Hướng dẫn thực hành kinh tế học vi mô dùng trong các trường cao đẳng và đại học khối kinh tế

PGS. TS. VŨ KIM D Ũ N G - PGS. TS. PHẠM VĂN MINH (đổng Chủ biên)

TT TT-TV * ĐHQGHN

338.5

Hưo
2010
a a ^ N H À X UÂ T BÁN G IÁO DỤC V IỆ T NAM


P G S .T S . V Ú K IM D Ũ N G - P G S .T S . P H Ạ M V Ă N M IN H

(đồng Chủ biên)

HƯỚNG DẨN THựC HÀNH

KINH TỂ HỌC VI MÔ
(Dùng trong c á c trường C ao đ ẳ n g và Đại học Khôi Kinh tế)
(Tái bản lấn thứ hai)

N H À X U Ấ T B ẢN G I Á O DỤC
V I Ệ• T N A M
s


Các tác giả:
PGS.TS. VŨ KIM DŨNG
PGS.TS. PHẠM VÁN MINH
PGS.TS. CAO THƯÝ XIÊM
TS. ĐINH THIỆN ĐÚC

TS. NGUYỄN THỊ THU
ThS. HỒ ĐÌNH BÁO
ThS. HOÀNG THUÝ NGA
ThS. HOÀNG HẢI YẾN

Công ty cổ phần sách Đại học - Dạy nghề - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam
giữ quyển công bố tác phẩm.

19 - 2010/CXB/570 - 2244/GD

Mã số : 7L197yO - DAI


S

ò

’i

ílổ

l

ẳ ả li

Kinh tê Vi m ô là m ộ t bộ p h ậ n cùa Kinh tố học, với tư cách
là m ộ t m ô n k h o a học cơ sớ, n g h i ê n cứu b ả n c h ấ t các h iệ n t ư ợ n g
và q u y l u ậ t k in h tê thị t r ư ờ n g . M u ố n n ắ m v ừ n g đ ư ợ c nội d u n g
cua lý t h u v c t Kinh t ế Vi m ô và p h ư ơ n g p h á p ra q u y ế t đ ị n h b ằ n g
cách s ứ d ụ n g c ô n g cụ K inh t ế Vi mô, các s in h v iê n cần tư đọc,

n g h i ê n c ứ u tìn h h u ố n g và th ự c h à n h đ ể h iể u đ ư ợ c cách ứ n g
d ụ n g th ự c t ế c ủ a K in h t ế Vi m ô t r o n g cuộc s ố n g . Với ý n g h ĩ a
k h o a học và t h ự c tiễ n đó , d ê đ á p ứ n g n h u cầu nói trê n , N h à x u ấ t
b à n G iá o d ụ c c h o x u â t b ả n c u ố n sách: "H ướng dân thực hành
Kinh t ế h ọ c vi m ô ”.
N ộ i d u n g cơ b ả n của c u ố n sá c h về n g u y ê n tắc t h ố n g n h â t
với nội d u n g g iá o t r ì n h K inh t ế họ c vi m ô đã đ ư ợ c Bộ G iá o d ụ c
và Đ à o tạ o c h o p h é p s ử d ụ n g g i ả n g d ạ y ở tấ t cả các t r ư ờ n g Đại
họ c và C a o đ ả n g t r o n g cả n ư ớ c . S o n g nộ i d u n g t r o n g c u ố n sách
n à y n g à y c à n g d ư ợ c h o à n t h i ệ n t h e o h ư ớ n g h i ệ n đại, t o à n d i ệ n
và c ậ p n h ậ t h ư n , đ ồ n g th ờ i đ ư ợ c t r ì n h bày m ộ t cách rõ r à n g , d ễ
h iể u , sinh đ ộ n g , h â p d ẫ n , k h ổ n g q u á k h ó và q u á cao đ ố i với
n g ư ờ i đ ọc, p h ù h ợ p với m ọ i đ ố i t ư ợ n g s in h v i ê n ở n h ữ n g tr ìn h
đ ộ k h á c n h a u . T ấ t cả các c h ư ơ n g t r o n g c u ố n sách đ ư ợ c t r ì n h bày
t h e o m ộ t t r ì n h tự logic t h ố n g n h ấ t n h ư sau: p h ầ n m ụ c đ íc h và
y ê u cầu c ủ a c h ư ơ n g , p h ầ n tó m tắ t lý t h u y ế t , p h ầ n câu hỏi ôn
tậ p , p h ầ n câu hỏi d ũ n g sai, p h ầ n câu hỏi lựa c h ọ n , p h ầ n bài tậ p
m ẫ u và các bài t ậ p tự ôn.
Tác giả b iên s o ạ n c u ố n sách n à y là n h ữ n g g iá o v i ê n của
Bộ m ô n K in h t ế Vi m ô, K h o a K inh t ế học, t r ư ờ n g Dại học Kinh
t ế Q u ố c d â n , t r o n g đ ó PGS.TS. Vũ Kim D ũ n g (C h ủ n h i ệ m k h o a

3


Kinh t ế học) và PGS.TS. P h ạm Văn Minh (T r ư ở n g bộ m ô n Kinh tê
học vi mô) là đ ồ n g ch ủ biên.
Các tác giả xin đ ư ợ c bày tỏ l ò n g biết ơn c h â n t h à n h đ ô n các
g iá o v iên của Bộ m ô n đ ã có n h i ề u đ ó n g g ó p q u ý b á u về học t h u ậ t
t r o n g q u á trìn h h o à n tất b ả n th ả o đ ê x u â t b ả n . Xin c h â n th à n h

c ả m ơ n Ban G i á m h iệu t r ư ờ n g Đại họ c Kinh t ế Q u ố c d â n và Ban
G i á m đ ố c C ô n g tv c ổ p h ầ n Sách Đại học — D ạ y n g h ề , N h à x u ấ t
b ả n G iá o d ụ c đ ã tạ o m ọi đ i ề u k iệ n t h u ậ n lợi đ ể c u ố n sách đ ư ợ c
x u â t bản.
Mặc d ù đã có n h iề u cô g ắ n g n h ư n g c h ắ c c h ắ n c u ố n sách
v ẫ n có n h i ề u k h iế m k h u y ế t . C h ú n g tôi m o n g m u ố n n h â n đ ư ợ c sự
đ ó n g g ó p ý kiến của b ạ n đọ c đ ê c u ố n sách đ ư ợ c h o à n th iệ n hơn
t r o n g lần x u â t b ả n sau.
Mọi ý kiến đ ó n g g ó p xin gửi về C ô n g ty c ổ p h ầ n Sách Dại
h ọ c — Dạy n g h ề , 25 H à n T h u y ê n , H à Nội.

Tâp thể tác gia

4


V (itt d r u y I

TÒNG QUAN VÊ KINH TÊ HỌC VI MÔ
Phầr 1. MỤC ĐÍCH VÀ YÊU CẨU CỦA CHƯƠNG
\ê u

c ấ u

s in h

v iê n

p h a i

n ắ m

v ữ n g

c á c

k iế n

t h ứ c

l ý

t h u y ế t :

Khái n iệ m k in h t ế học. k in h tê vi mỏ, k i n h tê vĩ mô v à môi
q u a i hộ g iữ a k in h tè vi mô và k i n h tê vĩ mô.
N ắ m ch ắc k h ái n iệm vê n ề n k i n h tê, các t h à n h v iê n k i n h tê,
các ci chê k i n h tê phối hợp.
H iể u rõ b ả n c h ấ t c ủ a mô h ì n h k i n h tê và ứ n g d ụ n g c ủ a mô
hìrih kinh tế.
- H i ể u được m ộ t sô q u y lu ậ t tr o n g lý t h u y ế t lựa chọn: quy l u ậ t
k h a n hiếm , q u y l u ậ t chi p h í cơ hội t ă n g d ầ n và lợi s u ấ t g iá m dần.
- H i ể u rõ ba v ấ n đê k in h tê cơ b ả n v à các cơ c h ê giải q u y ế t ba
v ấ n (ề cơ b ả n .
—H iể u rõ n g u y ê n tắc lựa c họn k i n h tê th e o p h ư ơ n g p h á p tôi
ưu - >h â n tích cận biên.
Yìu cầu sinh viên có được các kỹ n ă n g là m bài tậ p thực hành:
- L à m được các b à i t ậ p tín h t o á n chi ph í cơ hội.
- \ p d ụ n g to á n tối ưu đê giải các bài t o á n lựa chọn đơn giản.
P h ầ n 2. TÓM TẮT LÝ THUYẾT

I - G ỚI TH IỆU TỔNG QUAN VE KINH TẺ HỌC
1. Các khái niệm co bàn
K n h tê học là m ôn k h o a học g iú p cho con người h i ể u v ề cách
t h ứ c ' ậ n h à n h c ủ a n ề n k i n h tê nói c h u n g và c ách th ứ c ứ n g xử
c ủ a t i n g t h à n h viên t h a m gia vào n ề n k i n h tê nói riêng.


N ề n k i n h t ế là m ộ t cơ chê p h â n bổ các n g u ồ n lực k h a n hiêm
cho các m ụ c tiê u c ạ n h t r a n h . Cơ c h ê n à y n h ằ m giải q u y ế t b a vân
đê k i n h tê cơ bản:
- S ả n x u ấ t cái gì ?
- Sản x u ấ t như thê nào ?
- S ả n x u ấ t cho ai ?
Hàng hoá,
dịch vụ

Hàng hoá,
dịch vụ

Hình 1.1. Mô hình nền kinh tế
Đ ể h i ể u được cơ chê h o ạ t đ ộ n g c ủ a n ề n k i n h t ê c h ú n g t a sẽ
t r ừ u tư ợ n g h o á t h ự c tê v à x â y d ự n g m ộ t mô h ì n h đơn g i ả n h o á về
n ề n k i n h tế.
N ề n k i n h tê b a o gồm các bộ p h ậ n hợp t h à n h v à s ự tư ơ n g tác
g iữ a c h ú n g với n h a u . N ề n k i n h t ế có h a i bộ p h ậ n cơ b ả n sau:
- Người r a q u y ế t đ ịn h : b ấ t cứ ai h o ặ c tổ chức n à o r a các q ư y ế t
đ ị n h lựa chọn.
- Cơ c h ê phối hợp: s ự s ắ p xếp l à m cho s ự lự a c h ọ n c ủ a các
t h à n h viên t r o n g n ề n k i n h tê p h ù hợp với n h a u .

N g ư ờ i r a q u y ế t đ ị n h , gồm có:
- Các hộ gia đình.

6


Các d o a n h nghiệp.
C h ín h phủ.
Hộ g ia đ in h : là một đơn vị r a q u y ế t định. T ù y th u ộ c vào t ừ n g
thị t r ư ờ n g m à các hộ gia d in h đ ó n g các vai trò k h á c n h a u .
T r o n g th ị t r ư ờ n g h à n g hoá. hộ gia đ ìn h là người t iê u dùng.
Các hộ gia d in h q u y ết đ ịn h m u a b a o n h i ê u h à n g hoá mỗi loại
t h ò n g q u a c ầ u c ủ a họ biểu h i ệ n ỡ mức giá m à họ có k h ả n ă n g và
s ẵ n s à n g chi tr ả .
T r o n g th ị t r ư ờ n g các yêu tỏ s á n x u ấ t, hộ gia đ ì n h là người
c h u c ủ a các n g u ồ n lực. Họ q u y ê t đ ị n h c u n g c ấ p bao n h i ê u các
n g u ồ n lực dó cho các d o a n h ngh iệp . T h ị t r ư ờ n g y ế u tô s ả n x u ấ t có
ba n g u ồ n lực cơ b ả n là : lao động, vốn và đ ấ t dai.
D oanh nghiệp: là tô chức m u a hoặc t h u ê các y ế u tô s ả n x u ấ t
và tỏ chức k ế t hợp các yếu tô đó để s ả n x u ấ t và b á n các loại h à n g
h o á và dịch vụ.
C hính p h ủ : t h ự c hiện hai chức n ă n g cơ b ả n là s ả n x u ấ t các
h à n g hoá, dịch vụ và p h â n phối lại t h u n h ậ p . T h ô n g t h ư ờ n g các
C h í n h p h ú c u n g c ấ p hệ t h ố n g p h á p lu ậ t, h ạ t ầ n g cơ sở, quốc
p hòng... C h í n h p h ủ giới h ạ n sự lựa chọn c ủ a người tiê u d ù n g ,
ctiồu t iế t s ả n x u ấ t và p h â n phôi lại t h u n h ậ p .
C ơ c h ế p h ố i hỢp: C h ú n g t a đ ã biết các loại cơ chê phôi hợp là:
- Cơ chê m ệ n h lệnh.
- Cơ chê th ị trư ờ n g .
- Cơ chê h ỗ n hợp.

T r o n g cơ chê m ệnh lệnh (cơ chê k ế h o ạ c h h o á t ậ p t r u n g ) ba
v ấ n đề k i n h t ê cơ b ả n do C h í n h p h ủ q u y ế t đ ịn h . Còn t r o n g cơ c h ế
thị tr ư ờ n g , các v ấ n đê kinh tê cơ b ả n do th ị t r ư ờ n g (cung — cầu)
xá(; (tịnh. T r o n g cơ chẽ hỗn h ợ p , cả C h í n h p h ủ và t h ị t r ư ờ n g đều
t h a m gia giải q u y ế t các v ấ n đê k i n h tê cơ b ả n . H iệ n n ay, các nưóc
t r ê n t h ê giới đ ề u á p d ụ n g cơ chê hỗn hợp đê giải q u y ế t các v ấ n đê

7


k i n h tê cơ b ả n . T u y n h iê n , việc giải q u y ế t các v ấ n đê k i n h t ê cu
b ả n đó k h á c n h a u ở các nưóc k h á c n h a u .
M ột k h á i n iệ m k h á c t h ư ờ n g g ặ p vê k in h t ê học là: k i n h t ố học
là m ô n k h o a học n g h i ê n cứu cách th ứ c p h â n bô các n g u ồ n lực
k h a n h i ế m cho m ục đích c ạ n h t r a n h đê t h o ả m ã n n h u c ầ u củ a
con người. N goài ra, c h ú n g t a t h ư ờ n g x u y ê n n g h e nói đ ế n k in h tỏ
học n h ư m ô n k h o a học c ủ a sự lự a chọn.

2. Các bộ phận của Kinh tế học
a) K i n h t ế h ọ c vi m ô
K in h tê học vi mô là m ộ t bộ p h ậ n của K i n h tê học. K in h tè
học vi mỏ n g h i ê n c ú u h à n h vi c ủ a các t h à n h v iê n k i n h tế, đó là:
các hộ gia đình, d o a n h n g h i ệ p và C h í n h ph ủ . C ụ th ể , K in h t ế học
vi mô n g h i ê n cứu các v ấ n đê sau:
- M ục t i ê u c ủ a các t h à n h v iê n k i n h tế.
- Các giới h ạ n c ủ a các t h à n h v iê n k i n h tế.
- P h ư ơ n g p h á p đ ạ t được m ụ c t i ê u c ủ a các t h à n h v iê n k in h tê.
K i n h tê học vi mô, với t ư cách là m ột m ô n k h o a học cơ sỏ,
n g h i ê n cứu b ả n c h ấ t c ủ a các h i ệ n t ư ợ n g k i n h tế, t í n h q u y l u ậ t và
xu h ư ớ n g v ậ n động c ủ a các h i ệ n tư ợ n g và q u y l u ậ t k i n h tế.

b) K i n h t ê h o c v ĩ m ô
K in h tê học vĩ mô là bộ p h ậ n c ủ a K in h tê học n g h i ê n cứu r á c
v ấ n đề k i n h tê tổ n g hợp c ủ a n ề n k i n h tê n h ư các v ấ n đê t ă n g
t rư ở n g , lạ m p h á t , t h ấ t nghiệp...
K in h tê học vi mô và K in h tê học vĩ mô t u y có đối tư ợ n g
n g h i ê n cứu k h á c n h a u n h ư n g đ ề u là n h ữ n g nội d u n g q u a n trọníỊ
c ủ a K in h tê học, h a i bộ p h ậ n n à y có môi q u a n h ệ h ữ u có tá c đ ộng
q u a lại l ẫ n n h a u .
K i n h tê học chỉ cho c h ú n g t a c á c h th ứ c s u y n g h ĩ v ề các v ấ n đề
p h â n bô n g u ồ n lực ch ứ k i n h tê học k h ô n g đ ả m bảo cho c h ú n g ta
các “c â u t r ả lời đ ú n ẹ ”.

8


3. Kinh tế học thực chứng (positive) và Kinh tế học chuan tắc
(normative)
K inh tê học th ự c (.'hứng liên q u a n đôn cách lý giái kh o a học.
các v â n d ể m a n g t í n h n h õ n q u á và t h ư ờ n g liên q u a n đôn các câu
hói n h ư : Dó là gì ? T ại sao lại n h ư vậv ? Đ iểu gì sê xáy ra nêu...
Ví m áv tr o n g nước sẽ t ă n g lên; hơậc n e u giá h à n g ho á t â n g lên,
nguòi t i ê u d u n g sẽ m u a ít h à n g ho a đó đi.
K in h tê học c h u ẩ n tá c h ò n q u a n đ ế n việc đ á n h giá c h ú q u a n
c ú a các cá n h â n . Nó liên q u a n đôn các c á u hỏi n h ư : Đ iếu gi n ê n
xáy r a ? C ầ n p h ả i x ả y r a n h ư t h ê n à o ? Vi dụ, giá đi xem ca n h ạ c
h iệ n n a y là q u á cao h a y là c ẩ n p h á i trự giúp cho s i n h viên...

4 Mô hình kinh tế
N ê n k i n h tê h i ệ n đại là m ột cơ c h ế h o ạ t đ ộ n g h ế t sức p hức

tạ p . Cấc t h à n h v iê n k i n h tê tư ơ n g tác với n h a u đê đ ạ t dược các
m ục t i ê u c ủ a họ. T r o n g p h ầ n giới t h iệ u , c h ú n g t a đ ã n g h i ê n cứu
n ề n k i n h t ê q u a m ộ t m ô h ì n h g i ả n đón gồm b a t h à n h viên (hộ gia
đ ìn h , d o a n h n g h i ệ p , C h í n h phủ). Mô h ì n h k i n h t ế là sự t r ừ u
tư ợ n g h o á t h ự c t h ể k i n h t ế b ằ n g cách giữ lại các đặc t r ư n g q u a n
t r ọ n g n h ấ t c ủ a t h ự c th ô k i n h tê và bò q u a các chi t i ế t ít q u a n
trọ n g . Đó là y ê u c ầ u cơ b ả n c ủ a m ộ t mô h ì n h k i n h tế. Các n h à
k i n h tê s ử d ụ n g m ô h ì n h k in h tê n h ư các công cụ hỗ trợ n g h iê n
cứu h à n h vi c ủ a các t h à n h viên k i n h tê c ũ n g n h ư tư ơ n g tá c giữa
c h ú n g với n h a u t r ê n th ị trường. T ấ t n h iê n , các dự báo c ủ a mô
h ì n h k i n h tê c ầ n p h ả i được k iêm đ ịn h so vói th ự c tế. Ví dụ, mô
h ì n h c u n g — c ầ u ch o biết r ằ n g : khi giá h à n g ho á t ă n g lên, thì
người t i é u d ù n g m u a ít đi. L iệu t h ự c tê có k h ẳ n g đ ị n h đ iề u dó
h a y k h ô n g ? K iể m đ ịn h th ự c tê sẽ cho c h u n g t a k ế t q u á dự báo
c ủ a mô h ì n h k i n h tê

9


II - CÁC VẤN ĐỂ KIN H TỂ c ơ BAN VÀ CÁC c ơ CHÊ
KIN H TẺ
1. Nhũng vổn đế kinh tẽ cơ bản
Mọi n ề n k i n h tê đ ề u p h ả i giải q u y ế t b a v ấ n đ ề k i n h t ê cơ b ả n ,
đó là: s ả n x u ấ t cái gì ? s ả n x u ấ t n h ư t h ê n à o ? s ả n x u ấ t cho ai ?
Q u á t r ì n h p h á t t r i ể n k i n h tê c ủ a mỗi nước c h í n h là q u á t r ì n h lựa
chọn đê q u y ế t đ ị n h tối ưu b a v ấ n đê k i n h t ê cơ b ả n đó. N h ư n g
việc lựa c h ọ n đê q u y ế t đ ị n h tối ư u b a v ấ n đê n à y lại p h ụ th u ộ c
vào vai t r ò c ủ a C h í n h p h ủ , p h ụ th u ộ c vào chê độ c h í n h trị xã hội
c ủ a mỗi nước. T ó m lại, việc lự a c h ọ n tối ư u b a v ấ n đê k i n h t ế C'ơ
b ả n p h ụ th u ộ c vào cơ chê k i n h tế. Hiện nay, nền kinh t ế Việt

N a m đ a n g hoạt đ ộ n g trong cơ chẽ thị trường có s ự quản lý của
N h à nước theo đ ịn h hướng xã hội chủ nghĩa.
Ba v ấ n đê k i n h tê cơ b ả n được h i ể u n h ư sau :
a) Q u yết d in h s ả n x u ấ t c á i g ì ?
Bao gồm m ột s ố v ấ n đ ề cụ t h ể n h ư : s ả n x u ấ t h à n g hoá, dịch
vụ n à o ? sô lượng mỗi loại là b a o n h i ê u ? c h ấ t lư ợ n g n h ư t h ê n ào ?
v à thờ i g i a n cụ t h ể n à o sẽ s ả n x u ấ t ?
Đê giải q u y ế t tố t n h ữ n g v ấ n đê này, các d o a n h n g h iệ p p h á i
l à m t ố t các công tá c đ iều t r a n h u c ầ u c ủ a th ị t r ư ờ n g . T ừ n h u cầu
vô c ù n g p h o n g p h ú và đ a d ạ n g , các d o a n h n g h i ệ p p h ả i xác đ ịn h
được các n h u c ầ u có k h ả n ă n g t h a n h t o á n đ ể x â y d ự n g k ế h o ạ c h
s ả n x u ấ t k i n h d o a n h . S ự tư ơ n g tá c c ủ a c u n g và c ầ u , c ạ n h t r a n h
t r ê n thị t r ư ờ n g sẽ h ì n h t h à n h n ê n giá c ủ a h à n g h o á và dịch vụ.
G iá là t í n h iệ u tố t cho việc p h â n bổ các n g u ồ n lực xã hội.
b) Q u y ế t đ ị n h s ả n x u ấ t n h ư t h ế n à o ?
Bao gồm các v ấ n đề n h ư : lựa chọn công n g h ệ s ả n x u ấ t nào ?
lựa chọn các yêu tô đ ầ u vào nào ? và p h ư ơ n g p h á p tố chức s ả n
x u ấ t nào ? Các d o a n h n g h iệ p luôn p h ả i q u a n t â m đ ể s ả n x u ấ t ra
h à n g hoá n h a n h , có chi phí t h ấ p đê c ạ n h t r a n h t h ắ n g lợi tr ê n thị
trường. Các biện p h á p cơ b ả n c ủ a d o a n h n g h iệ p á p d ụ n g là th ư ờ n g

10


x u y c n đổi mỏi kỹ t h u ậ t và công nghệ, n â n g cao t r ì n h độ công n h â n
và lao d ộ n g q u á n lý n h á m t ă n g h à m lượng c h ấ t x á m trơ n g h à n g
h o á và dịch vụ.
c) Q u y ế t d i n h s ả n x u ấ t c h o a i ?
Bao gồm việc xác đ ịn h rõ ai sẽ dược h ư ớ n g và được lợi t ừ
n h ữ n g h à n g ho á và dịch vụ dược s á n x u ấ t ra. V â n dê m â u chôt ỏ

(lây là việc p h â n phối cỏ tá c d ụ n g v ừa kích th íc h s á n x u ấ t vừa
d á m bảo c ông b a n g xã hội. V ấ n đê n à y liên q u a n trự c tiê p đèn
VÚ‘C p h á n phối t h u n h ậ p và các c h ín h sá c h c ủ a N h à nước đôi với
v á n d ề dó.

2. Các cơ chế kinh tế và việc lựa chọn các vấn đề kinh tế cơ bản
Cơ c h ê q u ả n lý k i n h tê có ả n h h ư ơ n g q u y ế t đ ịn h đôn việc giải
q u y é t các v ấ n đê k i n h tê cơ bán.
a ) C ơ c h ê m ê n h l ệ n h (kê h o ạ c h hoá t ậ p tru n g ):
T r o n g m ộ t n ề n k i n h tê được q u ả n lý th e o cơ chê này, các v ấ n
(lề k i n h t ê cơ b ả n c ủ a n ê n k i n h t ế đ ư ợ c giải q u y ế t t ậ p t r u n g . N h à
nước xác đ ị n h t o à n bộ kê ho ạ c h s ả n x u ấ t, t i ê u t h ụ cho các d o a n h
n g h iệ p . Cơ c h ế n à y có n h i ê u nhược đ iể m n h ư k h ô n g kích th íc h
s ả n x u ấ t p h á t t r i ể n , p h â n phối b ì n h q u â n , k é m h iệ u q u ả và t h i ế u
n ă n g động.
b) C ơ c h ế t h ị t r ư ờ n g
T r o n g n ê n k i n h tê th ị t r ư ờ n g các v ấ n đê k i n h tê cơ b á n p h ả i
giải q u y ế t t h ô n g q u a h o ạ t đ ộ n g c ủ a q u a n h ệ c u n g - c ầu , c ạ n h
t r a n h t r ê n t h ị t r ư ờ n g . Các d o a n h n g h iệ p c h ủ đ ộ n g điều t r a n h u
c ầ n c ủ a th ị t r ư ờ n g , n ắ m b ắ t thị h iế u c ủ a người t iê u d ù n g và tố
c h ú c s ả n x u ấ t n h à m d ạ t dược lợi n h u ậ n tối đa. Cơ chê th ị t r ư ờ n g
có ưu đ iể m nổi b ậ t t r o n g việc đ á p ứ n g các n h u c ầ u n g à y c à n g
p h o n g p h ú v à đ a d ạ n g c ủ a người tiê u d ù n g . Cơ chê th ị tr ư ờ n g
k h u y ê n k h í c h c ạ n h t r a n h và đổi mới công n g h ệ kỹ t h u ậ t . Cơ chê
n à y còn k h u y ê n k h í c h việc sử d ụ n g các n g u ồ n t à i n g u y ê n c ủ a xã
hội m ộ t c á c h có h i ệ u q u á n h ấ t . T u y n h iê n , cơ c h ế n à y c ũ n g có một


sô nhược đ iể m cơ b ả n n h ư t í n h k h ô n g công b à n g t r o n g p h â n phôi
t h u n h ậ p , việc c h ạ y th e o lợi n h u ậ n t h u ầ n t u ý có t h ể l à m ô n h i ỗ m

môi tr ư ờ n g , k h ô n g c u n g c ấ p đ ủ h à n g hoá công cộng...

c) Cơ chê hỗn hợp
T r o n g n ề n k i n h tê th ị t r ư ờ n g , có m ộ t sô lĩn h vực t h ị t r ư ờ n g
k h ô n g đ e m lại h iệ u q u ả tôi ưu đôi với xã hội. C h í n h p h ủ p h ả i
tr ự c t iế p t h a m gia vào việc giải q u y ê t các v ấ n đê cơ b ả n đế k h ắ c
p h ụ c các t h ấ t bại c ủ a th ị trư ờ n g . C h í n h p h ủ t h ư ờ n g c u n g c ấ p
h à n g hoố công cộng, a n n i n h quốc phòng. N g o à i ra , C h í n h p h ủ
còn đ iều t i ế t t h u n h ậ p t h ô n g q u a việc đ á n h t h u ê t h u n h ậ p đ(ị
đ ả m bảo công b a n g cho xã hội...

I I I - LÝ THUYẾT LựA CHỌN K IN H TÊ
1. Chi phí cơ hội
Chi p h í cơ hội là g iá trị của cơ hội tốt n h ấ t bị bỏ q u a k h i đ ứ a
ra m ộ t s ự lựa chọn kinh tế.
Ví dụ: Chi p h í cơ hội c ủ a việc giữ t i ề n là lã i s u ấ t m à c h ú n g t a
có t h ể t h u được khi gửi t i ề n vào n g â n h à n g . C h i p h í cơ hội c ủ a lao
độ n g là thòi g ia n n g h ỉ ngơi bị r n ấ t ...
N h ư vậy, kh i đ ư a r a b ấ t cứ sự lự a chọn k i n h t ê n à o c h ú n g t a
c ũ n g p h ả i c â n n h ắ c so s á n h các p h ư ơ n g á n với n h a u d ự a vào <;hi
p h í cơ hội c ủ a sự lựa chọn.
N g o à i ra, c h ú n g t a c ũ n g g ặ p m ộ t k h á i n iệ m k h á c vê chi ph í cơ
hội: Chi p h í cơ hội là n h ữ n g h à n g hoá và d ịc h vụ cần th iế t n h ả t
bị bỏ q u a đ ể thu được n h ữ n g h à n g hoá và dịch vụ khác. Ví (lụ:
k hi người n ô n g d â n q u y ế t đ ị n h t r ồ n g hoa t r ê n m ả n h vườn c ủ a
m ì n h t h a y cho cây ă n q u ả h i ệ n có, t h ì chi p h í cơ hội c ủ a việc
t r ồ n g h o a là lượng ho a q u ả bị m ấ t di.

2. Quy luật chi phí cơ hội tãng dần
Q u y l u ậ t chi p h í cơ hội t ă n g d ẩ n t h ư ờ n g được m i n h h o ạ b ằ n g

đườ n g giới h ạ n k h ả n ă n g s ả n x u ấ t (PPF). Đ ư ờ n g P P F cho biết cấc


khiá n a n g tôi da vổ hant r o n g diều kiện các n^iiõi) lực và công n g h ệ h iệ n có. Các điếm
n à n t r ô n d ư ờ n g P P F t h e h iệ n h iệ u q u á s ả n x u ấ t , k h ô n g t h ê s ả n
x u â . t h ê m h à n g h o á n à y mà k h ô n g p h ái g iả m bớt h à n g hoá khác,
( ’áiccliếm n ằ m t r o n g dường P P F m in h họa việc sử d ụ n g n g u ồ n
l ự c íh ừ a h iệ u q u á . Các diem n ằ m ngoài đ ư ờ n g P P F là k h ô n g t h ê
( t ạ t iược. S ự t h a y đôi công n g h ệ sẽ là m dịch c h u y ê n d ườ ng P P F
r a bin ngoài.
Quy l u ậ t n à y c h o th á y , đe t h u t h ê m đư ợc m ộ t sô lư ợ n g h à n g
lio á b ằ n g n h a u , xã hội ng ày c à n g p h ả i hy sin h n g à y c à n g n h iề u
h à ní hoá khác. Q u v lu ậ t n ày giúp c h ú n g ta tín h to á n và lự a chọn
s à n < u ấ t c á i g ì. b a o n h i ê u c h o c ó lợi n h ấ t .

3- Qjy luật khan hiếm và hiệu quả kinh tẽ
Sự l ự a c h ọ n k i n h t ê x u ấ t p h á t t ừ s ự k h a n h i ế m . C á c q u ố c g i a ,
các

loanh

n g h i ệ p v à c á c h ộ g ia d i n h đ ề u có m ộ t sô n g u ồ n lực

n h à , d ị n h . T r o n g k i n h tê c ác n g u ồ n lực đó đ ư ợ c h i ế u t h e o n g h ĩ a
ohurg

nhất

đ ó l à l a o ciộ n g , đ ấ t đ a i v à v ô n . V i ệ c s ử d ụ n g

các

n g u ó n lực đó l à m s a o p h ả i đ ạ t được h i ệ u q u á c a o n h ấ t đ ê t r á n h
c á c sự l ã n g p h í v à t ổ n t h ấ t . H i ệ u q u ả k i n h t ê l à t i ê u c h u ẩ n c a o
n h âi c ủ a m ọ i s ự l ự a c h ọ n .

4. Phân tích cận biên (Marginal Analysis) - phương pháp lựa chọn
tố i ƯJ

[hân
chúrg

tích c ậ n b iên cấu t h à n h

cách tiếp c ậ n p h â n

tích c ủ a

t a dối với v ấ n đ ê l ự a c h ọ n . P h ư ơ n g p h á p n à y c h o p h é p

c h i á r g t a h i ể u đ ư ợ c b á n c h â t tối ư u c ủ a c á c q u y ế t d ị n h k i n h tế .
( ’h ú i g t a t h ấ y r ằ n g , k h i đ ư a r a c á c q u y ế t đ ị n h k i n h t ế , c á c t h à n h
viê n k i n h tê t h e o đ u ố i c ác m ụ c t i ê u k i n h t ê k h á c n h a u . C ụ th ể :
ngiư a

tiêu

dùng

m uôn

tìm

cách

đ ô tô i

đa

hoá

lợi í c h . d o a n h

n g l h i ỉ p m u ô n t ô i đ a h o á lợi n h u ậ n , c á c C h í n h p h ủ m u ố n t ố i đ a
h o i á > h ú c lợ i c ô n g c ộ n g . D ù c á c m ụ c t i ê u c ó k h á c n h a u s o n g c á c
t h è i m v i ê n k i n h t ê đ ề u có c h u n g m ộ t giới h ạ n đ ó là r à n g b u ộ c v ề
ngiâr s á c h .

13


P h é p p h â n tích c ậ n b iê n sẽ g iú p c h ú n g ta h iể u được c ách thứ c
lự a c h ọ n c ủ a các t h à n h v iê n k i n h tế. B ấ t cứ s ụ lự a c h ọ n k i n h t ố
n à o c ũ n g l i ê n q u a n đ ế n h a i v ấ n đ ê c ơ b ả n l à : c h i p h í v à lợi i c h
c ủ a s ự l ự a c h ọ n . C ả h a i b i ế n s ô lợ i í c h v à c h i p h í đ ề u t h a y đ ô i k h i
c á c t h à n h v iê n k i n h t ê đ ư a r a c á c s ự lự a c h ọ n với q u y m ô k h á c
n h a u . M ọ i t h à n h v i ê n k i n h t ê đ ề u m o n g m u ô n t ố i đ a h o á lợi i c h
r ò n g ( h i ệ u s ô g i ữ a lợ i í c h v à c h i p h í ) .

Lợi ích ròng = Tống lợi ích - Tổng chi phí
S ự l ự a c h ọ n c ủ a n g ư ờ i t i ê u d ù n g l à k ế t q u ả c ủ a s ự t ư ơ n g tác:
g iữ a h a i loại h iệ n tư ợ n g k h á c biệt:
- T h ị h iế u và ư u tiên.
- C á c cơ h ộ i v à h ạ n c h ế .
T hị h iếu và sự ư u tiên k h ô n g q u a n s á t được và k h á c n h a u r ấ t
n h i ề u . N g ư ờ i t i ê u d ù n g t h ư ờ n g có c á c h ạ n c h ê v à cơ h ộ i g i ô n ^
n h a u n h ư n g t h ư ờ n g có c á c l ự a c h ọ n k h á c n h a u . C á c cơ h ộ i v à h ạ n
chê th ư ờ n g q u a n s á t được th ô n g q u a th u n h ậ p và giá c ủ a h à n g
h o á . K h i q u y ế t đ ị n h t i ê u d ù n g m ộ t h à n g h o á n à o đó, n g ư ờ i t i ê u
d ù n g s ẽ s o s á n h g i ữ a c h i p h í m à h ọ p h ả i t r ả c h o h à n g h o á v à lợi
íc h m à h ọ có t h ê t h u đ ư ợ c đ ể x á c đ ị n h m ứ c t i ê u d ù n g tô i ư u .
Đ ôi với c á c n h à s ả n x u ấ t , c á c q u y ế t đ ị n h s ả n x u ấ t p h ụ t h u ộ c
vào sự tư ơ n g tá c c ủ a h a i loại h iệ n tư ợ n g k h á c biệt:

- Công nghệ.
- G iá c ủ a các y ế u tô đ ầ u v ào và đ ầ u ra.
K hi đ ư a ra các q u y ế t đ ịn h về sự lự a ch ọ n n h à s ả n x u ấ t so s á n h
g i ữ a lợi í c h t h u đ ư ợ c v ó i c h i p h í b ỏ r a đ ể t ừ đ ó x á c đ ị n h đ ư ợ c m ứ c
s ả n l ư ợ n g c ầ n t h i ế t đ ê đ ạ t đ ư ợ c m ụ c t i ê u t ô i đ a h o á lợi n h u ậ n .
G i ả s ử h à m t ô n g lợi í c h k h i s ả n x u ấ t h o ặ c t i ê u d ù n g Q đ(Jn vị
h à n g h o á l à T B = f ( Q ) , h à m t ô n g c h i p h í l à T C = g ( Q ) . K h i d ó lợi
íc h r ò n g là : N B = T B - T C = f(Q) - g(Q ). N B đ ạ t c ự c t r ị h a y g i á
t r ị c ự c đ ạ i k h i ( N B ) q = 0, t a c ó : ( N B ) q = ( T B ) q - ( T C ) q = 0

=> M B - MC = 0 = > M B = MC

14

Vậy lọi ích rò n g d ạ t gia trị cực đại khi: MB = MC
l>án c h ấ t c ủ a

phương

pháp

phân

tích c ậ n

biên

được h iếu

n h.u s a u :

N ế u M B > MC thì mớ rộ n g quv mô h o ạ t động.
N ế u M B = M C q u y m ô h o ạ t đ ộ n g là tôi ưu.
N ế u M B < M c thì th u h ẹ p quy m ô h o ạ t động.

r'r o n g đó:
M B ( M a r g i n a l B e n e f i t ) l à lợi í c h c ậ n b i è n . Đ ỏ l à lợi í c h t h u
(ỈUỢÍ k h i s ả n x u ấ t h o ặ c t i ê u d ù n g t h ê m m ộ t đ ơ n vị h à n g h o á .
M C ( M a r g i n a l C o s t) là c h i p h í c ậ n b iê n . Đ ó là chi p h í bỏ r a
d ể s .i n x u ấ t h o ặ c t i ê u d ù n g t h ê m m ộ t đ ơ n vị s ả n p h ẩ m .
K hi M B = M C t h ì lợi í c h r ò n g đ ạ t g i á t r ị t ố i đ a .
N h ư v ậy , k h i đ ư a r a các q u y ế t đ ịn h vê sự lự a c h ọ n k i n h tế,
c á c i h à n h v iê n k i n h tê lu ô n p h á i so s á n h g i ữ a p h ầ n t ă n g t h ê m vê
Lợi

ch và p h ần tă n g thêm

vê chi p h í n h à m

m ụ c đích x ác đ ịn h

m ộ t m ứ c s ả n lư ợ n g s ả n x u ấ t h o ặ c t i ê u d ù n g tôi ư u.

P h ầ i 3. CÂU HỎI ÔN TẬP
1. H ã y t r ì n h b à y v ê b a v ấ n đ ê k i n h t ê cơ b á n .
ỉ . P h â n b i ệ t K i n h t ê h ọ c vi m ô v à K i n h t ê h ọ c v ĩ m ô .

0. P h â n b i ệ t K i n h t ê h ọ c t h ự c c h ứ n g v à K i n h t ê h ọ c c h u ẩ n t ắ c .

4. C h i

p h í cơ h ộ i l à gì ? C h o v í d ụ m i n h h ọ a .

5. K ế t ê n c á c t h à n h v i ê n k i n h t ế . h ọ c ó m ụ c t i ê u v à h ạ n c h ê gì ?
6. T r ì n h b à y n g u y ê n t ắ c p h â n t í c h c ậ n b i ê n .

1. T r ì n h

b à y q u y l u ậ t c h i p h í cơ h ộ i t ă n g d ầ n v à m i n h h ọ a

b a j n f đ ư ờ n g g iớ i h ạ n k h ả n ă n g s ả n x u ấ t .
é . M ô h ì n h k i n h t ê l à gì ? Ư u đ i ể m v à h ạ n c h ê c ủ a m ô h ì n h
k i n h tê . M i n h h ọ a b ằ n g ví d ụ c ụ th ế.
s. H ã y p h â n b i ệ t c ơ c h ê t h ị t r ư ờ n g vớ i cơ c h ế m ệ n h l ệ n h .

10.

T r ì n h b à y v ê cơ c h ê k i n h t ê h ỗ n h ợ p .

15


Phẩn 4. CÂU HỎI Đ Ú NG /SA I CÓ GIẢI THÍCH
1. K i n h t ế h ọ c l à m ô n k h o a h ọ c g i ú p c h ú n g t a h i ể u vó n ề n
k i n h t ê v à c á c t h à n h v i ê n k i n h t ế , vì v ậ y K i n h t ê h ọ c g i ú p 01 ư n g
t a t r ả lờ i đ ú n g t ấ t c ả c á c c â u h ỏ i .
2 . B a v â n đ ề k i n h t ê c ơ b ả n : s ả n x u ấ t c á i gì ? s ả n x u ấ t n h u
t h ế n à o ? v ả s ả n x u ấ t cho ai ? ỉà các v ấ n đê k in h tê c ủ a riêng các
n ề n k in h tê thị trư ờ ng .
3. T á c đ ộ n g c ủ a m ộ t sự cải tiế n c ô n g n g h ệ sẽ đ ẩ y đường giới
h ạ n k h ả n ă n g s ả n x u ấ t r a ngoài.
4 . C h i p h í c ơ h ộ i l à t ấ t c ả c á c c ơ h ộ i b ị m ấ t đ i k h i đ ư a -a s ự
l ự a c h ọ n k i n h tê.
5 . M ộ t n ề n k i n h t ê có t h ê đ ạ t d ư ợ c h i ệ u q u ả v ê m ặ t k ỹ t h i u ậ t
m à k h ô n g đ ạ t đ ư ợ c h i ệ u q u ả v ê m ặ t k i n h tế.
6. Đ ế th u th ê m

m ộ t lư ợ n g h à n g h o á n à o đó, x ã h ộ i p h u

hy

s in h m ộ t lư ợng h à n g h o á khác.
7 . N ế u k h ô n g có c á c

cơ

h ộ i k h á c n h a u t h ì k h ô n g c ó chi Ị p h í

cơ h ộ i.
8 . N ế u đ ư ờ n g giới h ạ n k h ả n ă n g s ả n x u ấ t là m ộ t đ ư ờ n g t i ẳ i n g
t h ì c h i p h í cơ h ộ i s ẽ k h ô n g đổi.
9 . T ấ t c ả c á c t h à n h v i ê n k i n h t ê đ ề u c ó h ạ n c h ế v ê n g â n sác:h.
1 0. Vì có t ì n h t r ạ n g k h a n h i ế m

c h o n ê n c á c đ ơ n vị k i n h

tê

p h á i lựa ch ọ n kỹ các q u y ế t đ ịn h c ủ a m ìn h .

Phần 5. CÂU HỎI LựA CHỌN

Lựa chọn p h ư ơ n g án trả lời đ ú n g n h ấ t :
1 . M ỗ i x ã h ộ i c ầ n p h ả i g i ả i q u y ế t v ấ n đ ê k i n h t ê n à o s a u í â y:

16

a)

S ả n x u ấ t c á i gì ?

b)

S ản x u ấ t n h ư thê nào ?

c)

S ả n x u ấ t cho ai ?

d)

T ấ t cả các p h ư ơ n g á n trên .

e)

C h ỉ g i ả i q u y ế t v â n đ ề s ả n x u ấ t c á i gì.


2. Ván lie k h a n
a) Chi tồ n tại tr o n g nến k in h tc d ựa vào cơ c h ê k i n h tê
h ồ n hớp.

b)

Có t h ê loại t r ừ n ế u c h ú n g t a đ ặ t g iá t h ấ p x u ố n g .

c) Tốn tại vì n h u cáu c ủ a con người k h ô n g t h ế được th o ả
m ã n với các n g u ồ n lực hiện có.

d)

Có t h ế loại t r ù n ê u q u y đ ịn h g iá cao lên.

e)

K hông p h ả i v ấn dê nào ở trên .

3. Chi phí cơ hội dê có th ể dược học đại học c ủ a m ột s in h viên
k h o n g bao gồm:
a) Lương m à b ạ n sinh v iê n có t h ể k iếm dược nôu k h ô n g
đi học.
b) T iề n chi p h í cho sách giáo khoa.
c) T iề n chi cho ă n uông.
d ) T iê n học phí.

e)

T ấ t cả các k h o ả n trên.

4. M ộ t m ô h ì n h k in h tê tố t b a o gồm :

a)

S ô l ư ợ n g í t n h ấ t c á c t h ô n g t i n c ầ n t h i ế t đ ể t r ả lời c á c

c â u hỏi đ ề c ậ p t r o n g m ô h ìn h .

b)

C à n g n h i ề u t h ô n g tin c à n g tốt.

c)

C à n g ít t h ô n g t i n c à n g tố t.

d)

T r ả lòi t ấ t c ả c á c v â n đ ê k i n h t ế .

e) K h ô n g có p h ư ơ n g á n n à o đ ú n g .
5. M ộ t m ô h ì n h k i n h t ế đ ư ợ c k i ể m n g h i ệ m bởi:

a)

K iể m t r a tín h th ự c tê c ủ a m ô h ìn h .

b)

S o s á n h d ự b á o c ủ a m ô h ì n h với t h ự c tế .

c)

So s á n h p h ầ n m ô h ì n h m ô t ả vối t h ự c tế.

d ) T ấ t cả các p h ư ơ n g án t r ê n .
e) K h ô n g có p h ư ơ n g á n nào đ ú n g .
OAI HỌC' <-juen vrHM n/A IM^yt
RUNG TÂM
G TỈM thự v i ê n
2 H Ư Ớ N G OẢN TH KINH TỂ

17


6 . K h i c á c n h à k i n h t ê s ử d ụ n g t h u ậ t n g ữ “c ậ n b i ê n ” h ọ á m c h i :

a)

V ừa đủ.

b)

K h ô n g q u a n trọ n g .

c)

Đ ư ờ n g biên.

d)

Bổ sung.

e)

Cuối cùng.

7 . N ế u m ộ t n g ư ờ i r a q u y ế t đ ị n h b ằ n g c á c h s o s á n h lợi í c h c ậ n
b iê n và chi p h í c ậ n b iê n c ủ a sự lự a ch ọ n p hải:

a)

C h ọ n q u y ế t đ ị n h k h i m à lợi í c h c ậ n b i ê n l ớ n h ơ n c h i p h í

c ậ n biên.

b) C h ọ n
c)

q u y ế t đ ị n h k h i m à c h i p h í c ậ n b i ê n b ằ n g lợi í c h c ậ n b i ê n .

C h ọ n q u y ế t đ ị n h k h i m à lợ i í c h c ậ n b i ê n n h ỏ h ơ n c h i p h í

c ậ n biên.

d)'

T r á n h v i ệ•c l ự• a c h ọ•n .

e)

T ấ t cả các p h ư ơ n g á n t r ê n đ ề u sai.

8 . C â u n à o d ư ớ i đ â y l à t u y ê n bô" c ủ a K i n h t ê h ọ c c h u ẩ n t ắ c ?

a)

N gười tiê u d ù n g m u a ít h à n g h o á h ơ n k h i giá c ủ a h à n g

h o á t ă n g l ê n , t r o n g k h i c á c y ế u tô" k h á c k h ô n g t h a y đ ổ i .

b)

N g o à i các y ế u t ố k h á c , đ ư ò n g c u n g đối vói h à n g h o á còn

p h ụ th u ộ c vào giá c ủ a đ ầ u vào.

c)

G iá k h á m b ệ n h t ư n h â n h iệ n n a y là q u á cao.

d)

V iệc học đ ại học sẽ là m t ă n g t h u n h ậ p c ủ a b ạ n .

e)

Thời tiế t n ó n g là m tă n g lượng q u ạ t đ iệ n b á n ra.

9 . C â u n à o d ư ỏ i đ â y l à t u y ê n bô" c ủ a K i n h t ê h ọ c t h ự c c h ứ n g ?

a)

N â n g cao m ứ c lư ơ n g tối t h i ể u d ẫ n đ ế n t h ấ t n g h iệ p .

b)

G i á o v i ê n c ầ n p h ả i đ ư ợ c t r ả l ư ơ n g c a o vì h ọ r ấ t q ư a n

t r ọ n g đ ô i với t ư ơ n g l a i c ủ a c o n b ạ n .

18

c)

C ác v ậ n đ ộ n g v iê n c h u y ê n n g h iệ p được t r ả lư ơng q u á cao.

d)

C ầ n p h ả i có t i ề n t h u ê n h à t h ấ p h ơ n c h o s i n h v iê n .

e)

C ầ n p h ả i trợ g iúp người t h ấ t n g h iệp n h iê u hơn.


10. T ro n g mô h ì n h d ò n g l u â n c h u y ên :

a> C á c

d o a n h n g h i ệ p lu ô n t r a o đối h à n g h o á lâ y tiề n .

b> C á c

hộ g ia đ ìn h lu ô n t r a o đôi tiề n lấ y h à n g h o á.

C) Các hộ gia đìn h là người b á n t r o n g th ị t r ư ờ n g y ế u tô và
]à người m u a t r o n g thị tr ư ờ n g h à n g hoá.
of) Các d o a n h n g h iệ p là người m u a t r o n g thị t r ư ờ n g h à n g
h o á và là người b á n t r o n g th ị t r ư ờ n g yếu tố.
ej K h ô n g có p h ư ơ n g á n n à o đúng.
11. T ro n g mô h ì n h n ê n k i n h tê hỗn hợp, các v ấ n đê k i n h tê cơ
b ả n được giải q u y ết:

aj

T h ô n g q u a các kê h o ạ c h c ủ a C h ín h p h ủ .

bj

T h ô n g q u a thị trư ờ ng.

c)

T h ô n g q u a thị trư ờ n g và kê hoạch c ủ a C h ín h ph ủ.

dj

K h ô n g có p h ư ơ n g á n n à o đ ú n g .

Phần 6. BÀI TẬP MAU
B à i s ố 1 . ( C h i p h í cơ h ộ i - đ ư ò n g g i ố i h ạ n k h ả n ă n g s ả n x u ấ t )
G i ả đ ịn h m ộ t n ề n k i n h tê g i ả n đ ơ n ch ỉ có h a i n g à n h s ả n x u ấ t
l ư ơ n g t h ự c v à v ả i m a y q u ầ n áo . B ả n g 1.1 t h ể h i ệ n c á c k h ả n ă n g c ó
t h ể đ ạ t được c ủ a n ề n k i n h tê k h i c á c n g u ồ n lực đư ợc s ử d ụ n g m ộ t
c á c h tối ư u n h ấ t:

Bảng 1.1
Các khả
nàng

Sản lượng lương thực
(triệu tấn)

Sản lượng vải

A
B
c
D

80

0

70

8

60

12

40

16

E

0

20

a)

(triệu m)

H ã y v ẽ đ ư ờ n g giói h ạ n k h ả n ă n g s ả n x u ấ t c ủ a n ề n k i n h

tế này.

19


b) N ề n k i n h t ê n à y c ó k h ả n ă n g s ả n x u ấ t 4 5 t r i ệ u t ấ n l ư ó n g
t h ự c v à 16 t r i ệ u m v ả i h a y k h ô n g ?

c) B ạ n c ó n h ậ n x é t g ì n ế u n ề n k i n h t ê s ả n x u ấ t t ạ i đ i ể m G ( 4 4
t r i ệ u t ấ n l ư ơ n g t h ự c v à 12 t r i ệ u m v ả i).

d) H ã y t í n h c h i p h í c ơ h ộ i c ủ a v i ệ c s ả n x u ấ t l ư ơ n g t h ự c v à v ả i .

Lời giải:
a)

Đ ư ờ n g giối h ạ n k h ả n ă n g s ả n x u ấ t c ủ a n ề n k i n h t ê với h a i

l o ạ i h à n g h o á l à l ư ơ n g t h ự c v à v ả i đ ư ợ c m ô t ả t r ê n h ì n h 1.2 d ư ớ i đ â y :

Hình 1.2.
b)

N ề n k in h tê k h ô n g t h ể s ả n x u ấ t 45 tr iệ u t ấ n lư ơ n g th ự c và

16 t r i ệ u m v ả i vì đ i ể u n à y v ư ợ t q u á k h ả n ă n g s ả n x u ấ t c ủ a n ề n
k i n h t ê ( đ i ể m F n ằ m n g o à i đ ư ờ n g P P F t r ê n h ì n h 1.2).

c)

D o đ i ể m G (4 4 t r i ệ u t ấ n l ư ơ n g t h ự c v à 12 t r i ệ u m v ả i ) n ằ m

p h í a t r o n g đ ư ờ n g giới h ạ n k h ả n ă n g s ả n x u ấ t n ê n t ạ i đ i ể m n à y
n ề n k i n h tê đ ã s ử d ụ n g c á c n g u ồ n lực k h ô n g h i ệ u q u ả .

d)

S a u đ â y l à h a i b ả n g t í n h c h i p h í cơ h ộ i c ủ a v i ệ c s ả n x u ấ t

lư ơ n g t h ự c v à vải:

20


Bàng 1.2. CHI PHÍ c ơ HÒI CỦA VIỆC SẢN XUẤT LƯƠNG THƯC

Chi phí cơ hội của 1 triệu tấn lương thực
(triệu m vải)
40 triệu tản lương thưc đầu tièn
đoi hỏi phải bỏ qua 4 triệu m vải

4/40

! 20 triệu tân lương thưc tiếp theo
đòi hỏi phải bó qua 4 triệu m vải

4/20

; 10 triệu tấn lương thưc tiếp theo
: đoi hỏi phải bỏ qua 4 trièu m vải

4/10

ị

___

L

Ị 10 triệu tấn lương thực cuối cùng
Ị đòi hỏi phải bỏ qua 8 triệu m vải

8/10

1

Bảng 1.3. CHI PHỈ c ơ HỘI CỦA VIỆC SẢN XUẤT VẢI
Chi phí

cơ

hội c ủ a 1 triệ u m vải

(triệu tấn lương thực)

8 triệu m vải đấu tiên đòi hỏi phải

10/8

bỏ qua 10 triệu tấn lương thực
4 triệu m vải tiếp theo đòi hỏi phải

10/4

! bỏ qua 10 triệu tấn lương thực
4 triệu m vải tiếp theo đòi hỏi phải

20/4

bỏ qua 20 triệu tản lương thực
4 triệu m vải cuối cùng đòi hỏi phải

40/4

bỏ qua 40 triệu tấn ỉương thực

B ù i s ô 2 . ( C h i p h í cơ h ộ i)
M i n h , L a n v à H ồ n g dự k iế n đi Đ à L ạ t. N ế u đi t à u h o ả th ì
m at

12 giờ v à đi m á y

bay thì

m ất

1 giờ. G i á v é m á y b a y là

7 5 U S 1 ) v à g iá v é t à u h o á là 3 1 Ư S D . T ấ t c ả b a n g ư ờ i đ ể u p h ả i
n g h ỉ l à m k h i đi. M i n h k i ế m đ ư ợ c 3 U S D m ộ t giờ, L a n k i ế m đ ư ợ c
4 U S D m ộ t g iờ v à H ồ n g k i ế m d ư ợ c 5 U S D m ộ t giờ. H ã y t í n h c h i
p h í cơ h ộ i c ủ a v i ệ c đ i m á y b a y v à t à u h o ả c h o m ỗ i n g ư ờ i . G i ả s ử .
c ả b a n g ư ờ i đ ề u c ó h à n h vi t ô i ư u , h ọ s ỗ l ự a c h ọ n p h ư ơ n g t i ệ n
giao th ô n g n à o ?

21


Lời giải:
C h i p h í cơ h ộ i c ủ a v iệ c đi Đ à L ạ t đ ố i v ó i c á c c á n h â n b a o g ồ m
t i ề n v é c ũ n g n h ư g iá tr ị th ờ i g i a n đi lại. D o đó, t ổ n g c h i p h í cơ h ộ i
của

v i ệ•c đ i Đ à

L ạ t đ ố i •v ó i c á c c á

nhân

sẽ

được

m i n h•

họa

ở

b ả n g 1.4 d ư ớ i đ â y :

Bảng 1.4. CHI PHÍ c ơ HỘI CỦA VIỆC ĐI ĐÀ LẠT
Tên hành
khách

Minh

Lan

Hồng

Tàu hoả
(USD)

Máy bay
(USD)

Vé

31

75

Chi phí thời gian

36

3

Tổng chi phí

67

78

Vé

31

75

Chi phí thời gian

48

4

Tổng chi phí

79

79

Vé

31

75

Chi phí thời gian

60

5

Tổng chi phí

91

80

Chi phí

C ă n c ứ v à o b ả n g 1.4, M i n h s ẽ c h ọ n đi t à u h o ả , H ồ n g s ẽ c h ọ n
p h ư ơ n g t i ệ n m á y b a y v à L a n có t h ể c h ọ n m ộ t t r o n g h a i p h ư ơ n g t i ệ n .
B à i s ố 3 . ( L ự a c h ọ n tối ư u b ằ n g p h ư ơ n g p h á p c ậ n b iê n )
Có các h à m

t ổ n g lợi í c h (T B ) v à h à m t ổ n g c h i p h í (T C ) c ủ a

m ột h o ạt động n h ư sau:

TB = 200Q - Q 2
TC = 200 + 20Q + 0 ,5 Q 2

a)

H ã y x á c đ ị n h q u y m ô h o ạ t đ ộ n g t ố i đ a h o á lợ i í c h .

b)

Á p d ụ n g n g u y ê n tắ c p h â n tích c ậ n b iê n đ ê x ác đ ịn h q u y rnô

t ố i đ a h o á lợ i í c h r ò n g .

22

c)

H ã y x ác đ ịn h h ư ớ n g đ iề u tiế t khi: Q = 50

d)

H ã y x ác đ ịn h h ư ớ n g đ iề u tiế t khi: Q = 80

•


Levi giải:
c)

Lợi íc h c ậ n b i ê n đ ư ợ c x á c đ ị n h b ằ n g c ô n g t h ứ c M B = ( T B ) q

Po đó: M B = 2 0 0

2 Q . T ổ n g lợi í c h c ự c đ ạ i k h i M B = 0, v ậ y

g i í ì i o h ư ơ n g t r ì n h M B = 0 t a t h u d ư ợ c q u y m ô t ô i đ a h o á lợi í c h l à

Q = 100.
H a y : T B max = 2 U 0 x 1 0 0 - l O O x 1 0 0 = 1 0 . 0 0 0

t>

T ố i đ a h o á lợi í c h r ò n g : N B = T B - T C

N B d ư ợ c tôi đ a h o á k h i M B = M C .

7a có: MC = 20 + Q.
G i á i p h ư ơ n g t r ì n h : 2 0 + Q = 2 0 0 - 2 Q => Q = 6 0 .
7 a c ó lợi í c h r ò n g t ố i đ a l à N B = 5 2 0 0 t ạ i đ ó M B = M C = 8 0 .
í) K h i Q = 50
7a tín h

được các giá trị tư ơ n g ứ n g c ủ a M B v à M C

từ các

p h ư e n g trìn h :
M B = 2 0 0 - 2Q = 100

MC = 20 + Q = 70
Vậy M B > M C . T h e o n g u y ê n tắ c tối ư u t a p h ả i m ỏ r ộ n g q u y
mô) Ị -o ạt đ ộ n g .

c)

K hi Q = 80

lư ơ n g

tự ta

xác định

được: M B = 4 0 v à M C

=

100. T h e o

n g iu \ê n t ắ c tối ư u t a p h ả i t h u h ẹ p q u y m ô h o ạ t đ ộ n g .

Ph ầr 7. BÀI TẬP T ự ÔN

B à i ỉố 1.
t ả n g sau m ô tả n h ữ n g k h ả n ăn g sản x u ấ t khác n h a u của m ột
n ề n í i n h t ê t r o n g m ộ t t u ầ n n ế u c á c n g u ồ n l ự c đ ư ợ c s ử d ụ n g có
hiệ u q u ả:

23


Các khả năng

Đàn ghita
(chiếc)

Đĩa nhạc
(chiếc)

A

10

0

B

9

100

c

7

200

D

4

300

E

0

400

a)

H ã y v ẽ đ ư ò n g giới h ạ n k h ả n ă n g s ả n x u ấ t c ủ a n ề n k i n h tẽ .

b)

H ã y t í n h c h i p h í cơ h ộ i v à m i n h h ọ a t r ê n đ ồ t h ị c ủ a v i ệ c

s ả n x u ấ t 100 đĩa n h ạ c m ỗi tu ầ n .

c)

C ó p h ả i t ấ t c ả c á c k h ả n ă n g t r ô n đ ề u có h i ệ u q u ả k i n h t ê

n h ư n h a u k h ô n g ? Vì sao ?

d) Đ iể u gì sẽ x ả y r a n ế u các n g u ồ n lực sử d ụ n g t r o n g s ả n x u ấ t
được bổ s u n g th ê m . H ã y m i n h h o ạ t r ê n đồ thị.

Bài số 2.
M ộ t h o ạ t đ ộ n g c ó lợi í c h v à c h i p h í đ ư ợ c m i n h h ọ a bỏi c á c
p h ư ơ n g tr ìn h sa u đây:

TB = 4Q - 0 ,5 Q 2
T C = 2Q + Q 2

a)

H ã y x á c đ ị n h Q đ ê t ố i đ a h o á t ô n g lợi í c h .

b)

X á c đ ị n h Q đ ế t ố i đ a h o á lợ i í c h r ò n g .

Bài số 3.
M ộ t n ề n k i n h tê có đ ư ờ n g giới h ạ n n ă n g lực s ả n x u ấ t được
m i n h h ọ a bởi p h ư ơ n g t r ì n h sa u : 2X 2 + Y2 = 225 ( tr o n g đó, X là
h à n g h o á n ô n g n g h iệ p còn Y là h à n g hoá công nghiệp).

a)

H ã y v ẽ d ư ờ n g g iớ i h ạ n n ă n g l ự c s ả n x u ấ t c ủ a n ề n k i n h tè đ ó .

b)

N ế u X = 10, l ư ợ n g Y t ô i đ a có t h ể đ ư ợ c s ả n x u ấ t l à b a o n h . ê u ?

c) N h ờ có tiế n bộ công n g h ệ t r o n g n ô n g n g h iệ p , đường giỏi
h ạ n n ă n g lực s ả n x u ấ t c ủ a n ề n k i n h tê t r ỏ t h à n h : X" + Y2 = 225.
Vẽ m i n h họa t r ê n c ù n g đồ thị.

24