Bài giảng Ngữ văn 11: Bài ca ngất ngưởng - Nguyễn Công Trứ

BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ 


KIỂM TRA BÀI CŨ

1. Đọc thuộc lòng bài thơ Thương vợ của Trần Tế Xương.


2. HÃY LỰA CHỌN CÁC CỤM TỪ SAU ĐÂY ĐỂ NHẬN XÉT
VỀ PHẨM CHẤT CỦA BÀ TÚ VÀ THÁI ĐỘ CỦA ÔNG TÚ
DÀNH CHO VỢ TRONG BÀI THƠ “THƯƠNG VỢ” (TRẦN TẾ
XƯƠNG).

Trào lộng

Bi kịch

Vén khéo

Tri ân

Tự trào

Tảo tần

Tủi nhục

Thấu hiểu

Hi sinh

Trách móc


ĐÁP ÁN
• Phẩm chất của bà Tú

• Thái độ của ông Tú

- Tảo tần

- Tri ân

- Vén khéo

- Thấu hiểu

- Hi sinh

- Tự trào


Trần Tế Xương

Hồ Xuân Hương

Nguyễn Công Trứ
(1778-1858)

I/ TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả

­ Nguyễn Cơng Trứ (1778­
1858)
­ Biệt hiệu: Hi Văn
­ Q: Nghi Xn­Hà Tĩnh
­ Gia đình: Nho học
­ 30 năm làm quan: gách vác 
nhiều trọng trách, thăng giáng 
thất thường

   *Tóm tắt những nét chính về tiểu sử của Nguyễn Cơng Trứ?


Một tấm gương ln phấn đấu để khẳng định 
mình.
• Đỗ đạt muộn (42 tuổi)
• Lí tưởng giúp đời lập cơng danh
      “Đã mang tiếng ở trong trời đất
      Phải có danh gì với núi sơng”
                           (Đi thi tự vịnh)
      “Trong cuộc trần ai ai dễ biết
        Rồi ra mới rõ mặt anh hùng”
                            (Chí nam nhi)

* Nêu những ấn tượng của em về cuộc đời của Nguyễn
    Cơng Trứ.

 Có tài năng và có đóng góp trên nhiều lĩnh vực 
hoạt động xã hội.


I/ TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
2. Tác phẩm
­ Thể thơ: hát nói 
+ Đủ khổ, dơi khổ, thiếu khổ.
+ Khá tự do về gieo vần, số câu, số chữ
+ Là một điệu của ca trù.

     *Vài nét đặc trưng của thể hát nói? Theo em vì sao Nguyễn 
Cơng Trứ đặc biệt u thích thể loại này?


Hồng Hồng Tuyết Tuyết 
                             Dương Kh
Hồng Hồng Tuyết Tuyết 
                 Mới ngày nào cịn chưa biết chi chi 
                 Mười lăm năm thấm thốt có xa gì 
            Ngoảnh mặt lại đã tới kỳ tơ liễu 

                    Ngã lãng du thời khanh thượng thiếu 
                 Khanh kim hứa giá, ngã thành ơng 
          Cười cười nói nói sượng sùng, 
                         Mà bạch phát với hồng nhan chừng ái ngại 
            Riêng một thú Thanh Sơn đi lại 
             Khéo ngây ngây dại dại với tình 
           Đàn ai một tiếng dương tranh?

I/ TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
2. Tác phẩm
­ Thể thơ: hát nói

­ Hồn cảnh sáng tác: Tác giả đã cáo quan về hưu

­ Ý nghĩa: Bài ca có tính chất như một bài tổng 
kết cuộc đời và bày tỏ thái độ sống của Nguyễn 
Cơng Trứ.
*Em hãy dự đốn hồn cảnh sáng tác và nêu ý nghĩa
của tác phẩm đối với cuộc đời tác giả Nguyễn Công Trứ?


I/ TÌM HIỂU CHUNG
II/ ĐỌC ­ HIỂU VĂN BẢN

Ngồi nhan đề, từ “ngất ngưởng” được NCT sử dụng
mấy lần? Mỗi từ “ngất ngưởng” gắn liền với
quãng đời nào của ông?


Vũ trụ nội mạc phi phận sự 
Ơng Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc 
Đơng 
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng

Ngất ngưởng khi 
làm quan

Lúc Bình Tây cờ Đại tướng
Có khi về Phủ Dỗn Thừa Thiên
Đơ mơn giải tổ chi niên
Đạc ngựa bị vàng đeo ngất ngưởng
Kìa núi nọ phau phau mây trắng
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi

Ngất ngưởng khi 
hưu quan

Gót tiên theo đủng đỉnh một đơi dì
Bụt cũng nực cười ơng ngất ngưởng
Được mất dương dương người thái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đơng phong
 Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Khơng Phật, khơng tiên, khơng vướng tục
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú

Ngất ngưởng khi tự 
đánh giá tổng kết 
cuộc đời


I/ TÌM HIỂU CHUNG
II/ ĐỌC ­ HIỂU VĂN BẢN
1. Cảm hứng chủ đạo qua từ “ngất 
ngưởng”

­ T
             : ng
ư thế
ồi cao hơn so với bình thường, khơng vững 
­ Thái đ
                         : khác ng
ộ s
ống
ườổi, cao h
ơn ngổ
ườ
i khác, thoải 
chắc, ng
ả nghiêng ch
ực đ
 mà khơng đ
. (Nghĩa đen)
mái tự do phóng túng, khơng theo khn khổ.

Em hiểu như thế nào về hai từ “ngất ngưởng”?


I/ TÌM HIỂU CHUNG
II/ ĐỌC ­ HIỂU VĂN BẢN

1. Cảm hứng chủ đạo qua từ “ngất 
ngưởng”
2. Ngất ngưởng khi làm quan
3. Ngất ngưởng khi về hưu

II/ ĐỌC ­ HIỂU VĂN BẢN
2. Ngất ngưởng khi làm quan
“Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ơng Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đơng
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
Lúc bình Tây, cờ đại tướng
Có khi về Phủ dỗn Thừa Thiên”


“Vũ trụ nội mạc phi phận sự”
­ Câu văn chữ Hán trang trọng, 
khẳng định vai trị của mình trong 
cõi trời đất.
=> Ý thức trách nhiệm với cuộc đời.

       * Trong câu 1, nguyễn cơng trứ khẳng định điều gì? 


“Ơng Hi Văn tài bộ đã vào lồng”

 + Cách xưng tên “Ơng Hi Văn” thể hiện thái độ 
tự tơn, ngạo nghễ của tác giả, tự nguyện đem tài 
hoa giam lỏng vào lồng( trời đất, vũ trụ)
 Mơi trường thử thách tài năng và bản lĩnh.
 Mơi trường để cống hiến, để khẳng định.
 * Cách x
* Biết ch

ưng danh “Ơng Hi Văn tài b
ốn quan trường là cái lồng gị bó, t
ộ” thể hiạệi sao 
n thái 
Nguyễđn Cơng Tr
ộ gì của Nguy
ứ lại tễựn Cơng Tr
 nguyện dứấ?n thân?


“Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đơng
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
Lúc bình Tây, cờ đại tướng
Có khi về Phủ dỗn Thừa Thiên”

 Thủ pháp điệp từ, liệt kê

* NCT đã sử dụng thủ pháp nghệ thuật gì nổi bật để 
tái hiện lại qng đời làm quan của mình? Tác dụng?


Khi

Thủ khoa
Tham tán
Tổng đốc
Đại tướng

Khoe danh vị xã hội hơn 
người

Khoe tài năng hơn 
người 
Phủ dỗn
(văn võ song tồn)
=> Giọng khoe khoang, phơ trương, tự hào ngạo nghễ
* Cảm nhận của em về giọng điệu của đoạn thơ?


Câu hỏi thảo luận
• Tác giả muốn chơi ngơng với thiên hạ dựa trên tài năng và sự nghiệp 
của mình.

Tổ 1+2
:  Nguy
ễn Cơng Tr
 khoe tài, 
• Khoe tài ch
ỉ là cái v
ỏ bề ngồi đ
ể giấu đi mứ
ột cái tơi ý th
ức sâu sắc về 
tài năng. 
khoe danh vị nhưng khơng khiến cho 
• Ơng đang t
 khoe cái 
cốt cách tài t
ử phóng túng c
ủa mình.

ngườựi ta c
ảm th
ấy khó ch
ịu. Vì sao?

Tổ 3+4: Từ bản tự thuật về cuộc đời 
“ngất ngưởng” ở chốn quan trường của 
Nguyễn Cơng Trứ, em rút ra bài học gì cho 
thanh niên hiện nay?


­ Ý thức trách nhiệm với cuộc đời.
­ Khẳng định tài năng, bản lĩnh.
­ Có nhiều cống hiến và được vinh hiển.
­ Giọng điệu tự hào, ngạo nghễ.
=> Hệ thống từ Hán­ Việt trang trọng, âm điệu câu 
thơ nhịp nhàng  thể hiện sự tự tin khí khái Nguyễn 
Cơng Trứ, một nhà nho tài tử chân chính, dám 
khẳng định bản lĩnh cá nhân.


• Đương chức thì Nguyễn Cơng Trứ 
ngất ngưởng như thế, vậy lúc cáo 
quan ơng cịn ngơng nữa khơng? 
• Anh chị suy nghĩ gì về quan niệm 
sống của Nguyễn Cơng Trứ ?


II. ĐỌC­  HIỂU VĂN BẢN
2. Ngất ngưởng khi làm quan

3. Ngất ngưởng khi về hưu

­ Cách 
sống 
theo ý 
chí và 
sở thích 
cá nhân:

+ Cưỡi bị đeo đạc ngựa.
+ Đi chùa có gót tiên theo sau.
+ Khi ca, khi tửu, khi cắt, khi 
tùng

 giễu 
đời 
hưởng 
thú 
phiêu 
diêu 
trần tục


II. ĐỌC­  HIỂU VĂN BẢN
1. Ngất ngưởng khi làm quan
2. Ngất ngưởng khi về hưu

 Quan niệm sống

­ Khơng màng đến chuyệm khen 

chê được mất của thế gian
­ Sống ung dung u đời vượt 
thế tục nhưng một lịng trung 
qn.