Ve thap tuoi bang Excel

VẼ THÁP DÂN SỐ BẰNG EXCEL
Người biên soạn: GS. TS Nguyễn Viết Thịnh
Bảng 1 - Dân số Việt Nam theo giới tính và độ tuổi 1979
(1)
Tính bằng nghìn người Tính bằng % dân số
Nam
(2)
Nữ
(3)
Nam (a)
(4)
Nam
(5)
Nữ
(6)
Nam (b)
(7)
0-4 3946 3766 -3946 7.48 7.14 -7.48
5-9 3929 3762 -3929 7.45 7.13 -7.45
10-14 3632 3407 -3632 6.89 6.46 -6.89
15-19 2954 3061 -2954 5.60 5.80 -5.60
20-24 2281 2601 -2281 4.32 4.93 -4.32
25-29 1742 1976 -1742 3.30 3.75 -3.30
30-34 1177 1315 -1177 2.23 2.49 -2.23
35-39 967 1104 -967 1.83 2.09 -1.83
40-44 919 1085 -919 1.74 2.06 -1.74
45-49 995 1114 -995 1.89 2.11 -1.89
50-54 825 902 -825 1.56 1.71 -1.56
55-59 681 873 -681 1.29 1.66 -1.29
60-64 541 663 -541 1.03 1.26 -1.03
65-69 419 560 -419 0.79 1.06 -0.79

70-74 284 434 -284 0.54 0.82 -0.54
75-79 183 313 -183 0.35 0.59 -0.35
80-84 64 136 -64 0.12 0.26 -0.12
85+ 40 91 -40 0.08 0.17 -0.08
Vẽ tháp dân số (tháp tuổi- giới tính) là một yêu cầu thường gặp trong nghiên cứu và
giảng dạy địa lí dân cư.
Việc vẽ tháp tuổi cần có một số thủ thuật. Ta có bảng dân số 1979 của nước ta như sau.
(Bảng 1)
Trong cách vẽ tháp tuổi bằng tay, ta chọn gốc toạ độ, và phía trái gốc toạ độ biểu diễn
dân số nam, phía phải - dân số nữ. Đương nhiên, cả hai phía của trục hoành, các trị số
đều có giá trị dương.
Để vẽ được bằng Excel, cần chuyển các trị số về dân số nam (dù tính bằng nghìn người
hay bằng phần trăm) về giá trị âm (nhân với -1). Ta được cột Nam (a) và nam (b) trong
bảng 4.
Sử dụng số liệu của các cột (1), (3), (4) hoặc (1), (5), (6), ta sẽ vẽ được tháp dân số.
Tuy nhiên, nếu không có các thủ thuật đặc biệt, thì tháp dân số sẽ có dạng như hình 8
dưới đây.
Hình 1
Muốn chỉnh sửa tháp tuổi, cần làm như sau:
- Double-click lên vùng đồ thị để kích hoạt chart.
- Nhắp nút chuột phải trên vùng đồ thị để hiện hộp thoại
- Chọn Format Bar Group. Khai báo Overlap = 100, Gap Width = 0. Nhấn OK. Kết quả
như ta mong muốn. (Xem hình 9)
Còn một thủ thuật nhỏ nữa: Không để các số ghi nhóm tuổi ngay sát trục tung, vì cản
trở việc trình bày trên vùng đồ thị. Cách sửa:
- Kích hoạt đồ thị bằng cách double-click.
- Nhắp kép chuột trái trên dãy số, hiện lên hộp thoại Format Axis (cũng có thể nhắp
chuột phải trên dãy số, để hiện hộp thoại⇒ chọn Format Axis). Sau đó, ở mục Tick-
mark label, chọn Low. Nhấn OK. Dòng số sẽ đặt ở phần phía trái của tháp dân số.
-4000 -2000 0 2000 4000

0-4
10-14
20-24
30-34
40-44
50-54
60-64
70-74
80-84
Nam
N÷
Hình 2
Bài tập: Hãy vẽ hai tháp dân số 1979 và 1989 theo bảng số liệu sau.
Bảng 2 - Dân số Việt Nam 1979 Dân số Việt Nam 1989
Nam Nữ Nam Nữ Nam Nữ Nam Nữ
0-4 3946 3766 7.48 7.14 0-4 4646 4364 7.21 6.78
5-9 3929 3762 7.45 7.13 5-9 4404 4177 6.84 6.49
10-14 3632 3407 6.89 6.46 10-14 3876 3651 6.02 5.67
15-19 2954 3061 5.60 5.80 15-19 3377 3444 5.24 5.35
20-24 2281 2601 4.32 4.93 20-24 2880 3120 4.47 4.84
25-29 1742 1976 3.30 3.75 25-29 2696 2971 4.19 4.61
30-34 1177 1315 2.23 2.49 30-34 2264 2469 3.52 3.83
35-39 967 1104 1.83 2.09 35-39 1551 1774 2.41 2.75
40-44 919 1085 1.74 2.06 40-44 1039 1196 1.61 1.86
45-49 995 1114 1.89 2.11 45-49 882 1083 1.37 1.68
50-54 825 902 1.56 1.71 50-54 865 1077 1.34 1.67
55-59 681 873 1.29 1.66 55-59 922 1045 1.43 1.62
60-64 541 663 1.03 1.26 60-64 714 861 1.11 1.34
65-69 419 560 0.79 1.06 65-69 537 701 0.83 1.09
70-74 284 434 0.54 0.82 70-74 326 481 0.51 0.75

75-79 183 313 0.35 0.59 75-79 211 354 0.33 0.55
80-84 64 136 0.12 0.26 80-84 95 195 0.15 0.30
85+ 40 91 0.08 0.17 85+ 48 110 0.07 0.17
Tổng số 25579 27163 48.49 51.49 Tổng số 31333 33073 48.65 51.35
Một trường hợp hay gặp trong khi phân tích tháp dân số: so sánh hai tháp dân số của
hai lãnh thổ khác nhau, hoặc hai tháp dân số của một nước, một vùng tại hai thời điểm
khác nhau (ví dụ, bảng 5 ở trên).
• Nếu vẽ hai tháp dân số riêng rẽ, thì cần sử dụng thống nhất một tỉ lệ vẽ. Làm thế
nào?
Cách đơn giản là:
- Vẽ tháp tuổi thứ nhất (năm 1979) (dùng tỉ lệ % dân số của từng nhóm tuổi).
- Copy chart vừa vẽ sang một vị trí khác.
- Kích hoạt chart vừa vẽ ⇒ kích hoạt vào biểu đồ (dãy số liệu)⇒ Hiện hộp thoại
Format Data Series⇒ Sửa các dòng thông số Name và Y Values cho phù hợp với dãy
số liệu của tháp dân số cần vẽ. Nhấn OK. Kết quả sẽ như mong muốn. (xem hình 10,
hình 11)
Hình 3
Hình 4
1979
10 5 0 5 10
0-4
10-14
20-24
30-34
40-44
50-54
60-64
70-74
80-84
Nam

N÷
1989
10 5 0 5 10
0-4
10-14
20-24
30-34
40-44
50-54
60-64
70-74
80-84
Nam
N÷
• Trong trường hợp vẽ hai tháp tuổi chồng lên nhau (để thấy rõ hơn sự thay đổi của
cấu trúc tuổi - giới tính), thì chỉ cần lưu ý:
- Các dãy số liệu đặt trong cùng một bảng.
- Các cột số liệu về cùng một giới thì cùng dấu (chẳng hạn, trong ví dụ này, các trị số
về dân số nam năm 1979 và 1989 đều là âm).
- Các thủ tục vẽ tháp tuổi như đã nêu ở trên.
Hình 5 - Tháp dân số Việt Nam (tính bằng nghìn người)
-20 -15 -10 -5 0 5 10 15
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39

40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85+
Nam - 1989
N÷ - 1989
Nam - 1979
N÷ - 1979
Một việc cần hoàn thiện: làm thế nào để xoá được các dấu âm (-) đáng ghét kia trên
trục hoành? Việc này chỉ làm được khi ta copy biểu đồ từ Excel sang Word và sử dụng
Paste Special ⇒ Paste as Picture (xem hộp thoại dưới đây trong ứng dụng Word).