNG
PHÂN PHỐI CHƯƠNG TRèNH THCS
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG
Khung Phõn phối chương trỡnh (KPPCT) này ỏp dụng cho cấp THCS từ năm học 2008-2009, gồm 2 phần:
(A) Hướng dẫn sử dụng PPCT; (B) Khung PPCT.
1. Về Khung phõn phối chương trỡnh
Khung PPCT quy định thời lượng dạy học cho từng phần của chương trỡnh (chương, phần, bài học,
mụđun, chủ đề,...), trong đú cú thời lượng dành cho luyện tập, bài tập, ụn tập, thớ nghiệm, thực hành và thời
lượng tiến hành kiểm tra định kỡ tương ứng với cỏc phần đú. Thời lượng quy định tại KPPCT ỏp dụng trong
trường hợp học 1 buổi/ngày (thời lượng dành cho kiểm tra là khụng thay đổi, thời lượng dành cho cỏc hoạt động
khỏc là quy định tối thiểu). Tiến độ thực hiện chương trỡnh khi kết thỳc học kỡ I và kết thỳc năm học được quy
định thống nhất cho tất cả cỏc trường THCS trong cả nước. Căn cứ Khung PPCT này, cỏc Sở GDĐT cụ thể hoỏ
thành PPCT chi tiết cho từng bài của mụn học và hoạt động giỏo dục, bao gồm cả dạy học tự chọn cho phự hợp
với địa phương, ỏp dụng chung cho cỏc trường THCS thuộc quyền quản lớ. Cỏc trường THCS cú điều kiện bố
trớ giỏo viờn và kinh phớ chi trả giờ dạy vượt định mức quy định (trong đú cú cỏc trường học nhiều hơn 6
buổi/tuần), cú thể chủ động đề nghị Phũng GDĐT trỡnh Sở GDĐT phờ chuẩn việc điều chỉnh PPCT tăng thời
lượng dạy học cho phự hợp (lónh đạo Sở phờ duyệt, kớ tờn, đúng dấu).
2. Về Phõn phối chương trỡnh dạy học tự chọn a)
Thời lượng và cỏch tổ chức dạy học tự chọn
Thời lượng dạy học tự chọn của cỏc lớp cấp THCS trong Kế hoạch giỏo dục là 2 tiết/tuần, dạy học chung
cho cả lớp (cỏc trường tự chủ về kinh phớ cú thể chia lớp thành nhúm nhỏ hơn nhưng vẫn phải theo kế hoạch
chung của cả lớp).
Việc sử dụng thời lượng dạy học tự chọn THCS theo 1 trong 2 cỏch sau đõy :
Cỏch 1: Chọn 1 trong 3 mụn học, hoạt động giỏo dục: Tin học, Ngoại ngữ 2, Nghề phổ thụng (trong đú
Ngoại ngữ 2 cú thể bố trớ vào 2 tiết dạy học tự chọn này hoặc bố trớ ngoài thời lượng dạy học 6 buổi/tuần).
Cỏch 2: Dạy học cỏc chủ đề tự chọn nõng cao, bỏm sỏt (CĐNC, CĐBS).

− Dạy học CĐNC là để khai thỏc sõu hơn chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trỡnh, bổ sung kiến thức,
bồi dưỡng năng lực tư duy với mức phự hợp với trỡnh độ tiếp thu của học sinh.
Cỏc Sở GDĐT tổ chức biờn soạn, thẩm định tài liệu CĐNC (trong đú cú cỏc tài liệu Lịch sử, Địa lớ, Văn
học địa phương), dựng cho cấp THCS theo hướng dẫn của Bộ GDĐT (tài liệu CĐNC sử dụng cho cả giỏo viờn
và học sinh như SGK) và quy định cụ thể PPCT dạy học cỏc CĐNC cho phự hợp với mạch kiến thức của mụn
học đú. Cỏc Phũng GDĐT đụn đốc, kiểm tra việc thực hiện PPCT dạy học cỏc CĐNC.
− Dạy học cỏc CĐBS là để ụn tập, hệ thống húa, khắc sõu kiến thức, kĩ năng (khụng bổ sung kiến thức nõng
cao mới). Trong điều kiện chưa ban hành được tài liệu CĐNC, cần dành thời lượng dạy học tự chọn để thực
hiện CĐBS nhằm ụn tập, hệ thống húa, khắc sõu kiến thức, kĩ năng cho học sinh. Hiệu trưởng cỏc trường
THCS chủ động lập Kế hoạch dạy học cỏc CĐBS (chọn mụn học, ấn định số tiết/tuần cho từng mụn, tờn bài
dạy) cho từng lớp, ổn định trong từng học kỡ trờn cơ sở đề nghị của cỏc tổ trưởng chuyờn mụn và giỏo viờn
chủ nhiệm lớp. Giỏo viờn chuẩn bị kế hoạch bài dạy (giỏo ỏn) CĐBS với sự hỗ trợ của tổ chuyờn mụn.
b) Kiểm tra, đỏnh giỏ kết quả dạy học tự chọn
Việc kiểm tra, đỏnh giỏ kết quả học tập CĐTC của mụn học thực hiện theo quy định tại Quy chế đỏnh giỏ,
xếp loại học sinh Trung học cơ sở và học sinh Trung học phổ thụng.
Lưu ý: Cỏc bài dạy CĐTCNC, CĐBS bố trớ trong cỏc chương như cỏc bài khỏc, cú thể cú điểm kiểm tra
dưới 1 tiết riờng nhưng khụng cú điểm kiểm tra 1 tiết riờng, điểm CĐTC mụn học nào tớnh cho mụn học đú.
3.Thực hiện cỏc hoạt động giỏo dục
a) Phõn cụng giỏo viờn thực hiện cỏc Hoạt động giỏo dục:
2
Trong KHGD quy định tại CTGDPT do Bộ GDĐT ban hành, cỏc hoạt động giỏo dục đó được quy định
thời lượng với số tiết học cụ thể như cỏc mụn học. Đối với giỏo viờn được phõn cụng thực hiện Hoạt động
giỏo dục ngoài giờ lờn lớp (HĐGDNGLL), Hoạt động giỏo dục hướng nghiệp (HĐGDHN) được tớnh giờ dạy
như cỏc mụn học; việc tham gia điều hành Hoạt động giỏo dục tập thể (chào cờ đầu tuần và sinh hoạt lớp cuối
tuần) là thuộc nhiệm vụ quản lý của Ban Giỏm hiệu và giỏo viờn chủ nhiệm lớp, khụng tớnh vào giờ dạy tiờu
chuẩn.
b) Tớch hợp giữa HĐGDNGLL, HĐGDHN, mụn Cụng nghệ:
- HĐGDNGLL: Thực hiện đủ cỏc chủ đề quy định cho mỗi thỏng, với thời lượng 2 tiết/thỏng và tớch hợp
nội dung HĐGDNGLL sang mụn GDCD cỏc lớp 6, 7, 8, 9 ở cỏc chủ đề về đạo đức và phỏp luật. Đưa nội dung
về Cụng ước Quyền trẻ em của Liờn Hợp quốc vào HĐGDNGLL ở lớp 9 và tổ chức cỏc hoạt

động hưởng ứng phong trào "Xõy dựng trường học thõn thiện, học sinh tớch cực” do Bộ GDĐT phỏt động.
- HĐGDHN (lớp 9):
Điều chỉnh thời lượng HĐGDHN thành 9 tiết/năm học sau khi đưa một số nội dung GDHN tớch hợp sang
HĐGDNGLL ở 2 chủ điểm sau đõy:
+ "Truyền thống nhà trường", chủ điểm thỏng 9;
+ "Tiến bước lờn Đoàn", chủ điểm thỏng 3.
Nội dung tớch hợp do Sở GDĐT (hoặc uỷ quyền cho cỏc Phũng GDĐT) hướng dẫn trường THCS thực
hiện cho sỏt thực tiễn địa phương. Về phương phỏp thực hiện HĐGDHN, cú thể riờng từng lớp hoặc theo khối
lớp; cú thể giao cho giỏo viờn hoặc mời cỏc chuyờn gia, nhà quản lý kinh tế, quản lý doanh nghiệp giảng dạy.
4. Đổi mới phương phỏp dạy học và đổi mới kiểm tra, đỏnh giỏ
a) Chỉ đạo đổi mới phương phỏp dạy học (PPDH):
- Những yờu cầu quan trọng trong đổi mới PPDH là:
+ Phỏt huy tớnh tớch cực, hứng thỳ trong học tập của học sinh và vai trũ chủ đạo của giỏo viờn;
+ Thiết kế bài giảng khoa học, sắp xếp hợp lý hoạt động của giỏo viờn và học sinh, thiết kế hệ thống cõu
hỏi hợp lý, tập trung vào trọng tõm, trỏnh nặng nề quỏ tải (nhất là đối với bài dài, bài khú, nhiều kiến thức
mới); bồi dưỡng năng lực độc lập suy nghĩ, vận dụng sỏng tạo kiến thức đó học, trỏnh thiờn về ghi nhớ mỏy
múc khụng nắm vững bản chất;
+ Tăng cường ứng dụng cụng nghệ thụng tin trong dạy học, khuyến khớch sử dụng cụng nghệ thụng tin,
sử dụng cỏc phương tiện nghe nhỡn, thực hiện đầy đủ thớ nghiệm, thực hành, liờn hệ thực tế trong giảng dạy
phự hợp với nội dung từng bài học;
+ Giỏo viờn sử dụng ngụn ngữ chuẩn xỏc, trong sỏng, sinh động, dễ hiểu, tỏc phong thõn thiện, khuyến
khớch, động viờn học sinh học tập, tổ chức hợp lý cho học sinh làm việc cỏ nhõn và theo nhúm;
+ Dạy học sỏt đối tượng, coi trọng bồi dưỡng học sinh khỏ giỏi và giỳp đỡ học sinh học lực yếu kộm.
- Đối với cỏc mụn học đũi hỏi năng khiếu như: Mĩ thuật, Âm nhạc, Thể dục cần coi trọng truyền thụ kiến
thức, hỡnh thành kỹ năng, bồi dưỡng hứng thỳ học tập, khụng quỏ thiờn về đỏnh giỏ thành tớch theo yờu cầu
đào tạo chuyờn ngành hoạ sỹ, nhạc sỹ, vận động viờn.
- Tăng cường chỉ đạo đổi mới PPDH thụng qua cụng tỏc bồi dưỡng giỏo viờn và dự giờ thăm lớp của
giỏo viờn, tổ chức rỳt kinh nghiệm giảng dạy ở cỏc tổ chuyờn mụn, hội thảo cấp trường, cụm trường, địa
phương, hội thi giỏo viờn giỏi cỏc cấp.
b) Đổi mới kiểm tra, đỏnh giỏ (KTĐG):

- Những yờu cầu quan trọng trong đổi mới KTĐG là:
+ Giỏo viờn đỏnh giỏ sỏt đỳng trỡnh độ học sinh với thỏi độ khỏch quan, cụng minh và hướng dẫn học
sinh biết tự đỏnh giỏ năng lực của mỡnh;
+ Trong quỏ trỡnh dạy học, cần kết hợp một cỏch hợp lý hỡnh thức tự luận với hỡnh thức trắc nghiệm
khỏch quan trong KTĐG kết quả học tập của học sinh, chuẩn bị tốt cho việc đổi mới cỏc kỳ thi theo chủ trương
của Bộ GDĐT.
+ Thực hiện đỳng quy định của Quy chế Đỏnh giỏ, xếp loại học sinh THCS, học sinh THPT do Bộ GDĐT
ban hành, tiến hành đủ số lần kiểm tra thường xuyờn, kiểm tra định kỳ, kiểm tra học kỳ cả lý thuyết và thực
hành.
3
- Đổi mới đỏnh giỏ cỏc mụn Mỹ thuật, Âm nhạc (THCS), Thể dục (THCS, THPT): Thực hiện đỏnh giỏ
bằng điểm hoặc đỏnh giỏ bằng nhận xột kết quả học tập theo quy định tại Quy chế Đỏnh giỏ, xếp loại học sinh
THCS, học sinh THPT sửa đổi.
c) Đối với một số mụn khoa học xó hội và nhõn văn như: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lớ, Giỏo dục cụng dõn,
cần coi trọng đổi mới PPDH, đổi mới KTĐG theo hướng hạn chế chỉ ghi nhớ mỏy múc, khụng nắm vững kiến
thức, kỹ năng mụn học. Trong quỏ trỡnh dạy học, cần đổi mới KTĐG bằng cỏch nờu vấn đề mở, đũi hỏi học
sinh phải vận dụng tổng hợp kiến thức, kỹ năng và biểu đạt chớnh kiến của bản thõn.
d) Từ năm học 2008-2009, tập trung chỉ đạo đỏnh giỏ sõu hiệu quả dạy học của mụn Giỏo dục cụng dõn
để tiếp tục đổi mới PPDH, KTĐG nhằm nõng cao chất lượng mụn học này (cú hướng dẫn riờng).
5. Thực hiện cỏc nội dung giỏo dục địa phương (đó hướng dẫn tại cụng văn số 5977/BGDĐT-GDTrH
ngày 07/7/2008)
II. NHỮNG VẤN ĐỀ CỤ THỂ CỦA MễN SINH HỌC
1. Tổ chức dạy học
- Thời lượng mụn Sinh học lớp 6, 7, 8, 9 đều là 70 tiết.
– Dạy đủ số tiết thực hành của từng chương và của cả năm học. Trong điều kiện cú thể, cỏc trường nờn
bố trớ cỏc tiết thực hành vào 1 buổi để tạo thuận lợi cho giỏo viờn và học sinh.
+ Lớp 6 là 08 tiết. Cú thể bố trớ vào 02 - 03 buổi, với cỏc nội dung: Kớnh lỳp, kớnh hiển vi và cỏch sử
dụng; Quan sỏt tế bào thực vật; Vận chuyển cỏc chất trong thõn; Quang hợp; …
+ Lớp 7 là 14 tiết. Cú thể bố trớ vào 05 buổi, với cỏc nội dung: Quan sỏt một số động vật nguyờn sinh;
Quan sỏt một số thõn mềm; Mổ và quan sỏt tụm sụng; Xem băng hỡnh về tập tớnh của sõu bọ; Mổ cỏ; Quan sỏt

cấu tạo trong của ếch đồng trờn mẫu mổ; Quan sỏt bộ xương, mẫu mổ chim Bồ cõu; Xem băng hỡnh về đời
sống và tập tớnh của chim; xem băng hỡnh về đời sống và tập tớnh của thỳ; ...
+ Lớp 8 là 07 tiết. Cú thể bố trớ vào 02 - 03 buổi, với cỏc nội dung: Quan sỏt tế bào và mụ; Tập sơ cứu và
băng bú cho người góy xương; Sơ cứu cầm mỏu; Hụ hấp nhõn tạo; Tỡm hiểu hoạt động của enzim trong nước
bọt; Phõn tớch một khẩu phần cho trước; Tỡm hiểu chức năng (liờn quan đến cấu tạo) của tuỷ sống.
+ Lớp 9: 14 tiết. Cú thể bố trớ vào 05 buổi, với cỏc nội dung: Tớnh xỏc suất xuất hiện cỏc mặt của đồng
kim loại; Quan sỏt hỡnh thỏi nhiễm sắc thể; Quan sỏt và lắp mụ hỡnh ADN; Nhận biết một vài dạng đột biến;
Quan sỏt thường biến; Tập dượt thao tỏc giao phấn; Tỡm hiểu thành tựu chọn giống vật nuụi và cõy trồng; Tỡm
hiểu mụi trường và ảnh hưởng của một số nhõn tố sinh thỏi lờn đời sống sinh vật; Hệ sinh thỏi; Tỡm hiểu tỡnh
hỡnh mụi trường.
– Cỏc nội dung lớ thuyết và thực hành phải được dạy học theo đỳng trỡnh tự ghi trong phõn phối chương
trỡnh do Sở GDĐT quy định cụ thể dựa trờn khung phõn phối chương trỡnh của Bộ GDĐT. Chỳ ý,
ở lớp 6 cú những bài mà nội dung thực hành thớ nghiệm cú ngay trong giờ học lớ thuyết. –
Cuối mỗi học kỡ, cú 1 tiết ụn tập, 1 tiết kiểm tra học kỡ.
– Bộ GDĐT khụng quy định nội dung cụ thể cỏc tiết Bài tập, ễn tập, cỏc Sở GDĐT cần căn cứ tỡnh hỡnh
thực tế và căn cứ vào chuẩn kiến thức kĩ năng do Bộ GDĐT ban hành để định ra những nội dung cho cỏc tiết
Bài tập, ễn tập đảm bảo truyền đạt đủ cỏc kiến thức, kĩ năng theo yờu cầu. Nờn lựa chọn, xõy dựng nội dung
cho cỏc tiết Bài tập và ễn tập nhằm củng cố kiến thức hay rốn luyện kĩ năng, hỡnh thức cú thể là làm bài tập
trờn lớp học và ra bài tập cho học sinh làm thờm ở nhà.
– Tuỳ tỡnh hỡnh thực tế, cú thể kộo dài hoặc rỳt ngắn thời lượng giảng dạy đó được phõn cho một nội
dung nào đú (thời lượng thực hành khụng được rỳt ngắn). Tuy nhiờn, việc kộo dài hoặc rỳt ngắn vẫn phải đảm
bảo dạy đủ cỏc nội dung đỳng thời gian khi kết thỳc học kỡ. Trong Khung phõn phối chương trỡnh (KPPCT) Bộ
GDĐT quy định chung về thời điểm và nội dung kiến thức (bài học) kết thỳc học kỡ I, kết thỳc năm học để
thống nhất trong cả nước.
– Đối với cỏc học sinh giỏi, giỏo viờn chọn cỏc bài đọc thờm trong sỏch giỏo khoa, xõy dựng thờm cỏc Bài
tập và thực hành, để củng cố, hệ thống và nhất là chuẩn xỏc hoỏ cỏc kiến thức, kĩ năng theo yờu cầu. Đồng thời
trong tiết Bài tập và thực hành giỏo viờn nờn phõn loại, chia nhúm, bố trớ chỗ ngồi để học sinh cú thể giỳp đỡ
nhau nõng cao hiệu quả của tiết học.
4