Tóm tắt Luận văn tiến sĩ Khoa học giáo dục: Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT tại trung tâm giáo dục thường xuyên
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (597.48 KB, 32 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
ĐỖ ĐỨC TRỊ
RÈN LUYỆN KỸ NĂNG HỌC TẬP
CHO HỌC VIÊN BỔ TÚC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN
Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục
Mã số: 9. 14. 01. 02
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
2
HÀ NỘI 2018
Công trình được hoàn thành tại
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐẶNG THÀNH HƯNG
Phản biện 1: ..................................................................
..................................................................
Phản biện 2: ..................................................................
..................................................................
Phản biện 3: ..................................................................
..................................................................
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Viện
họp tại Viện Khoa học xã hội Việt Nam
Vào hồi ..... giờ ...... ngày ...... tháng ...... năm ...............
2
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1. Thư viện Quốc gia
2. Thư viện Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam
4
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Kỹ năng học tập có một vai trò quan trọng góp phần quyết
định hiệu quả của hoạt động học tập. Kỹ năng học tập giúp cho người
học tiếp thu tri thức và có công cụ học tập độc lập để tiếp thu kiến
thức, học tập suốt đời. Vì vậy, về mặt lý luận hình thành và rèn luyện
kỹ năng học tập cho người học là vô cùng cần thiết và quan trọng trong
cuộc đời của mỗi con người, đặc biệt là lứa tuổi học sinh sinh viên đang
theo học tại các cơ sở giáo dục.
1.2. Hiện nay, học viên bổ túc THPT tại các trung tâm GDTX có
nhiều khó khăn hơn trong học tập so với học sinh ở các trường THPT,
các em là học sinh đã tốt nghiệp THCS có độ tuổi của học sinh THPT và
các độ tuổi lớn hơn, trung tâm GDTX tuyển tất cả các học sinh không
dự thi hoặc các học sinh thi không đỗ vào các trường THPT quốc lập
hay những người lớn tuổi đang tham gia lao động, bởi thế hầu như các
em chưa được tuyển chọn về học lực. Vì vậy kỹ năng học tập của học
viên còn yếu và hoạt động học tập thường không đạt kết quả cao,
không đáp ứng với mục tiêu đã đặt ra của trung tâm GDTX.
1.3. Trong lĩnh vực giáo dục: Các nghiên cứu về kỹ năng học tập
và rèn luyện kỹ năng học tập cho loại hình người học đặc biệt là học
sinh bổ túc THPT đang theo học tại các trung tâm GDTX trong cả nước
thì còn rất mỏng, rất ít được nghiên cứu. Thực tế các nghiên cứu thực
tiễn lại rất cần thiết về vấn đề này để nâng cao chất lượng học tập,
chất lượng dạy học ở trung tâm GDTX. Đặc biệt tạo ra cho người học
có thể bước vào cuộc sống và học tập suốt đời.
Vì các lý do trên, đề tài “Rèn luyện kỹ năng học tập cho học
viên bổ túc THPT tại trung tâm giáo dục thường xuyên” đã xác định
được điểm mới và có giá trị thực tiễn. Nghiên cứu của luận án sẽ nhằm
mục đích nâng cao chất lượng dạy và học ở trung tâm GDTX.
4
5
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ
túc THPT ở trung tâm GDTX cấp huyện nhằm nâng cao chất lượng học
tập và kết quả học tập của học viên.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học ở trung tâm GDTX
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Rèn luyện kỹ năng học tập cho học
viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
4. Giả thuyết khoa học
Kỹ năng học tập của học viên ở trung tâm giáo dục thường xuyên chỉ
được hình thành phát triển thông qua quá trình rèn luyện và hoạt động của
học viên trong môi trường sư phạm dưới tác động tích cực của giáo viên.
Hiện nay kỹ năng học tập của học viên bổ túc trung học phổ thông ở các
trung tâm giáo dục thường xuyên các huyện còn thấp, chưa đáp ứng được
yêu cầu học tập của học viên. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp rèn
luyện kỹ năng học tập phù hợp với loại hình học tập ở trung tâm, phù hợp
với học viên: Cung cấp tri thức về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng
học tập cho cán bộ, giáo viên và học viên ở trung tâm giáo dục thường
xuyên; Hoàn thiện quy trình rèn luyện kỹ năng học tập và vận dụng linh
hoạt qui trình vào rèn luyện các kỹ năng học tập cụ thể; Biên soạn tài liệu
về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc
THPT; Tổ chức rèn luyện kỹ năng học tập theo hướng tăng cường tự rèn
luyện kỹ năng học tập của học viên; Sử dụng đa dạng các hình thức rèn
luyện kỹ năng học tập cho học viên thì sẽ nâng cao được kỹ năng học tập
cho học viên và chất lượng học tập ở trung tâm giáo dục thường xuyên.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở lí luận và thực tiễn của hoạt động rèn luyện
kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX.
5.2. Đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học
viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX.
5
6
5.3. Tổ chức thực nghiệm khoa học khẳng định hiệu quả của
biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung
tâm GDTX.
6. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên
bổ túc THPT đang theo học tại các trung tâm GDTX cấp huyện.
Địa bàn khảo sát được giới hạn ở các trung tâm GDTX cấp
huyện thuộc hai tỉnh Bắc Ninh và Hòa Bình.
Tổ chức thực nghiệm sư phạm được thực hiện tại trung tâm
GDTX Yên Phong, Bắc Ninh.
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận: Tiếp cận hệ thống; Tiếp cận phức hợp;
Tiếp cận hoạt động.
7.2. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu lý luận;
phương pháp nghiên cứu thực tiễn và phương pháp xử lý số liệu.
8. Đóng góp mới của luận án
Xây dựng cơ sở lý luận về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ
năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX.
Phát hiện thực trạng kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học
tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX.
Đề xuất và khẳng định hiệu quả của biện pháp rèn luyện kỹ
năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX.
9. Cấu trúc luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham
khảo và phụ lục, luận án gồm 3 chương.
6
7
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG HỌC TẬP
CHO HỌC VIÊN BỔ TÚC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu về hoạt động học tập
Hoạt động học tập là hoạt động cơ bản đảm bảo cho sự tồn tại
của cá nhân và xã hội và quyết định cho sự phát triển của cá nhân và xã
hội nên đã được các nhà khoa học thuộc các lĩnh vực khoa học khác nhau
như triết học, giáo dục học, tâm lý học... tập trung nghiên cứu thể hiện
trong các học thuyết lý luận, quan điểm khoa học của các nhà khoa học
như: Aritxtôt, J.Locke, G.Berkeley, D.Ghatli, H.Spenxơ, J.Watson,
J.Piaget... Các nhà tâm lý học Xô viết như: L.X. Vưgôtxki, A.N.
Lêonchiev, P.Ia. Galperin; Phạm Minh Hạc, Nguyễn Quang Uẩn, Hồ
Ngọc Đại, Phan Trọng Ngọ, Lê Khánh Bằng, Hà Thị Đức, Vũ Trọng
Rỹ, Đặng Thành Hưng, Nguyễn Cảnh Toàn, Thái Duy Tuyên...
Các nghiên cứu về hoạt động học tập của các tác giả trong và
ngoài nước trong cả bình diện lý luận và nghiên cứu thực tiễn: khái
niệm, bản chất, cấu trúc và thực trạng hoạt động học tập của người
học ở các lứa tuổi khác nhau tại các cơ sở giáo dục.
1.1.2. Các nghiên cứu về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng
học tập
Các nghiên cứu về kỹ năng hoạt động, kỹ năng học tập và rèn
luyện kỹ năng học tập:B.Ph. Lomov, E.N. Kavanova, A.V. Petropxki, V.A.
Cruchetski, N.D. Lêvitov, A.G. Kovaliov, Annett, và các tác giả phương
Tây hiện đại đã nói ở trên.V.G. Loox, V.V. Tsebưseva, K.K. Piatonôv,
E.A. Milerian.P.M. Kecgientxev, N.I. Mikheev, L. Umanxki, A.I. Kitov, X
I. Kixengof, N.V. Cudơmina, Kevin Barry và Len King...Tác giả Vũ Trọng
Rỹ, Đặng Thành Hưng, Hoàng Anh, Dương Thị Thoan, Dương Thị Thanh
7
8
Thanh,Nguyễn Quang Uẩn, Lê Khánh Bằng, Hà Thị Đức, Trần Quốc
Thành, Nguyễn Văn Tuân, Nguyễn Văn Hoan, Trịnh Thị Xim,…trong các
công trình nghiên cứu, cho rằng rèn luyện kỹ năng học tập là điều kiện
quan trọng để người học tiến hành được hoạt động học tập và nâng cao
kết quả học tập, đồng thời giúp cho người học có thể tiếp tục học tập
sau khi họ hoàn thành giáo dục đại học chính qui hoặc là điều kiện để
người học chủ động trong học tập và học tập suốt đời.
* Nhận xét: Các công trình nghiên cứu đi trước tập trung nghiên
cứu cả về lý luận và thực tiễn nhiều vào hoạt động học tập của người
học ở các khía cạnh khác nhau (khái niệm, bản chất, đặc điểm, cơ sở
khoa học của hoạt động học tập, cơ chế học tập từ góc độ sinh lý học,
tâm lý học...; Các nghiên cứu về kỹ năng hoạt động của con người như:
kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết tình huống, kỹ năng quản lý lãnh
đạo... được tập trung nghiên cứu nhiều còn các nghiên cứu về kỹ năng
học tập của người học còn ít được nghiên cứu; Nghiên cứu về kỹ năng
học tập của người học ở phổ thông, đại học theo hệ chính quy được tập
trung nghiên cứu nhiều còn các nghiên cứu về học tập và kỹ năng học
tập của học viên đang theo học tại các Trung tâm GDTX còn ít được
nghiên cứu, mặc dù hướng nghiên cứu này rất cần thiết cho giáo dục và
cho xã hội.
1.2. Giáo dục thường xuyên và trung tâm giáo dục thường xuyên
1.2.1. Giáo dục thường xuyên
1.2.1.1 Khái niệm: Giáo dục thường xuyên từ tên gọi giáo dục
không chính quy, nó là sự thống nhất về bản chất của giáo dục bổ túc
và đào tạo bồi dưỡng tại chỗ là tính liên tục của quá trình học tập (học
tập là công việc suốt đời, học tập trong nhà trường của một giai đoạn).
1.2.1.2. Vị trí: Giáo dục thường xuyên nằm trong hệ thống giáo
dục quốc dân Việt Nam có nhiệm vụ bồi dưỡng kiến thức văn hoá và
nghiệp vụ cho toàn dân, đặc biệt là những người do hoàn cảnh khác
nhau mà chưa được học tập có hệ thống…
8
9
1.2.1.3. Chức năng: thay thế; nối tiếp; bổ sung; hoàn thiện
1.2.2.Trung tâm giáo dục thường xuyên
1.2.2.1. Khái niệm: Trung tâm GDTX là cơ sở giáo dục không chính
quy trong hệ thống giáo dục quốc dân với mục tiêu giúp mọi người vừa
làm vừa học, học liên tục, học suốt đời nhằm hoàn thiện nhân cách, mở
rộng hiểu biết, nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn nghiệp vụ để cải
thiện chất lượng cuộc sống, tìm việc làm, tự tạo việc làm và thích nghi với
đời sống xã hội hiện nay.
1.2.2.2. Cơ cấu tổ chức của Trung tâm GDTX: Lãnh đạo Trung tâm
gồm: Giám đốc và không quá 02 Phó Giám đốc.Các tổ chuyên môn: Tổ
Giáo vụ; Tổ Hành chính Tổng hợp; Tổ Đào tạo nghề Hướng nghiệp; Tổ
GDTX; Các tổ sản xuất, dịch vụ, phục vụ đào tạo nghề nghiệp.
1.2.2.3. Chức năng, nhiệm vụ
1.2.2.4. Vai trò của trung tâm GDTX đối với phát triển xã
hội:nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu học tập
thường xuyên, học tập suốt đời cho người dân và cộng đồng.
1.3. Hoạt động học tập của học viên ở trung tâm GDTX
1.3.1. Hoạt động học tập
Hoạt động học là hoạt động có ý thức có mục đích, có kế hoạch
của người học lĩnh hội tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng, kĩ xảo để phát
triển bản thân dưới sự tổ chức dạy học của người dạy.
1.3.2. Hoạt động học tập của học viên ở trung tâm GDTX
Hoạt động có ý thức, mục đích, kế hoạch của học viên đang theo
học tại trung tâm giáo dục thường xuyên nhằm lĩnh hội tri thức, kinh
nghiệm, kỹ năng, kĩ xảo để phát triển cá nhân và chuẩn bị cho hoạt động
nghề nghiệp dưới sự tổ chức dạy học của giáo viên.
1.3.3. Đặc điểm hoạt động học tập của học viên ở trung tâm
GDTX
9
10
Bảng 1.1. Bảng so sánh sự khác nhau giữa học tập
ở trung tâm GDTX và giáo dục chính quy
T
T
Tiêu chí
Giáo dục chính quy
1 Đối tượng học Học theo độ tuổi quy định
tập
2 Thời gian học tập Học liên tục theo quy chế
3
4
5
6
GDTX
Mọi lứa tuổi, mọi trình độ
Thời gian linh hoạt và gián
đoạn
Chương trình học Theo chương trình định Linh hoạt theo nhu cầu và
tập
sẵn của các cơ quan quản năng lực của người học
lí nhà nước về giáo dục
thẩm định
Phương thức học Tập trung trong trường Học tập trung, tại nơi làm
tập
học
việc, vừa học vừa làm, học
buổi tối, tự học có hướng
dẫn, học trực tuyến trên
mạng từ xa… linh hoạt
Nguồn tài chính Chính phủ cung cấp là chủ Đa dạng hóa nguồn tài chính
dành cho học tập yếu
từ Chính Phủ, nhân dân tổ
chức xã hội, cá nhân…
Các kỹ năng học Nghe, ghi trên lớp. Về nhà Nghe, ghi và ghi nhớ bài
tập cơ bản được đọc sách giáo khoa, đọc giảng, làm bài tập về nhà,
áp dụng trong các tài liệu tham khảo, làm thi và kiểm tra.
học tập của các bài tập, ôn tập, thi và (Chưa chủ động, chưa biết
người học
kiểm tra
lập kế hoạch học tập, chưa
(HS đa phần chủ động biết điểm yếu của bản thân
thực hiện nhiệm vụ học trong học tập để khắc
tập)
phục…)
10
11
1.4. Kỹ năng học tập của học viên ở trung tâm GDTX
1.4.1. Khái niệm kỹ năng, kỹ năng học tập, kỹ năng học tập
của học viên ở trung tâm GDTX
Kỹ năng là khả năng vận dụng những tri thức, kinh nghiệm đã có để
thực hiện có kết quả một hành động hay hoạt động trong điều kiện thực
tiễn.
Kỹ năng học tập được hiểu là khả năng thực hiện có kết quả các
hành động học tập trên cơ sở vận dụng nhũng tri thức, kĩ xảo đã có để giải
quyết tốt những nhiệm vụ học tập trong những điều kiện học tập nhất
định.
Kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục
thường xuyên là khả năng thực hiện có kết quả các hành động học tập
trên cơ sở vận dụng nhũng tri thức, kĩ xảo đã có để giải quyến tốt
những nhiệm vụ học tập trong những điều kiện học tập nhất định của
trung tâm giáo dục thường xuyên.
1.4.2. Vai trò của kỹ năng học tập trong việc nâng cao chất
lượng dạyvà học ở trung tâm GDTX: Kỹ năng học tập là công cụ,
phương tiện để nâng cao chất lượng dạy và học ở Trung tâm GDTX.
1.4.3. Phân loại kỹ năng học tập và kỹ năng học tập của học
viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
1.4.3.1. Các loại kỹ năng học tập: Có nhiều cách phân loại kỹ
năng học tập dựa vào các tiêu chí khác nhau, ví dụ có thể kể ra một cách
phân loại chia kỹ năng thành các nhóm sau : Nhóm kỹ năng lập kế hoạch
học; Nhóm kỹ năng tổ chức việc học; Nhóm kỹ năng làm bài thi, kiểm
tra, đánh giá việc học của bản thân.
1.4.3.2. Các loại kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT ở
trung tâm giáo dục thường xuyên:Kỹ năng xác định mục tiêu và nội dung
học tập; Kỹ năng nghe và ghi chép bài giảng trên lớp; Kỹ năng đọc và
hiểu tài liệu học tập; Kỹ năng trình bày vấn đề trong học tập; Kỹ năng
11
12
làm bài tập và kiểm tra trong học tập; Kỹ năng giao tiếp với giáo viên,
bạn bè; Kỹ năng khắc phục khó khăn cản trở học tập; Kỹ năng quản lý
thời gian trong học tập...
Tất cả các kỹ năng học tập trên đều cần thiết và đặc trưng cho
học viên theo học tại trung tâm GDTX nhưng trong giới hạn phạm vi
luận án, sẽ thực nghiệm biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học
viên bổ túc THPT để nâng cao các kỹ năng học tập nhưng tập trung vào
kỹ năng quản lý thời gian học tập . Vì vậy, trong cơ sở lý luận của
luận án sẽ tập trung làm rõ về mặt lý luận kỹ năng quản lý thời gian
học tập.
1.4.3.3. Kỹ năng quản lý thời gian học tập
Kỹ năng quản lý thời gian học tập của học viên bổ túc THPT ở
trung tâm GDTX là khả năng thực hiện có kết quả các hành động quản
lý thời gian học tập trên cơ sở vận dụng nhũng tri thức, kĩ xảo đã có để
giải quyến tốt những nhiệm vụ học tập trong những điều kiện học tập
nhất định của trung tâm GDTX.
1.4. 3.4. Quá trình hình thành kỹ năng học tập
Vấn đề hình thành kỹ năng học tập trong hoạt động học tập cho
người học là vấn đề cơ bản trong lý luận dạy học, giáo dục học, tâm lý
học... vì vậy đã được nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước như: V.
A. Cruchetxki, Phạm Minh Hạc, N. Đ. Lêvitôv, A. V. Petrôvxki, Geoffrey
Fetty, K.K. Platônôv và G.G. Gôlubev quan tâm nghiên cứu. Các tác giả
với những chính kiến khoa học và quan niệm khác nhau đã có các ý kiến
khác nhau về giai đoạn hình thành kỹ năng học tập cho người học,
nhưng đều thống nhất ở một điểm cơ bản là: kỹ năng học tập được
hình thành trong hoạt động học tập.
12
13
1.5. Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở
trung tâm GDTX
1.5.1. Khái niệm “rèn luyện” và “rèn luyện kỹ năng học tập”
Rèn luyện là“luyện tập một cách thường xuyên để đạt tới những
phẩm chất hay trình độ ở một mức nào đó”
Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm
GDTX là: tổ chức luyện tập một cách thường xuyên để giúp cho học
viên bổ túc THPT ở trung tâm có được những kỹ năng học tập cần thiết
đảm bảo cho việc lĩnh hội kiến thức kỹ năng, kỹ xảo theo mục đích học
tập đặt ra ở Trung tâm.
1.5.2. Vai trò và ý nghĩa của việc rèn luyện kỹ năng học tập
Rèn luyện kỹ năng học tập làm thay đổi phong cách, phương pháp
học,... tăng tính chủ động, hiệu quả, năng lực...
1.5.3. Quy trình rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên trong
quá trình dạy học ở trung tâm GDTX
Giai đoạn 1: Chuẩn bị
Giai đoạn 2: Rèn luyện lí thuyết
Giai đoạn 3: Thực hành rèn luyện kỹ năng học tập
Giai đoạn 4: Đánh giá kết quả rèn luyện
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện kỹ năng học tập
cho học viên ở trung tâm GDTX: Các yếu tố thuộc về học viên theo
học ở trung tâm GDTX;Các yếu tố thuộc về môi trường của trung tâm
và ngoài xã hội.
Kết luận chương 1
Kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX là
khả năng thực hiện có kết quả các hành động học tập trên cơ sở vận
dụng nhũng tri thức, kĩ xảo đã có để giải quyến tốt những nhiệm vụ
học tập trong những điều kiện học tập nhất định của trung tâm GDTX.
13
14
Căn cứ vào quá trình học tập của học viên bổ túc THPT có thể xác
định kỹ năng học tập cần có của học viên bổ túc THPT ở trung tâm
GDTX bao gồm các kỹ năng chủ yếu là: Kỹ năng xác định mục tiêu và
nội dung học tập; Kỹ năng nghe và ghi chép bài giảng trên lớp;Kỹ năng
đọc và hiểu tài liệu học tập; Kỹ năng trình bày vấn đề trong học tập;
Kỹ năng làm bài tập và kiểm tra trong học tập ; Kỹ năng giao tiếp với
giáo viên, bạn bè với mục đích học tập; Kỹ năng khắc phục khó khăn
cản trở học tập của cá nhân; Kỹ năng quản lý thời gian trong học tập.
Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ hóa THPT ở trung tâm
GDTX là: tổ chức luyện tập một cách thường xuyên để giúp cho học
viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thường xuyên có được những kỹ
năng học tập cần thiết đảm bảo cho việc lĩnh hội kiến thức kỹ năng, kỹ
xảo theo mục đích học tập đặt ra ở Trung tâm.
Các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên
ở trung tâm GDTX bao gồm: Các yếu tố thuộc về học viên theo học ở trung
tâm GDTX; Các yếu tố thuộc về môi trường của Trung tâm và ngoài xã
hội.
Chương 2
THỰC TRẠNG KỸ NĂNG HỌC TẬP VÀ RÈN LUYỆN
KỸ NĂNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN BỔ TÚC THPT
Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN
2.1. Hệ thống trung tâm giáo dục thường xuyên
2.1.1. Vài nét về lịch sử hình thành và phát triển trung tâm giáo
dục thường xuyên
Bảng 2.1. Số liệu thống kê Giáo dục thường xuyên ở Việt Nam
Năm học
Trung tâm GDTX tỉnh, quận, huyện
14
2011
2012
2015
2016
2012
712
2013
703
2016
733
2017
707
15
Năm học
Provincial, District Continuing Edu Centers
Trường BTVH/
Complementary schools
Trung tâm Học tập cộng đồng phường, xã
Commune Community Learning Centres
Trung tâm tin học, ngoại ngữ
Foreign language, informatics centers
Học viên xóa mù chữ/llliterate learners
Học sinh sau xóa mù chữ/Literate learners
Học viên BTVH/Parttime learner
Tiểu học/Primary
Trung học cơ sở/Lower secondary
Trung học phổ thông/Upper secondary
2011
2012
2015
2016
2012
2013
2016
2017
x
x
11
10
10,826
10,815
11057
11081
1,891
1,935
1538
2199
19,910 21,973 29503 20220
15,922 17,797
x
x
296,617 273,518 215550 210884
x
x
x
x
54,673 42,883 27703 21959
241,944 230,635 187847 188925
Số các trung tâm GDTX có giảm từ năm 2010 đến 2012(từ 706
năm 2011 xuống còn 703 năm 2013), nhưng ổn định những năm tiếp theo
(trên 700 trung tâm). Số học viên bổ túc THPT giảm năm 2010 đến 2012
(từ 241 944 xuống còn 230 635), nhưng ổn định những năm tiếp theo vào
khoảng 190 000 học viên bổ túc THPT.
2.1.2.Các trung tâm GDTX trong phạm vi nghiên cứu của luận
án: Gồm 10 TTGDTX cấp huyện thuộc 2 tỉnh Bắc Ninh và Hòa Bình.
2.2. Khái quát về tổ chức khảo sát kỹ năng học tập và rèn
luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm
GDTX
2.2.1. Mục đích khảo sát
Khảo sát thực trạng rèn luyện kỹ năng học tập của học viên bổ
túc THPT ở trung tâm GDTX để xây dựng cơ sở thực tiễn đề xuất biện
pháp rèn luyện kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT ở trung tâm
GDTX.
15
16
2.2.2. Nội dung khảo sát
Khảo sát thực trạng mức độ hiện có của kỹ năng học tập của học
viên bổ túc THPT; mức độ phù hợp và mức độ thực hiện các biện pháp
rèn luyện kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT và các yếu tố ảnh
hưởng đến rèn luyện kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT đang
theo học tại trung tâm GDTX.
2.2.3. Phương pháp khảo sát
Điều tra bằng phiếu; Phương pháp phỏng vấn; Phương pháp nghiên
cứu sản phẩm hoạt động; Phương pháp quan sát; Phương pháp toán thống
kê.
2.2.4. Cách cho điểm và thang đánh giá
Mức độ
Điểm Thang đánh giá
Phù hợp, tốt, thành thạo, ảnh hưởng
3
2,34 3,0
nhiều
Trung bình, ít thành thạo, ít ảnh hưởng
2
1,68 2,33
Không phù hợp và thấp, không đạt yêu
1
< 1,68
cầu, không ảnh hưởng
2.2.5. Khách thể khảo sát và địa bàn khảo sát
2.2.5.1. Địa bàn khảo sát: 10 trung tâm GDTX thuộc tỉnh Bắc Ninh
và Hòa Bình.
2.2.5.2. Mẫu khảo sát (đối tượng khảo sát)
Bảng 2.3. Mẫu khảo sát thực trạng rèn luyện kỹ năng học tập
cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
TT
1
2
3
4
16
Trung tâm GDTX
Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh
Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh
Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh
Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh
CBQL và
giáo viên
19
16
6
12
Học
viên
198
57
59
57
Tổng
số
217
73
64
69
17
5
6
7
8
9
10
Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh
Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình
Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình
Mai Châu, tỉnh Hòa Bình
Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình
Cao Phong, tỉnh Hòa Bình
Tổng 10 trung tâm
7
18
15
12
14
14
132
(13,07)
60
176
55
54
59
38
813
(86,03)
67
194
70
66
73
52
945
2.3. Kết quả khảo sát thực trạng kỹ năng học tập và rèn
luyện kỹ năng học tập ở trung tâm GDTX
2.3.1. Kết quả khảo sát thực trạng kỹ năng học tập của học
viên bổ túc THPT
Bảng 2.5. Thực trạng mức độ đạt được kỹ năng học tập
của học viên bổ túc THPT
TT
Cán
bộ
quản Học
Kỹ
lý và viên
năng
giáo
học
viên
tập
Chung
Th
ứ
bậc
Thứ
bậc
Kỹ năng xác định mục
tiêu, nội dung học tập
Kỹ năng nghe và ghi
2
chép bài giảng trên lớp
Kỹ năng đọc/hiểu tài
3
liệu học tập
Kỹ năng trình bày vấn
4
đề trong học tập
1
17
Th
ứ
bậc
288
2,2
2
1989
2,4
1
2277 2,4
1
258
2,0
4
1680
2,1
3
1938
2,1
3
273
2,1
3
1638
2,0
4
1911
2,0
4
315
2,4
1
1884
2,3
2
2199
2,3
2
18
Kỹ năng làm bài tập và
5 bài kiểm tra trong học
tập
Kỹ năng giao tiếp với
6 giáo viên, bạn bè với
mục đích học tập
Kỹ năng quản lý thời
7
gian trong học tập
Kỹ năng khắc phục khó
8 khăn cản trở hoạt động
học tập của cá nhân
234
1,8
6
1377
1,7
6
1611
1,7
6
252
1,9
5
1554
1,9
5
1806
1,9
5
219
1,7
7
1296
1,6
7
1515
1,6
7
198
1,5
8
1218
1,5
8
1416
1,5
8
1,95
1,93
1,94
Kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTXcó
rất nhiều loại kỹ năng cần thiết cho học tập. Cán bộ quản lý, giáo viên
và học viên tham gia khảo sát, đánh giá mức độ hiện có của kỹ năng học
tập của học viên bổ túc THPT đang theo học tại Trung tâm đạt mức độ
trung bình với = 1,94. Mức độ đạt được của các kỹ năng học tập của
học viên không đồng đều nhau.
2.3.2. Kết quả khảo sát về rèn luyện kỹ năng học tập cho học
viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
2.3.2.2. Đánh giá mức độ thực hiện các biện pháp rèn luyện kỹ
năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
Bảng 2.7. Thực trạng mức độ thực hiện các biện pháp rèn luyện kỹ
năng
học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
TT
18
Biện Cán Học
pháp bộ viên
rèn quản
luyện lý và
giáo
viên
Chung
19
Th
ứ
bậc
1
2
3
4
5
6
7
19
Tự học, tự rèn luyện
của học viên
Biên soạn tài liệu rèn
luyện kỹ năng học
tập và phổ biến cho
học viên
Giáo viên bộ môn tổ
chức rèn luyện kỹ
năng học tập thông
qua giảng dạy các
môn học
Đưa nội dung rèn
luyện kỹ năng học
tập vào các môn học
bắt buộc từ năm học
đầu tiên
Rèn luyện kỹ năng
học tập thông qua các
hình thức hoạt động
khác nhau (hoạt động
của đoàn thanh niên)
v.v...
Tổ chức rèn luyện kỹ
năng học tập trong
các năm học theo
chương trình riêng
Tổ chức các buổi tọa
đàm trao đổi về kỹ
năng học tập và rèn
luyện kỹ năng học
tập cho học viên
Thứ
bậc
Thứ
bậc
291 2,2
4
1779 2,2
3
2070 2,2
3
315
2,4
1
1965 2,4
1
2280 2,4
1
303 2,3
2
1872 2,3
2
2175
2,3
2
219
1,7
9
1365 1,7
9
1584 1,7
7
306 2,3
2
1764 2,2
3
2070 2,2
3
270 2,0
6
1719
2,1
5
1989 2,1
5
279 2,1
5
1620 2,0
6
1899 2,0
6
20
Mời chuyên gia tư
vấn về kỹ năng học
8 tập và rèn luyện kỹ 216
năng học tập cho học
viên
1,6
2,0
8
10
1332 1,6
10
2,06
1548 1,6
8
2,07
Đánh giá mức độ thực hiện của biện pháp rèn luyện kỹ năng học
tập của học viên bổ túc THPT cán bộ quản lý, giáo viên và học viên
tham gia khảo sát đánh giá ở mức độ khá tốt với = 2,07 (min = 1, max =
3).
Mức độ thực hiện của biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho
học viên có sự khác biệt. Các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho
học viên được đánh giá thực hiện tốt hơn “ Biên soạn tài liệu rèn luyện
kỹ năng học tập và phổ biến cho học viên”, “Giao cho giáo viên bộ môn
tổ chức rèn luyện kỹ năng học tập thông qua giảng dạy các môn học”
với = 2,4 và 2,3 xếp bậc 1, 2/8... Các biện pháp rèn luyện kỹ năng học
tập cho học viên được đánh giá thấp hơn “Đưa nội dung rèn luyện kỹ
năng học tập vào các môn học bắt buộc từ năm học đầu tiên”, “Mời
chuyên gia tư vấn về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho
học viên” với = 1,6 và 1,7 xếp bậc 7, 8/8...
2.3.3. Kết quả khảo sát về các yếu tố ảnh hưởng đến rèn
luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
Các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện kỹ năng học tập bao gồm
các yếu tố thuộc về học viên và thuộc về môi trường. Mức độ ảnh
hưởng của các yếu tố rất nhiều, trong đó yếu tố thuộc về học viên và
giáo viên ảnh hưởng nhiều hơn yếu tố thuộc về môi trường (=2,88 so
với = 2,75)
2.3.4. Đánh giá chung về thực trạng kỹ năng học tập và rèn
luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
2.3.4.1. Đánh giá về kỹ năng học tập của học viên
20
21
Học viên bổ túc THPT đang theo học tại trung tâm GDTX có đầu vào
thấp về nhận thức, vì vậy cần có các kỹ năng học tập đặc thù cho học viên
và đặc thù học tập ở Trung tâm. Thực tế hiện nay kỹ năng học tập của học
viên đã có đầy đủ các kỹ năng, nhưng mức độ đạt được của các kỹ năng
học tập còn thấp, hạn chế chất lượng học tập của học viên tại Trung tâm,
khả năng tiếp thu của học viên còn yếu và hiệu quả hoạt động chưa cao.
2.3.4.2. Đánh giá về rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên
Bản thân nhu cầu học tập, hứng thú với việc rèn luyện kỹ năng
học tậpcòn chưa cao do việc nhận thức ý nghĩa, tầm quan trọng của vấn
đề còn thấp, cho nên chưa tạo được động lực bên trong thúc đẩy mang
tính “tự thân” cho hoạt động nói chung và rèn luyện kỹ năng học tập nói
riêng.
Môi trường học tập, môi trường rèn luyện kỹ năng học tập ở các
trung tâm GDTX còn yếu. Bản thân học viên trình độ nhận thức, đầu
vào học ở trung tâm còn thấp, vì thế không khí học tập, sự liên kết học
tập còn chưa cao. Môi trường học tập còn thiếu tính thi đua, sôi nổi, từ
đó ảnh hưởng đến mỗi cá nhân học viên và môi trường chung của tập
thể.
Kết luận chương 2
Các kỹ năng học tập cơ bản của học viên bổ túc THPT được
khảo sát đạt ở mức độ trung bình và thấp. Trung tâm GDTX đã áp dụng
nhiều biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên và mức độ thực
hiện được đánh giá ở mức độ trung bình. Các yếu tố ảnh hưởng đến rèn
luyện kỹ năng học tập cho học viên ở trung tâm GDTX bao gồm các yếu
tố thuộc về học viên và môi trường khách quan. Mức độ ảnh hưởng của
các yếu tố rất lớn đến công tác rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên
và mức độ ảnh hưởng có sự khác biệt: 1 Các yếu tố thuộc về học viên;
2 Các yếu tố thuộc về môi trường xã hội.
21
22
Chương 3
BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG HỌC TẬP
CHO HỌC VIÊN BỔ TÚC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập
cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thường xuyên
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa
3.2. Biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc
THPT ở trung tâm GDTX
3.2.1. Cung cấp tri thức về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ
năng học tập cho cán bộ, giáo viên và học viên bổ túc THPT ở trung
tâm GDTX
Mục tiêu của biện pháp là giúp cho đội ngũ giáo viên thấy được
vai trò quan trọng của kỹ năng học tập, có được một hệ thống tri thức
đầy đủ về kỹ năng học tập, cách thức rèn luyện kỹ năng học tập cho
học viên. Đây chính là cơ sở nhận thức tiền đề cho thành công của dạy
học ở trung tâm GDTX.
3.2.2. Hoàn thiện qui trình rèn luyện kỹ năng học tập và vận
dụng linh hoạt vào việc rèn luyện các kỹ năng học tập cụ thể
Đưa ra được một qui trình rèn luyện kỹ năng học tập chung, một
mặt sẽ đảm bảo cho việc rèn luyện kỹ năng học tập thuận lợi, có hiệu
quả, đồng thời là cơ sở để vận dụng linh hoạt rèn luyện từng kỹ năng học
tập cụ thể cho học viên trong hoạt động dạy học ở trung tâm GDTX, là cơ
sở cho giáo viên tham gia thiết kế bài giảng và lựa chọn phương pháp phù
hợp.
22
23
3.2.3. Biên soạn tài liệu rèn luyện kỹ năng học tập cho học
viên bổ túc THPT
Để thực hiện có hiệu quả rèn luyện kỹ năng học tập cho học
viên, đặc biệt là tạo điều kiện hình thành khả năng học tập suốt đời cho
người học; biến quá trình học tập thành tự học tập thì việc đầu tiên cần
thiết phải có các tài liệu hướng dẫn, tập huấn kĩ năng học tập và rèn
luyện kỹ năng học tập. Biên soạn tài liệu là nhằm đạt được các mục
tiêu nói trên, có cơ sở học tập và giảng dạy cho cả người dạy và người
học tại trung tâm GDTX.
3.2.4. Tổ chức rèn luyện kỹ năng học tập theo hướng tăng
cường tự rèn luyện của người học ở trung tâm GDTX
Hình thành và tăng cường được tự rèn luyện kỹ năng học tập ở
mỗi học viên trong quá trình học tập, từ đó nâng cao được hiệu quả kỹ
năng học tập, chất lượng học tập của học viên và học viên có công cụ
để học tập suốt đời, bởi vì theo C.Mác: “con người bằng hoạt động
của chính mình sản xuất ra nhân cách của chính mình”.
3.2.5. Sử dụng đa dạng và phối hợp linh hoạt các hình thức tổ
chức rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT
Sử dụng đa dạng các hình thức rèn luyện một mặt đảm bảo sự
phù hợp với từng yêu cầu cụ thể của các kỹ năng học tập để nâng cao
hiệu quả rèn luyện. Bên cạnh đó tăng cường sự hấp dẫn, hứng thú cho
học viên thông qua việc tối ưu hóa hiệu quả các hình thức rèn luyện kỹ
năng học tập khác nhau. Giúp cho học viên có điều kiện thuận lợi trong
việc tiếp thu tri thức, lý thuyết và thực hành để rèn luyện kỹ năng học
tập cho mình, đồng thời phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo
trong hoạt động của cá nhân để rèn luyện kỹ năng học tập.
23
24
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp rèn luyện kĩ năng học
tập cho học viên bổ túc THPT tại trung tâm GDTX
Chúng có mối quan hệ qua lại chặt chẽ với nhau, đan xen và hỗ
trợ nhau đều nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả việc rèn luyện kỹ năng
học tập, chất lượng kỹ năng học tập cho học viên để học viên có công
cụ học tập tốt trong trung tâm GDTX.
Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập
cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
24
25
3.4. Tổ chức thực nghiệm rèn luyện kỹ năng học tập cho học
viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX
3.4.1. Mục đích thực nghiệm
Kiểm chứng hiệu quả của các biện pháp rèn luyện kỹ năng học
tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX đối với việc nâng cao
chất lượng kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT. Do thời gian hạn
chế nên luận án chỉ giới hạn thực nghiệm 2 biện pháp kết hợp nhau
“Cung cấp tri thức về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập
cho học viên”, “Tổ chức rèn luyện kỹ năng học tập theo hướng tăng
cường tự rèn luyện của học viên theo quy trình khoa học”. Kỹ năng
được lựa chọn để thực hiện là kỹ năng quản lý thời gian học tập.
3.4.2. Cơ sở khoa học lựa chọn biện pháp thực nghiệm
Lựa chọn các biện pháp “Cung cấp tri thức về kỹ năng học tập
và rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên”, “Tổ chức rèn luyện kỹ
năng học tập theo hướng tăng cường tự rèn luyện của học viên theo quy
trình khoa học” vì các lý do sau: a) Nhận thức là khởi đầu cho việc thực
hiện có kết quả hoạt động rèn luyện kỹ năng học tập; b) Tự rèn luyện
kỹ năng học tập của học viên giữ vai trò quyết định trực tiếp cho kỹ
năng học tập, rèn luyện kỹ năng học tập; c) Kỹ năng quản lý thời gian
học tập vô cùng quan trọng và thực tế rất yếu ở học viên.
3.4.3. Giả thuyết thực nghiệm
“Cung cấp tri thức về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập
cho cán bộ, giáo viên và học viên”, “Tổ chức rèn luyện kỹ năng học tập
cho học viên theo quy trình khoa học” thì sẽ nâng cao được kỹ năng quản lý
thời gian học tập của học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX.
3.4.4. Các giai đoạn (quy trình) thực nghiệm
Giai đoạn 1: chuẩn bị thực nghiệm
Giai đoạn 2: tổ chức thực nghiệm
Giai đoạn 3: đánh giá thực nghiệm
25
