Tài liệu bồi dưỡng chủ tịch, phó chủ tịch hội đồng nhân dân, chủ tịch, phó chủ tịch ủy ban nhân dân xã (Tài liệu áp dụng đối với xã Miền núi, trung du và Dân tộc) – Chuyên đề 18

Chuyen d~ 18:

Ap DVNG LU~T TVC TRONG QUAN LY
HANH CHINH NHA NUaC (J xA

KY NANG

I. MQt

sa vin d~ chung v~ lu~t t\lC

1. Khtii nifffl
Lu~t t\lc la mQt hi~n tUQ11g xuftt hi~n tiI lau dai, no co tac dQng m~nh me

dSn dai s6ng sinh ho~t, san xuftt cua con nguai trong cQng d6ng xii hQi. Chinh vi
S\I xuftt hi~n kha lau cua lu~t t\lc nen no dii danh duqc rftt nhiSu S\I quan tam cua
cac nha nghien clm.
La mQt

hi~n

tuqng mang tinh Hch su,

lu~t

t\lc dii duqc hinh thanh tru6c

tien nhu la lu~t dan gian co vai tro diSu hanh va 6n dinh xii hQi; sau nola lu~t t\lC
cua nguai ban xu bao v~ quySn lqi cua nhfrng nguai gia lang, cua mQi thanh
vien noi chung trong cQng d6ng va bao chua cho quySn t\I tri
ch6ng l~i S\I th6ng tri thuQc dia; tiSp theo no l~i t6n t~i dQc l~p

a dia

phuong

a mQt s6 nu6c

ho~c tra thanh ngu6n tai li~u l~p phap cua mQt qu6c gia dQc l~p th6ng nhftt.

VS ban chftt cua qua trinh hinh thanh, lu~t tvc la toan bQ nhiing nguyen ffic
lrng xu khong thanh van duqc hinh thanh trong rnQt cQng d6ng, sau thai gian dai ap
d\lllg dii

tra thanh truySn th6ng va duqc mQi ngum trong cQng d6ng tuan thu. Nhu

thS, lu~t Wc la mQt chuAn m\Ic xii hQi, la mQt cach Ung xu mang tinh phong t\lc.
Lu~t

t\lc'duqc quan

ni~m

nhu la mQt

lo~i "lu~t"

duqc nhan dan su d\lng,

lUll truySn trong dan gian, b~t ngu6n tiI phong t\lC va g~n liSn v6i phong "tl;lC. Noi
cach khac lu~t t\lc la mQt hi~n tuqng co ngu6n g6c tiI cac phong tl;lc t~p quan

duqc luu truySn trong cQng d6ng, la nhiing quy ph~m xii hQi diSu chinh cac quan
h~ xii hQi cQng d6ng cling v6i quy ph~m phap lu~t tham gia diSu chinh cac quan
h~

xii hQi.
VS m~t Hch su, lu~t t\lC chua d\Illg ySu t6 truy~n th6ng, co vai tro diSu

hanh gop ph&n vao S\I 6n dinh tr~t t\I d~ bao v~ cac quySn lqi cua cac thanh vien
trong cQng d6ng cua cac dan tQc trong dai s6ng xii hQi. Trong nhfrng diSu ki~n
va hoan canh nhftt dinh lu~t t\lC co thS tra thanh ngu6n cua lu~t nha nu6c.
306



Xet v~ m~t van hmi xff hQi, lu~t t\lC nhu mQt thu van hmi truy~n thdng cua
mQt nhom nguai v6i nhihlg quy diOO c~m dmin, cho phep, khich l~ hay xu ph~t
va dugc mQt nhom nguai do thila OO~n, b~t bUQc nh~m rang bUQc rnQi ca nhan,
gia diOO, dong hQ phai tuan theo. Nhu v~y, lu~t t\lC dugc hi@u la nhiing quy diOO
mang tiOO truy~n thdng, van hoa cua mQt nhom nguai co quan h~ v6i OOau v~
m~t huySt thdng, do do phai tuan thea OOihlg quy diOO cua cQng d6ng.

Nhu v~y, lu~t t\lC co aOO hu6ng r~t 100 trong dai sdng cQng dang, no chi
phdi m~nh me cac phong t\lc t~p quan 6 dia phuong. Nghia la, no thiSt l~p nen
toan bQ gia tri, n~n tang cho cac phan xet ca v~ d~o duc, phap lu~t cling nhu
ngu6n gdc cua cac d\l doan xff hQi. Lu~t t\lC la d~i di~n cho kieu mfiu ly tu6ng vS
quy t~c ung xu khong chi tiOO dSn nhihlg gi duQ'c phep va bi c~m rna con tiOO
dSn ca rnoi truang d~o duc. Nhu v~y, lu~t t\lC la cac quy ph~m xff hQi co ph~m vi
diSu chiOO rQng

Ian th@ hi~n

cac v~n dS vS d~o duc, luan ly, phep Ung xu,

tioo

cach thai dQ cua cac thanh vien trong xff hQi.

Til nhihlg di@m dff phan tich, co th@ rut ra khai ni~m vS lu~t tl;lc OOu sau:
Lugt t1:lC Ia h¢ thang quy phgm xii hQi bao g6m cac quy tac xu Sl!, chua
a¥ng nhiing tieu chi vJ ago auc, luan Iy, cach Ung xu, phong t1:lC, tgp quan, Ii
nghi, tin nguO'ng, ton giao aU(lc nhiJu thi h¢ trong cc5ng a6ng nguai co quan
h¢ huyit thang xay d¥ng va luu truyJn cho tbi ngay nay, nham aiJu chinh cac
quan h¢ xii hQi trong cQng a6ng, aU(Jc mQi thanh vien trong cQng a6ng ao thl!c
hi¢n mQt cach tl! giac.

2. Vai tro, giti tr! cua lu~t t!lc

a) Vai tro cua Iugt t1:lC

Lu~t t\lC chu ySu dugc hiOO thaOO trong dai sdng cua cQng d6ng cac dan

tQc Vi~t Nam duQ'c luu truySn til. dai nay sang dai khac. No cling luon co S\l
biSn d6i cho phu hgp v6i thai gian. Du6i goc dQ van hoa thi OOiing lu~t t\lC duQ'c
hiOO thanh til phong t\lC t~p quan xa xua chua d\lllg nhihlg ySu td c6 hu, l~c h~u,
phan khoa hQc, trM v6i phap lu~t dff dfrn dfrn duQ'c xoa boo

307

Xet v@ ly lu~n va th\Ic ti~n, lu~t t\lC la mQt OOan t6 quan trQng cling v6i
phap lu~t cua OOa nu6c gop phAn di@u chinh cac quan h~ xii hQi, do do lu~t tl,lc
co OOiing vai tro ooat dinh:

+ Vai tro cua lu~t t\lC d6i v6i d~o duc:
Trong m6i quan h~ v6i d~o duc, cac quy w.c chuful m\Ic khuon m~u cua
lu~t t\lC hAu hSt d@u b~t ngu6n tiI OOiing ySu t6 d~o duc, chua d\Ifig quy t~c lmg

xu co tinh d~o ly, lu~n ly, huang t6i cM dt;p, di~u thi~n ... Chfmg h~n OOu, lu~t
t\lC cua d6ng bao dan tQc Mong quy diOO co hinh thuc ph~t n~ng truang hgp
ngo~i tiOO (bi danh don b~ng da trau),

a nguai Kha Mu, ke ngo~i tiOO bi an

chung trong mang cam lQ11, th~m chi bi du6i ra khoi lang. Ben c~oo do, lu~t t\lC

l~i khuySn khich vi~c OOiing qua ph\l con tre nen tM gia. Trong hon OOan, lu~t
t\lC da s6 khong cho phep kSt hon cling huySt th6ng, mu6n thanh VQ, ch6ng khi
co cling dong hQ thi it ooat phai qua 4 dSn 5 dai, ai vi ph~m se bi ph~t lQ11, ruqu
cho ca lang u6ng. Lu~t t\lC luon chua d\Ifig ySu t6 d~o ly, tiOO lang nghia xom:
Khi ban co nguai chSt, mQi nguai dSn chia bu6n va giup g~o, th\Ic phfun khong
lay l~i. Cac thaOO vien dli khong ai bao ai d@u nghi vi~c nuang r~y ...

+ Vai tro cua lu~t t\lC d6i v6i S\I 6n diOO va phat tri~n cua cQng d6ng:
HAu hSt cac lu~t tl,lc d@u co ngu6n g6c tiI phong t\lC t~p quan truy@n th6ilg
do do, OOiing phong t\lC t~p quan truy@n th6ng t6t dt;p dUQc khuySn khich phat
tri~n, nguQc l~i lu~t t\lC l~c h~u, can tra d6i v6i dai s6ng cQng d6ng se bi biii boo

Trai qua mQt thai gian dai, y thuc phap lu~t trong dai s6ng cQng d6ng chua dUQc

th~ hi~n ra net thi lu~t t\lC dii gop phfin quan trQng trong S\I 6n dinh moi truang
xii hQi va S\I phat tri~n cua cQng d6ng. Khi rna h§u hSt trong cQng d6ng cac dan
tQc chi OO~n thuc dUQc nhiing thoi quen luu truy~n tiI dai nay dSn dai khac, ghi

OO~n OOiing gia tri co tinh b@n viing tiI lu~t t\lC va phong t\lC t~p quan.
MQt trong OOiing ySu t6 th~ hi~n vai tro cua lu~t t\lC d6i v6i dai s6ng xii
hQi chiOO la ch~ tai, S\I thuang ph~t nghiem minh cua lu~t t\lC d6i v6i mQi hanh
vi vi ph~m nhiing quy t~c cua lu~t t\lc. Ch~ng h~n OOu: d~ xac l~p quy@n sO' hfru,
theo lu~t t\lC thi hiOO thuc daOO dau OOu c~m canh cay ho~c bUQc day, vit hai CQC
cheo tren manh dat .d6i rUng la OO~m thong bao cay, dat dii co chu, co dau do
308



khong ai dugc xam ph~, dS co dugc lu~t t\lC nay, Nguai Mong da phai xay
d\l'Ilg til xa xua l~ "an thJ". Sau khi thBng nhAt nQi dung va hinh thuc hQ u6ng
rugu thS thay cho kY cam klh. NQi dung lai thS co do~: "Tic nay lua coi dli tiit,
thu6c chciy hit kh6ng con khoi, ru(JU u6ng dil nhqt. M(Ji vi¢c dU(1c tem thanh.

Ke

nao doi lua chciy Ir;zi, doi Itj.t thu6c co khoi, ru(1U nhr;zt thanh ru(JU ng(Jt, ke do
phai xu theo If'.

+ Vai tro cua lu~t t\lC trong xay d\l'Ilg va phat triSn kinh t~ cQng d6ng:
Lu~t t\lC truySn th6ng cua cua d6ng bao cac dan tQc it nguai

a nuac ta

dugc hinh thanh tren co sa nhiing diSu ki~n kinh t~ - xa hQi nhAt dinh. NSn tfmg

kinh t~ quy~t dinh nQi dung va hinh thuc cua lu~t t\lC chinh la mQt nSn san xuAt
co tinh nguyen thuy, khep kin, tg cung tg cAp, trinh dQ phan cong lao dQng xa
hQi thAp, hinh thuc phan ph6i thea chu nghia binh quan bfulg hi~n v~t va 16i
s6ng du canh du cu. Til d~c diSm vS m~t kinh t~ - xa hQi nhu v~y song lu~t t\lC
co mQt vai tro quan trQng trong vi~c thuc d~y, phat triSn kinh t~ cQng d6ng ho~c
kim ham sg phat triSn kinh t~, diSu do ph\l thuQc rAt nhiSu vao sg ti~n bQ cua
lu~t t\lc.

Ben c~h do, trinh dQ phat triSn vS kinh t~ cua cac thanh phAn dan tQc rAt
khac nhau thi

vi~c v~

d\lng nhiing quy dinh cua phap

lu~t

a trinh dQ khai quat

cao se kho phat huy mc d\lng. ChfuIg h~n nhu: nhiing quy dinh vS quySn sa hUu,
hinh thuc sa hiiu, chuySn nhugng dAt dai. .. cua Lu~t Dan sg se khong co gia tri
thgc t~ trong mQt cQng d6ng, tu li~u sinh ho~t, tu li~u san xuAt chu y~u thuQc vS
mQt dong hQ hay mQt gia dinh, ho~c se khong phu hgp v6i tQc nguai s6ng du
canh du cu, trinh dQ san xuAt thAp kern ph\l thuQc va thien nhien, thong qua san
b~n hai lugm, chan nuoi, lam nuang r~y. Chinh trong diSu ki~n do lu~t 1\lc da

thS hi~n gia tri thay th~ phap lu~t dS diSu chinh cac quan h~ kinh t~ C\l. thS nhu:
vi~c d6t nuang, san b~t thu rUng, danh ca, ban dfit rUng, bao v~ rung dAu ngu6n,
~

bao v~ rUng thieng... Vi d\l nhu, Lu~t t\lC cua nguai kho Mu, Mong, Dao da s6
dSu cho r~ng rung dAu ngu6n la "rimg thieng", nmg "ma" do thAn linh cai quan,
tAt ca mQi nguai dSu co trach nhi~m cai quan, ai vi ph~m tuy thea hoan canh
giau ngheo rna bi ph~t trau, bo, de, 19n, rugu, g~o dS cung thfuI xin tha tQi, ca
309



bi~t co nguoi bi du6i ra khoi limg ban. Ben qmh do vftn d@ khai thac, hai 1UQTIl
tai nguyen thien nhien de

an u6ng,

chua b~nh khong bi ngan cftm. Ngay nay,

cung vai vi~c xay d\ffig doi s6ng van hoa mai thi mQt s6 1u~t t\lc cling da bien
d6i cho phu hQP nhu: 1u~t t\lC khong khuyen khich du canh du cu, yeu cftu ba
con cai t~o dftt rimg, nuang r~y theo tieu chi lang ban van hoa.
b) Gia trj cua lutjt t¥c

Xet

amQt ph~m vi nhftt dinh, 1u~t t\lC co vai tro, gia tri xa hQi quan trQng

nhu phap 1u~t, cling di@u chinh cac quan h~ xa hQi, duy tri va 6n dinh mQt tr~t tlJ
xa hQi cua cQng d6ng, bao dam cho cQng d6ng tdn t~i va phat trien. Nhung 1u~t
t\lC l~i khong phai 1a phap 1u~t.
Lu~t t\lC 1a nhfrng quy t~c, chuftn mlJc chung cua mQi hanh vi, Ung xu cua

con nguoi trong cQng d6ng, 1a cong C\l nh~m diSu hoa cac m6i quan h~ xa hQi

giua ca nhan vai ca nhan, giua ca nhan vai gia dinh, dong hQ, buon lang, ban...
Lu~t t\lc chua d\ffig cac yeu t6 v@ d~o duc, van hoa tinh th&n, truy@n th6ng va

cung gi6ng nhu phap 1u~t, 1u~t t\lc co tinh ph6 bien, tinh quy ph~m va tinh
cu6ng che.
Trong doi s6ng, cac quan h~ xa hQi 1uon v~n dQng va phat trien mQt cach
phong phu, da d~ng. Cho nen, phap 1u~t dli co hoan thi~n deli dau thi cung
khong the dlJ li~u het duQ'c cac tinh hu6ng, cac quan h~ mai nay sinh. Vi v~y,
tren thlJc te 1uon t6n t~i nhfrng vftn d@ C\l the rna phap 1u~t chua quy dinh ho~c
quy dinh chua d&y duo Trong nhfrng truang hqp do, cac quy ph~m xa hQi noi
chung va 1u~t t\lC noi rieng dong vai tro b6 sung va h6 trQ' cho phcip 1u~t. Trong
cac cQng d6ng dan tQC

a nuac ta, co nhi@u quan h~ xa hQi, th~ chi 1a cac hi~n

tUQilg xa hQi phuc t~p rna phap 1u~t chua dlJ 1i~u het. Vi~c di@u chinh cac quan

h~ xa hQi nay 1a mQt yeu cftu khach quan, do do, vai tro b6 sung cua 1u~t t\lC co y
nghTa quan trQng.

3. M8i quan hf giifa IU9t t{lc vOi phap lu~t
Lu~t t\lC va phap 1u~t cling t6n t~i trong xii hQi vai cling mQt m\lc dich 1a
di@u chinh cac quan h~ xa hQi, di@u hoa cac quan h~ nay sinh nen giua 1u~t t\lc

310



va phap lu~t co m6i quan h~ m~t thi~t v6i OOau. M6i quan h~ gifra lu~t t\lC va
phap lu~t dugc th@ hi~n tren mQt s6 net 100 sau:

so t6n t~i va m\lc dich diSu chiOO: Lu~t t\lC va phap lu~t la nhfrng
y~u t6 thuQc ki~n truc thugng t~ng, dSu bi quy diOO bai cO' so kiOO t~ OO~t diOO
- VS cO'

tren nSn tang kiOO t~ xa hQi phil hgp. Quan h~ giua lu~t t\lC vai phap lu~t la quan

h~ b6 sung, h6 trg cho nhau trong qua triOO diSu chiOO haOO vi con ngum d@
cilng th\1'c hi~n vai tro la diSu chiOO, diSu hoa cac quan h~ xa hQi, duy tri va 6n
diOO mQt tr~t t\1' c§n thi~t cho S\1' phat tri@n cua xa hQi. Vi v~y, gifra lu~t t\lC va
phap lu~t co m6i quan h~ giin bo m~t thi~t v6i OOau.
- Trong diSu chinh cac quan h~ xa hQi, phap lu~t co vi tri cao han lu~t t\,lc:
Phap lu~t ra dai OO~m duy tri tr~t t\1' trong xa hQi khi trong xa hQi da co S\1' phan
chia thaOO giai c~p d6i khang, co 19i ich khac nhau nen phap lu~t co tiOO giai
c~p. Phap lu~t bilO v~ quySn va 19i ich cua giai c~p th6ng tri trong xa hQi, dan ap

S\1' phim khang cua cac giai c~p va t~ng lap khac. Phap lu~t dugc bao dam thi
haOO b~ng suc m~nh cUOng ch~ cua Nha nu6c.
Ben c~nh do, la lu~t thaOO van do cac cO' quan OOa nu6c co thftm quySn
ban haOO theo mQt trinh t\1', thu t\lC ch~t che co tiOO quy ph~m ro rang ca vS nQi
dung va hiOO thuc, phap lu~t co hi~u l\1'c, hi~u qua cao. Phap lu~t co tiOO th6ng
nh~t vS nQi dung va

tioo ph6 bi~n rQng rai d6i v6i mQi d6i tugng ap d\lng trong

mQt qu6c gia. Vi th~ trong m6i quan h~ v6i lu~t t\,lc, phap lu~t co hi~u l\1'c cao
han, v6i cO' ch~ diSu chinh ch~t che va ph~m vi ap d\lng rQng han. N~u co S\1'
khac bi~t trong qua triOO diSu chiOO thi lu~t t\lC phai ton trQng, phai diSu chiOO
theo s\1' diSu chiOO cua phap lu~t. Trong mQi truang hgp" hi~u l\1'c ap d\lng cua
phap lu~t la tuy~t d6i va s\1' diSu chiOO cua lu~t t\lC bUQc phai twin theo. M~t

khac, phap lu~t co vai tro huOOg dfut cai ti~n lu~t 1\Ic, lam cho lu~t t\lC ngay cang
ti~n bQ han, phil hgp han v6i xa hQi hi~n d~i.

- Vi tri dQc l~p tuang d6i cua lu~t t\lC sov6i phap lu~t trong diSu chiOO
cac quan h~ xa hQi: Tuy phap lu~t co vi tri

Uti

trQi han, song trong m6i quan h~

v6i phap lu~t, lu~t t\lC v~n th@ hi~n dugc tiOO dQc l~p tuang d6i cua minh trong

311



qua trinh diBu chinh cac quan h~ xa hQi. £)iBu do duQ'c thS hi~n

a mQt s6 diSm

sau day:

+ Lu~t t\lC trong mQt ph~m vi diBu ki~n nMt dinh co kha nang di@u chinh
nhfrng quan h~ rna phap lu~t chua quy dinh. Phap lu~t co tinh th6ng nhdt trong
ph~m vi ca mQt qU6c gia va phan anh duQ'C trinh dQ phat triSn chung cua xa hQi.

Song trinh dQ phat triSn

a tUng vung, tUng dia phuong la khac nhau th~m chi

con chenh l~ch ca vB doi s6ng v~t ch~t, van hoa tinh th~n do do kh6ng phai hIc
nao,

a dau phap lu~t cung tham nh~p duQ'c vao cUQc s6ng va phat huy hSt tac

d\lng diBu chinh. £)6i vai cac vung d6ng bao dan tQc it nguoi, nhung quy dinh
cua phap lu~t trong nhiBu khia c~nh tra nen xa l~ d6i vai cQng d6ng dan Cll do.
Trong diBu ki~n do, lu~t t\lC vai gia tri tich qrc cua no se dong vai tro quan trQng
va chu ySu trong qua trinh diBu chinh cac quan h~ xa hQi C\l thS. Th\lc tiSn trong
giai do~ hi~n nay

a nhiBu noi, tren nhi@u linh V\fC khi rna phap lu~t chua th\lC

S\l tham nh~p sau vao trong th\lc tS hay chua th\lc S\l cful thiSt phai tac dQng thi

vai tro cua lu~t 1\lc 180 rdt cful thiSt trong qUID ly nha nuac

axa.

+ Lu~t t\lC trong nhi@u truang hQ'P con co kha nang h6 sung cho phap lu~t.
Trong di@u ki~n mQt qU6c gia co nhi@u dan tQc cung sinh sfmg vai trinh dQ kha
chenh

l~ch

nhau, vai kha nang va trinh dQ lam

lu~t

co

h~n

thi

vi~c

phap

lu~t

khong thS d\l li~u hSt cac tinh hU6ng trong th\lc tiSn, khong thS di@u chinh ti mi,
C\l thS tUng chi tiSt trong tUng m6i quan h~ cua tUng cQng d6ng m6i dan tQc 180
mQt th\lc tS. Trong khi do, m6i dan tQc da t6n t~i trong cQng d6ng. minh mQt h~
th6ng lu~t t\lC da duQ'c duc kSt sang lQc qua nhi@u thS h~, dff duQ'c kiSm nghi~m
qua th\lc tiSn di@u chinh cac quan h~ trong nQi hQ dan tQc do til' lau doi va dff
kh~ng dinh duQ'c vai tro di@u hoa xff hQi thi ra rang luc nay lu~t t\lC se h6 sung

cac quy dinh con thiSu cua phap lu~t t~o di@u ki~n cho phap lu~t co thS ap d\lng
trong cUQc s6ng, dap lrng duQ'c nhu c~u khach quan trong vi~c di@u chinh cac
quan h~ nay sinh.

+ Lu~t t\lc co kha nang h6 trQ' cho phap lu~t trong nhi@u truang hQ'P m~c
du dff co cac quy dinh C\l thS cua phap lu~t, dff co quySt dinh cua cac co quan
nha nuac co thfrm quy@n song chua h~n cac quy dinh cua phap lu~t, cac quySt
312



dinh cua cac co quan nha nu6c co thArn quySn d6 (Th~ chi trong nhiSu tru

hQ'P dii co chS tai C\l thS) dii co thS ap d\lng va thi hanh trong rnQt cQng d6ng dan
tQC it nguoi Song nSu co S\I h6 trQ' cua lu~t t\lC v6i kha nang c6 kSt cQng d6ng,
kha nang truySn cam, kha nang C\l thS hoa, chi tiSt hoa cac quy dinh cua phap

lu~t tra thanh cac chuAn rn\Ic d~o duc v6i cac gia tri truySn th6ng cua cQng d6ng
thi cac quy dinh, quySt dinh tren co thS dS dang duQ'c th\Ic hi~n v6i hi~u l\Ic hi~u
qua cao. Kha nang h6 trQ' cua lu~t t\lC d6i v6i vi~c ap d\lllg phap lu~t con duQ'c
thS hi~n

a ch6 lu~t t\lC co kha nang chi tiSt hoa, C\l thS hoa cac diSu lu~t cho phu

hQ'P v6i diSu ki~n va hoan canh th\Ic tS noi cQng d6ng sinh s6ng.
Tuy nhien, cAn luu y rfutg trong rn6i quan h~ v6i phap lu~t, nhUng kha nang
b5 sung va h6 trQ' cua lu~t t\lC d6i v6i phap lu~t 13. khong thS tach rai rna luon co
S\I dan xen trong rnQt rn6i lien h~ khang khit va c6 gia tri to lan, co y nghTa quan
tn;mg trong qua trinh xay d\ffig va ap d\lllg phap lu~t a nu6c ta hi~n nay.

+ NhUng gia tri tich C\IC trong h~ th6ng lu~t t\lC cua cac dan tQc it ngum ra
dai, phat triSn dii duQ'c duc kSt sang lQc qua nhiSu thS h~, tra thanh tinh hoa van
hoa cua cac dan tQc v6i nhUng gia tri khong thS phu nh~n. Do do, trong qua trinh
nghien CUll hoan thi~n h~ th6ng phap lu~t a nu6c ta hi~n nay, ben c~nh kha nang
thay thS, b5 sung va h6 trQ' cho phap lu~t thi lu~t t\lC v6i nhUng gia tri tich C\IC
con co thS tra thanh ngu6n trong ho~t dQng xay d\ffig hoan thi~n h~ th6ng phap
lu~t

anu6c ta hi~n nay.
Tom l~i, trong su6t qua trinh hinh thanh va phat triSn, h~ th6ng lu~t t\lC

cua cac dan tQc dii duQ'c ch~t lQc

tra thanh tinh hoa, ban s~c van noa rieng cua

. tUng dan tQc, gop phAn t~o nen ban s~c van hmi dQc dao cua ca dan tQc Vi~t
Narn. V6i nhUng d~c diSrn rieng, h~ th6ng lu~t t\lC cua cac dan tQc luon co rn6i
quan h~ ch~t che v6i phap lu~t, t~o nen rnQt co chS diSu chinh hoan chinh, dong
vai tro quan trQng trong qua trinh diSu chinh cac quan h~ xii hQi gop phAn diSu
hoa va can b~ng xii hQi giup cho xii hQi luon 5n dinh va phat triSn.
4. Phan bi?t lu~t tflc vOi hU'dng U'dc

Theo quy dinh t~i Thong tu lien tich s6 03/2000/TTLT-BTP-BVHTT­
BTTUBTUMTTQVN cua BQ Tu phap, BQ Van hoa Thong tin va Ban Thuang
313



tIVc Dy ban Trung uang M?t tr~n T6 qu6c Vi~t Nam ban hanh ngay 31/3/2000
hu6ng dan v~ xay d\ffig va th\1'c hi~n huang uac, quy uac Clla lang, bfm, thon,
ftp, C\lm dan cu thi: "Huang uac, quy uac Ia van bim quy phgm xii h(ji trong ao
quy ainh cac quy tlic xu Sf! chung do c(jng a6ng dan cu cung thoa thuc;ln aq.t ra
ad aiJu chinh cac quan h? xii h(ji mang tinh tf! quan cua nhan dan nham giii gin
va phat huy nhilng phong t1;-lc, tc;lP quan t6t a?p va truyJn th6ng van hoa tren aia
ban lang, ban, than, dp dan cu, gop phdn h6 tn; tich

ClfC

cho vi?c quan Iy nha

nuac bang phap Iuc;lt".
- Huang uac la nhfing quy dinh co tinh quy uac duQ'c cQng d6ng dan cu
(lang, ban) t\1' nguy~n xay d\ffig nh&m di~u chinh nhilng sinh ho~t clla nhan dan

dia phuang phu hQ'P vai dUOng 16i chinh sach clla Dang, phap lu~t clla nha nuac.
- Huang uac duQ'c xay d\ffig nh&m phit huy nhfing t~p quan, thufuI phong
my t\lC t6t d~p, bai tm nhfing hli t\lC I~c h~u; cling c6 kh6i d~i dmln k~t, phat huy
suc m~nh, ti~m nang Clla nhan dan trong phit tri~n kinh t~, van hoa va cac ho~t
dQng xii hQi khac.
- Huang uac la nhfing quy dinh rieng

a tUng c\lm dan cu co tinh chat t\1'

quan do nhan dan xay d\ffig nen.
Nhu vc;lY: Huang uac co vai tro b6 sung nhfrng quy dinh

acQng d6ng dan

cu rna phap lu~t khong d~ c~p (khong cftm, khong qui dinh).
Huang uac, quy uac duQ'c xay d\ffig t~i cQng d6ng dan cu mang nhiing
net d?c tnmg co ban sau day:
Thu nhdt, huang uac, quy u6c duQ'c xay d\lllg d\1'a tren

y chi,

nguy~n

vQng, t\1' nguy~n thoa thu~n va xuat phit tir nhu cAu clia chinh ban than nguai
dan s6ng trong cQng dang dan cu. Huang uac do cQng dang dan cu cung thoa
thu~n d?t ra tren co sa S\1' nhftt tri Clla t~p thS cQng dang dan cu. Bftt cu mQt ca

nhan hay mQt co quan nao, t6 chuc chuc chinh quySn nao lam ra huang uac la
khong dung, khong phu hQ'P vai tinh chat, d?c trung clla huang uac.
Thu hai, quy dinh cac quy tic xu S\1' chung ap d\lllg rieng cho cQng d6ng

dan cu (thon, t6 dan ph6). Huang uac cling la m9t lo~i van ban quy ph~m, co
nghia no chua d\flJ,g nhfing di~u bit bUQc ho?c cho phep mQi nguai lam ho?c
314



khong dugc hIm mQt vi~c gi do trong cUQc s6ng hang ngay. Nhung day la cac
quy ph~ xii hQi do cQng d6ng thoa thu~n d~t ra, co tinh chat khac h~n cac quy
ph~m

phap

lu~t

do Nha nu6c ban hanh. Cac quy dinh trong huang u6c khong

dugc trai v6i quy dinh cua nha nu6c, nSu trai v6i cac quy dinh cua nha nuac thi
phai

lo~i

bo nhfrng quy dinh do.

Huang u6c til tru6c t6i nay chu y~u diSu chinh cac quan h~ t\l quan t~i
cQng d6ng dan cu. Day la nhfrng quan h~ xii hQi trong linh V\lC xii hQi - dan S\l
nhu vi~c hiSu, hi, IS hQi, tr~t t\l tri an, phat triSn san xuat, khuy~n hQc, giai quy~t
cac tranh chflp, vi ph~m nho trong nhan dan, xoa doi, giam ngheo... rna phap lu~t
chua co quy dinh C\l th~.

Thu ba, huang u6c, quy u6c co nQi dung ng~n gQn, dS hi~u, de nha, phu

hgp v6i quy dinh cua phap lu~t, v6i phong t\lC t~p quan t6t dyp, diSu ki~n kinh
t~, xii hQi t~i dia phuang. Tuy nhien c~n lUll y trong dan gian cling con nhiSu

lo~i hinh phong t\lC, t~p quan khac nhung khong dugc th~ hi~n b&ng van ban

nhu t\lC ngu, lai noi co v~n, phuang ngon, ng~n ngu, truySn mi~ng, khong thanh
van nhung do khong phai la huang u6c.

Th{r tu, huang u6c khong chi diSu chinh rieng mQt linh V\lC rna coph~m
vi diSu chinh rQng, bao g6m nhfrng diSu khoan th@ hi~n nhfrng nhu cAu cua nhan
dan tren tat ca cac phuang di~n chinh tri - kinh tS - van hoa - xii hQi.

Thu nam, cac quy dinh vS thuOng ph~t trong huang uac, quy u6c chu ySu
d\la vao du lu~ cua cQng d6ng, phu hgp v6i tam ly cua nguai Vi~t Nam nen
mang l~i hi~u qua cao. Huang u6c quy dinh hinh thuc xu ly vi ph~m b~ng ph~t
tiSn nho va vi~c su d\lng cac khoan tiSn nay thuang do chinh nhfrng nguai trong
thon, t6 dan ph6 quySt dinh va chu ySu dung d~ xay d\lllg thon, t6 dan ph6.
C~n phan bi~t giua huang u6c, quy u6c v6i lu~t t\lc 6 vai khia c~nh sau:

Tru6c hSt, ca huang uac va lu~t t\lC cua cac d6ng bao dan tQc it nguai dSu
thuQc ph~m vi cua t~p quan phap, tuc la lu~t d\la tren phong t\lC,

t~p

quan. Do la

cac quy dinh kha phong phu, lien quan dSn hAu h@t cac m~t cua dai s6ng xii hQi.
Tuy nhien, trong lu~t t\lC, nQi dung thuang phong phu han, cac ySu t6 van hoa
cung duQ'c th~ hi~n <$m net han so v6i huang uac, quy uac.
315

vS ph~m vi ap d\lng, huang uac duqc ap d\lng trong ph~ http han lu~t
t\lc. Huang uac thuang g~n vai timg lang. Lu~t t\lC co ph~m vi ap d\lng r(>ng
han d6i vai mQt tQc nguai m~c du gifra cac nhom nguai, cac vung co doi chut
khac

bi~t.

Lu~t t\lC m~c du co kSt cfiu con dan giim,

Sf!

khai nhung dii hinh thanh cac

quy t~c vai ba bQ ph~ cfiu thanh: Gia dinh, quy dinh va chS taL Cac ban hU
uac thuang khong duqc xay d\lTIg vai kSt cfiu day du nhu v~y. Huang uac co
tinh t~p quan phap. Lu~t t\lC co the xem 180 t~p quan phap.

II. Vin dl}ng luit tl}c trong qmin ly himh chinh nha mr&c {f xii

1. Cong tac hi thang hoa lu~t t{lc cua H9i dang nhan dan, Uj ban nhan
dan xii

a) H? th6ng hoa iUC;lt t¥c ia gi?
H~ th6ng hoa lu~t t\lcduQ'c hieu 180 ho~t dQng t~p hqp va chfin chinh lu~t

t\lC, dua chung vao mQt h~ th6ng nhfit dinh.

H~ th6ng hoa lu~t t\lC phai huang dSn cac m\lc dich:

- T~o ra mQt h~ th6ng lu~t t\lC duQ'c ghi nh~n duai hinh thuc van ban
nhfrng gia tri lu~t t\lC cua cQng d6ng cac dan tQc.
- Ghi

nh~n

nhfrng gia tri

lu~t

t\lC trong xay d\lTIg va th\lc

hi~n

quy uac

lang, ban van hoa maL
- Phat hi~n nhfrng quy dinh l~c h~u, l6i thai, tac d\lng thfip th~ chi can

tra S\l phat trien chung cua cQng d6ng.

b) Cong tac h? th6ng hoa iUC;lt t¥c cua chinh quy~n xii
H~ th6ng hoa phap lu~t va h~ th6ng hoa lu~t t\lC 180 trach nhi~m cua chinh
quySn ca So'. Day lil cong vi~c rfit kho khan va phuc t~p, nen de vi~c v~ d\lng
lu~t t\lC co hi~u qua thi cAn phai huy dQng S\l tham gia cua ca h~ th6ng chinh tri

a ca So' va nhan dan vung dan tQc sinh s6ng tham gia.
Cong tac chi d~o cua HQi d6ng nhan dan,

h~ th6ng hoa lu~t t\lc:

316


Uy ban nhan dan xii d6i vai vi~c


- Co quan qUID 1y co thAm quySn ban hanh van ban quan 1y nha nuac dS
ra tieu chuAn lam co sa cho chinh quySn c~p duai rna tl1Jc ti~p 1a chinh quySn co

sa, llJa chQn cac gia tri cua 1u~t tl,lc.
2. Vai tro cua Hpi dang nhan dan, Uj ban nhan dan xii dBi vO'i vi?c v~n
d!lng lu~t t!lc
DiSu 4 Lu~t T6 chuc HQi d6ng nhan dan va

Uy ban nhan dan nam 2003

da ghi r5: Chinh quyJn xii (xii, phuOng, thi trein) la mt5t cap trong h¢ th6ng hanh
chinh b6n cap cua nuac Vi~t Nam, 1a nSn tang cua h~ th6ng chinh tri, 1a co sa

thlJc tien hinh thanh chu truong, dUOng 16i cua Dang, chinh sach, phap 1u~t cua
Nha nuac Vi~t Nam. Nhu v~y, chinh quySn xa 18. c~p cu6i cung trong h~ th6ng
hanh chinh, 1a don vi hanh chinh g~n dan va sat dan nh~t, thlJc hi~n chuc nang
quan 1y nha nuac tren t~t ca cac linh VlJC trong dai s6ng xa hQi.
Nhu v~y, vai tro cua chinh quySn xa trong vi~c v~n dl,lng 1u~t tl,lC duQ'c thS
hi~n

nhu sau:

- Chinh quySn xa 1a mQt bQ ph~n

Ian

nhfit trong h~ th6ng cac co quan

hanh chinh nha nuac, 1a c~p quan 1y tl1Jc ti~p quan h~ v6i dan trong h~ th6ng t6
chuc cua bQ may nha nuac, gift vai tro quan trQng trong qUID 1y hanh chinh nha

nuac tren t~t ca cac linh VlJC cua dai s6ng kinh t~ xa hQi

a dia phuong.Trong

ho~t dQng quim 1y nha nuac phai l~y phap 1u~t 1a phuong ti~n chu y~u, su dl,lng

mQt cach 1inh ho~t h~ th6ng 1u~t tl,lC dang t6n t~i

a dia phuong, bi~t "ggn d¥c

khai trong' dS ph:it huy vai tro cua 1u~t tl,lc.

- Vai tro cua chinh quySn xa thS hi~n' trong vi~c thlJc hi~n chuc nang,
nhi~m vl,l quan 1y nha nuac tren t~t ca cac 11nh VlJC cua dai s6ng xa hQi

a dia

phuong b~ng phap 1u~t, theo phap 1u~t. Vi~c v~n dl,lng 1u~t tl,lC mQt m~t bao dam
giai quySt duQ'c cac v~n dS dan quySn, dan sinh, dan tri, dan tam nhlffig phai bao
dam phu hgp vai chu truong dUOng 16i cua Dang, phap 1u~t cua Nha nuac, thlJc
hi~n t6t Phap l~nh dan chu

aco sa.

- Trong ho~t dQng quan 1y cua chinh quySn co sa kSt hgp nhu~n nhuySn
quan 1y nha nuac vai ho~t dQng tlJ qUID trong cQng d6ng dan cu hi hSt suc c~n
thiSt. diSu do co nghla hi tren dia ban xa doi hoi chinh quySn xa vira phai d6ng
thai tiSn hanh ho~t dQng quan 1y nha nuac vai cong Cl,l 1a phap 1u~t, vira phai

..

318



biet phat huy cac ho~t dQng t\1' qwin cua nhan dan, t~o diSu ki~n de nhan dan t\1'
t6 chuc va th\1'C hi~n thong qua h~ th6ng lu~t t\lc con t6n t~i trong cQng dang,
duQ'C coi la nhfrng "thoil uac" cua cQng d6ng. Nhftng "thoil uac" nay co the phil
hqp v6i cac chu truang duemg 16i cua Dang, chinh sach phap lu~t cua Nha nu6c
song cling co the chua phil hqp. V6i vai tro quan tr<;mg trong t6 chuc qwin ly xa
hQi

a co sa, v§n dS d~t ra cho chinh quySn xa la phai h~n che, dfuI t6i xoa b6

hoim toan cac thoa u6c khong phil hqp, gift gin va phat huy duQ'c nhfrng s~c thai
van hoa, nhfrng truySn th6ng phong t\lC t~p quan t6t dttp trong cQng d6ng, bao
dam tuan thu nghiern chinh phap lu~t
trong ho~t dQng quan

a rnQi luc, rnQi noi, d6i v6i rnQi chu the

IY.

3. V~n dflng lu~t tflc trong giai quyJt cac VfI vifC CfI thJ 0' XQ

Trong ho~t dQng qwin ly cua chinh quySn co s6, vi~c v~ dung lu~t t\lC
cAn luu y rnQt s6 nQi dung sau:
- Khong v~ d\lng t~t ca nhfrng nQi dung cua lu~t t\lC rna chi v~ d\lng
nhfmg nQi dung co gia tri cua

lu~t

Wc. Ngay nhfrng nQi dung co gia tri cua

lu~t

t\lC cling chi v~n d\lng nhfrng nQi dung cua lu~t t\lC cAn v~ d\lng trong nhfrng
truemg hqp nh~t dinh, phil hqp v6i nhfrng diSu ki~n, hoan canh C\l the cua tUng
cQng d6ng nguai.
- Vi~c v~n d\lllg nhfmg gia tri cua lu~t t\lC vao quan ly cQng d6ng nguai
dan tQc khong phai diSn ra nhu nhau trong t~t ca cac cQng d6ng dan tQc. Tu)'
thea hoan canh, diSu ki~n C\l the cua tirng cQng d6ng nguo-i nhu trinh dQ dan tri,
trinh dQ phat trien kinh te, van hoa, xii hQi ... rna co s\1' v~ d\lng khac nhau, v6i
nhfmg thai diem khac nhau va rnuc dQ v~n d\lng cling khac nhau.

B.A.I T~P TINH HUONG
1inh huang 1:

Quy dinh cua dia phuong A co ghi: "Khi con gai l~y ch6ng rna con re la
nguai 6 ban khac thi phai gop 50.000d cho ban de xay d\lllg duo-ng giao thong
thon, ban".

D/c hay cho biet quy dinh nhu tren la dung hay sai? T~i sao?

319



1inh huang 2:
Co mQt di@u khofm duQ'c ghi nh~n trong lu~t t\lC nhu sau: "Gia dinh nao
tha rong tdiu, bo rna dS tnlu bo an lua, hoa mau cua gia dinh khac thi phai b6i
thuOng".

D/c hay cho bi@t quy dinh tren la dung hay sai? T~i sao?
TAl LI~U THAM KHAo
- HQc vi~n Chinh tri qu6c gia H6 Chi Minh, ce}ng d6ng Icmg xii Vi?t Nam

hi?n nay, Nxb Chinh tri qU6c gia, Ha NQi, 2001.
- Giao trinh Ly lugn Nha nlrac va phap lugt, TruOng D~i hQc Lu~t Ha NQi.
- Nhi@u tac gia, Tit diin Lugt hQc, Nxb Tu diSn bach khoa, Ha NQi.
- Ph. A.ngghen, Ngu6n g6c cua gia dinh cua chi de} tu hiiu va cua Nha

Nuac, Nxb S\l th~t, Ha NQi, 1972.
- GS. Phan D~i Doan - PTS. NguySn Quang NgQc, Kinh nghi?m t6 chuc

quim Iy nang than Vi?t Nam trong Itch szi, Nxb Chinh tri Qu6c gia, Ha NQi, 1994.
- NguySn Thi Hi@n, Me}t

s6 quan ni?m va phuang phap tiip cgn lugt tl:lC,

Ky y@u hQi thao chuyen d@ v@ lu~t t\lC; BQ Tu phap - Vi~n Nghien Clru khoa hQc

phap ly, Ha NQi, 1997.
- NguySn Van Sau, H6 Van Thong, Th1!c hi?n quy chi dan chu va xay

difflg chinh quydn xii a nuac ta hi?n nay, Nxb Chinh trj qU6c gia, Ha NQi, 2003.
- Tr~n NgQc Them, Tim hiiu bim sdc van hoa Vi?t nam, Nxb Thanh ph6
H6 Chi Minh, 2006.
- Ngo Duc Thjnh, Tim hiiu lugt tl:lC cac te}c nguai
Khoa hQc xa hQi va nhan van,

Vi~n

a Vi?t Nam, Trung Him

Nghien Clru van hoa dan gian, Nxb Khoa

hQc xa hQi, Ha NQi, 2003.

320