Lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT lý thường kiệt gia lâm hà nội (2017)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT

NGUYỄN THỊ LỆ

LỰA CHỌN BÀI TẬP NÂNG CAO HIỆU
QUẢ KỸ THUẬT CHUYỀN BÓNG CAO
TAY BẰNG HAI TAY TRƯỚC MẶT
CHO ĐỘI TUYỂN BÓNG CHUYỀN NỮ
TRƯỜNG THPT LÝ THƯỜNG KIỆT GIA LÂM - HÀ NỘI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

HÀ NỘI – 2017


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT

NGUYỄN THỊ LỆ

LỰA CHỌN BÀI TẬP NÂNG CAO HIỆU
QUẢ KỸ THUẬT CHUYỀN BÓNG CAO
TAY BẰNG HAI TAY TRƯỚC MẶT
CHO ĐỘI TUYỂN BÓNG CHUYỀN NỮ
TRƯỜNG THPT LÝ THƯỜNG KIỆT GIA LÂM - HÀ NỘI
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành học: Giáo dục thể chất

Cán bộ hướng dẫn:

ThS. Lê Xuân Điệp

HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tên tôi là: Nguyễn Thị Lệ
Sinh viên lớp K39B - GDTC Trường ĐHSP Hà Nội 2.
Tôi xin cam đoan sau đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả trong đề tài là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ
công trình nào trước đây.
Hà Nội, tháng 5 năm 2017
Sinh viên

Nguyễn Thị Lệ


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
ĐC

Đối chứng

GD-ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDTC

Giáo dục thể chất

GV

Giáo viên

HLV

Huấn luyện viên

NXB

Nhà xuất bản

TDTT

Thể dục thể thao

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

TT

Thứ tự

TTN

Trước thực nghiệm

TW

Trung ương

S

Giây

STN

Sau thực nghiệm

VĐV

Vận động viên


MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NHIÊN CỨU............................. 5
1.1. Quan điểm của Đảng và nhà nước về công tác GDTC trường học ........... 5
1.2. Đặc điểm hoạt động tập luyện và thi đấu của bóng chuyền ...................... 6
1.2.1. Đặc điểm môn bóng chuyền.................................................................... 6
1.2.2. Các kỹ thuật tấn công chủ yếu trong bóng chuyền ................................. 7
1.2.3. Kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trong bóng chuyền ............. 9
1.2.4. Đặc điểm về thể lực............................................................................... 11
1.2.5. Đặc điểm về chiến thuật........................................................................ 12
1.3. Các giai đoạn huấn luyện và hoàn thiện kỹ thuật chuyền bóng cao tay

bằng hai tay trước mặt..................................................................................... 14
1.3.1. Giai đoạn dạy học ban đầu .................................................................... 14
1.3.2 Giai đoạn dạy học đi sâu ........................................................................ 15
1.3.3. Giai đoạn củng cố và tiếp tục hoàn thiện.............................................. 15
1.4. Đặc điểm tâm - sinh lý lứa tuổi học sinh THPT ...................................... 16
1.4.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi THPT............................................................ 16
1.4.2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi THPT ........................................................... 17
CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU .............. 22
2.1. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 22
2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 22
2.2.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu ......................................... 22
2.2.2. Phương pháp phỏng vấn........................................................................ 23
2.2.3. Phương pháp quan sát Sư phạm............................................................ 23
2.2.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm............................................................. 23
2.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm...................................................... 24
2.3. Tổ chức nghiên cứu.................................................................................. 25


2.3.1. Thời gian nghiên cứu ............................................................................ 25
2.3.2. Địa điểm nghiên cứu ............................................................................. 26
2.3.3. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 26
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................... 27
3.1 Thực trạng công tác GDTC và thực trạng huấn luyện kỹ thuật chuyền
bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nữ trường
THPT Lý Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội ................................................... 27
3.1.1. Thực trạng giảng dạy và tập luyện trong các giờ học chính khóa ........
27
3.1.2. Thực trạng giảng dạy và tập luyện các giờ ngoại khóa ........................ 27
3.1.3. Thực trạng đội ngũ giáo viên TDTT trường THPT Lý Thường Kiệt Gia Lâm - Hà Nội............................................................................................ 27
3.1.4. Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ công tác GDTC.............................. 28

3.1.5. Thực trạng quá trình huấn luyện đội tuyển bóng chuyền nữ trường
THPT Lý Thường Kiệt - Gia Lâm .................................................................. 29
3.2. Lựa chọn, đánh giá hiệu quả bài tập kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng
hai tay trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Lý Thường
Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội ................................................................................. 31
3.2.1. Lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng
hai tay trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Lý Thường
Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội ................................................................................. 31
3.2.2. Xây dựng tiến trình thực nghiệm sư phạm............................................ 38
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 44
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 46


DANH MỤC BIỂU BẢNG
Bảng

Diễn giải

Trang

Bảng 3.1

Thực trạng đội ngũ giáo viên TDTT trường THPT Lý

26

Thường Kiệt - Gia Lâm
Bảng 3.2

Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ công tác GDTC

26

Bảng 3.3

Các bài tập áp dụng nhằm nâng cao kỹ thuật chuyền

28

bóng cao tay bằng hai tay trước mặt và các bài tập thể
lực chuyên môn cho đội tuyển bóng chuyền nữ trường
THPT Lý Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội
Bảng 3.4

Kết quả phỏng vấn lựa chọn các test đánh giá hiệu quả

31

kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cho
đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Lý Thường Kiệt
- Gia Lâm (n = 20)
Bảng 3.5

Kết quả phỏng vấn lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả

33

kỹ thuật chuyền bóng cao tay cho nữ vận động viên bóng
chuyền trường THPT Lý Thường Kiệt - Gia Lâm
Bảng 3.6

Tiến trình thực nghiệm

37

Bảng 3.7

Kết quả kiểm tra đánh giá hiệu quả các bài tập nâng cao

39

chất lượng kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay
trước mặt của nhóm TN, nhóm ĐC trước thực nghiệm
(nA=nB=12)
Bảng 3.8

Kết quả kiểm tra đánh giá hiệu quả bài tập nâng cao chất

40

lượng kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước
mặt của nhóm TN, nhóm ĐC sau TN (nA=nB=12)
Bảng 3.9

Kết quả kiểm tra đánh giá TTN và STN của nhóm ĐC

Bảng 3.10 Kết quả kiểm tra đánh giá TTN và STN của nhóm thực
nghiệm

41

42


Biểu đồ 1

So sánh trình độ tập luyện của nhóm đối chứng TTN và

42

STN
Biểu đồ 2

So sánh kết quả TTN và STN của nhóm thực nghiệm

43


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay đất nước ta đang trên đà đổi mới ở tất cả các lĩnh vực như:
kinh tế, chính trị, xã hội với mục tiêu đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hóa
hiện đại hóa đất nước vì sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, xã hội, công bằng,
dân chủ văn minh. Để thực hiện tốt mục tiêu đó thì giáo dục và đào tạo con
người, nguồn nhân lực chất lượng cao luôn được Đảng và Nhà nước quan
tâm. Bởi lẽ con người, lực lượng quan trọng có ý nghĩa quyết định trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là mục tiêu chủ nghĩa xã hội.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ “Muốn có chủ nghĩa xã hội trước hết
phải có con người xã hội chủ nghĩa” [11]. Chính xuất phát từ tinh thần đó mà
ngày nay trong sự nghiệp đổi mới của đất nước ta, giáo dục thể chất (GDTC)

nói chung và thể dục thể thao (TDTT) trường học nói riêng có vai trò rất lớn
trong đào tạo con người mới phát triển toàn diện và đầy đủ các phẩm chất: Trí
- Đức - Thể - Mĩ - Lao động. Do đó, việc phát triển GDTC và TDTT trường
học là vấn đề hết sức quan trọng nhằm nâng cao sức khỏe, đạo đức, lối sống
lành mạnh góp phần làm phong phú tinh thần đồng thời tiếp thu có chọn lọc
những thành tựu hiện đại. Chính vì lẽ đó, nâng cao sức khỏe con người là một
vấn đề không chỉ nước ta mà rất nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm.
Ngày nay dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự quan tâm của Nhà nước,
nghành Thể dục thể thao trong những năm gần đây đã có những bước phát
triển đáng kể cả về Thể dục thể thao quần chúng và Thể dục thể thao thành
tích cao. Trong đó công tác đào tạo huấn luyện viên (HLV), vận động viên
(VĐV) trẻ cho đất nước cũng rất được chú trọng. Để đạt được thành tích thể
thao cao thì việc đầu tiên cần làm đó là: Công tác tuyển chọn và huấn luyện
phải có tính khoa học phù hợp với từng độ tuổi, giới tính và từng đối tượng.
Bóng chuyền là một trong những môn thể thao đã và đang phát triển
rộng rãi trên thế giới, thu hút được hàng triệu người tham gia tập luyện và thi


2

đấu. Về nguồn gốc thì có nhiều ý kiến cho rằng bóng chuyền xuất hiện đầu
tiên ở Mỹ vào năm 1895, xuất hiện ở Việt Nam năm 1992 và đến ngày nay
bóng chuyền đã trở thành một trong những môn thể thao được phổ biến rộng
rãi trên toàn quốc và đã có nhiều tiến bộ nhất định: Kỹ thuật, chiến thuật và
tâm lý của VĐV đang dần dần được hoàn thiện hơn. Tuy vậy thành tích bóng
chuyền của các VĐV nước ta so với các VĐV trong khu vực Châu Á còn có
khoảng cách nhất định. Điều này đặt ra cho các nhà chuyên môn, các HLV,
các nhà khoa học một nhiệm vụ quan trọng: Cần phải có kế hoạch lâu dài
trong tuyển chọn và đào tạo VĐV trẻ, nâng cao thành tích thể thao Việt Nam,
đưa bóng chuyền Việt Nam xích lại gần với trình độ khu vực và quốc tế.

Qua nghiên cứu, bóng chuyền là môn thể thao có tính tập thể cao, sự
thắng bại của đội bóng phụ thuộc vào tinh thần đoàn kết gắn bó của toàn đội.
Tuy nhiên, để có thể hòa nhập cùng đội bóng thì bản thân mỗi VĐV phải có
kỹ thuật, chiến thuật và tố chất thể lực tốt.
Trong mỗi trận đấu, kỹ thuật chuyền bóng đóng một vai trò rất quan
trọng, là ngòi nổ cho trận đấu và người chuyền hai thường được coi là linh
hồn của đội. Kỹ thuật chuyền bóng có độ khó nhất định và phải có kế hoạch
huấn luyện tốt đặc biệt là kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước
mặt, đòi hỏi người học phải trải qua quá trình học tập bền bỉ, khắc phục
những sai lầm thường mắc phải trong tập luyện.
Trường THPT Lý Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội không phải là
trường chuyên TDTT, nhưng môn bóng chuyền vẫn được đưa vào giảng dạy
và là môn thể thao đặc biệt được nhà trường và các giáo viên thể dục quan
tâm chú trọng đầu tư và thành lập được đội tuyển bóng chuyền nữ tham gia
vào các cuộc thi của nhà trường và trong khu vực đạt được nhiều thành tích
đáng kể; ngoài ra bóng chuyền đã lôi cuốn nhiều tần lớp nhân dân trong
huyện tham gia, tạo nên khí thế tập luyện TDTT sôi nổi.


3

Tuy nhiên, trong những năm gần đây thành tích thi đấu bóng chuyền
của nhà trường có xu hướng đi xuống và công tác huấn luyện đội tuyển trong
trường THPT Lý Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội còn có những hạn chế nhất
định về kỹ thuật - chiến thuật bóng chuyền, các tố chất sức nhanh, sức mạnh,
sự khéo léo… đặc biệt là kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước
mặt. Qua quá trình theo dõi, tìm hiểu các em tập luyện và thi đấu, tôi nhận
thấy khả năng chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt còn nhiều hạn chế,
đạt hiệu quả chưa cao, điều này đã làm ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng
thi đấu của đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Lý Thường Kiệt - Gia

Lâm - Hà Nội.
Trong quá trình học tập và nghiên cứu để phục vụ công tác giảng dạy
và huấn luyện sau này, chúng tôi nhận thấy lựa chọn các bài tập nhằm nâng
cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cho đội
tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Lý Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội là
vấn đề hết sức cần thiết và quan trọng.
Thông qua nghiên cứu tài liệu, môn bóng chuyền cũng đã có một số
tác giả nghiên cứu như: Phùng Thị Huyền, khóa luận tốt nghiệp năm 2014 với
đề tài “Lựa chọn và ứng dụng bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy nhằm
nâng cao hiệu quả kỹ thuật đập bóng ở vị trí số 2 cho đội tuyển bóng chuyền
nam trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh” [8]; Đặng Văn Hiệp, khóa luận
tốt nghiệp năm 2015 với đề tài “Ứng dụng một số bài tập nhằm nâng cao hiệu
quả kỹ thuật chuyền bóng thấp tay bằng hai tay trước mặt cho học sinh nam
khối 11 trường THPT Mê Linh - Hà Nội” [6]. Qua tìm hiểu chúng tôi thấy
chưa có đề tài nào nghiên cứu cho đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Lý
Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội.
Xuất phát từ thực tế trên, với mục đích muốn nâng cao trình độ
chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cũng như trình độ thi đấu cho đội


4

tuyển bóng chuyền nữ của trường, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài:
“Lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng
hai tay trước mặt cho đội tuyển Bóng chuyền nữ trường THPT Lý
Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội”
* Mục đích nghiên cứu
Dựa trên các cơ sở lý luận khoa học và thực tế công tác giảng dạy tại
trường, cũng như việc tập luyện của đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT
Lý Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội để đưa ra bài tập hiệu quả nhất nhằm

phát triển trình độ chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cho đội tuyển
bóng chuyền của trường. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần nâng cao thành tích
tập luyện và thi đấu của đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Lý Thường
Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội.
* Giả thuyết khoa học
Nếu thực hiện tốt đề tài nghiên cứu, tìm ra được một số bài tập nâng
cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cho đội
tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Lý Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội thì
hiệu quả giảng dạy và tập luyện kỹ thuật đó sẽ đạt hiệu quả cao hơn, từ đó
nâng cao được trình độ tập luyện và thi đấu bóng chuyền của đội tuyển nữ
trường THPT Lý Thường Kiệt - Gia Lâm - Hà Nội.


5

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NHIÊN CỨU
1.1. Quan điểm của Đảng và nhà nước về công tác GDTC trường học
Giáo dục thể chất là một trong những mục tiêu giáo dục toàn diện của
Đảng và Nhà nước ta nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Trong những năm gần đây Đảng và Nhà nước rất coi trọng công tác
TDTT nói chung và GDTC trường học nói riêng. GDTC là nội dung bắt buộc
trong các bậc học, ngành học, từ mầm non cho tới đại học.
Chỉ thị 36/CT-TW ngày 24/03/1994 của Ban Bí thư TW Đảng giao
trách nhiệm cho Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tổng cục TDTT thường xuyên phối
hợp chỉ đạo công tác GDTC bắt buộc ở tất cả các trường học, để việc tập
luyện TDTT trở thành nếp sống hàng ngày của hầu hết học sinh, sinh viên.
Chỉ thị 36/CT - TW đã được Đại hội Đảng lần thứ IX xác định phương
hướng và nhiệm vụ :“Đẩy mạnh hoạt động TDTT, nâng cao thể trạng và tầm
vóc của người Việt Nam. Phát triển phong trào TDTT quần chúng với mạng

lưới cơ sở rộng khắp, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ VĐV thể thao thành tích
cao, đưa Việt Nam lên trình độ chung trong khu vực Đông Nam Á và có vị trí
cao trong nhiều bộ môn. Đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích nhân dân và các
tổ chức tham gia thiết thực, có hiệu quả cao trong các hoạt động văn hóa thể
thao”[1].
Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII cũng khẳng định: “Công
tác TDTT cần được coi trọng và nâng cao chất lượng GDTC trong các
trường học. Tổ chức hướng dẫn và vận động nhân dân tham gia rèn luyện
hàng ngày”.


6

Với mục tiêu đào tạo thế hệ trẻ tương lai của đất nước phát triển toàn
diện: Trí, đức, thể, mĩ, lao động. Tại hội nghị TW IV khóa VIII về đổi mới
công tác Giaó dục - Đào tạo, trong Văn kiện có ghi: Con người trong thời đại
mới là “Phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, trong sáng về đạo
đức phong phú về tinh thần…” đã khẳng định được mục tiêu gióa dục nhằm
giáo dục về nhân cách tăng cường thể lực cho họ sinh, sinh viên. Ngày
07/08/1995
Thủ Tướng Chính phủ đã ra Chỉ thị 113/TT nêu rõ yêu cầu đối với Tổng cục
TDTT: “Nghành TDTT phải xây dựng định hướng phát triển có tính
chiến lược, trong đó quy định rõ các hình thức hoạt động mang tính phổ cập
đối với mọi đối tượng lứa tuổi tạo thành phong trào tập luyện rộng rãi của
quần chúng hướng đến mục tiêu khỏe để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [2].
GDTC trong nhà trường phổ thông nhằm từng bước nâng cao trình độ
văn hóa thể thao cho học sinh, góp phần vào sự nghiệp TDTT của đất nước và
đặc biệt Nghị quyết TW II khóa VIII về công tác Giáo dục và Đào tạo đã
khẳng định rõ GDTC trong trường học là rất quan trọng.
Công tác TDTT phải góp phần tích cực thực hiện các nhiệm vụ kinh tế xã hội, Quốc phòng - An ninh và mở rộng quan hệ đối ngoại của đất nước,

trước hết là góp phần nâng cao sức khỏe, rèn luyện ý chí, giáo dục đạo đức,
nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân, xây dựng khối đại đoàn
kết toàn dân, nâng cao lòng tự hào dân tộc và đẩy lùi tệ nạn xã hội ở từng địa
phương.
1.2. Đặc điểm hoạt động tập luyện và thi đấu của bóng chuyền
1.2.1. Đặc điểm môn bóng chuyền
Bóng chuyền là một môn thể thao hoạt động không có chu kỳ, nhiều
tình huống phức tạp luôn thay đổi, đòi hỏi VĐV phải xử lý trong thời gian
ngắn, trong các hiệp đấu và ngay cả trong lần đánh bóng qua lại trên lưới,
VĐV liên tục phải thực hiện và ứng phó tình huống thay đổi đó.


7

Trong thi đấu VĐV phải thực hiện nhiều kỹ thuật khác nhau, nó phụ
thuộc vào vị trí cụ thể của từng đấu thủ. Cầu thủ hàng trên luôn thực hiện kỹ
thuật đập bóng , chắn bóng bọc lót yểm hộ lẫn nhau và chuyền bóng tấn công,
các cầu thủ hàng sau phải phòng thủ, yểm hộ, phát bóng, chuyền bóng và đập
bóng tấn công hàng sau. Bên cạnh đó VĐV phải thực hiện ý đồ chiến thuật
của toàn đội, cá nhân và chiến thuật không bóng.
Những hoạt động liên tục và diễn ra trong một thời gian dài như vậy đòi
hỏi VĐV phải có tâm lý vững vàng, thể lực bền bỉ, kỹ chiến thuật điêu luyện
mới đáp ứng được yêu cầu và hiệu quả thi đấu.
Trong những năm gần đây, phong trào tập luyện môn bóng chuyền đã
không ngừng phát triển nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng ở mọi đối
tượng trong nước và thế giới. Những trận thi đấu bóng chuyền ở trình độ cao
đã thực sự hấp dẫn và lôi cuốn đông đảo khán giả, chính vì vậy bóng chuyền
đã góp phần không nhỏ trong các hoạt động văn hoá thể thao lành mạnh của
quần chúng nhân dân.
Bóng chuyền là môn thể thao thi đấu tập thể, vì vậy có thể tạo nên

chiến thắng chung của đội, mỗi thành viên trong đội phải có đầy đủ phẩm chất
và kỹ thuật cơ bản tốt nhất.
Trong thi đấu có rất nhiều tình huống xảy ra bất ngờ và đặc biệt trong
xu hướng mới sự đòi hỏi khả năng kỹ thuật ngày càng cao, VĐV các đội đều
được trang bị một cách đầy đủ những hàng rào chắn tầm cao, hàng phòng thủ
bền bỉ. Do đó đòi hỏi trong trận đấu VĐV chuyền hai phải đoán được tình thế
tạo ra những yếu tố bất ngờ để tạo ra một tốc độ tấn công nhanh, rút ngắn thời
gian đánh bóng để vượt qua được hàng chắn trên lưới của đối phương mang
lại hiệu quả thi đấu cao.
1.2.2. Các kỹ thuật tấn công chủ yếu trong bóng chuyền
Yếu tố kỹ thuật có tầm quan trọng đặc biệt đối với hiệu quả chuyền
bóng. Nếu kỹ thuật chưa đạt tới kỹ năng, kỹ xảo thì kỹ thuật sẽ biểu hiện rất


8

nhiều sai lầm, nó là tư tưởng chỉ đạo, xu hướng phát triển kỹ thuật, chiến
thuật cụ thể.
Kỹ thuật tấn công là tổ hợp các động tác nhằm đưa bóng sang sân đối
phương. Kỹ thuật tấn công là phương tiện chủ yếu, là hạt nhân của tấn công,
là cách thức đột phá để giành được điểm, giành thắng lợi trận đấu.
Kỹ thuật tấn công bóng chuyền gồm: Phát bóng, chuyền hai, đập bóng,
mỗi kỹ thuật đều có một chức năng và nhiệm vụ cụ thể.
Mục tiêu cuối cùng của thi đấu bóng chuyền là thắng trận, muốn vậy thì
mỗi VĐV phải rèn luyện về kỹ thuật, các tố chất thể lực, để trở thành người
chiến thắng phải có kỹ thuật điêu luyện, tâm lý ổn định, sử dụng những chiến
thuật hợp lý và phải có thể lực dự trữ dồi dào.
Phát bóng là kỹ thuật đưa bóng vào cuộc, mặc dù các kỹ thuật phát
bóng khác nhau nhưng các động tác thực hiện chúng đều theo quy luật chung.
Vì vậy, khi phát bóng cầu thủ phải dựa vào tình hình cụ thể trên sân

đấu, hoàn cảnh khách quan đối phương mà quyết định sử dụng phát bóng kiểu
gì, vào khu vực nào, vào đối thủ nào để đạt được hiệu quả cao nhất.
Kỹ thuật phòng thủ bao gồm các kỹ thuật: Đệm bóng, chắn bóng.
Trong quá trình tập luyện và thi đấu mỗi VĐV phải biết vận dụng nhiều
kỹ thuật khác nhau với những dạng khác nhau để thực hiện hoàn chỉnh một
hành động đánh bóng trong điều kiện mỗi đội chỉ được chạm bóng tối đa 3
lần (trừ chắn bóng) trước khi phải đánh sang sân đối phương.
Chuyền hai là cầu nối giữa cầu thủ và tấn công, nó có ảnh hưởng gián
tiếp tới thắng lợi của một pha bóng, một hiệp đấu và một trận đấu.
Nhiệm vụ chính của chuyền bóng là tạo điều kiện tốt nhất cho VĐV tấn
công hoàn thành kỹ thuật đập bóng. Chuyền bóng giữ vai trò đặc biệt quan
trọng, là khâu quyết định tạo điều kiện trực tiếp cho đập bóng ghi điểm. Kỹ
thuật chuyền hai có rất nhiều kiểu: Chuyền bóng thấp tay bằng hai tay,
chuyền bóng cao tay bằng hai tay… Nhưng thông qua quan sát thực tế thi đấu
tại một số trường trung học phổ thông có đội tuyển bóng chuyền mạnh, cho


9

thấy kỹ thuật chuyền bóng cao tay trên cao được sử dụng rất ít nhưng hiệu
quả lại khá cao nếu thực hiện chuyền cao hai tay thành công.
1.2.3. Kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt trong bóng
chuyền
Kỹ thuật chuyền bóng cao tay là kỹ thuật khi chuyền chủ yếu dùng các
ngón tay để đón và đẩy bóng đi ở tầm cao trên đầu, từ vị trí này sang vị trí khác.
Kỹ thuật chuyền bóng được chia làm hai loại đó là kỹ thuật tấn công và
kỹ thuật phòng thủ:
- Kỹ thuật tấn công bao gồm các kỹ thuật: phát bóng, chuyền bóng, đập
bóng.
- Kỹ thuật phòng thủ bao gồm các kỹ thuật: đệm bóng, chắn bóng.

Trong quá trình tập luyện và thi đấu mỗi vận động viên cần phải biết
vận dụng nhiều kỹ thuật khác nhau với những đường bóng khác nhau để thực
hiện hoàn chỉnh một hành động đánh bóng trong điều kiện mỗi đội chỉ được
chạm bóng tối đa ba lần (trừ chắn bóng) trước khi phải đánh sang sân đối
phương. Do vậy mỗi vận động viên nhất thiết phải có kỹ thuật điêu luyện
đồng thời phải được chuyên môn hóa cao.
Chuyền bóng cao tay là khâu trung gian giữa tấn công và phòng thủ nếu
đấu thủ biết phát huy tính năng của nó. Chuyền bóng cao tay bằng hai tay
trước mặt có đặc điểm:
- Khi chuyền bóng, cùng một lúc có nhiều điểm tiếp xúc của tay vào
bóng, mà chủ yếu là các ngón tay.
- Vị trí tiếp xúc bóng của bàn tay khi chuyền luôn luôn ở phía trước
mặt với tầm ngang trán hoặc phía trên đầu, nên cùng với lúc thực hiện động
tác chuyền bóng, mắt vẫn có thể quan sát được hình tay và bóng cũng như vị
trí chuyền bóng tới.
- Đường bóng đến và đường bóng đi gần như cùng nằm trên một quỹ
đạo ở phía trước mặt nhưng ngược chiều nhau.


10

- Kỹ thuật chuyền bóng cao tay được vận dụng để chuyền khi tổ chức
tấn công. Do vậy nó là khâu trung gian, là cầu nối gữa kỹ thuật đệm bóng và
đập bóng.
Tuy nhiên chuyền bóng cao tay cũng có những nhược điểm dễ làm cầu
thủ phạm lỗi kỹ thuật như: dính bóng, bóng hai tiếng do khi chuyền có nhiều
điểm tiếp xúc của tay vào bóng trong thời gian dài.
Nguyên lý kỹ thuật chuyền bóng cao tay. Chuyền bóng cao tay là một
kỹ thuật tương đối phức tạp, quá trình thực hiện động tác có thể tác động liên
tục vào bóng những lực khác nhau khiến cho bóng bay theo phương hướng và

tốc độ khác nhau để đạt được ý đồ nhất định.
Trình tự thực hiện chuyền bóng cao tay có thể phân thành hai giai đoạn:
- Giai đoạn đón bóng đến: tính từ khi tay tiếp xúc với bóng đến khi
hoàn thành việc hoãn xung.
- Giai đoạn đẩy bóng đi: tính từ khi kết thúc hoãn xung tới khi thực
hiện động tác đẩy bóng đi.
Tính năng của đường bóng đi phụ thuộc vào ý định của người chuyền
và mức độ điêu luyện của kỹ thuật động tác. Tư thế chuyền bóng cao tay bao
gồm một số yếu tố sau:
- Tư thế chuẩn bị: chân trước chân sau, trọng tâm dồn vào chân trước,
gối hơi khụy, hai tay co tự nhiên để ngang hông, mắt nhìn theo bóng.
- Tư thế hình tay khi tiếp xúc bóng: hai tay co tự nhiên ở khuỷu và đưa
lên cao, hai bàn tay ở phía trước mặt, ngón trỏ và ngón cái tạo thành hình tam
giác, hai ngón cái gần như nằm trên một đường thẳng, các ngón còn lại hợp
thành hình túi.
- Tư thế hình tay khi tiếp xúc bóng với tay: bóng tiếp xúc với toàn bộ
ngón tay cái, ngón tay trỏ và toàn bộ phần trai tay, 2 đốt đầu của ngón tay
giữa, đốt thứ nhất và nửa đốt thứ hai cảu ngón áp út, với ngón đầu tiên của
ngón út.


11

- Khi bóng đến: hai tay đưa lên cao phía trước mặt, khi bóng cách trán
khoảng gần một cánh tay thì thực hiện động tác hoãn xung bằng cách đưa tay
theo bóng để hoãn bóng lại, nhằm giảm tốc độ và lực của bóng khi tiếp xúc
tay. Lúc này tay đưa lùi dần về phía trước mặt sao cho không để bóng chạm
vào mặt, không để bóng hai tiếng và không để bóng dính tay quá lâu và xuống
quá sâu (vì sẽ bị phạm lỗi), gối khụy, mắt nhìn theo bóng.
- Đẩy bóng đi bằng cách đạp mạnh chân và duỗi nhanh hết các khớp

(khớp cổ chân, khớp gối, khớp hông, khớp vai, khớp khuỷu tay, khớp cổ tay
và các ngón tay), vươn tay lên đẩy bóng đi đồng thời toàn thân phải phối hợp
nhịp nhàng.
- Khi bóng rời khỏi tay thì tay vẫn vươn theo bóng và thực hiện bước
chân sau lên phía trước để thăng bằng cơ thể.
1.2.4. Đặc điểm về thể lực
Trong những năm gần đây, trình độ tập luyện và thi đấu bóng chuyền ở
trong nước cũng như trên thế giới đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Sự ra
đời của các kỹ - chiến thuật mới đã làm cho tốc độ trận đấu và tính quyết liệt
đối kháng ngày một ra tăng, đòi hỏi những người làm công tác huấn luyện
giảng dạy cần phải tìm ra các biện pháp hữu hiệu nhất trong việc phát triển thể
lực chuyên môn cho các cầu thủ nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thi
đấu.
Tuy nhiên tùy thuộc vào lứa tuổi, trình độ tập luyện của từng cầu thủ
mà các nhà chuyên môn có thể đưa ra các giai đoạn và nhiệm vụ của huấn
luyện thể lực cho phù hợp. Song việc chuẩn bị thể lực cho VĐV bóng chuyền
nhất thiết phải được tiến hành trong suốt cả quá trình từ khi bắt đầu tập luyện
tới lúc đạt được trình độ tập luyện cao.
Thể lực trong bóng chuyền bao gồm thể lực chung và thể lực chuyên
môn, huấn luyện thể lực chung cho các VĐV bóng chuyền chính là quá trình
nâng cao khả năng làm việc của các cơ quan, hệ thống trong cơ thể cầu thủ


12

(tim, mạch, hô hấp, hệ cơ…) để làm được điều đó cần phát triển đầy đủ các tố
chất: Sức nhanh, sức mạnh, sức bền, khéo léo, mềm dẻo.
Huấn luyện thể lực chuyên môn làm nâng cao hệ thống chức năng của
cơ thể, phát triển các tố chất thể lực chuyên môn cần thiết giúp cho người tập
nhanh chóng tiếp thu và hoàn thiện kỹ - chiến thuật thi đấu nâng cao thành

tích thể thao.
Phát triển các tố chất thể lực chuyên môn cần thiết như: sức mạnh tốc
độ, sức nhanh di động, sức bền bật nhảy, sức bền thi đấu…
Trong bóng chuyền để huấn luyện kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng
hai tay nhất thiết cần phát triển tố chất thể lực như: Sức mạnh di chuyển, sức
mạnh của các ngón tay và khéo léo… Có như vậy mới hoàn thiện kỹ thuật và
nâng cao trình độ thể lực, thành tích thi đấu.
Tóm lại: Đặc điểm về thể lực trong tập luyện và thi đấu bóng chuyền là
sự chuẩn bị các tố chất thể lực cần thiết trong thi đấu. Đó là sự nâng cao hệ
thống chức năng của các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể và khả năng hoàn
thành tốt nhiệm vụ của chúng.
1.2.5. Đặc điểm về chiến thuật
Bóng chuyền là môn thể thao đối kháng, thông qua thi đấu giúp cho các
VĐV phô diễn khả năng tối đa về kỹ thuật - chiến thuật, thể lực để giành
thành tích cao nhất.
Một trong các yếu tố quan trọng để cấu thành nên sự thành công của thi
đấu đó là phải có chiến thuật hợp lý.
Như vậy: Chiến thuật là sự vận dụng một cách tổng hợp các phương
pháp để nhằm mục đích giành thắng lợi. Nói ngắn gọn chiến thuật thể thao là
nghệ thuật tranh tài trong thi đấu thể thao. Chiến thuật phải dựa trên cơ sở
phát triển toàn diện về thể lực và kỹ thuật của VĐV. Chiến thuật còn đòi hỏi
mỗi thành viên trong đội phải phát huy cao độ tính tích cực, sáng tạo và sự
phối hợp chặt chẽ của từng thành viên trong đội.


13

Chiến thuật trong bóng chuyền được thể hiện không chỉ trong tấn công
mà còn thể hiện trong phòng thủ, do vậy trong quá trình huấn luyện chiến
thuật cần:

+ Truyền thụ những hiểu biết lý luận về chiến thuật thể thao như: các
quy luật của chiến thuật thể thao, các thủ thuật chiến thuật và xu hướng phát
triển chiến thuật trong môn thể thao.
+ Nghiên cứu các mặt mạnh, mặt yếu của đối phương và điều kiện của
cuộc thi sắp tới.
+ Sử dụng thành thạo các thủ thuật chiến thuật.
+ Giáo dục năng lực tư duy chiến thuật và những năng lực chiến thuật
cần thiết.
Khi bàn về chiến thuật mục tiêu của toàn bộ hoạt động có phân nhóm
cũng như toàn đội còn các mặt liên quan khác như hệ thống chiến thuật (đỡ
phát bóng tấn công, đỡ đập bóng phản công, bảo vệ yểm trợ phản công và
bóng đưa qua phản công, quan hệ giữa kỹ thuật và chiến thuật, giữa số lượng
và chất lượng, giữa tấn công và phòng thủ, giữa tấn công mạnh và tấn công
nhanh, giữa chiến thuật tập thể và chiến thuật cá nhân).
Để đạt được hiệu quả trong huấn luyện chiến thuật cho VĐV bóng
chuyền bước đầu cần quan tâm tới việc phát triển đầy đủ các tố chất cần thiết
trong đó chuyền bóng là kỹ thuật rất quan trọng để tổ chức tấn công.
Nhiệm vụ chính của chuyền bóng là tạo điều kiện tốt nhất cho các VĐV
tấn công hoàn thành đập bóng. Bằng cách thực hiện các kỹ thuật chuyền hai
như chuyền hai trước mặt và lật sau đầu kết hợp động tác giả để tăng tính linh
hoạt, biến hóa, hấp dẫn trong thi đấu. Người ta đã thay đổi ý đồ chiến thuật
thực hiện tốc độ đánh bóng nhanh, rút ngắn thời gian tấn công.
Chuyền hai có nhiều loại kỹ thuật chuyền khác nhau nhưng khi thực
hiện bất cứ loại kỹ thuật nào cũng đòi hỏi có đầy đủ năng lực về thể lực, kỹ
thuật ổn định và tâm lý vững vàng trên cơ sở đó cảm giác về không gian, thời


14

gian, cảm giác dùng sức chính xác. Chỉ có như thế thì trong thi đấu mới đem

lại hiệu quả cao.
1.3. Các giai đoạn huấn luyện và hoàn thiện kỹ thuật chuyền bóng cao
tay bằng hai tay trước mặt
1.3.1. Giai đoạn dạy học ban đầu
- Mục đích của giai đoạn này là dạy các nguyên lý kỹ thuật của động
tác, hình thành kỹ năng thực hiện nó. Giai đoạn này có ý nghĩa quan trọng
trong quá trình huấn luyện vì nó là cơ sở tạo khái niệm chung về động tác là
nền móng để VĐV bóng chuyền đạt trình độ cao. Sự lan tỏa các phản xạ vận
động là nét đặc trưng của cơ chế sinh lý trong hình hành kỹ năng ban đầu, thể
hiện rõ sự căng thẳng cơ bắp do sự khuyếch tán các quá trình hưng phấn ở vỏ
bán cầu đại não. Vì vậy, trong quá trình huấn luyện cần phải tạo cho vđv nắm
được những nguyên lý của động tác ngay từ khi mới tập luyện. Ban đầu học
động tác riêng lẻ sau đó luân phiên kết hợp các động tác khác theo nguyên tắc
phù hợp và tăng tiến.
Nhiệm vụ cụ thể là:
+ Tạo khái niệm về động tác và chuẩn bị tâm thế tiếp thu động tác.
+ Học từng phần, từng giai đoạn của kỹ thuật động tác mà trước đây
chưa biết.
+ Ngăn ngừa và loại trừ những cử động không cần trong thực hiện kỹ
thuật động tác.
+ Hình thành nhịp điệu chung của động tác.
Để giải quyết tốt các nhiệm vụ trên, sử dụng một số phương pháp như :
phương pháp làm mẫu kết hợp sử dụng lời nói, đảm bảo cho học sinh nhận
thức đúng về động tác kỹ thuật từ đó tiến hành tập luyện để hình thành kỹ
thuật động tác.
- Đặc điểm, cấu trúc, phương pháp
+ Dạy học ban đầu thường sử dụng một số tổ hợp các thông tin nổi bật
về tri giác là thị giác và thính giác.

15

+ Chú trọng cách làm mẫu, đặc biệt cần lưu ý đảm bảo chính xác về
hướng và biên độ
1.3.2 Giai đoạn dạy học đi sâu
- Mục đích: đưa trình độ của người học từ mức ban đầu về kỹ thuật
lên mức tương đối hoàn thiện, có khả năng ứng dụng cao.
- Nhiệm vụ chính của giai đoạn này là:
+ Hiểu được kỹ thật động tác sâu hơn
+ Chính xác hóa kỹ thuật động tác theo các đặc tính không gian, thời
gian và động lực học phù hợp với các đặc điểm các nhân của người tập.
+ Hoàn thiện động tác, thực hiện động tác một cách một cách tự nhiên
và liên tục.
Ở giai đoạn này việc hoàn thiện kỹ năng vận động được nhấn mạnh và
bắt đầu chuyển một phần kỹ năng đó thành kỹ xảo vận động. Vì vậy, cần lựa
chọn phương pháp dạy học sao cho phát huy được việc nâng cao chất lượng
độn tác cho người học.
- Các phương pháp cơ bản cần sử dụng
+ Phương pháp phân chia: Cần tập từng phần của động tác, sau đó
ghép lại thành động tác hoàn chỉnh. Phương pháp này giúp đi sâu thực hiện
các chi tết động tác, góp phần nâng cao chất lượng của động tác hoàn chỉnh.
+ Phương pháp làm mẫu kết hợp phân tích giảng giải: giúp người học
hình thành biểu tượng đúng của động tác trên vỏ não để tích cực tập luyện,
hình thành kỹ năng động tác.
+ Phương pháp tập luyện lặp lại : đây là phương pháp tập luyện cơ bản,
giúp người học hình thành kỹ năng, chuyển kỹ năng thành kỹ xảo động tác.
1.3.3. Giai đoạn củng cố và tiếp tục hoàn thiện
- Mục đích của giai đoạn này là tếp tục hoàn thiện kỹ thuật động tác,
ứng dụng vào thực tế thi đấu thể thao.
- Nhiệm vụ cần giải quyết:

16

+ Mở rộng các biến dạng của kỹ thuật động tác để có thể thực
hiện
được trong những điều kiện khác nhau
+ Tiếp tục củng cố định hình động lực vừa hình thành đồng thời tăng
tính linh hoạt của nó
- Phương pháp:
+ Vừa tập trong điều kiện ổn định, vừa tập trong điều kiện bên ngoài.
+ Vận động viên củng cố vững chắc kỹ xảo vận động, hoàn thành các
động tác kỹ thuật động tác đã học, tăng cường và biến dạng các động tác đã
học.
1.4. Đặc điểm tâm - sinh lý lứa tuổi học sinh THPT
1.4.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi THPT
Trong tâm lý học lứa tuổi các nhà khoa học quan niệm tuổi thanh
niên là giai đoạn phát triển bắt đầu từ lúc dậy thì và kết thúc khi bắt đầu vào
tuổi người lớn. Giới hạn thứ nhất là sinh lý và giới hạn thứ hai là giới hạn xã
hội đã chỉ ra tính chất phức tạp về nhiều mặt của hiện tượng.
Vị trí của lứa tuổi này có tính chất không xác định (ở mặt này họ được
coi là người lớn, mặt khác lại không), tính chất đó và những yêu cầu đề ra cho
học sinh THPT được phản ánh một cách độc đáo về tâm lý. Vị trí “không xác
định” của thanh niên là một tất yếu khách quan. Người lớn phải tm cách tạo
điều kiện cho việc xây dựng một phương thức sống mới phù hợp với mức độ
phát triển chung của lứa tuổi THPT bằng cách khuyến khích hành động có ý
thức trách nhiệm và khuyến khích sự giáo dục lẫn nhau trong tập thể thanh
niên mới lớn.
Về mặt tâm lý, các em tỏ ra mình là người lớn, muốn để cho mọi
người tôn trọng mình, đã có một trình độ hiểu biết nhất định, có khả năng

phân tích tổng hợp, muốn hiểu biết nhiều, có nhiều hoài bão, nhưng còn
nhiều nhược điểm và thiếu kinh nghiệm trong cuộc sống.
Tuổi này chủ yếu là tuổi hình thành thế giới quan, tự ý thức, hình
thành tích cách và hướng về tương lai. Đó cũng là tuổi của lãng mạn, mơ


17

ước độc đáo và mong cho cuộc sống tốt đẹp hơn, đó là tuổi đầy nhu cầu
sáng tạo, nảy