Nghiên cứu thực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi ở thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

VŨ VĂN MINH

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
CHỦ YẾU NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI
CHĂN NUÔI Ở THỊ XÃ PHỔ YÊN,
TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2019


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

VŨ VĂN MINH

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
CHỦ YẾU NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI
CHĂN NUÔI Ở THỊ XÃ PHỔ YÊN,
TỈNH THÁI NGUYÊN
Ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã ngành: 8 62 01 15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn: PGS.TS. DƯƠNG VĂN SƠN

THÁI NGUYÊN - 2019


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan tất cả các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận
văn là hoàn toàn trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác. Mọi trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc.
Tôi xin chịu trách nhiệm trước Hội đồng chấm luận văn, trước Nhà
trường và phòng Đào tạo về các thông tin, số liệu trong đề tài luận văn này.
Tác giả luận văn

Vũ Văn Minh


ii
LỜI CÁM ƠN
Trong thời gian thực tập và nghiên cứu tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái
Nguyên, tôi đã hoàn thành xong đề tài luận văn cao học của mình. Để có được
kết quả này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi luôn nhận được sự giúp đỡ chu
đáo, tận tình của nhà trường, các cơ quan, thầy cô, gia đình và bạn bè. Tôi xin
bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới:
Ban Giám hiệu Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Phòng Đào tạo
cùng toàn thể các Thầy, Cô đã tận tụy giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập
cũng như thời gian hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn PGS.TS Dương Văn Sơn đã tận tình
giúp đỡ, hướng dẫn tôi trong quá trình thực hiện, thiết kế nghiên cứu, phân tích
số liệu và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của UBND thị xã Phổ Yên; Phòng
Kinh tế thị xã Phổ Yên; Chi cục Thống kế thị xã Phổ Yên; các xã nghiên cứu,

các chủ trang trại,… đã tạo mọi điều kiện thuận lợi có thể để tôi hoàn thành đề
tài luận văn này.
Với trình độ và thời gian có hạn, do đó bản luận văn của tôi không thể
tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến
của các thầy cô để bản đề tài của tôi được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 3 năm 2019
Học viên

Vũ Văn Minh


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................... i
LỜI CÁM ƠN ........................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾTTẮT .......................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................... vii
DANH MỤC CÁC HÌNH, HỘP ............................................................ viii
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ....................................................................... ix
MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................. 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 4
4. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tiễn ........................... 4
Chương 1.CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI..................................... 6
1.1. Cơ sở lý luận của đề tài ...................................................................... 6
1.1.1. Khái niệm và thuật ngữ ................................................................... 6
1.1.2. Lược sử phát triển kinh tế trang trại, chủ trương, chính sách phát

triển kinh tế trang trại .............................................................................. 12
1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài ................................................................. 20
1.2.1. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở một số địa phương ......... 20
1.2.2. Một số công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ....................... 26
1.2.3. Đánh giá về khoảng trống trong các nghiên cứu .......................... 29
Chương 2.ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU ........................................................................................................ 31
2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ........................................................... 31
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................... 31
2.1.2. Điều kiện kinh tế-xã hội ................................................................ 33


iv
2.2. Nội dung nghiên cứu ........................................................................ 33
2.3. Phương pháp nghiên cứu.................................................................. 34
2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu ........................................................ 34
2.3.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu .................................. 36
2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu của đề tài .......................................... 38
2.4.1. Nhóm chỉ tiêu về sự phát triển trang trại thị xã Phổ Yên qua các
năm .......................................................................................................... 38
2.4.2. Nhóm chỉ tiêu về đặc điểm danh tính của trang trại ..................... 38
2.4.3. Nhóm chỉ tiêu về nguồn lực trang trại .......................................... 38
2.4.4. Nhóm chỉ tiêu về kết quả sản xuất kinh doanh và môi trường sản
xuất kinh doanh của trang trại ................................................................ 38
2.4.5. Nhóm chỉ tiêu về các biến số trong mô hình hồi quy đa biến....... 39
Chương 3.KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ............................................ 40
3.1. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi tại thị xã Phổ
Yên .......................................................................................................... 40
3.1.1. Các loại trang trại chăn nuôi tại thị xã Phổ Yên qua các năm ...... 40
3.1.2. Nguồn lực chủ yếu của các trang trại chăn nuôi ở thị xã Phổ

Yên .......................................................................................................... 44
3.1.3. Một số chỉ tiêu kinh tế trang trại chăn nuôi tại thị xã Phổ Yên .... 51
3.2. Khó khăn, bất cập và yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang
trại chăn nuôi tại thị xã Phổ Yên ............................................................. 55
3.2.1. Khó khăn, bất cập trong phát triển kinh tế trang trại thị xã Phổ
Yên .......................................................................................................... 55
3.2.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi
tại thị xã Phổ Yên .................................................................................... 59
3.3. Quan điểm, định hướng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại thị
xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ................................................................ 68
3.3.1. Quan điểm và định hướng ............................................................. 68


v
3.3.2. Một số giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế trang trại thị xã Phổ Yên,
tỉnh Thái Nguyên ..................................................................................... 70
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................... 78
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................... 81
PHỤ LỤC


vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾTTẮT
AgroMonitor., Jsc Công ty Cổ phần Phân tích và Dự báo Thị trường Việt Nam
ĐBSH

Đồng bằng Sông Hồng

EU

Liên minh Châu Âu

FAO

Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực Liên hợp quốc

NĐ-CP

Nghị định của Chính phủ

NQ-CP

Nghị quyết của Chính phủ

Nxb

Nhà xuất bản

PTNT

Phát triển nông thôn

QĐ-TTg

Quyết định của Thủ tướng Chính phủ

QH

Quốc hội

QTKD

Quản trị kinh doanh

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TT-NNPTNT

Thông tư Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

UBND

Ủy ban nhân dân

WB

Ngân hàng Thế giới


vii
DANH MỤC CÁCBẢNG

Bảng 2.1.

Số trang trại đã được điều tra tại các xã ............................. 35

Bảng 3.1.

Các loại trang trại tại thị xã Phổ Yên ................................. 41

Bảng 3.2.

Trình độ cao nhất của chủ trang trại phân theo ngành
nghề .................................................................................... 45

Bảng 3.3.

Tuổi và thâm niên sản xuất kinh doanh của chủ trang trại 46

Bảng 3.4.

Diện tích đất đai, số đầu vật nuôi và diện tích nhà xưởng . 47

Bảng 3.5.

Một số thiết bị trang trại phân theo ngành nghềsản xuất kinh
doanh của trang trại ............................................................ 48

Bảng 3.6.

Vốn và lao động khi bắt đầu và hiện nayphân theo ngành
nghề sản xuất kinh doanh ................................................... 49

Bảng 3.7.

Vốn và lao động khi bắt đầu hoạt động và hiện nayphân theo
trình độ chủ trang trại ......................................................... 50

Bảng 3.8.

Một số chỉ tiêu kinh tế của trang trại phân theo ngành
nghề .................................................................................... 51

Bảng 3.9.

So sánh thu nhập người lao động khi mới hoạt độngvà hiện
nay theo trình độ của chủ trang trại ................................... 53

Bảng 3.10. So sánh thu nhập người lao động khi mới hoạt động vàhiện
nay theo ngành nghề kinh doanh ....................................... 54
Bảng 3.11. Diễn giải các biến số trong mô hình hồi quy đa biến ........ 60
Bảng 3.12. Tóm tắt mô hình hồi quy đa biến ảnh hưởngđến giá trị sản
xuất của trang trại ............................................................... 61
Bảng 3.13. Tóm tắt mô hình hồi quy đa biến ảnh hưởngđến lợi nhuận
trang trại ............................................................................. 64
Bảng 3.14. Tóm tắt mô hình hồi quy đa biến ảnh hưởngđến thu nhập
người lao động ................................................................... 66


viii
DANH MỤC CÁC HÌNH, HỘP
Hình 3.1.

Các loại trang trại chăn nuôi tại thị xã Phổ Yên ................. 41

Hình 3.2.

Diễn biến giá thịt lợn hơi tại tỉnh Thái Bình và Đồng Nai . 42

Hộp 3.1.

Ứng dụng công nghệ chăn nuôi lợn của Phương Bá Thực . 48

Hình 3.3.

Thu nhập của người lao động trong các trang trại chăn
nuôi ...................................................................................... 54

Hộp 3.2.

Mô hình chăn nuôi lợn ở xã Hồng Tiến, Phổ Yên .............. 55


ix
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Với mục đích của đề tài luận văn là: Trên cơ sở hệ thống hoá những vấn
đề lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại, nhất là trang trại chăn
nuôi, đề tài tập trung đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi
ở thị xã Phổ Yên; Phân tích khó khăn, bất cập và yếu tố ảnh hưởng đến phát
triển kinh tế trang trại chăn nuôi ở địa bàn nghiên cứu, để từ đó đề xuất định
hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển bền vững kinh tế trang trại, nhất là
trang trại chăn nuôi ở thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
Cùng với phương pháp quan sát trực tiếp và thảo luận với những người
có liên quan, đề tài đã sử dụng phương pháp điều tra phỏng vấn bằng phiếu

điều tra để thu nhập các thông tin, số liệu theo hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu của
đề tài tại 31 trang trại chăn nuôi, trong đó có 24 trang trại chăn nuôi lợn và 7
trang trại chăn nuôi gia cầm và tổng hợp trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái
Nguyên. Số liệu điều tra được xử lý và phân tích bằng các phương pháp phân
tích thông tin số liệu thông dụng như: phân tích Excel, phân tích hồi quy đa
biến, thống kê mô tả và so sánh,…
Kết quả nghiên cứu của đề tài đã làm rõ được các nội dung liên quan của
đề tài, gồm:
- Thực trạng phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi tại thị xã Phổ Yên,
tỉnh Thái Nguyên
- Khó khăn, bất cập và yếu tố ảnh hưởng đến kinh tế trang trại thị xã Phổ
Yên, tỉnh Thái Nguyên
- Quan điểm, định hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển
kinh tế trang trại ở địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
Từ đó, đề tài đã kết luận rằng: Hiện nay trên địa bàn thị xã Phổ Yên có
tổng số 135 trang trại chăn nuôi, trong đó có 107 trang trại chăn nuôi lợn và 28
trang trại gia cầm và chăn nuôi tổng hợp. Nguồn lực chủ yếu của trang trại chăn


x
nuôi này ít nhất có: đất đai bình quân mỗi trang trại là 0,926 ha; số đầu vật nuôi
mỗi trang trại là 464 con/lứa; Trong đó trang trại chăn nuôi lợn nuôi 340
con/lứa, trang trại gia cầm và tổng hợp nuôi 889,3 con/lứa; Mỗi trang trại có
diện tích nhà xưởng, kho bãi được đánh giá là tương đối nhỏ, chỉ đạt bình quân
333,4 mét vuông, trong đó trang trại chăn nuôi lợn chỉ có bình quân 290,8 mét
vuông, thấp hơn nhiều so với trang trại chăn nuôi gia cầm và tổng hợp; Về vốn,
khi mới bắt đầu hoạt động, mỗi trang trại chỉ là 961,5 triệu đồng, trong đó trang
trại chăn nuôi là 986,5 triệu đồng, cao hơn so với trang trại gia cầm và chăn
nuôi tổng hợp (chỉ có 875,7 triệu đồng), hiện nay số vốn đầu tư sản xuất kinh
doanh bình quân mỗi trang trại đã tăng lên đạt giá trị 1.529,5 triệu đồng, trong

đó trang trại chăn nuôi lợn có số vốn sản xuất bình quân là 1.499,4 triệu đồng,
trang trại gia cầm và tổng hợp có vốn là 1.632,9 triệu đồng; Về lao động, khi
mới bắt đầu hoạt động, mỗi trang trại có 2,5 lao động, trong đó trang trại chăn
nuôi lợn có nhiều lao động hơn so với trang trại gia cầm và tổng hợp (2,5 lao
động so với 2,3 lao động/trang trại), hiện nay, số lao động đã tăng thêm, đạt
bình quân 2,9 lao động/trang trại. Để phát triển kinh tế trang trại chính sách
nguồn nhân lực cần chú trọng hơn tới những chủ trang trại, nhất là chủ trang
trại trẻ tuổi.
Về giá trị sản xuất tại thời điểm điều tra, mỗi trang trại có giá trị sản xuất
đạt bình quân 4.840,8 triệu đồng/năm và tương đối đồng đều giữa các ngành
nghề chăn nuôi lợn, chăn nuôi gia cầm và chăn nuôi tổng hợp, cũng như giữa
các trang trại điều tra. Tổng chi phí bình quân mỗi trang trại là 4.789 triệu đồng,
trong đó trang trại chăn nuôi có tổng chi phí bình quân là 4.841,2 triệu đồng,
cao hơn 52,2 triệu đồng so với trang trại chăn nuôi gia cầm và tổng hợp. Lợi
nhuận thu được mỗi trang trại bình quân đạt 51,81 triệu đồng/năm, trong đó
trang trại chăn nuôi lợn có lợi nhuận đạt bình quân là 10,25 triệu đồng, thấp
hơn so với trang trại chăn nuôi gia cầm và tổng hợp (có lợi nhuận đạt 194,28
triệu đồng). Về thu nhập, nếu như khi mới bắt đầu hoạt động trong những năm


xi
đầu tiên, bình quân mỗi lao động chỉ có thu nhập 2,758 triệu đồng/tháng, thì
hiện nay, mỗi lao động làm thuê trong các trang trại tại thị xã Phổ Yên đã có
thu nhập bình quân đạt 5,267 triệu đồng/tháng, tăng 90,9% so với khi mới bắt
đầu hoạt động.
Thực tiễn phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi tại thị xã Phổ Yên còn
gặp phải một số khó khăn, bất cập trong như: ô nhiễm môi trường ngày càng
trở nên trầm trọng, ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của người dân sống xung
quanh trang trại, nếu giá đầu vào tăng cao, không phù hợp với đầu ra, dịch bệnh
trên vật nuôi,… Mặt khác, việc ổn định thị trường, tìm đầu ra cho sản phẩm

vẫn là vấn đề luôn có những khó khăn mà các trang trại luôn phải đối mặt. Vì
vậy, chính sách xây dựng thị trường tiêu thụ ổn định trong trung hạn cần hướng
tới mô hình kinh doanh chuỗi giá trị bao trùm, bao gồm cả các liên kết ngang
giữa các trang trại với nhau và các liên kết theo chiều dọc, tức là liên kết giữa
các công ty/nhà máy chế biến, sản xuất và/hoặc các công ty xuất nhập khẩu liên
kết với các trang trại.
Có một số yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại, gồm ảnh
hưởng đến giá trị sản xuất, đến lợi nhuận và thu nhập của người lao động trong
trang trại. Do đó để có thể gia tăng giá trị sản xuất cần gia tăng trước hết các
yếu tố này, trong đó đặc biệt chú ý đến thu nhập của người lao động trong trang
trại để họ yên tâm làm ăn và có thể làm việc lâu dài cho trang trại. Vì vậy để
tăng thu nhập cho người lao động trong trang trại cần tăng cường đầu tư cho
các yếu tố này.
Để phát triển kinh tế trang trại tại thị xã Phổ Yên cần ít nhất phải đáp
ứng các quan điểm và định hướng chủ yếu như: Phát triển kinh tế trang trại gắn
liền với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn hướng
đến phát triển bền vững; Đảm bảo hài hòa giữa kinh tế, xã hội và bảo vệ môi
trường trong quá trình phát triển; hướng đến nền nông nghiệp bền vững; Phải
dựa trên cơ sở phát huy tiềm năng, thế mạnh và lợi thế so sánh của địa phương


xii
gắn với thị trường; Phải gắn với vùng nguyên liệu quy mô, chuyên môn hóa
cao và gắn với công nghiệp chế biến; Phải gắn liền với cải thiện năng lực cạnh
tranh sản phẩm, nâng cấp chuỗi giá trị nông sản; Phải hướng đến chuyển dần
lên hình thức cao hơn là doanh nghiệp nông nghiệp,...Đồng thời cần thực hiện
một số giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế trang trại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái
Nguyên như: Các giải pháp chung, các giải pháp cụ thể để phát triển kinh tế
trang trại chăn nuôi tại thị xã Phổ Yên.
Đồng thời đề tài luận văn có khuyến nghị:

- Những định hướng và giải pháp để phát triển kinh tế trang trại thị xã
Phổ Yên sẽ được chính quyền thị xã Phổ Yên và các địa phương khác có điều
kiện tương tự như Phổ Yên có thể tham khảo, vận dụng vào thực tiễn sản xuất
để chỉ đạo và phát triển kinh tế trang trại, nhất là trang trại chăn nuôi ở địa
phương một cách bền vững, góp phần tái cơ cấu nông nghiệp cũng như đóng
góp cho tái cơ cấu kinh tế ở quy mô thị xã, quy mô huyện và quy mô tỉnh.
- Tiếp tục nghiên cứu tìm hiểu sâu thêm về việc phát triển loại hình kinh
tế tập thể này cũng như phát triển kinh tế trang trại để có thể trở thành doanh
nghiệp nông nghiệp trong tương lai.


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nông nghiệp là một trong hai ngành sản xuất vật chất quan trọng của nền
sản xuất hàng hoá. Trong gần hai thế kỷ qua, nền nông nghiệp thế giới đã có
nhiều hình thức tổ chức sản xuất khác nhau. Cho đến nay qua thử thách của
thực tiễn, một số nơi các hình thức sản xuất theo mô hình tập thể, và quốc
doanh, cũng như xí nghiệp tư bản nông nghiệp tập trung quy mô lớn, không tỏ
ra hiệu quả. Trong khi đó, hình thức tổ chức sản xuất theo mô hình kinh tế trang
trại phù hợp với đặc thù của nông nghiệp nên đạt hiệu quả cao và ngày càng
phát triển ở hầu hết các nước trên thế giới. So với nền kinh tế tiểu nông thì kinh
tế trang trại là một bước phát triển của kinh tế hàng hoá.
Việc hình thành và phát triển kinh tế trang trại là một quá trình chuyển
đổi từ kinh tế hộ nông dân chủ yếu, mang tính sản xuất tự cấp, tự túc sang sản
xuất hàng hoá có quy mô từ nhỏ tới lớn. Trong tiến trình phát triển nông nghiệp,
nông thôn hiện nay ở nước ta, sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng
hoá, với quy mô ngày càng lớn và mang tính thâm canh, chuyên canh, phân
vùng đang là một yêu cầu tất yếu khách quan.
Sự phát triển kinh tế trang trại đã, đang và sẽ đóng góp to lớn khối lượng

nông sản được sản xuất, đáp ứng nhu cầu nông sản trong nước, mặt khác nó
còn đóng vai trò cơ bản trong tiến trình hội nhập với kinh tế quốc tế, với sản
lượng và kim ngạch xuất khẩu hàng năm đều tăng trưởng tích cực và ổn định,
thì sự đóng góp của các trang trại là rất lớn, không những đem lại lợi nhuận cho
trang trại, mà còn cải thiện đáng kể thu nhập của những người lao động trong
các trang trại.
Kinh tế trang trại đã đem lại thu nhập cho nhiều gia đình, góp phần xoá
đói, giảm nghèo cho nhiều hộ nông dân. Phát triển kinh tế trang trại là hướng
đi đúng đắn, phù hợp với quy luật khách quan của nền sản xuất hàng hoá.


2
Kinh tế trang trại xuất hiện trong quá trình đổi mới ở nước ta và đang
được phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn hiện nay, mặc dù mới ở bước khởi
đầu, song mô hình kinh tế này đã sớm khẳng định được vai trò quan trọng đối
với sự phát triển của sản xuất nông nghiệp và kinh tế - xã hội nông thôn. Ở
nước ta, kinh tế trang trại đã xuất hiện từ lâu và thực sự phát triển mạnh mẽ
cùng với quá trình đổi mới trong sản xuất nông nghiệp, nhất là từ năm 2000,
khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 03/2000/NQ-CP về kinh tế trang trại. Sự
phát triển của kinh tế trang trại góp phần khai thác thêm nguồn vốn trong dân,
mở mang thêm diện tích đất trống, đồi núi trọc, đất hoang hóa, nhất là ở các
vùng trung du, miền núi và ven biển, tạo thêm việc làm cho người lao động
nông thôn, góp phần xóa đói giảm nghèo, tăng thêm nông sản hàng hóa, thúc
đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, nông thôn. Chính vì vậy,
phát triển kinh tế trang trại là xu hướng tất yếu trong sản xuất nông nghiệp,
nông thôn ở nước ta hiện nay. Trên địa bàn cả nước hiện có 33.488 trang trại
trong đó, có 9.216 trang trại trồng trọt (chiếm 27,52%), 20.869 trang trại chăn
nuôi (chiếm 62,32%), 2.350 trang trại nuôi trồng thủy sản (chiếm 7,02%) và
1.053 trang trại tổng hợp (chiếm 3,14%). Tuy nhiên, kinh tế trang trại hiện nay
chưa phát triển rộng và chưa tương xứng với những tiềm năng, thế mạnh của

các vùng, miền trong cả nước; chưa tạo ra bước đột phá trong việc đầu tư khai
thác và sử dụng có hiệu quả diện tích đất trống, đồi núi trọc, mặt đất, mặt nước
hoang hoá ở các khu vực trung du, miền núi, ven biển để phát triển sản xuất
nông lâm ngư nghiệp; chưa đóng góp thỏa đáng vào việc mở rộng quy mô sản
xuất hàng hoá, nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh các mặt hàng
nông sản mang tính hàng hoá trong điều kiện thị trường mở cửa và hội nhập
kinh tế quốc tế hiện nay. Kinh tế trang trại vẫn là một loại hình kinh tế còn mới
mẻ ở nước ta, vì vậy cần phải đẩy mạnh nghiên cứu cụ thể tiềm năng và lợi thế
đối với từng vùng, từng địa phương để có những chính sách khuyến khích phát
triển kinh tế trang trại, đưa ra những giải pháp phù hợp, sát thực tế, nhằm hạn
chế đến mức thấp nhất những tác động tiêu cực, yếu tố bất lợi có thể xảy ra
trong quá trình đầu tư và phát triển kinh tế trang trại.


3
Thị xã Phổ Yên nằm ở phía nam thuộc tỉnh Thái Nguyên, có địa hình đa
dạng, có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển kinh tế trang trại theo hướng sản
xuất hàng hóa. Theo số liệu thống kê đến hết năm 2016 toàn Thị xã có 105
trang trại đã được cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại theo quy định tại
Thông tư số 27/2011/TT-NNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông
thôn, 100% trang trại đều là trang trại chăn nuôi. Kinh tế trang trại đã giải quyết
việc làm cho nhiều lao động, cải thiện thu nhập cho nhiều hộ nông dân góp
phần làm thay đổi bộ mặt của vùng nông thôn. Tuy nhiên trang trại của thị xã
PhổYên chưa đồng đều, còn nhiều trang trại quy mô nhỏ, năng lực sản xuất còn
hạn chế, chưa có sự liên kết hợp tác, thiếu kiến thức khoa học kỹ thuật, sự phát
triển chưa tương xứng với tiềm năng, đã bộc lộ một số vấn đề bất cập về đất
đai, vốn, công nghệ, thị trường, lao động...
Vấn đề đặt ra từ thực tiễn của quá trình phát triển kinh tế trang trại ở thị
xã Phổ Yên đang rất cần được quan tâm nghiên cứu đó là: (1) Sự nhận thức về
vị trí, vai trò của kinh tế trang trại trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của

địa phương; (2) Đánh giá đúng thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa
bàn thị xã; (3) Phân tích các yếu tố tác động đến kinh tế trang trại và đánh giá
mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đó đến sự phát triển của kinh tế trang trại; và
(4) Đưa ra các định hướng và các giải pháp phù hợp để phát triển kinh tế trang
trại. Với ý nghĩa đó đề tài: “Nghiên cứuthực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm
phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi ở thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên”
là vấn đề đặt ra mang tính cấp thiết.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế
trang trại, nhất là trang trại chăn nuôi
- Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại chăn nuôi ở thị xã Phổ
Yên, tỉnh Thái Nguyên.


4
- Phân tích khó khăn, bất cập và yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế
trang trại chăn nuôi ở địa bàn nghiên cứu
- Đề xuất định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển bền vững
kinh tế trang trại, nhất là trang trạichăn nuôi ở thị xã Phổ Yên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đềliên quan đến kinh tế trang
trại, trang trại chăn nuôi ở thị xã Phổ Yên (tỉnh Thái Nguyên) để làm rõ các vấn
đề liên quan đến lý luận và thực tiễn trong quá trình phát triển kinh tế trang trại
của địa phương.
Đối tượng điều tra là các trang trại chăn nuôi trên địa bàn thị xã Phổ Yên,
tỉnh Thái Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về mặt không gian: Nghiên cứu các trang trại chăn nuôi trên địa bàn
thị xã Phổ Yên.

- Về mặt thời gian: Nghiên cứu tư liệu tổng quan được thu thập trên các tài
liệu đã công bố từ 2013 đến nay. Số liệu thứ cấp được thu thập trongthời gian từ
năm 2013 - 2017. Số liệu sơ cấp về trang trại được thu thập trong năm 2018.
- Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu về một số
nguồn lực chủ yếu của trang trại, quy mô, cơ cấu, loại hình, một số chỉ tiêu kinh
tế, kết quả sản xuất kinh doanh và yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang
trại chăn nuôi trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
4. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tiễn
4.1. Những đóng góp mới
- Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần giúp cho cấp uỷ và chính quyền địa
phương có đủ cơ sở khoa học để chỉ đạo phát triển kinh tế trang trại trên địa
bàn thị xã một cách tốt nhất.


5
- Góp phần kiến nghị, đề xuất việc điều chỉnh, bổ sung các cơ chế, chính
sách, giải pháp phát triển kinh tế trang trại của Đảng và Nhà nước nói chung và
địa phương cấp tỉnh, huyện nói riêng.
- Là tài liệu cung cấp thông tin cậy về kinh tế trang trại cho các nhà
nghiên cứu, các cấp chính quyền, người hoạch định chính sách, nhà sản xuất và
những người quan tâm đến kinh tế trang trại ở tỉnh Thái Nguyên nói chung, thị
xã Phổ Yên nói riêng.
- Kết quả nghiên cứu giúp cho các chủ trang trại có những định hướng
và giải pháp đúng đắn nhằm phát triển kinh tế trang trại, nâng cao hiệu quả sản
xuất kinh doanh.
4.2. Ý nghĩa khoa học
Bổ sung, hệ thống hóa một số kiến thức về trang trại, các yếu tố ảnh
hưởng đến sự phát triển trang trại.
Cung cấp những dẫn liệu về thực trạng phát triển kinh tếtrang trại trên địa
bàn thị xã PhổYên, từ đó đưa ra những giải pháp nhằm khắc phục những khó khăn,

tồn tại, thúc đẩy phát triển trang trại một cách bền vững có hiệu quả.
Là tài liệu tham khảo cho các độc giả quan tâm nhiên cứu khoa học về
vấn đề kinh tếtrang trại.
4.3. Ý nghĩa trong thực tiễn
Đề tài có thể góp phần khắc phục những vấn đề bất cập mà các trang trại
đang gặp phải.
Có thể đưa ra các định hướng, giải pháp thiết thực giúp người lao động,
các chủtrang trại phát triển có hiệu quả, bền vững.
Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở cho các nhà quản lý, lãnh đạo, các
ban ngành ở địa phương đưa ra phương hướng để phát huy những tiềm năng
thế mạnh, giải quyết những khó khăn, trở ngại nhằm phát triển kinh tế trang trại
ngày càng hiệu quả và bền vững.


6
Chương1
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lý luận của đề tài
1.1.1. Khái niệm và thuật ngữ
1.1.1.1. Trang trại
Có thể nói, lịch sử phát triển của nền nông nghiệp là lịch sử phát triển
của nhiều hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp khác nhau, với quy mô từ
nhỏ đến lớn, từ kinh tế hộ nông dân đến các nông trại, nông trang,… Trong đó
có hình thức tổ chức sản xuất mang tính tập trung với quy mô lớn hơn so với
hình thức tổ chức kinh tế hộ nông dân nhỏ lẻ, đó chính là hình thức trang trại.
Hiện nay vẫn còn có nhiều cách hiểu khác nhau về trang trại. Sau đây,
chúng ta tìm hiểu cách hiểu trang trại, nông trại:
Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực Liên hợp quốc (FAO) và Ngân hàng
Thế giới (WB) quan niệm trang trại là nông trại (trích theo Lê Anh Vũ và Nguyễn
Đức Đồng, 2017). Theo đó, các nông trại ở các nước châu Á gió mùa dùng để

chỉ một khu đất canh tác nông nghiệp. Khi nói đến nông trại, điều đầu tiên là yếu
tố đất đai. Đất đai không chỉ là tư liệu sản xuất của trang trại mà còn là nơi để
xây dựng các công trình phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại.
Như vậy, khái niêm nông trại được hiểu là khu đất đủ rộng để tiến hành các hoạt
động sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi,…
Liên minh châu Âu (EU) quy định trang trại là một đơn vị tự chủ về mặt
kỹ thuật và kinh tế, có sự quản lý duy nhất, sản xuất ra nông sản. Nông sản ở
đây bao gồm tất cả các loại cây trồng, vật nuôi được phép sản xuất.
Ở nước ta, cách tiếp cận và quan niệm về trang trại (và cả kinh tế trang
trại) có nhiều điểm khác biệt so với các quan niệm trên thế giới, bởi quyền tự
chủ sản xuất kinh doanh của người nông dân và các thành phần kinh tế khác
ngoài quốc doanh đã không được thừa nhận hợp pháp trong một thời gian dài,
đồng thời hiện nay quyền sở hữu tư nhân về đất đai không được pháp luật thừa


7
nhận. Điều này làm cho các loại hình trang trại mới được hình thành trong thời
gian gần đây như là kết quả của quá trình mở rộng thị trường kết hợp với tích
tụ và tập trung ruộng đất ở thời kỳ sơ khai với nhiều rào cản về mặt sở hữu, và
chủ yếu trên nền tảng của các nông hộ (trích theo Lê Anh Vũ và Nguyễn Đức
Đồng, 2017).Có ý kiến cho rằng, trang trại là một đơn vị kinh tế hộ gia đình có
tư cách pháp nhân, được Nhà nước giao quyền sử dụng một số diện tích đất đai,
rừng, biển hợp lý để tổ chức lại quá trình sản xuất nông, lâm nghiệp theo hướng
công nghiệp hoá, hiện đại hoá; tích cực áp dụng các tiến bộ kỹ thuật và công
nghệ mới nhằm cung ứng ngày càng nhiều sản phẩm hàng hoá có chất lượng
cao hơn cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu; nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội
của từng đơn vị diện tích, góp phần xoá đói giảm nghèo, nâng cao mức sống và
chất lượng cuộc sống của mọi người tham gia .
Như vậy, với tất cả những gì chúng ta biết hiện nay, có thể hiểu trang trại
là một thuật ngữ dùng để chỉ một tổ chức cụ thể của một hình thức tổ chức sản

xuất hàng hóa trong nông nghiệp. Trang trại là một hình thức sản xuất nông
nghiệp tập trung trên diện tích đủ lớn, theo quy mô hộ gia đình là chủ yếu, trong
điều kiện sản xuất hàng hóa của nền kinh tế thị trường. Việc điều hành và quản
lý hoạt động của trang trại cũng như tư liệu sản xuất trong trang trại thuộc quyền
sở hữu hoặc quyền sử dụng của các thành viên trong gia đình. Như vậy, về mặt
hình thức, trang trại vẫn có thể gắn với hộ gia đình, nên khái niệm trang trại và
trang trại hộ gia đình rất khó tách rời một cách riêng biệt, tuy rằng có thể có sự
khác nhau chủ yếu là quy mô khác nhau.
1.1.1.2. Kinh tế trang trại
Khi nghiên cứu quá trình phát triển kinh tế trong nông nghiệp, các nhà
kinh tế thấy rằng, khi công nghiệp phát triển thì nhu cầu về sản phẩm nông
nghiệp phục vụ cho tiêu dùng, làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến và
hàng xuất khẩu tăng lên rất lớn. Đểđáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về sản
phẩm nông nghiệp thì không thể dựa vào hình thức sản xuất nông hộ với quy


8
mô nhỏ lẻ, manh mún với phương thức canh tác lạc hậu, sản xuất tự cung, tự
cấp. Như vậy, để đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của xã hội thì đòi hỏi
các hộ nông dân phải sản xuất theo hướng hàng hóa, tập trung với quy mô lớn
và hình thành nên các nông trại hay trang trại như ngày nay. Hiện nay, trong
các tài liệu nghiên cứu về khoa học kinh tế, trang trại và kinh tế trang trại được
nhìn nhận dưới nhiều quan điểm khác nhau, có thể đưa ra những quan niệm
khác nhau về trang trại và kinh tế trang trại.
Trong từ điển Việt, trang trại được hiểu một cách khái quát là: “Trại lớn
sản xuất nông nghiệp”. Trong các tài liệu nghiên cứu về kinh tế trang trại
thường gắn với ngành sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp gọi là “nông trại”, “lâm
trại”, “ngư trại” để phân biệt chuyên ngành sản xuất của các trang trại.
Theo quan niệm phổ biến hiện nay, kinh tế trang trại là một hình thức tổ
chức sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp, được phát triển trên cơ sở kinh tế

hộ gia đình nông dân có sự tích tụ và tập trung ruộng đất, vốn và lao động với
quy mô lớn nhằm mục đích tạo ra một khối lượng hàng nông sản nhiều hơn, có
hiệu quả hơn theo yêu cầu của thị trường. Cần chú ý rằng, kinh tế trang trại
không phải là một thành phần kinh tế. Trong kinh tế trang trại, thực thể chính
của nó là các trang trại.
Theo Lê Anh Vũ và Nguyễn Đức Đồng (2017), kinh tế trang trại là một
nấc phát triển cao hơn của kinh tế hộ gia đình, là bước phát triển đột phá chuyển
đổi từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn nhằm đáp ứng
nhu cầu của thị trường, và do đó hàng hóa sản xuất ra đảm bảo về quy trình, chất
lượng, đáp ứng các yêu cầu thương mại hóa. Do vậy, phát triển kinh tế trang trại
quy mô lớn sẽ thúc đẩy quá trình thương mại hóa nông nghiệp.
Như vậy, kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hóa trong
nông nghiệp, nông thôn, chủ yếu dựa vào hộ gia đình, nhằm mở rộng quy
mô và nâng cao hiệu quả sản xuất trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi
trồng thủy sản, trồng rừng, gắn sản xuấtvới chế biến và tiêu thụ nông, lâm,
thủy sản.


9
1.1.1.3. Phát triển kinh tế trang trại
a) Mục đích của phát triển kinh tế trang trại
Trong nền kinh tế thị trường, kinh tế trang trại là một đơn vị kinh tế tự
chủ, tồn tại và cạnh tranh với các hình thức kinh tế khác.
Mục đích của phát triển kinh tế trang trại nhằm khai thác, sử dụng có
hiệu quả đất đai, vốn, kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý góp phần phát triển nông
nghiệp bền vững; tạo việc làm, tăng thu nhập; khuyến khích làm giàu đi đôi với
xóa đói giảm nghèo; phân bổ lại lao động, dân cư, xây dựng nông thôn mới.
Đồng thời, quá trình chuyển dịch, tích tụ ruộng đất hình thành các trang trại
gắn liền với quá trình phân công lại lao động ở nông thôn, từng bước chuyển
dịch lao động nông nghiệp sang làm các ngành phi nông nghiệp, thúc đẩy tiến

trình công nghiệp hóa trong nông nghiệp và nông thôn.
Trang trại được xem như là một doanh nghiệp thu nhỏ, có sự hợp tác
giữa chủ trang trại và người lao động làm thuê cho trang trại.
Kinh tế trang trại đã từng bước phát huy được lợi thế về tiềm năng đất đai,
lao động ở khu vực nông thôn, hình thành vùng sản xuất hàng hóa tập trung,
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn. Đồng thời, tăng cường ứng
dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, sử dụng đất đai và các nguồn lực; hiệu
quả bước đầu hình thành các quan hệ hợp tác mới trong sản xuất.
b) Nội dung phát triển kinh tế trang trại
Nội dung của phát triển kinh tế trang trại bao gồm:
- Gia tăng số lượng trang trại: Đó là sự gia tăng số lượng trang trại bằng
cách phát triển mới các cơ sở sản xuất nông nghiệp theo hình thức trang trại,
hoặc chuyển hóa các hộ gia đình thành trang trại.
- Mở rộng quy mô các nguồn lực sản xuất kinh doanh của trang trại.
Trong đó là sự mở rộng quy mô vốn đầu tư cho sản xuất kinh doanh, quy mô
về lao động, diện tích đất đai sử dụng cho hoạt động trang trại,… Quá trình mở
rộng quy mô các nguồn lực cũng là tập trung ngày càng cao của các yếu tố sản


10
xuất để trang trại có thể tiếp cận máy móc thiết bị hiện đại. Vì vậy, quy mô sử
dụng các nguồn lực sản xuất của trang trại là một trong những nội dung để xem
xét mức độ phát triển kinh tế trang trại.
- Phát triển trang trại cần theo hướng chuyển dịch cơ cấu sản xuất của
trang trại theo hướng tích cực, gắn với thị trường, phù hợp với điều kiện sản
xuất và điều kiện sinh thái.
- Nâng cao khả năng thích nghi, thích ứng với biến đổi khí hậu, với các
rủi ro thị trường.
- Tăng cường năng lực liên kết trong sản xuất kinh doanh của trang trại.
Liên kết trong hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại được xem là chiến

lược quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh của trang trại. Các liên kết
của trang trại gồm liên kết giữa các trang trại với trang trại; liên kết giữa trang
trại với các tổ chức cúng ứng dịch vụ đầu vào, cung ứng dịch vụ phục vụ hoạt
động sản xuất của trang trại; liên kết giữa trang trại với các đơn vị chế biến
nông sản, tổ chức tiêu thụ nông sản hàng hóa,…
- Nâng cao năng lực cạnh tranh của trang trại trong các hoạt động sản
xuất kinh doanh. Năng lực cạnh tranh của trang trại là khả năng của trang trại
trong việc tao ra và duy trì được lợi thế cạnh tranh, mở rộng thị phần để thu
được lợi nhuận cao. Năng lực cạnh tranh của trang trại được thể hiện thông qua
khả năng liên kết, hợp tác của trang trại; năng lực khoa học công nghệ, hiệu
quả kinh doanh,… và nhất là năng lực cạnh tranh của hàng hóa nông sản.
c) Vị trí và vai trò của kinh tế trang trại
Về tính chất và vị trí của kinh tế trang trại: Theo Nghị quyết 03 năm
2000 của Chính phủ: Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá
trong nông nghiệp nông thôn, chủ yếu dựa vào hộ gia đình nhằm mở rộng quy
mô và nâng cao hiệu quả sản xuất gắn với chế biến và tiêu thụ nông lâm, thuỷ
sản.


11
Phát triển kinh tế trang trại nhằm khai thác sử dụng có hiệu quả đất đai,
vốn, kinh nghiệm quản lý góp phần phát triển nông nghiệp bền vững, tạo việc
làm, tăng thu nhập, khuyến khích làm giàu đi đôi với xoá đói giảm nghèo, phân
bổ lại lao đông, dân cư, xây dựng nông thôn mới.
Quá trình chuyển dịch, tích tụ ruộng đất hình thành các trang trại gắn liền
với quá trình phân công lại lao động ở nông thôn, từng bước chuyển dịch lao
động nông nghiệp sang các ngành phi nông nghiệp, thúc đẩy tiến trình công
nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn.
Vai trò của kinh tế trang trại nói chung: Kinh tế trang trại có vai trò quan
trọng trong:

- Thúc đẩy sản xuất hàng hoá phát triển, góp phần đưa sản xuất nông
nghiệp lên công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và hình thành quan hệ sản xuất mới trong
nông nghiệp và nông thôn.
- Huy động, khai thác các nguồn lực trong dân, giải quyết việc làm cho
lao động xã hội, làm giàu cho nông dân, cho đất nước.
- Sử dụng hiệu quả và bảo vệ tài nguyên đất đai.
- Hợp tác, liên kết giữa các trang trại với nhau và với kinh tế nhà nước
về nhiều mặt để có sức cạnh tranh trên thị trường và cùng nhau chung sức giải
quyết các nhu cầu xã hội.
d) Một số các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của trang trại
- Các nhân tố chủ quan, ít nhất bao gồm:
+ Vốn đầu tư của chủtrang trại
+ Quy mô diện tích củatrang trại
+ Trình độ lao động của trang trại
- Các nhân tố khách quan
+ Nhân tố môi trường
+ Khoa học kỹ thuật và công nghệ.