Luận án Tiến sĩ chuyên ngành Quản trị nhân lực: Phát triển nguồn cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi Việt Nam

L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u đ c l p c a riêng tơi. Các
s li!u đư#c nêu trong lu n án là trung th$c, có ngu'n g c rõ ràng. K*t qu,
nghiên c u c a lu n án do tác gi, t$ tìm hi.u, phân tích và t1ng h#p, chưa t2ng
đư#c cơng b trong m t cơng trình nào khác.

TÁC GI LU N ÁN

Nguy6n Th7 Anh Trâm

i


M CL C
M:C L:C.............................................................................................................ii
DANH M:C CÁC
DANH M:C CÁC HÌNH VD.............................................................................. ix
ME ðGU............................................................................................................... 1
1. Lý do chKn ñL tài............................................................................................... 1
2. MNc đích nghiên c u......................................................................................... 2
3. ð i tư#ng và phPm vi nghiên c u..................................................................... 2
4. NhRng đóng góp c a lu n án............................................................................. 3
5. K*t cTu lu n án.................................................................................................. 4
CHƯƠNG 1: TXNG QUAN CÁC CƠNG TRÌNH KHOA H]C LIÊN QUAN
ð`N ða TÀI NGHIÊN CcU........................................................................... 5
1.1. T1ng quan nghiên c u vL phát tri.n ngu'n nhân l$c và phát tri.n ngu'n cán
b qu,n lý trên th* gidi ..................................................................................... 5
1.1.1. Các nghiên c u liên quan ñ*n hKc thuy*t vL phát tri.n ngu'n nhân
l$c .................................................................................................................. 5
1.1.2. Các nghiên c u liên quan ñ*n lý lu n vL phát tri.n ngu'n nhân l$c.. 6

1.1.3. Các nghiên c u liên quan ñ*n phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý trong
các doanh nghi!p........................................................................................... 8
1.2. T1ng quan nghiên c u vL phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý trong các doanh
nghi!p g Vi!t Nam ............................................................................................ 9
CHƯƠNG 2: CƠ SE LÝ LUkN Va PHÁT TRImN NGUnN CÁN Bo QU@N
LÝ........................................................................................................................ 13
2.1. Các khái ni!m............................................................................................... 13
2.1.1. Ngu'n nhân l$c ................................................................................. 13
2.1.2. Ngu'n cán b qu,n lý ....................................................................... 14
2.1.3. Phát tri.n ngu'n nhân l$c ................................................................. 16
2.1.4. Phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý........................................................ 19
2.2. N i dung và các hoPt ñ ng ch y*u phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý ......... 19
ii


2.2.1. N i dung phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý........................................ 19
2.2.2. Các hoPt ñ ng ch y*u phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý .................. 23
2.3. Các nhân t ,nh hưgng ñ*n phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý trong doanh
nghi!p nhp và v2a ........................................................................................... 28
2.3.1. Chính sách vĩ mô............................................................................... 28
2.3.2. Chi*n lư#c s,n xuTt kinh doanh........................................................ 29
2.3.3. Mô hình và cơ cTu t1 ch c ................................................................ 29
2.3.4. Quan ñi.m c a lãnh ñPo doanh nghi!p vL phát tri.n ngu'n cán b
qu,n lý ......................................................................................................... 30
2.3.5. Chính sách qu,n lý ngu'n nhân l$c c a doanh nghi!p..................... 30
2.3.6. Trình đ khoa hKc cơng ngh!............................................................ 32
2.3.7. Văn hố c a doanh nghi!p ................................................................ 32
2.3.8. Kh, năng tài chính ............................................................................ 33
2.4. Ý nghĩa c a phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý trong các doanh nghi!p nhp và
v2a ................................................................................................................... 34

2.4.1. Doanh nghi!p nhp và v2a (DNNVV) ............................................... 34
2.4.2. S$ cyn thi*t c a phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý trong doanh nghi!p
nhp và v2a ................................................................................................... 36
2.5. Kinh nghi!m phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý trong các doanh nghi!p nhp
và v2a c a các nưdc trên th* gidi.................................................................... 40
2.5.1. Kinh nghi!m phát tri.n ngu'n nhân l$c và ngu'n cán b qu,n lý c a
Nh t B,n...................................................................................................... 40
2.5.2. Kinh nghi!m phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý c a các nưdc trong
kh i ASEAN ............................................................................................... 43
2.5.3. NhRng bài hKc v n dNng cho Vi!t Nam............................................ 45
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CcU ................................................ 50
3.1. Thi*t k* nghiên c u...................................................................................... 50
3.1.1. Quy trình nghiên c u ........................................................................ 50
3.1.2. Phương pháp nghiên c u................................................................... 51
3.2. Nghiên c u chính th c ................................................................................. 52
iii


3.2.1. Thi*t k* phi*u kh,o sát ..................................................................... 52
3.2.2. ðánh giá ñ tin c y c a thang ño...................................................... 53
3.2.3. X| lý dR li!u...................................................................................... 56
CHƯƠNG 4: K`T QU@ NGHIÊN CcU........................................................... 58
4.1. T1ng quan vL ngành s,n xuTt th c ăn chăn nuôi Vi!t Nam ........................ 58
4.1.1. S$ phát tri.n c a ngành s,n xuTt th c ăn chăn nuôi Vi!t Nam qua các
giai đoPn ...................................................................................................... 58
4.1.2. Tình hình phát tri.n các doanh nghi!p nhp và v2a c a ngành s,n xuTt
th c ăn chăn ni Vi!t Nam........................................................................ 60
4.1.3. ðóng góp c a các doanh nghi!p nhp và v2a c a ngành s,n xuTt th c
ăn chăn nuôi Vi!t Nam................................................................................ 63
4.1.4. ð}c ñi.m các doanh nghi!p nhp và v2a trong ngành s,n xuTt th c ăn

chăn nuôi Vi!t Nam..................................................................................... 66
4.1.5. Cơ h i và thách th c c a ngành s,n xuTt th c ăn chăn ni Vi!t Nam
đ*n năm 2020 .............................................................................................. 70
4.2. Th ng kê mô t, m~u..................................................................................... 72
4.3. Th$c trPng ngu'n cán b qu,n lý................................................................. 74
4.3.1. VL s lư#ng ....................................................................................... 74
4.3.2. VL chTt lư#ng .................................................................................... 74
4.3.3. VL cơ cTu........................................................................................... 84
4.4. Các hoPt ñ ng phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý........................................... 86
4.4.1. K* hoPch hóa ngu'n cán b qu,n lý ................................................. 86
4.4.2. ðào tPo ngu'n cán b qu,n lý........................................................... 88
4.4.3. Phát tri.n cá nhân và ñL bPt cán b qu,n lý...................................... 92
4.5. Các nhân t ,nh hưgng ñ*n phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý...................... 95
4.5.1. Chi*n lư#c s,n xuTt kinh doanh........................................................ 95
4.5.2. Quan ñi.m c a lãnh ñPo.................................................................... 97
4.5.3. Kh, năng tài chính ............................................................................ 98
4.5.4. Chính sách vĩ mơ............................................................................... 99

iv


CHƯƠNG 5: GI@I PHÁP VÀ KI`N NGH• Va PHÁT TRImN NGUnN CÁN
Bo QU@N LÝ TRONG CÁC DOANH NGHI€P NH• VÀ V‚A NGÀNH
S@N XUƒT THcC ĂN CHĂN NUÔI VI€T NAM........................................ 104
5.1. ð7nh hưdng phát tri.n ngu'n nhân l$c cho doanh nghi!p nhp và v2a...... 104
5.2. Quan ñi.m phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý .............................................. 105
5.3. Gi,i pháp phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý trong doanh nghi!p nhp và v2a
c a ngành s,n xuTt th c ăn chăn nuôi........................................................... 106
5.3.1. Nhóm gi,i pháp cho các nhân t ,nh hưgng đ*n hoPt ñ ng phát tri.n
ngu'n cán b qu,n lý trong các doanh nghi!p nhp và v2a....................... 106

5.3.2. Nhóm gi,i pháp cho hoPt ñ ng phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý ... 110
5.4. Ki*n ngh7 vdi Nhà nưdc và các cơ quan qu,n lý doanh nghi!p nhp và v2a
s,n xuTt th c ăn chăn ni Vi!t nam ............................................................ 119
5.4.1. Hồn thi!n các chính sách vĩ mơ .................................................... 119
5.4.2. H… tr# ñào tPo ngu'n cán b qu,n lý cho các doanh nghi!p nhp và
v2a s,n xuTt th c ăn chăn nuôi ................................................................. 120
5.5. HPn ch* c a nghiên c u ............................................................................. 123
K`T LUkN ....................................................................................................... 125
DANH M:C CÁC CƠNG TRÌNH CƠNG B† C‡A TÁC GI@..................... 126
DANH M:C TÀI LI€U THAM KH@O ............................................................... i
PH: L:C ............................................................................................................. xi

v


DANH M C CÁC CH

VI T T T

AFTA

Khu v$c M u d7ch t$ do ASEAN

APEC

Di6n ñàn H#p tác Kinh t* Châu Á Thái Bình Dương

ASEAN

Hi!p h i các qu c gia ðông Nam Á

CBQL

Cán b qu,n lý

CIEM

Vi!n nghiên c u Qu,n lý Kinh t* Trung ương

DN

Doanh nghi!p

DNNN

Doanh nghi!p nhà nưdc

DNNVV

Doanh nghi!p nhp và v2a

FAO

T1 ch c Lương th$c và Nông nghi!p Liên h#p qu c

ILO

T1 ch c Lao ñ ng Th* gidi

IMF

Qu‰ tiLn t! qu c t*

NNL

Ngu'n nhân l$c

SHRM

Chi*n lư#c qu,n lý ngu'n nhân l$c

SX

S,n xuTt

SXKD

S,n xuTt kinh doanh

TACN

Th c ăn chăn ni

TNHH

Trách nhi!m hRu hPn

VCCI

Phịng Thương mPi và Cơng nghi!p Vi!t Nam

WB

Ngân hàng Th* gidi

WTO

T1 ch c Thương mPi Th* gidi

UNDP

Chương trình Phát tri.n Liên h#p qu c

UNIDO

T1 ch c phát tri.n công nghi!p Liên h#p qu c

vi


DANH M C CÁC B NG
B,ng 2.1:

M t s ñ7nh nghĩa vL phát tri.n NNL c a nưdc ngoài

18

B,ng 2.2:

Tiêu th c phân loPi DN nhp và v2a

35

B,ng 3.1:

K*t qu, Cronbach’s Alpha c a Chi*n lư#c và k* hoPch SXKD

54

B,ng 3.2:

K*t qu, Cronbach’s Alpha c a Quan ñi.m lãnh ñPo

54

B,ng 3.3:

K*t qu, Cronbach’s Alpha c a Kh, năng tài chính

55

B,ng 3.4:

K*t qu, Cronbach’s Alpha c a Năng l$c th$c hi!n nhi!m vN

55

c a ngu'n CBQL
B,ng 3.5:

K*t qu, Cronbach’s Alpha c a HoPt ñ ng phát tri.n ngu'n

56

CBQL trong DN
B,ng 4.1:

S,n lư#ng th c ăn chăn ni cơng nghi!p giai đoPn 2000 –

58

2011
B,ng 4.2:

Th c ăn chăn nuôi nh p khŽu qua các năm

60

B,ng 4.3:

S lư#ng DN s,n xuTt TACN năm 2010

61

B,ng 4.4:

T1ng công suTt thi*t k* các DN SX TACN

62

B,ng 4.5:

Quy mơ lao đ ng c a các DNNVV SX th c ăn chăn ni Vi!t

66

Nam
B,ng 4.6:

Trình đ hKc vTn c a ch DN

67

B,ng 4.7:

Tình hình ti*p c n thơng tin và m c đ quan trKng c a ngu'n

70

thơng tin
B,ng 4.8:

Hi!n trPng ngu'n CBQL cTp cao

75

B,ng 4.9:

ðánh giá năng l$c hi!n có c a ngu'n CBQL cTp cao

78

B,ng 4.10:

Hi!n trPng ngu'n CBQL cTp trung

79

B,ng 4.11:

ðánh giá năng l$c hi!n có c a ngu'n CBQL cTp trung

81

B,ng 4.12:

Hi!n trPng ngu'n CBQL cTp cơ sg

82

B,ng 4.13:

ðánh giá năng l$c hi!n có c a ngu'n CBQL cTp cơ sg

83

B,ng 4.14:

Cơ cTu ngu'n CBQL c a DN trong 5 năm gyn nhTt

85

B,ng 4.15:

ChTt lư#ng ngu'n CBQL trong 5 năm tdi

87

B,ng 4.16:

Cơ cTu ngu'n CBQL c a DN trong 5 năm tdi

88

B,ng 4.17:

Xác ñ7nh nhu cyu ñào tPo ngu'n CBQL

88

B,ng 4.18:

ðào tPo nâng cao chTt lư#ng ngu'n CBQL

90

vii


B,ng 4.19:

Phát tri.n cá nhân cán b qu,n lý

93

B,ng 4.20:

Chi*n lư#c s,n xuTt kinh doanh

96

B,ng 4.21:

Quan ñi.m c a lãnh ñPo

97

B,ng 4.22:

Kh, năng tài chính

99

viii


DANH M C CÁC HÌNH V
Hình 2.1:

Các hoPt đ ng phát tri.n ngu'n CBQL

28

Hình 2.2:

Các nhân t ,nh hưgng đ*n phát tri.n ngu'n CBQL

33

Hình 3.1:

Quy trình nghiên c u

50

Hình 4.1:

S năm hoPt đ ng c a doanh nghi!p

72

Hình 4.2:

LoPi hình c a doanh nghi!p

73

Hình 4.3:

T1ng s lao đ ng c a doanh nghi!p

73

Hình 4.4:

T1ng s CBQL c a doanh nghi!p

73

Hình 4.5:

Năng l$c c a CBQL trong 5 năm gyn nhTt

84

Hình 4.6:

Nguyên nhân DN không t1 ch c th$c hi!n PT ngu'n CBQL

98

Hình 5.1:

Nhu cyu đào tPo cho CBQL c a DNNVV trong ngành SX

121

TACN
Hình 5.2:

Nhu cyu h… tr# c a DNNVV ñ. phát tri.n ngu'n CBQL

122

ix


M

ð U

1. Lý do ch$n ñ' tài
Vdi ñ7nh hưdng chuy.n d7ch cơ cTu trong nông nghi!p, trong nhRng năm qua
ngành chăn ni Vi!t Nam đã có nhRng bưdc phát tri.n vư#t b c. Cùng vdi s$ phát
tri.n c a ngành chăn ni ph,i k. đ*n s$ phát tri.n mPnh m• c a công nghi!p ch* bi*n
th c ăn chăn nuôi (TACN) tPi Vi!t Nam. GiRa nhRng năm 90 c a th* k‘ trưdc, chúng
ta mdi ch“ có m t vài nhà máy SX TACN quy mô nhp, ch y*u là các nhà máy SX
TACN nhà nưdc vdi lư#ng TACN công nghi!p s,n xuTt hàng năm rTt thTp. Sau hơn
10 năm phát tri.n, hi!n nay các DN hoPt ñ ng trong lĩnh v$c SX TACN đã đa dPng
hơn vL quy mơ cũng như hình th c sg hRu. Theo ưdc tính c a các chuyên gia trong
lĩnh v$c SX TACN thì trong giai ñoPn phát tri.n t2 năm 2010 – 2020 ngành chăn ni
Vi!t Nam s• cyn ph,i SX kho,ng 15 – 20 tri!u tTn th c ăn và s• đáp ng kho,ng 70%
s đyu v t ni s| dNng TACN công nghi!p. ðây là nhRng cơ h i cho các DN SX
TACN phát tri.n. Tuy nhiên trong nhRng năm v2a qua, cùng vdi nhRng tăng trưgng
mPnh m• và nhRng thu n l#i c a ngành SX TACN thì các DN nhp và v2a (DNNVV)
Vi!t Nam đã g}p ph,i khơng ít nhRng khó khăn. ðó là s c ép cPnh tranh vdi hàng loPt
các DN và các t p đồn ldn mPnh g nưdc ngồi đang đyu tư ho}c mg r ng ñyu tư vào
lĩnh v$c SX TACN.
Theo s li!u th ng kê c a hi!p h i TACN Vi!t Nam, hi!n nay c, nưdc có 241
DN SX TACN r,i đLu kh˜p các t“nh, thành ph . Trong đó 100% v n đyu tư c a nưdc

ngồi là 13,7%, liên doanh là 4,1%, còn lPi là 82,2% là các DNNVV trong nưdc. Các
DNNVV đư#c phân loPi theo quy mơ vL lao ñ ng và SX: DN nhp có dưdi 100 lao
ñ ng (SX dưdi 10.000 tTn/năm), DN v2a có t2 100š300 lao đ ng (SX t2 10.000š
60.000 tTn/năm). Khó khăn c a các DNNVV trong nưdc ñư#c ñánh giá là y*u hơn,
khó cPnh tranh đư#c vdi các DN ldn nưdc ngồi trên ba phương di!n: Năng l$c qu,n
lý, chính sách h u mãi và chi*n lư#c ñyu vào. CN th. hoPt ñ ng s,n xuTt kinh doanh
(SXKD) c a các DNNVV ch“ th$c s$ hi!u qu, khi hK ti*p c n đư#c vdi trình đ cơng
ngh! SX tiên ti*n, ti*p c n ñư#c vdi ngu'n cung cTp nguyên li!u ñyu vào cho SX (40š
60% nguyên li!u ph,i nh p khŽu), qu,n lý t t đư#c chu…i cung ng, ph,i có đư#c

1


chi*n lư#c phát tri.n dài hPn cho DN... ðiLu đó phN thu c rTt nhiLu vào năng l$c c a
CBQL. Nhưng trên th$c t* các DN này ch y*u hoPt ñ ng m t cách ñ c l p, manh
mún, tiLm l$c kinh t* còn nhiLu hPn ch*. Ngu'n CBQL (bao g'm c, ba cTp: qu,n lý
cTp cao, cTp trung và cTp cơ sg) c a các DNNVV có trình ñ ñPi hKc chi*m kho,ng
80% nhưng ch y*u là chuyên ngành k‰ thu t, chuyên ngành kinh t* còn hPn ch* nhTt
là các k‰ năng qu,n lý, điLu hành cịn y*u kém, khơng đư#c đào tPo bài b,n. Do v y
các DNNVV ngành SX TACN có th. t'n tPi, phát tri.n bLn vRng và cPnh tranh đư#c
trong q trình h i nh p kinh t* là m t thách th c vô cùng to ldn. Ngày nay kh, năng
cPnh tranh khơng đơn thuyn phN thu c vào s$ s›n có c a các ngu'n tài nguyên thiên
nhiên mà còn phN thu c rTt ldn vào y*u t con ngưœi š NNL c a các DN.
Thi*u hNt NNL, ñ}c bi!t ngu'n CBQL ñang là thách th c ldn ñ i vdi các
DNNVV. Qua ñL tài nghiên c u, tác gi, mong mu n: có th. góp phyn vào vi!c phát
tri.n ngu'n CBQL cho các DNNVV trong ngành SX TACN ñáp ng nhu cyu cPnh
tranh cho giai ñoPn tdi; giúp các cơ sg đào tPo có nhRng chuy.n bi*n tích c$c trong ñ1i
mdi mNc tiêu, n i dung, chương trình, phương pháp ñào tPo…ñ. nâng cao chTt lư#ng
ngu'n CBQL; tác gi, chKn ñL tài "Phát tri n ngu n CBQL trong các DNNVV c a
ngành s n xu t th c ăn chăn nuôi Vi t Nam” làm lu n án nghiên c u ti*n sĩ c a mình.

2. M,c đích nghiên c0u
H! th ng hóa lý lu n vL phát tri.n NNL, phát tri.n ngu'n CBQL trong các DN.
Tìm hi.u n i dung phát tri.n ngu'n CBQL và phân tích nhRng nhân t chính
,nh hưgng đ*n phát tri.n ngu'n CBQL trong các DNNVV c a ngành SX
TACN Vi!t nam.
Giúp các DNNVV ñưa ra các gi,i pháp vL phát tri.n ngu'n CBQL nh¡m ñáp
ng nhu cyu phát tri.n c a ngành SX TACN Vi!t nam ñ*n năm 2020.

3. ð3i tư5ng và ph8m vi nghiên c0u
" ð$i tư&ng nghiên c u: Phát tri.n ngu'n CBQL trong DNNVV c a ngành SX
TACN Vi!t Nam.

2


š Ph(m vi nghiên c u: Lu n án t p trung nghiên c u các DNNVV SX TACN
tPi các t“nh miLn B˜cVi!t Nam.
š Gi,i h(n nghiên c u: Lu n án ch“ nghiên c u các loPi hình DN: DN tư nhân,
công ty TNHH, công ty liên danh, công ty c1 phyn khơng có v n nhà nưdc, khơng
nghiên c u các DN có v n nhà nưdc, DN nưdc ngoài, DN liên doanh.
ð i tư#ng phát tri.n ngu'n CBQL là nhRng CBQL th$c hi!n ch c năng qu,n lý
nhTt ñ7nh trong b máy DNNVV c a ngành SX TACN Vi!t Nam bao g'm CBQL cTp
cao (giám ñ c, phó giám đ c, k* tốn trưgng), CBQL cTp trung gian (cTp phó phịng
trg lên), CBQL cTp cơ sg (qu,n ñ c, t1 trưgng SX).
Như v y hoPt ñ ng phát tri.n ngu'n CBQL trong DNNVV là phát tri.n nhRng
CBQL hi!n có trong DN. HoPt đ ng phát tri.n s• bao g'm 4 n i dung: K* hoPch hóa
ngu'n CBQL; ðào tPo ngu'n CBQL; Phát tri.n cá nhân CBQL; ðL bPt CBQL; s•
khơng có hoPt đ ng thu hút, tuy.n dNng CBQL t2 bên ngồi.

4. Nh;ng đóng góp c=a lu@n án
V- lý lu0n
š Lu n án ñã t1ng h#p nhRng vTn ñL lý lu n liên quan ñ*n phát tri.n NNL, ngu'n
CBQL nói chung và phát tri.n ngu'n CBQL trong DNNVV nói riêng. Lu n án đưa ra
quan đi.m riêng vL n i dung và các hoPt ñ ng phát tri.n ngu'n CBQL trong doanh
nghi!p: phát tri.n ngu'n CBQL không ch“ là t p trung vào đào tPo mà cịn các hoPt
đ ng quan trKng khác, đó là k* hoPch hóa ngu'n CBQL (đánh giá th$c trPng ngu'n
CBQL, d$ báo ngu'n CBQL); phát tri.n cá nhân CBQL; ñL bPt CBQL.
š Lu n án đã nghiên c u và tìm hi.u ñư#c kinh nghi!m qu c t* vL phát tri.n ngu'n
CBQL trong DNNVV và rút ra bài hKc kinh nghi!m cho các DNNVV Vi!t nam.
V- th1c ti2n
š Phát tri.n ngu'n cán b qu,n lý trong các DNNVV là n i dung nghiên c u mdi
ñ i vdi các DNNVV c a ngành SX TACN Vi!t nam. K*t qu, nghiên c u ñã ch“ ra

3


nhRng m}t hPn ch* trong hoPt ñ ng phát tri.n ngu'n CBQL: (i) Chưa có b ph n
chuyên trách vL phát tri.n NNL nói chung và ngu'n CBQL nói riêng; (ii) Chưa xây
d$ng k* hoPch phát tri.n ngu'n CBQL trong ng˜n hPn và dài hPn; (iii) Chưa có s$
ph i h#p vdi các cơ sg đào tPo bên ngồi doanh nghi!p; (iv) Chưa có k* hoPch phát
tri.n cá nhân cán b qu,n lý; (v) Chính sách đL bPt cán b qu,n lý chưa có tiêu chuŽn,
quy trình rõ ràng, cN th..
š ðL xuTt các nhóm gi,i pháp vL phát tri.n ngu'n CBQL trong đó gi,i pháp mdi
trKng tâm vào nâng cao năng l$c ngu'n CBQL cho t2ng cTp cN th. do năng l$c CBQL
các cTp yêu cyu khác nhau. ðào tPo s• đóng vai trị quan trKng trong gi,i pháp này.
š K*t qu, nghiên c u c a lu n án s• là g#i ý đ. các nhà qu,n lý cTp ngành tham
kh,o trong vi!c xây d$ng các chính sách h… tr# ñào tPo và phát tri.n ngu'n CBQL
trong các DNNVV.

5. KDt cEu lu@n án
Ngồi phyn mg đyu, k*t lu n, danh mNc tài li!u tham kh,o, phN lNc, lu n án đư#c
trình bày trong 5 chương :
Chương 1. T1ng quan các cơng trình khoa hKc liên quan đ*n đL tài nghiên c u
Chương 2. Cơ sg lý lu n vL phát tri.n ngu'n CBQL trong DN
Chương 3. Phương pháp nghiên c u
Chương 4. K*t qu, nghiên c u
Chương 5. Gi,i pháp và ki*n ngh7 vL phát tri.n ngu'n CBQL trong các DNNVV
ngành SX TACN Vi!t nam

4


CHƯƠNG 1: TING QUAN CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HMC LIÊN
QUAN ð N ðO TÀI NGHIÊN CQU
1.1. TRng quan nghiên c0u v' phát triUn nguVn nhân lXc và phát triUn
nguVn cán bZ qu[n lý trên thD gi\i
1.1.1. Các nghiên c0u liên quan ñDn h$c thuyDt v' phát triUn nguVn nhân
lXc
S lư#ng các cu c điLu tra, phân tích và phát tri.n các lý thuy*t quan trKng
trong phát tri.n NNL ñã b7 gidi hPn trong hai th p k‘ qua. ðây là lĩnh v$c rTt ph c tPp
và ñang phát tri.n nên ñ. xác ñ7nh lý thuy*t vL phát tri.n NNL là tương đ i khó khăn,
ngay c, khái ni!m phát tri.n NNL cũng chưa có m t s$ th ng nhTt. Có th. nói r¡ng
phát tri.n NNL khơng th$c s$ có hKc thuy*t riêng c a chính nó mà đư#c thi*t l p d$a
trên ng dNng nhRng hKc thuy*t c a các nguyên lý cơ b,n c a nó như giáo dNc, hKc
thuy*t h! th ng t1ng quát, kinh t* hKc, thuy*t quan h! con ngưœi và hành vi t1 ch c
[73; 85].
N*u như trưdc kia, rTt nhiLu các nhà nghiên c u cho r¡ng hKc thuy*t cơ b,n
trong phát tri.n NNL là tâm lý hKc bgi vì phát tri.n NNL nh¡m mNc đích thay đ1i
ho}c c,i thi!n vi!c hKc t p, hành vi, hi!u suTt làm vi!c, thái ñ và k‰ năng nh n th c

c a m…i cá nhân [74]. Ngày nay ngưœi ta th2a nh n hKc thuy*t bao hàm c, ba hKc
thuy*t chính c a Phát tri.n NNL là Tâm lý, Kinh t* và H! th ng [92] vdi m t mơ hình
kiLng 3 chân đư#c xem là hKc thuy*t phát tri.n NNL ưu vi!t. Y*u t ñyu tiên là Kinh
t* š làm cơ sg cho s$ s ng còn c a các t1 ch c; th hai là y*u t H! th ngš s$ k*t n i
và các m i quan h! đ. có th. t i đa hóa s$ tích h#p c a các h! th ng con; th ba là y*u
t Tâm lýš giúp ngưœi lao ñ ng nâng cao năng suTt, làm thay ñ1i và ,nh hưgng ñ*n s$
phát tri.n trong t1 ch c thơng qua hKc t p, đào tPo và phát tri.n [74].
HKc thuy*t vL ngu'n l$c con ngưœi ñưa ra khái ni!m vL v n con ngưœi, kh¥ng
đ7nh con ngưœi có th. đư#c đào tPo, phát tri.n và thơng qua đó s• mang lPi l#i ích cho
t1 ch c. ðư#c coi là ngưœi ñyu tiên ñưa khái ni!m vL v n nhân l$c, Nhà kinh t* hKc c1
ñi.n Anh Adam Smith (1723 – 1790) [65] ñã ñưa ra ñ7nh nghĩa NNL là s$ tích lũy

5


nhRng tài năng trong quá trình hKc t p, nghiên c u ho}c hKc vi!c thưœng địi hpi chi
phí, đó là tư b,n c ñ7nh ñã k*t tinh trong con ngưœi. M t s tác gi, sau này cũng
th ng nhTt khái ni!m v n nhân l$c. Alfred Marshall [67] ñ7nh nghĩa v n nhân l$c như
là m t tài s,n c a cá nhân bao g'm năng lư#ng, năng l$c và tài năng tr$c ti*p tPo hi!u
qu, SX công nghi!p. Theo ông “Cái giá tr7 nhTt c a tTt c, các ngu'n v n là ñyu tư vào
con ngưœi”.
HKc thuy*t v n con ngưœi là nLn t,ng cho s$ phát tri.n nhiLu hKc thuy*t kinh
t*. Mincer đã tóm t˜t nhRng đóng góp như sau: “V n con ngưœi đóng vai trị quan
trKng trong q trình phát tri.n kinh t*, là các k‰ năng ñư#c tPo ra bgi giáo dNc và ñào
tPo, v n con ngưœi là y*u t c a quá trình SX k*t h#p vdi v n hRu hình và các lao
đ ng “thơ” (khơng có k‰ năng) ñ. tPo ra s,n phŽm; là ki*n th c ñ. tPo ra s$ sáng tPo,
m t y*u t cơ b,n c a phát tri.n kinh t*” [86].
HKc thuy*t ph c tPp: hKc thuy*t này ñưa thêm vào các khái ni!m vL s$ phát
tri.n t1 ch c, ñư#c ñL xuTt là m t cách thích h#p hơn đ. hi.u đư#c mơi trưœng ph c
tPp c a Phát tri.n NNL. HKc thuy*t ph c tPp s• xem xét đ*n nhRng ph,n ng năng

ñ ng c a t1 ch c ñ i vdi môi trưœng c a hK k*t h#p quyLn l$c và s$ ki.m sốt t1 ch c
[76]. Do đó, hKc thuy*t ph c tPp đã phát tri.n đ. gi,i thích h#p lý hơn tính chi*n lư#c
c a Phát tri.n NNL và cung cTp s$ hi.u bi*t t t hơn trong vi!c qu,n lý h! th ng ph c
tPp và qu,n lý thay đ1i [73; 76].
Cho dù các hKc thuy*t có nghiên c u g các góc đ khác nhau như th* nào thì tTt
c, đLu th ng nhTt phát tri.n NNL nh¡m mNc đích phát tri.n k‰ năng, nh n th c cho
m…i cá nhân, t2 đó đem lPi nhRng đóng góp cho t1 ch c thơng qua hKc t p, ñào tPo và
phát tri.n.

1.1.2. Các nghiên c0u liên quan ñDn lý lu@n v' phát triUn nguVn nhân lXc
T2 khi thu t ngR phát tri.n NNL đư#c s| dNng, có ít nhTt hai phương pháp
chính đã đư#c phát tri.n liên quan ñ*n vi!c hi!n th$c hóa phát tri.n NNL trong lý
thuy*t t1 ch c [89]:
š Các nhà nghiên c u Anh theo phương pháp hKc t p và phát tri.n mô hình,
trong đó t p trung vào các vTn đL tăng cưœng ñào tPo và phát tri.n [71].

6


š Các nhà nghiên c u M‰ ñã nhTn mPnh mơ hình hi!u suTt k*t qu,, trong đó t p
trung vào phát tri.n nhân viên ñ. tăng cưœng và c,i thi!n hi!u qu, công vi!c [90]. Hyu
h*t các phương pháp ti*p c n c a M‰ đLu thơng qua phát tri.n lý thuy*t t1 ch c và
nhTn mPnh vL phát tri.n huTn luy!n, tư vTn và lãnh ñPo [89].
M}c dù ñ7nh nghĩa trưdc ñây c a phát tri.n NNL chú trKng nhiLu hơn vL hKc
t p cá nhân, không ph,i t1 ch c [87] nhưng vào cu i nhRng năm 1980, phát tri.n NNL
ñã ñư#c quan sát như m t khái ni!m r ng hơn nhiLu, d$a trên hi!u năng và năng l$c t1
ch c trong các nghiên c u c a ngưœi M‰ [90]. Hi!p h i ñào tPo và phát tri.n c a M‰
ñ7nh nghĩa phát tri.n NNL là m t quá trình nâng cao năng l$c c a NNL thơng qua
phát tri.n, và m t q trình tăng giá tr7 cho cá nhân, nhóm ho}c m t t1 ch c [91].
Theo ñ7nh nghĩa này, phát tri.n NNL có liên quan đ*n năng l$c c a các cá nhân không

ch“ là k‰ năng làm vi!c c a hK mà cịn đ*n nhRng l#i ích mà t1 ch c có đư#c t2 phát
tri.n. Do đó, LengrickšHall và LengrickšHall [84] nh n thTy r¡ng hyu h*t các nghiên
c u trong các tài li!u c a M‰ có xu hưdng t p trung vào quá trình th$c hi!n trong phát
tri.n NNL. Ngồi ra, quan đi.m hKc t p kh¥ng đ7nh phát tri.n NNL ch7u trách nhi!m
đào tPo cơng vi!c liên quan và hKc t p năng l$c g m t cá nhân, nhóm và cTp đ t1
ch c. Trưœng hKc có xu hưdng gi,i thích vai trị c a phát tri.n NNL như quan tâm ñ*n
vi!c nâng cao năng l$c c a m t cá nhân ñ. hKc t p. Theo đó, hai ch đL chính c a phát
tri.n NNL, trong ñó ñư#c các hKc viên nhTn mPnh là ñào tPo và hi!u suTt [88].
Kristine Sydhagen và Peter Cunningham (2007) thu c ðPi hKc Nelson Mandela
Metropolitan đã cơng b cơng trình nghiên c u vL khái ni!m và n i dung c a phát
tri.n NNL trên tPp chí Human Resource Development International [83]. Abdullah
Haslinda (2009) ñã t p trung làm rõ khái ni!m, mNc đích và ch c năng c a phát tri.n
NNL [64]. T2 các nghiên c u này giúp tác gi, làm rõ ñư#c các khái ni!m NNL, các
quan ñi.m vL phát tri.n NNL g các phPm vi khác nhau.
Qua các nghiên c u trên, n i dung ñư#c th2a nh n nhiLu nhTt, t1ng h#p nhTt
bao g'm nhRng hoPt đ ng chính c a phát tri.n NNL là ñào tPo và phát tri.n; phát
tri.n cá nhân và phát tri.n t1 ch c.

7


1.1.3. Các nghiên c0u liên quan ñDn phát triUn nguVn cán bZ qu[n lý trong
các doanh nghi^p
Jason Cope, năm 2000 [78] đã tìm hi.u q trình hKc t p c a các doanh nhân
liên quan đ*n các q trình song song c a phát tri.n cá nhân và kinh doanh. Xây d$ng
trên lý thuy*t vL hKc t p cá nhân và c a chu kỳ kinh doanh, nghiên c u này th,o lu n
vL nhRng tác ñ ng c a các s$ c quan trKng t2 góc đ cá nhân và đ}c bi!t là vai trị
c a hK trong vi!c hKc t p kinh doanh. Nghiên c u này làm n1i b t s$ cyn thi*t ph,i tư
vTn các chương trình h… tr# giúp các doanh nhân tăng hi!u qu, c a k*t qu, hKc t p.
M t s nghiên c u khác ñã ñL c p tdi cách hKc c a ch DN (David Rae, năm 2000

[71]), ñào tPo và phát tri.n cho ch DN (Douglas D. Durand).
Janice Jones, năm 2004 [77] khi nghiên c u vL ñào tPo và phát tri.n và s$ phát
tri.n DN trong các DNNVV g Úc đã phân tích cho thTy s$ khác bi!t rTt quan trKng
trong đào tPo qu,n lý và trình đ chun mơn. Thay đ1i phương pháp đào tPo sao cho
phù h#p vdi s$ phát tri.n DNNVV. David Devins và Steven Johnson, năm 2003 [70]
nghiên c u hoPt ñ ng ñào tPo và phát tri.n trong DNNVV g Anh, h… tr# phát tri.n
NNL và các gi,i pháp can thi!p vào hoPt ñ ng ñào tPo và phát tri.n trong các
DNNVV.
Alan Coetzer, năm 2006 [66] ñã nghiên c u vL ,nh hưgng c a các nhà qu,n lý
ñ i vdi các y*u t c a mơi trưœng làm vi!c có kh, năng ,nh hưgng đ*n hKc t p tPi nơi
làm vi!c chính th c. Các phương th c mà các nhà qu,n lý c ý thúc đŽy hKc t p đã
đư#c cơng b bao g'm: cung cTp quyLn truy c p vào m t loPt các hoPt ñ ng tPi nơi
làm vi!c; thúc ñŽy giao ti*p tPi nơi làm vi!c; tPo ñiLu ki!n ti*p c n vdi hưdng d~n tr$c
ti*p t2 các mơ hình nơi làm vi!c. Juliet MacMahon, năm 1999 [79] nghiên c u vL chu
kỳ s ng và tăng trưgng cho thTy kh, năng qu,n lý n i b là m t y*u t quan trKng
trong qu,n lý NNL, có th. ,nh hưgng đ*n s$ thành cơng c a m t DN nhp.
Alliger và c ng s$, năm 1997 [68]; Kozlowski và c ng s$, năm 2000 [82] có
m t niLm tin mPnh m• r¡ng đào tPo và phát tri.n có liên quan đ*n hi!u qu, hoPt đ ng
SXKD c a t1 ch c, DN nhưng các lý do vL m}t lý thuy*t cho m i quan h! này ñã ít
khi ñư#c chú trKng trong các nghiên c u vL ñào tPo và phát tri.n NNL. Kozlowski và

8


c ng s$ [82] k*t lu n r¡ng có m t kho,ng cách trình đ trong lý thuy*t vL đào tPo và
phát tri.n, các mơ hình, phương pháp đ. đào tPo ch“ t p trung g m c ñ cá nhân. Các
tài li!u vL chi*n lư#c qu,n lý NNL (SHRM) cung cTp m t s mơ hình đ. gi,i thích
làm th* nào đào tPo và phát tri.n có th. đem lPi hi!u qu, hoPt ñ ng SXKD cho t1
ch c, DN.

1.2. TRng quan nghiên c0u v' phát triUn nguVn cán bZ qu[n lý trong các
doanh nghi^p _ Vi^t Nam
Trong nhRng năm gyn đây, ch đL vL NNL nói chung và ñ i ngũ CBQL nói
riêng trong các t1 ch c ñã thu hút nhiLu hơn s$ quan tâm c a các nhà khoa hKc, nhà
qu,n lý, các cơ quan nghiên c u, các hi!p h i DN trong nưdc. M t s ñL tài nghiên
c u khoa hKc cTp B , lu n án ti*n s‰, lu n văn thPc s‰ ñã nghiên c u vL doanh nhân
Vi!t nam, năng l$c qu,n lý, ñào tPo và phát tri.n ñ i ngũ CBQL trong các t1 ch c,
DN. Sau ñây là m t s cơng trình tiêu bi.u liên quan đ*n ñL tài lu n án:
š Cu n sách “Phát tri n ñ4i ngũ doanh nhân Vi t Nam giai ño(n 2011 " 2020”
do PGS.TS. Hoàng Văn Hoa làm ch biên (Nhà xuTt b,n Chính tr7 Qu c gia, H, 2010),
đã phân tích có h! th ng và làm rõ vai trị, đ}c trưng c a đ i ngũ doanh nhân Vi!t nam
thœi kỳ ñ1i mdi và ñL xuTt m t s gi,i pháp ch y*u xây d$ng ñ i ngũ doanh nhân
Vi!t Nam ñ*n năm 2020.
š Th$c hi!n nhi!m vN do Ban Bí thư giao, năm 2009, Phịng Thương mPi và
Cơng nghi!p Vi!t Nam đã ch trì, ph i h#p vdi nhiLu cơ quan Trung ương và ñ7a
phương, các nhà khoa hKc, nhà qu,n lý, xây d$ng ñL án Phát huy vai trị c a doanh
nhân trong th>i kỳ cơng nghi p hóa, hi n đ(i hóa và h4i nh0p kinh tD qu$c tD. B,n d$
th,o ðL án ñã nêu khái qt vai trị, v7 th* c a đ i ngũ doanh nhân, ñ}c ñi.m c a
doanh nhân nưdc ta thœi kỳ sau hơn 20 năm đ1i mdi, nhRng khó khăn, thách th c c a
doanh nhân và ñL xuTt m t s gi,i pháp ch y*u ñ. xây d$ng ñ i ngũ doanh nhân g
nưdc ta. ðL án s• đư#c trình B Chính tr7 th,o lu n, quy*t đ7nh ñ. ban hành Ngh7
quy*t.
š Báo cáo “Doanh nghi p Vi t Nam 2007, Lao ñ4ng và phát tri n NNL”(2008)
là báo cáo thưœng niên c a Phòng Thương mPi và Công nghi!p Vi!t Nam (VCCI) do
TS. PhPm Th7 Thu H¡ng là ch biên. Báo cáo ñã ñánh giá t1ng quan vL môi trưœng

9


kinh doanh c a Vi!t Nam 2007, phân tích các hoPt đ ng SXKD c a DN, trong đó có

đL c p ñ*n th$c trPng lao ñ ng và phát tri.n NNL ñ'ng thœi ñưa ra gi,i pháp chi*n
lư#c ñ i vdi vi!c phát tri.n NNL c a các DN.
š ðL tài cTp b : B2006š06š13: “Gi i pháp nâng cao năng l1c c(nh tranh c a
các DN nhI và vJa trên ñKa bàn thành ph$ Hà n4i sau khi Vi t Nam gia nh0p WTO
(giai ño(n 2006"2010)” do PGS. TS PhPm Quang Trung là ch nhi!m ñL tài (2008).
ðL tài đã phân tích và đL xuTt các gi,i pháp nâng cao năng l$c cPnh tranh c a các
DNNVV trên ñ7a bàn Hà n i. Trong ñó có gi,i pháp phát tri.n NNL cho các DNNVV
s• là ngu'n tài li!u tham kh,o cho tác gi,.
š ðL tài “Phát tri n NNL cho CNH, HðH nông nghi p, nông thôn" c a ðào
Quang Vinh (2006) vdi góc nhìn cơ cTu NNL Vi!t nam cịn chi*m phyn ldn trong SX
nơng nghi!p. Tham vKng gi,i quy*t đư#c vTn đL NNL nơng thơn b¡ng vi!c phát tri.n
cũng nh¡m nâng cao chTt lư#ng NNL nông thơn cho q trình CNH, HðH đTt nưdc.
š ðL tài “Gi i pháp phát tri n l1c lư&ng lao ñ4ng ngành công nghi p c a
Tp.HCM theo hư,ng CNH, HðH" c a tác gi, ð}ng NgKc Tùng (Ch t7ch T1ng Liên
đồn lao đ ng Vi!t Nam hi!n nay) đã đi sâu phân tích vL NNL trong cơng nghi!p c a
riêng Tp. HCM ñ. ñưa ra các gi,i pháp h… tr# phát tri.n NNL ngành công nghi!p theo
hưdng CNH, HðH.
š Lu n án Ti*n s‰: “ðào t(o và phát tri n NNL c a các trư>ng ñ(i hWc kh$i
Kinh tD Vi t Nam thơng qua các chương trình h&p tác đào t(o qu$c tD” c a Phan Thu‘
Chi (2008). Lu n án t p trung vào n i dung ñào tPo và phát tri.n NNL trong các
trưœng ðPi hKc kh i kinh t*, cN th. là ñào tPo và phát tri.n đ i ngũ gi,ng viên thơng
qua chương trình h#p tác ñào tPo qu c t*. NhRng vTn ñL lý lu n vL ñào tPo và phát
tri.n NNL ñư#c h! th ng trong lu n án là ngu'n tham kh,o cho tác gi,.
š Lu n án Ti*n s‰: “Nâng cao năng l1c c a các CBQL trong các DN qu$c
doanh [ Hà N4i” (2002) c a Nguy6n Vĩnh Giang, trưœng ðPi hKc Kinh t* qu c dân.
Lu n án ñ}t trKng tâm tìm gi,i pháp nâng cao năng l$c c a ñ i ngũ cán b làm công
tác qu,n lý trong các DN Nhà nưdc, t p trung ch y*u là CBQL cTp cao. Tuy nhiên
trong các DN khơng ch“ có đ i ngũ CBQL cTp cao mà cịn có các cTp qu,n lý khác
quy*t ñ7nh ñ*n hi!u qu, hoPt ñ ng kinh doanh c a DN. Do đó lu n án này chưa mang
tính đPi di!n đyy đ trong vi!c phân tích vL năng l$c CBQL trong DN.

10


š ðL tài “M4t s$ bi n pháp nâng cao ch t lư&ng ñ4i ngũ giám ñ$c DN Nhà
nư,c" kh o sát nghiên c u [ Nam ðKnh” (2001), lu n án ti*n sĩ c a Tryn Văn ðŽu t p
trung ch y*u nghiên c u vai trò c a giám ñ c trong phPm vi kh i DN Nhà nưdc trên
ñ7a bàn t“nh Nam ð7nh, nghiên c u ñưa ra ch“ tiêu ñánh giá chTt lư#ng vL th. l$c và trí
l$c cyn có c a giám đ c DN.
š ðL tài “Nâng cao ch t lư&ng đ4i ngũ cơng ch c hành chính nhà nư,c t]nh
H i Dương" (2008), Lu n án ti*n s‰ c a tác gi, Nguy6n Kim Di!n cũng ñã ñL c p ñ*n
chTt lư#ng NNL trong lĩnh v$c hành chính s$ nghi!p. NhRng phân tích đánh giá th$c
trPng NNL th$c hi!n cơng tác hành chính vdi nhRng thành cơng và hPn ch* nhTt đ7nh
trong lĩnh v$c hành chính s$ nghi!p thu c t“nh H,i dương.
š ðL tài “Phát tri n NNL trong DN nhI và vJa [ Vi t Nam trong quá trình h4i
nh0p kinh tD” (2009), Lu n án Ti*n sĩ c a tác gi, Lê Th7 M‰ Linh đã phân tích, đánh
giá th$c ti6n ñ. hi.u rõ nhRng m}t ñư#c và chưa ñư#c vL phát tri.n và ñào tPo NNL
trong các DNNVV g Vi!t nam. Lu n án t p trung ch y*u vào ñào tPo và phát tri.n
nghL nghi!p cho ngưœi lao ñ ng, t2 ñó ñL xuTt các gi,i pháp. Các vTn ñL lý lu n vL
ñào tPo và phát tri.n nghL nghi!p ñư#c h! th ng trong lu n án s• là ngu'n tài li!u
tham kh,o cho tác gi,.
š Ngồi ra còn rTt nhiLu lu n án ti*n sĩ và lu n văn thPc sĩ ñư#c tác gi, tham
kh,o trong q trình nghiên c u như: Hồn thi n mơ hình đào t(o và phát tri n CBQL
cho các DN thu4c s[ h^u nhà nư,c t(i Vi t Nam (2005), Lu n án Ti*n sĩ c a Lê
Trung Thành; M4t s$ gi i pháp v- ñào t(o CBQL c a T_ng cơng ty Xăng dau Vi t
Nam giai đo(n 2001 – 2005 (2001), Lu n văn ThPc sĩ c a PhPm MPnh Khgi; Hồn
thi n cơng tác đào t(o NNL t(i HWc vi n Cơng ngh Bưu chính vi2n thơng trong giai
ño(n 2002 – 2010 (2003), Lu n văn ThPc sĩ c a ð}ng Văn Tùng; Hồn thi n cơng tác
đào t(o và b i dưdng cơng ch c [ ðài tiDng nói Vi t Nam (2003), Lu n văn ThPc sĩ
c a Lê Th7 Thu Hà Nâng cao ch t lư&ng cơng tác đào t(o đ4i ngũ cán b4, cơng ch c

Ngân hàng nhà nư,c trong giai đo(n hi n nay (2005), Lu n văn ThPc sĩ c a Tryn
Thanh Nga; Hồn thi n cơng tác đào t(o và phát tri n ñ4i ngũ gi ng viên t(i trư>ng
ð(i hWc Khoa hWc Xã h4i và nhân văn, ð(i hWc Qu$c gia Hà N4i (2006), Lu n văn
ThPc sĩ c a Trương Thu Hà; ðào t(o ñ4i ngũ CBQL trong các DN công nghi p thu4c
s[ h^u nhà nư,c [ t]nh Hà Tây giai ño(n 2007 – 2020 (2007), Lu n văn ThPc sĩ c a
Bùi Th7 Phương Th,o…

11


Các nghiên c u trên ch y*u ñi vào phân tích và đánh giá th$c trPng vL đào tPo
và phát tri.n ñ i ngũ cán b lao ñ ng qu,n lý, cán b chuyên môn nghi!p vN ho}c
gi,ng viên trong các t1 ch c, DN ho}c các cơ sg ñào tPo. ðây là m t trong nhRng hoPt
ñ ng rTt quan trKng c a t1 ch c, DN ñ. nâng cao năng l$c đ i ngũ CBQL, chun
mơn nghi!p vN c a mình.
Nhìn chung, các nghiên c u trên đã h! th ng hóa các lý lu n vL đào tPo và phát
tri.n NNL nói chung và ngu'n CBQL nói riêng. Các nghiên c u ñã ch“ ra tym quan
trKng c a cơng tác này đ i vdi s$ phát tri.n c a các t1 ch c, c a ngành ho}c g quy mô
r ng hơn, c a t“nh, thành ph và c a ñTt nưdc. Tuy nhiên, các nghiên c u ch y*u
ñánh giá th$c trPng ñào tPo và ñưa ra các gi,i pháp ñ. nâng cao chTt lư#ng l$c lư#ng
lao ñ ng qu,n lý cũng như lao ñ ng k‰ thu t trong m t ngành nhTt ñ7nh, ho}c ki*n
ngh7 các chính sách qu,n lý vĩ mơ. Các nghiên c u trên chưa xem xét ñưa ra các y*u t
khách quan và ch quan ,nh hưgng ñ*n phát tri.n ngu'n CBQL trong DN và m c ñ
,nh hưgng c a các y*u t đó.
Ngồi các đL tài trên, nghiên c u sinh còn nghiên c u, tham kh,o các bài vi*t,
các cơng trình khoa hKc là các sách, các giáo trình, tài li!u tham kh,o, tài li!u chun
kh,o...đ. hi.u bi*t thêm vL vTn ñL nghiên c u. ð}c bi!t, các báo cáo c a B nông
nghi!p, Vi!n chăn nuôi, Hi!p h i TACN Vi!t nam và c a ngành SX TACN nói riêng
đã cung cTp rTt nhiLu ki*n th c và thông tin cho nghiên c u sinh trong q trình th$c
hi!n lu n án.

Tóm lPi, cho đ*n nay mdi có rTt ít cơng trình nghiên c u vL phát tri.n ngu'n
CBQL trong các DNNVV ngành SX TACN trên th* gidi và Vi!t Nam. Các cơng trình
chưa đư#c nghiên c u m t cách tồn di!n và đ}c bi!t chưa có các gi,i pháp đ'ng b
nh¡m phát tri.n ngu'n CBQL cho ngành chăn ni nói chung và các DNNVV ngành
SX TACN nói riêng.

12


CHƯƠNG 2: CƠ S

LÝ LU N VO PHÁT TRIcN NGUdN CÁN Be

QU N LÝ
2.1. Các khái ni^m
2.1.1. NguVn nhân lXc
Tùy vào phPm vi và cách ti*p c n s• có khái ni!m NNL ñư#c hi.u theo nghĩa
r ng là NNL cho xã h i, NNL cho ngành và hi.u theo nghĩa h-p hơn là NNL cho t1
ch c, cho DN và ngu'n l$c cá nhân.
Giáo trình NNL c a trưœng ðPi hKc Lao ñ ng š Xã h i do PGS. TS. Nguy6n
Ti!p ch biên, in năm 2005 ñưa ra khái ni!m NNL như sau:
“NNL bao g'm toàn b dân cư có kh, năng lao đ ng” [27]. Khái ni!m này
ñư#c hi.u NNL là ngu'n cung cTp s c lao ñ ng cho xã h i.
“NNL ñư#c hi.u theo nghĩa h-p hơn, bao g'm nhóm dân cư trong đ tu1i lao
đ ng có kh, năng lao đ ng” [27].
Giáo trình kinh t* NNL c a trưœng ðPi hKc Kinh t* Qu c dân do PGS.TS. Tryn
Xuân Cyu, PGS.TS. Mai Qu c Chánh ch biên, năm 2008 [29] ñưa ra khái ni!m:
“NNL là ngu'n l$c con ngưœi có kh, năng sáng tPo ra c a c,i v t chTt và tinh
thyn cho xã h i ñư#c bi.u hi!n ra là s lư#ng và chTt lư#ng nhTt ñ7nh tPi m t thœi
ñi.m nhTt ñ7nh” [29]. “NNL là m t phPm trù dùng ñ. ch“ s c mPnh tiLm Žn c a dân

cư, kh, năng huy đ ng tham gia vào q trình tPo ra c a c,i v t chTt và tinh thyn cho
xã h i trong hi!n tPi cũng như trong tương lai. S c mPnh và kh, năng đó đư#c th. hi!n
thông qua s lư#ng, chTt lư#ng và cơ cTu dân s , nhTt là s lư#ng và chTt lư#ng con
ngưœi có đ điLu ki!n tham gia vào nLn SX xã h i” [29].
NhRng khái ni!m trên ch“ NNL g phPm vi vĩ mô c a nLn kinh t*, là ngu'n cung
cTp s c lao ñ ng cho xã h i, cho ngành. Vdi phPm vi h-p hơn, NNL trong t1 ch c,
trong DN và ngu'n l$c cá nhân ñư#c khái ni!m như sau:

13


Theo sách Qu,n lý và phát tri.n NNL, xuTt b,n năm 2006, GS.TS. Bùi Văn
Nhơn ñưa ra khái ni!m: “NNL DN là l$c lư#ng lao ñ ng c a t2ng DN, là s ngưœi có
trong danh sách c a DN, do DN tr, lương” [2].
Trong Giáo trình Qu,n tr7 nhân l$c, ðPi hKc kinh t* qu c dân do Ths. Nguy6n
Vân ðiLm và PGS.TS Nguy6n NgKc Quân ch biên năm 2004, khái ni!m NNL trong
DN ñư#c hi.u: “NNL c a m t t1 ch c bao g'm tTt c, nhRng ngưœi lao đ ng làm vi!c
trong t1 ch c đó, cịn nhân l$c đư#c hi.u là ngu'n l$c c a m…i con ngưœi mà ngu'n
l$c này g'm có th. l$c và trí l$c” [24].
Ngu'n l$c cá nhân hay ngu'n v n nhân l$c ñư#c OECD (2001) ñ7nh nghĩa là
“ki*n th c, k‰ năng, năng l$c và nhRng thu c tính tiLm tàng trong m…i cá nhân, góp
phyn tPo nên s$ th7nh vư#ng kinh t*, xã h i và c a b,n thân ngưœi Ty” [63]. Theo đó,
đ7nh nghĩa này ngym bao hàm s c kho® c a con ngưœi vì n*u khơng có nó thì các cá
nhân khơng th. s ng viên mãn ñ. c ng hi*n vdi nhRng phŽm chTt mà hK có.
Như v y theo gidi hPn nghiên c u c a lu n án, khái ni!m NNL trong m t t1
ch c s• bao g'm tTt c, nhRng ngưœi lao ñ ng làm vi!c trong t1 ch c đó, cịn nhân l$c
đư#c hi.u là ngu'n l$c c a m…i con ngưœi mà ngu'n l$c này g'm có th. l$c và trí l$c.

2.1.2. NguVn cán bZ qu[n lý
Ngu'n CBQL bao g'm nhóm dân cư trong đ tu1i lao đ ng có trình đ qu,n lý

[2]. Theo khái ni!m này, ngu'n CBQL ñư#c hi.u theo nghĩa là t1ng s lao đ ng có
trình đ qu,n lý, là kh, năng lao đ ng chính c a xã h i.
ð. hi.u ñư#c ngu'n CBQL, trưdc h*t ph,i hi.u rõ t2 “ngu'n”. Ngu'n có m t
s đ}c trưng như có quy mơ nhTt đ7nh (có hPn) có tính chTt tương đ i ñ'ng nhTt, có
ñi.m khgi ñyu và ñi.m k*t thúc và giRa chúng là dòng ch,y theo m t hưdng nhTt ñ7nh,
chúng g˜n k*t vdi nhau ch}t ch•, b7 tiêu hao dyn trong q trình s| dNng. Vi!c hi.u
đư#c các đ}c trưng c a ngu'n rTt quan trKng, nhTt là v n dNng nó trong NNL, ngu'n
CBQL. Theo đó ngu'n CBQL khơng ph,i đơn gi,n là phép c ng s ngưœi làm qu,n lý
lPi vdi nhau mà ph,i là s$ g˜n k*t ch}t ch• giRa hK vdi nhau đ. có th. phát huy t i ña
kh, năng vL ngu'n l$c con ngưœi cho mNc tiêu phát tri.n [29].

14


Áp dNng g phPm vi h-p hơn trong các t1 ch c, mu n làm rõ khái ni!m ngu'n
CBQL thì ph,i xác ñ7nh ñư#c CBQL trong t1 ch c là nhRng ai. Có nhiLu cách hi.u vL
khái ni!m CBQL trong m t t1 ch c theo các cách ti*p c n khác nhau.
Theo T2 ñi.n Anh – Vi!t năm 1995 gi,i thích thu t ngR CBQL như sau: CBQL
(Manager) là ngưœi ñiLu hành hoPt ñ ng c a các t1 ch c kinh doanh theo m t phương
pháp nhTt ñ7nh nh¡m th$c hi!n nhRng chính sách và mNc tiêu kinh doanh ñL ra. T2
ñi.n Vi!t – Vi!t năm 1994 gi,i thích qu,n lý là t1 ch c, điLu khi.n hoPt ñ ng c a m t
s ñơn v7, cơ quan.
Theo ch c năng qu,n lý, lao ñ ng qu,n lý g'm CBQL k‰ thu t, qu,n lý kinh t*
và nhân viên hành chính. CBQL k‰ thu t đư#c đào tPo tPi các trưœng k‰ thu t, làm các
công vi!c k‰ thu t, hay ch7u trách nhi!m hưdng d~n k‰ thu t trong DN. CBQL kinh t*
th$c hi!n vi!c lãnh ñPo, t1 ch c, qu,n lý các hoPt ñ ng SXKD c a DN. CBQL hành
chính g'm nhRng ngưœi làm cơng tác nhân s$, hành chính, văn thư... ch7u trách nhi!m
ch“ d~n và th$c hi!n các vTn ñL thu c vL lĩnh v$c hành chính c a DN.
Theo vai trị th$c hi!n ch c năng qu,n lý, lao ñ ng qu,n lý g'm lãnh ñPo, các
chuyên gia và nhân viên th$c hành k‰ thu t. Nhóm lãnh đPo g'm nhRng ngưœi ñ ng

ñyu các cTp c a DN như lãnh ñPo cTp cao (giám đ c, phó giám đ c), qu,n lý cTp trung
(trưgng/phó các phịng ban ch c năng) và các qu,n lý tác nghi!p (qu,n ñ c, trưgng b
ph n kinh doanh) ch7u trách nhi!m tr$c ti*p ñưa ra các quy*t ñ7nh và th$c hi!n các
quy*t ñ7nh qu,n lý trong b ph n c a mình theo mNc tiêu c a DN. Các chuyên gia là
nhRng ngưœi thu c phòng ban ch c năng trong b máy qu,n lý, th$c hi!n các công
vi!c thu c chuyên môn như nghiên c u, xây d$ng, phát tri.n và ñưa vào áp dNng các
phương pháp qu,n lý và t1 ch c SXKD mdi ñ. tư vTn cho lãnh ñPo ra các quy*t ñ7nh
qu,n lý, giúp t1 ch c th$c hi!n ki.m tra ñ. ñ,m b,o th$c hi!n các quy*t ñ7nh có hi!u
qu,. Nhân viên th$c hành k‰ thu t (ngưœi làm công tác hPch tốn và ki.m tra, hành
chính văn thư lưu trR) vdi nhi!m vN thu th p, chuŽn b7, x| lý các thơng tin ban đyu
nh¡m cung cTp cho nhóm chun gia và nhóm lãnh đPo DN, chuŽn b7 và gi,i quy*t các
th tNc hành chính. Cùng vdi ti*n b khoa hKc k‰ thu t s lư#ng nhân viên th$c hành
k‰ thu t gi,m xu ng ñáng k. do áp dNng m t s phyn mLm x| lý thay cho công vi!c

15


th cơng. S$ k*t h#p hài hịa ba nhóm lao ñ ng qu,n lý trên theo ñ}c ñi.m c a m…i
DN s• giúp cho b máy qu,n lý c a DN hoPt ñ ng t t ñ. nâng cao hi!u qu, c a DN.
Theo giáo trình Lý thuy*t Qu,n lý Kinh doanh năm 1999, ðPi hKc Kinh t*
Qu c dân [42], “CBQL là ngư>i nfm gi^ m4t ch c vg trong b4 máy qu n lý t(i các
DN hohc các ñơn vK tr1c tiDp tham gia s n xu t kinh doanh trên thK trư>ng”. Như v y,
CBQL là ngưœi có ch c vN t2 qu,n đ c, trưgng phịng ho}c phN trách m t b ph n ñ*n
ch c vN cao nhTt là giám ñ c, t1ng giám ñ c. ðây s• là khái ni!m CBQL đư#c s|
dNng trong lu n án.
Như v y trong phPm vi nghiên c u c a lu n án này thì ngu'n CBQL ñư#c hi.u
là s$ g˜n k*t ch}t ch• giRa nhRng ngưœi th$c hi!n nhRng ch c năng qu,n lý nhTt ñ7nh
trong b máy DNNVV c a ngành SX TACN Vi!t Nam, bao g'm CBQL cTp cao
(giám đ c, phó giám đ c, k* tốn trưgng), CBQL cTp trung gian (cTp phó phịng trg
lên), CBQL cTp cơ sg (qu,n đ c) đ. phát huy t i ña kh, năng vL ngu'n l$c con ngưœi

phNc vN cho mNc tiêu phát tri.n c a DN.

2.1.3. Phát triUn nguVn nhân lXc
Phát tri n: Là khái ni!m ch“ s$ v n ñ ng c a s$ v t, hi!n tư#ng theo chiLu
hưdng ti*n lên; cái mdi, cái ti*n b ra ñœi thay th* cái cũ, cái lPc h u.
Phát tri.n là m t trưœng h#p ñ}c bi!t c a v n đ ng. Trong q trình phát tri.n,
s$ v t, hi!n tư#ng chuy.n hoá sang chTt mdi, cao hơn, ph c tPp hơn, làm cho cơ cTu t1
ch c, phương th c v n ñ ng và ch c năng c a s$ v t ngày càng hồn thi!n hơn. Các
s$ v t hi!n tư#ng đLu v n đ ng bi*n đ1i chuy.n hóa khơng ng2ng t2 trPng thái này
sang trPng thái khác. Phát tri.n là khuynh hưdng chung tTt y*u c a các s$ v t hi!n
tư#ng trong th* gidi khách quan. Phát tri.n là ph1 bi*n trong c, t$ nhiên, xã h i và tư
duy. Tùy theo nhRng lĩnh v$c khác nhau c a th* gidi v t chTt, s$ phát tri.n th. hi!n
dưdi nhRng hình th c khác nhau.
Ngu'n g c c a s$ phát tri.n là s$ th ng nhTt và ñTu tranh qua các m}t ñ i l p
trong b,n thân s$ vi!c, hi!n tư#ng. Phát tri.n không ch“ là s$ tăng gi,m ñơn thuyn vL
lư#ng mà bao hàm c, s$ nh,y vKt vL chTt. Phát tri.n không ngoPi tr2 s$ l}p lPi th m

16