Bài 1: Phương pháp tư duy tích cực

BÀI 1: PHƯƠNG PHÁP TƯ DUY TÍCH CỰC
Nội dung




Mục tiêu

Khái quát và bản chất của tư duy;
Sau khi kết thúc bài học, sinh viên sẽ:
Tư duy tích cực;
 Xác định được sự cần thiết của tư duy tích cực.
Một số phương pháp rèn luyện tư duy  Chỉ ra được những phương pháp rèn luyện tư
tích cực.
duy tích cực.
 Vận dụng được những phương pháp tư duy để
rèn luyện cho bản thân suy nghĩ tích cực.
Hướng dẫn học

Sinh viên đọc trước tài liệu tham khảo chương
trình đã cung cấp.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

1


TÌNH HUỐNG DẪN NHẬP
Một buổi chiều đầy nắng, một ông già mù ngồi ở quảng trường, nơi có nhiều người đi lại.
Trước mặt ông là một cái ống bơ để đựng tiền lẻ. Bên cạnh ông là một tấm biển nhỏ với
dòng chữ: “I’m blind. Please, help me”. Có rất nhiều người đi qua chỗ ông già và nhìn thấy

tấm biển đó nhưng chỉ có một vài người cho ông ít đồng xu lẻ.
Một cô gái ăn mặc sang trọng đi qua, song cô quay lại, cầm tấm biển lên, lấy bút viết cái gì
đó vào mặt sau của tấm biển và quay mặt sau đó về phía trước. Ngay sau đó, rất nhiều người
đi qua, đọc tấm biển và không ngần ngại cho ông già tiền, thậm chí có những người cho rất
nhiều tiền.
Câu hỏi: Theo bạn, cô gái đã viết gì vào tấm biển? Tại sao kết quả lại thay đổi như vậy?

PPH101_Bai1_v1.0018109225

2


Đặc điểm tuy duy của não bò sát, não thú và não người






Não bò sát:
o Phản ứng tức thời không tính toán;
o Bảo vệ ta trước những thương tổn sinh lý;
o Kiểm soát hoạt động sinh lý;
o Bản năng sinh tồn (không logic, suy luận).
(Bò sát: thạch sùng, cá sấu…).
Não thú: Trung khu cảm xúc
Bộ máy điều khiển: hệ thống miễn dịch, các hoóc-môn, giấc ngủ.
(Động vật có vú: chó).
Não người: dùng để suy nghĩ, tư duy
o Vậy điều gì quyết định đến trí tuệ của con người?

o Nó căn cứ vào cấu trúc của bộ não và tư duy bằng não bộ của chúng ta.
Khái niệm và bản chất của tư duy
Khái niệm tư duy

Khi các bạn quyết định lựa chọn trường đại học để thi, các bạn sẽ căn cứ vào các yếu tố
nào?  Chính là các bạn sử dụng tư duy để đưa ra quyết định.
Khi các bạn xác định ra trường mình muốn làm việc ở đâu? Làm công việc gì?  Cũng
chính là quá trình các bạn dùng tư duy để suy nghĩ và đưa ra quyết định.
Tư duy là cái gì? Quá trình tư duy diễn ra ở đâu?: Quá trình này diễn ra tại não bộ, thông
qua tổ hợp của hệ thần kinh trung ương.
Tư duy là một hoạt động của hệ thần kinh trong não bộ.
Tư duy không phải là hoạt động duy nhất của hệ thần kinh mà nó chỉ là một trong số các
hoạt động của hệ thần kinh.
Tư duy não bộ được phân chia thành 2 vùng rõ rệt: Não trái và não phải và con người có
xu hướng ưu ái một bên hơn là tận dụng cả 2 bên để tư duy.
Vậy thì theo bạn, bạn là người tư duy não trái hay tư duy não phải  cách tư duy được thể
hiện thông qua tính cách và hành động của bạn.


Người có xu hướng tư duy não trái: suy luận logic, để ý đến chi tiết, nắm bắt sự kiện và
quy luật, sử dụng ngôn ngữ và từ ngữ tốt, suy nghĩ về hiện tại, quá khứ và thực tế. Thích
khoa học và vạch ra các chiến lược, phương pháp  khuynh hướng phân tích, suy luận.

Người có xu hướng não phải là những người quan tâm đến cảm xúc, thích các kí hiệu,
hình ảnh và quan tâm đến hiện tại và tương lai. Thích triết học, tôn giáo, hăng hái nhiệt
tình và sẵn sàng chấp nhận thử thách  khuynh hướng thiên về trực giác, giàu trí tưởng
tượng và có cái nhìn tổng thể. Có xu hướng thiên về nghệ thuật.
Nếu như phần não bò sát và não thú giúp chúng ta sống sót và sinh tồn theo bản năng thì
phần cuối cùng này chính là phần quyết định đến sự phát triển hay trí tuệ của chúng ta thông
qua tư duy.



PPH101_Bai1_v1.0018109225

3


Ở đây có thể thấy, để phát triển và làm giàu được trí tuệ không chỉ nhìn nhận các sự việc
hành động một cách đơn thuần mà phải có sự liên kết suy luận, tính toán, dự đoán... Những
hoạt động này chính là những hoạt động tư duy có được thông qua sự kết nối các mối liên
hệ liên kết với nhau trong hệ thần kinh.
Có 2 phương pháp để ghi nhớ:
 Ghi nhớ bằng việc lặp đi lặp lại và cuối cùng hình thành phản xạ tự nhiên.
 Ghi nhớ thông qua sự liên kết các sự việc, hành động, đánh giá sự tương quan tương
đồng cũng như tìm được sự liên kết với nhau giữa các yếu tố, đó chính là dư duy.
o Tư duy không phải là sự ghi nhớ mặc dù nó giúp cho sự hoàn thiện ghi nhớ;
o Tư duy không phải hoạt động kiều khiển cơ thể mà chỉ là giúp cho định hướng điều
khiển hay định hướng hành vi;
Tư duy không phải là giấc mơ mặc dù có thể xuất hiện trong một số giấc mơ và có
những điểm giống như một giấc mơ.
Tư duy chính là một hình thức hoạt động của hệ thần kinh thể hiện thông qua việc tạo các
liên kết giữa các phần tử đã ghi nhớ được chọn lọc và kích thích chúng hoạt động để thực
hiện nhận thức về thế giới xung quanh, định hướng hành vi phù hợp.
Bắt đầu từ sự ghi nhớ chính là kinh nghiệm, tri thức hay trí tuệ có được, hệ thần kinh bắt
đầu hoạt động xác định xem đối tượng này là đối tượng nào? Tuy nhiên có những đối tượng
phức tạp hoặc có thành phần ẩn hay không liên quan đến đối tượng ghi nhớ thì lúc đó tư
duy trong ghi nhớ bắt đầu hoạt động để trả về đối tượng trong sự ghi nhớ các thành phần
đúng của nó, bổ sung thành phần thiếu, phân biệt và tìm mối quan hệ, tác động đối với các
thành phần khác. Đây là quá trình nhận thức lý tính, nó khác với nhận thức cảm tính 
Nhận thức lý tính giúp con người đánh giá chính xác, đúng đắn và từ đó đưa ra hành vi

chính xác hơn.
Suy nghĩ ảnh hưởng đến cảm giác, ảnh hưởng đến lời nói và hành động, ảnh hưởng đến cơ
thể (mệt mỏi, vui vẻ…); mối quan hệ; bầu không khí.
o

Ảnh hưởng của suy nghĩ đối với cơ thể:
 Khi bạn buồn bạn cảm thấy cơ thể như thế nào?
 Khi bạn quá nhiều sức ép về số lượng công việc phải làm, bạn phải hoàn thành quá
nhiều công việc?
 Theo bạn thì có bao nhiêu phần trăm những bệnh thuộc về thể chất có nguồn gốc từ
tinh thần?
 Khi bạn bị ốm, người yêu tới thì thấy thế nào?
Khái niệm tư duy
 Quan điểm duy vật biện chứng: Tư duy là mặt nhận thức của ý thức
 Theo hướng tiếp cận thực tế: Tư duy là thái độ sống với môi trường bên ngoài
Bản chất của tư duy
Điều kiện của tư duy


Điều kiện cơ bản:

PPH101_Bai1_v1.0018109225

4


Hệ thần kinh phải có năng lực tư duy, thể hiện ở 3 yếu tố (kinh nghiệm, sáng tạo và
trí tuệ)
o Hệ thần kinh đã được tiếp nhận kinh nghiệm, tiếp nhận kiến thức.
 Điều kiện riêng: Đối với mỗi loại hình cần có những nền tảng kinh nghiệm và kiến thức

nhất định.
Vì vậy, điều quan trọng nhất phải lựa chọn phương pháp tư duy thích hợp.
o

Phân loại tư duy

Người ta thống kê rằng mỗi ngày trí óc ta sản sinh ra khoảng 30.000 đến 50.000 ý nghĩ.
Trong con số khá lớn này, liệu có bao nhiêu ý nghĩ là có ích và bao nhiêu đã làm mất năng
lượng một cách vô ích? Để phân loại chúng, người ta chia ý nghĩ thành bốn nhóm như sau:
 Tư duy tích cực: Suy nghĩ có tác động tốt đến cả mình và người khác.
 Tư duy tiêu cực: Suy nghĩ bi quan có tác động xấu đến mình và người khác.
 Tư duy lãng phí: Suy nghĩ về quá khứ hay những điều vượt ngoài tầm kiểm soát.
(Tại sao lại thế? Giá như…; bao gồm: sự nghi ngờ, hối tiếc, ảo tưởng lo lắng về những
việc nhỏ nhặt).
 Tư duy cần thiết: Suy nghĩ để lập kế hoạch cho ngày làm việc của mình.
(Tôi cần gặp người ấy vào giờ này; Tôi phải đi đến nơi đó…).
Lối tư duy góp phần quyết định chất lượng cuộc sống của mỗi chúng ta. Tất cả các ý nghĩ
sinh ra dù cần thiết hay không, dù tiêu cực hay tích cực thì nó cũng làm ảnh hưởng đến cảm
xúc, lời nói và hành động. Và vô hình chung nó cũng sẽ ảnh hưởng hoặc tốt hoặc xấu đến
chúng ta tùy theo điểm xuất phát của nó thuộc loại tư duy nào.
Một số phương pháp tư duy

Tư duy theo lối mòn
Câu chuyện: Con voi và sợi dây thừng
“Khi đi ngang qua chỗ mấy con voi đang đứng, người đàn ông đột ngột dừng lại. Anh bối rối
vì nhận thấy loài vật to lớn này bị trói buộc chỉ bởi sợi dây thừng bé xíu buộc vào chân trước
- không xiềng xích, cũng chẳng có chuồng giam. Rõ ràng là, vào bất cứ lúc nào, những con
voi này cũng có thể dứt đứt dây chạy thoát. Nhưng vì lý do nào đó, chúng không hề làm vậy.
Trông thấy người quản tượng đứng gần đó, anh bèn tiến lại và hỏi tại sao những con voi lại
chỉ đứng đó mà không cố gắng tháo chạy. "À." - Quản tượng thủng thẳng trả lời - "Ngay từ

khi lũ voi còn rất nhỏ và bé hơn thế này nhiều, chúng tôi đã dùng loại thừng cỡ này để buộc
chúng lại rồi. Ở tuổi ấy, thế là đủ để giữ chúng. Khi lớn lên, lũ voi vẫn tiếp tục tin rằng chúng
không thể thoát khỏi sợi dây. Chúng cho rằng lúc này sợi dây thừng vẫn có thể trói buộc
mình, nên chẳng bao giờ cố tìm cách 'đào tẩu' cả." Nghe vậy, người đàn ông kinh ngạc vô
cùng. Bất cứ lúc nào, những con vật này cũng có thể dứt đứt dây chạy mất; nhưng vì chúng
tin rằng mình không làm được, nên chúng vẫn mắc kẹt lại đây, bị trói buộc chỉ bởi sợi dây
thừng bé nhỏ.

Thông điệp về niềm tin giống như đám voi kia, có bao nhiêu người trong chúng ta sống
trên đời với ý niệm rằng mình không thể làm điều gì đó, đơn giản chỉ vì trong quá khứ, ta
đã từng thất bại việc đó một lần?

PPH101_Bai1_v1.0018109225

5


Thất bại chỉ là một phần của hành trình học hỏi. Thất bại sẽ khiến chúng ta trưởng thành,
cứng cáp hơn. Đừng vội từ bỏ trước những khắc nghiệt của cuộc sống này. Chỉ cần bạn tin
tưởng vào bản thân, giữ vững niềm tin rằng mình có thể, bạn sẽ làm được.
Ví dụ
Trong phòng có một người con trai tên là Tuấn, đang nằm ở trên võng. Tên trộm vào nhà
và lấy hết đồ ra ngoài nhưng Tuấn vẫn nằm đó nhìn tên trộm mà không có bất kỳ hành động
gì? Theo bạn tại sao Tuấn làm như vậy?
 Tuấn sợ tên trộm sẽ dùng bạo lực để uy hiếp nên nằm im?
 Tuấn hoảng hồn nên chưa đưa ra được quyết định phải làm gì?
 Tuấn biết nhà mình nghèo, tên trộm sẽ không lấy được những gì đáng giá?
 Tên trộm là người quen?
 Tuấn đang say rượu nên ai làm gì cũng không quan tâm?
Câu trả lời đúng nhất trong trường hợp này là Tuấn là một em bé.

Lối mòn tư duy tạo ra phong cách suy nghĩ riêng cho mỗi người, cách bạn suy nghĩ một
vấn đề nào đó có liên quan đến hoàn cảnh mà bạn từng sống, đến kinh nghiệm mà bạn từng
trải, mỗi lần gặp một vấn đề cần động não bạn sẽ thường bị kẹt vào lối mòn đó, lâu dần
thành thói quen (ở 5 câu trả lời trên là ví dụ của những hoàn cảnh sống khác nhau).
Điều này cũng giống như một thao tác cứ lặp đi lặp lại hàng ngày sẽ tạo tạo thành kỹ năng,
kỹ xảo, bạn có thể làm việc đó một cách tự nhiên mà không cần suy nghĩ.
Điều thú vị là suy nghĩ theo kiểu cũ khiến bạn cảm thấy thoải mái, giống như đang ở trong
ngồi nhà của mình. Mọi thứ đều bật ra một cách tự nhiên không cần cân nhắc.
Lối suy nghĩ này khiến bạn bị mắc kẹt trong cái hang của chính mình, khi cần thoát ra thì
bạn lại loay hoay không biết làm thế nào. Bạn thường ngạc nhiên không hiểu sao người
khác lại có ý tưởng táo bạo và hay như thế, còn bạn thì không.
Tư duy phản biện
Từ một câu chuyện thời sự: Cô Thúy đã đặt ra một tình huống thời sự trong những ngày
qua. Bạn nghĩ gì khi nhận được thông tin: “Hủ tiếu gõ: nấu ngọt nước bằng chuột cống”.
Trước thông tin này, trong số các tham dự viên có người kinh hãi những người bán hủ tiếu
gõ, có người nghi ngờ thông tin, có người không tin, có người đặt ra câu hỏi rằng liệu có
phải tất cả những nồi hủ tiếu đều được nấu bằng thịt chuột cống hay không.
Trên thực tế, thông tin này đã được các tờ báo chứng minh đó chỉ là tin đồn giật gân câu
khách, nhưng nó đã gây hệ lụy không lường, ảnh hưởng trực tiếp đến những người mưu
sinh bằng những chiếc xe hủ tiếu gõ trên đường phố. Vấn đề đặt ra là tại sao tin đồn có đất
sống? Trong thời đại thông tin hiện nay, những tin đồn tương tự không ít, bên cạnh đó là
những thực tế hỗn loạn của xã hội làm cho người ta nghi ngờ, lo lắng rất nhiều thứ, nhất là
những vấn đề liên quan đến những nhu cầu thiết yếu cho cuộc sống hằng ngày, cũng như
liên quan trực tiếp sức khoẻ, mạng sống con người. Sở dĩ tin đồn có đất sống là vì nó đánh
vào tâm lý của con người lo lắng cho sức khoẻ trước thực trạng đã có quá nhiều thứ độc
hại trong vấn đề vệ sinh thực phẩm, trong khi tin đồn đưa ra rất mơ hồ, chưa có thông tin
chính xác cùng với cơ chế thông tin chưa công khai, minh bạch. Nguyên nhân chính là do
người ta không có tư duy phản biện, không biết nghi ngờ, hoài nghi, không biết tìm thông
tin kiểm chứng ở đâu, nên khi nghe tin đồn như trên là ngay lập tức tẩy chay hủ tiếu gõ.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

6


Tư duy phản biện vô cùng cần trong xã hội chúng ta, càng cần hơn bao giờ hết khi thông
tin đến quá nhanh, quá mạnh, quá lớn.
Như vậy, những quan điểm hằng ngày là của chúng ta hay là quan điểm được gán cho
chúng ta. Chẳng hạn phải làm ra nhiều tiền, phải sắm Ipad, Iphone… Rất nhiều luồng thông
tin tác động đến chúng ta từ internet, từ báo chí, từ TV, từ người thân, từ đám đông. Chúng
ta bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông rất lớn. Đôi khi quan điểm không phải là của chúng
ta mà là do người khác gán cho chúng ta. Vậy, chúng ta có nên tin vào những quan điểm
bị gán cho đó không và sống với nó như thế nào? Cuộc sống chúng ta sẽ bị chi phối bởi
những thông tin này, từ suy nghĩ, cảm xúc sẽ thúc bách chúng ta hành động ngay lập tức.
Đâu là quan điểm của chúng ta? Cái gì tạo nên quan điểm của chúng ta? Tư duy phản biện
sẽ giúp thu nhận những kinh nghiệm, những kiến thức, những quan điểm, những thông tin
từ các nguồn khác nhau. Nó trở thành quan điểm thực sự của mình khi chúng ta đã tin với
sự xác tín. Tôi tin vì tôi biết nó đúng chứ không phải tôi tin vì người khác bảo tôi tin.
Tư duy phản biện là gì?
 Có người nói tư duy là suy nghĩ nhưng không phải mọi suy nghĩ đều là tư duy. Khi bạn
bắt đầu đặt câu hỏi và tìm câu trả lời, thì đó cũng là lúc bạn đang tư duy. “Một người
biết đặt câu hỏi là một người biết tư duy” (William Wilen). Về mặt thuật ngữ thì critical
thinking là tư duy phê phán, tư duy phản biện, hai thuật ngữ tiếng Việt này là như nhau.
 Theo Sơ đồ tư duy phản biện của John Hilsdon, Đại học Plymouth thì từ một vấn đề
nào đó, chúng ta cần mô tả nó, thu thập thông tin về nó (5W1H: what - cái gì, when khi nào, who - ai, where - ở đâu, why - tại sao, how - như thế nào), sau đó phân tích và
đánh giá xem thông tin đó là gì, người ta đưa ra thông tin đó nhằm mục đích gì, điều gì
sẽ xảy ra tiếp theo (What it? So what? What next?). Cần phải đặt ra những câu hỏi đằng
sau một vấn đề được đưa ra để đào sâu vấn đề, đó là mục tiêu của tư duy phản biện.
Định nghĩa: Tư duy phản biện là quá trình phân tích và đánh giá một thông tin đã có theo

các cách nhìn khác cho vấn đề đã đặt ra nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác
của vấn đề.
Phân loại câu hỏi mở
 Câu hỏi mang tính ứng dụng
Đây là dạng câu hỏi yêu cầu bạn nắm chắc kiến thức đã biết và có thể ứng dụng, sử
dụng kiến thức đã có vào những tình huống cụ thể, ngữ cảnh mới. Trong dạng câu hỏi
này bạn có thể đưa vào các từ khóa như: áp dụng, ứng dụng, mô hình, minh họa,
giải quyết…
Ví dụ:
o Làm thế nào để soạn hợp đồng này với MS Word?
o Với các kiến thức đã học, bạn sẽ ứng dụng vào xây dựng trang web này như thế nào?
o Bạn sẽ minh họa các bước của tiến trình này bằng mô hình như thế nào?
o Những vấn đề cơ bản nào cần được nắm vững trong sự kiện này?…
 Câu hỏi mang tính phân tích
Những câu hỏi dạng này yêu cầu bạn phải quan sát cẩn thận các thông tin có được và
tiến hành phân tích từng khía cạnh của vấn đề. Khi đó, bạn có thể nhìn nhận một cách
khách quan về bản chất và hiện trạng của thông tin có được. Trong dạng câu hỏi này,

PPH101_Bai1_v1.0018109225

7


bạn có thể đưa vào các từ khóa như: phân tích, so sánh, kiểm tra, phân loại, nguyên
nhân chính, mối quan hệ, phân biệt, đặc trưng,...
Ví dụ:
o Trình duyệt Chrome, FireFox, Internet Explorer giống nhau và khác nhau ở những
điểm nào?
o Trong tình huống này, chúng ta có thể dùng phép so sánh nào?
o Làm thế nào để phân loại các tác phẩm văn học?

o Những yếu tố nào là chính yếu trong chuỗi sự kiện này?
o Những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này là gì?
 Câu hỏi mang tính tổng hợp
Với dạng câu hỏi này, bạn phải có cái nhìn tóm tắt tổng quan các ý chính quan trọng,
suy luận, tạo ra các tình huống mới. Trong dạng câu hỏi này bạn có thể đưa vào các từ
khóa như: kết hợp, đề xuất, diễn giải, tạo thành, giả sử, giải quyết, dự đoán…
Ví dụ:
o Bạn giải quyết như thế nào về các sự cố bất thường này?
o Bạn có nhận xét gì về những phát biểu của cô ấy?
o Từ những sự kiện đó, bạn có dự đoán gì?
o Bạn cần làm gì để tối ưu hóa cách giải này hơn?
 Câu hỏi mang tính diễn giải
Đây là những câu hỏi mở đòi hỏi bạn phải vận dụng các kiến thức, ý tưởng để xây dựng
các luận điểm để có thể trình bày, làm rõ quan điểm của mình, có thể trình bày dưới
dạng phát biểu hay văn bản. Lúc này bạn phải đưa ra quan điểm của mình cùng với thu
thập, chọn lọc các dẫn chứng minh họa thích hợp, mang tính thuyết phục cao trước một
vấn đề nào đó.
Ví dụ:
o Phần nào trong bài này bạn thấy thiết thực nhất? Tại sao?
o Bạn nghĩ rằng các nội dung này giúp ích cho bạn như thế nào?
o Theo bạn, tại sao các nhiếp ảnh gia thường chỉ nhấn mạnh vào đôi mắt của nhân vật?
 Câu hỏi mang tính đánh giá
Những câu hỏi này đòi hỏi các bạn phải xây dựng các lập luận để bảo vệ cho những quan
điểm của mình trước những phê phán, chỉ trích, các lập luận này phải dựa trên các tiêu chí
đánh giá rõ ràng, phù hợp với góc nhìn khách quan nhất. Trong dạng câu hỏi này bạn có
thể đưa vào các từ khóa như: đánh giá, kết luận, cho điểm, quyết định, nhận thấy…
Ví dụ:
o Bạn quyết định hành động như thế nào?
o Bạn đánh giá các kết quả như thế nào?
o Làm thế nào để cho điểm kết luận đó?

o Quan điểm của bạn thế nào về tác phẩm đó?
Thường xuyên đặt câu hỏi, kích hoạt tư duy phản biện trong học tập, cuộc sống, không
ngừng ứng dụng kiến thức, khai phá tri thức rồi bạn sẽ thấy rằng thế giới tri thức ngày càng
hấp dẫn và thú vị. Đây cũng là công thức tạo nên thành công: kiến thức được tích lũy, khả

PPH101_Bai1_v1.0018109225

8


năng lập luận, tổ chức nội dung và cuối cùng là sự thôi thúc khám phá và nghiên cứu, đây
cũng chính là công thức chung hình thành nên tư duy phản biện.
Ví dụ
Hãy nêu quan điểm của nhóm mình về câu nói:
“Cá không ăn muối cá ươn
Con cãi cha mẹ trăm đường con hư”
Nhóm thứ nhất không đồng ý với câu nói trên thì cho rằng không phải khi nào con cái cãi cha
mẹ cũng là con hư. Ngày nay, có những người con chọn trường đại học không theo ý cha
mẹ, vì chỉ có bản thân họ hiểu mình hơn ai hết, hiểu khả năng và lực học của mình, cha mẹ
chỉ nên định hướng cho con cái, chứ không nên áp đặt con cái. Có những điều cha mẹ dạy
chưa chắc đã là đúng, nếu nghe theo lời cha mẹ dạy sai sẽ làm sai. Con cái không nghe lời
cha mẹ cũng có thể tạo ra những điều mới mẻ, và với cách tư duy mới thì mới tạo động lực
phát triển cho xã hội.
Nhóm đồng ý với câu nói trên thì cho rằng câu ca dao được đúc kết từ những kinh nghiệm
bao đời của ông cha ta nên đó là một kinh nghiệm đúng. Tùy theo bối cảnh, góc nhìn mà nó
đúng đến mức độ nào. Khi cha mẹ đưa ra định hướng để con đi theo, con cái nên thảo luận
để thống nhất vấn đề với cha mẹ chứ đừng đi ngược với ý định của cha mẹ, chắc chắn sẽ
gặp phải những kết quả không như mong muốn. Khi cha mẹ yêu cầu con làm điều gì đó cũng
thường mong muốn những điều tốt đẹp cho con.
Hai nhóm đã rất nỗ lực để đưa ra lập luận bảo vệ quan điểm của mình, nhưng rõ ràng quá

trình bảo vệ quan điểm không hề dễ dàng vì không khéo sẽ dẫn dắt từ tranh luận sang tranh
cãi, từ phản biện sang ngụy biện. Để tóm kết, chúng ta đặt ra những câu hỏi “Câu nói này có
hoàn toàn sai hay hoàn toàn đúng không? Trường hợp nào thì nên nghe lời cha mẹ, trường
hợp nào thì không? Câu này còn đúng bao nhiêu phần trăm trong thời đại ngày nay? Tại sao
ngày xưa họ khuyên con cái như vậy? Tại sao ngày nay chúng ta có thể làm khác đi?”. Ngày
xưa, khi công nghệ thông tin chưa có, cha mẹ là người nhiều kinh nghiệm nhất, là người
nhiều trải nghiệm nhất, họ nói với con những điều tốt nhất. Nhưng ngày nay, đôi khi con cái
ở thành thị, cha mẹ ở nông thôn, có thể không biết mọi thứ đang xảy ra, họ không biết được
những cơ hội nghề nghiệp hay trường học nào tốt, trường nào không, nghề nào tốt với khả
năng với con cái. Vì thế, con cái có thể thảo luận với cha mẹ để tìm ra đường lối tốt nhất, vì
thế con cái không phải cãi lời cha mẹ mà biết cách bảo vệ quan điểm của mình, biết đưa ra
thông tin để thuyết phục cha mẹ.
Chính vì quan điểm trên mà tư duy phản biện của người Việt Nam không phát triển, dễ tin
vào người khác mà không cần kiểm chứng. Tóm lại, tư duy phản biện là “NGHĨ KHÁC”, biết
nhìn vấn đề với một suy nghĩ khác, biết ẩn ý đằng sau mỗi thông tin, biết mở rộng vấn đề,
đào sâu vấn đề.
Câu hỏi giải quyết vấn đề:
 Câu này có hoàn toàn sai hay hoàn toàn đúng không?
 Trường hợp nào thì nên nghe lời cha mẹ, trường hợp nào thì không?
 Câu này đúng bao nhiêu % trong thời đại ngày nay? Tại sao ngày xưa họ khuyên con cái
như vậy? Tại sao ngày nay chúng ta có thể làm khác đi?


Nguyên tắc 1: Chấp nhận rằng tất cả mọi người đều có thành kiến nằm trong tiềm thức,
và vì thế rất dễ tấn công những phán xét chống lại mình.
Làm thế nào để mình phản biện ý kiến người khác mà họ tâm phục khẩu phục?
Những ý chính trả lời câu hỏi của các tham dự viên: Hiểu vấn đề. Không hoàn toàn bác
bỏ người khác. Lắng nghe để đặt mình vào vị trí của người khác. Chọn những điểm vô
lý. Thông tin chính xác. Có dẫn chứng cụ thể. Lập luận logic. Chọn thời điểm đúng lúc.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

9





Khen chê dựa trên tinh thần xây dựng. Đặt câu hỏi. Phải có kỹ năng nói, khách quan,
không chỉ trích. Tế nhị, tôn trọng. Rút ra bài học chung.
Làm thế nào để khi nghe người khác phản biện ý kiến của mình mà mình không tự ái?
Những ý chính trả lời câu hỏi của các tham dự viên: Chuẩn bị tâm thế đón nhận phản
biện. Quan sát, tách mình ra khỏi vấn đề, lắng nghe và thấu hiểu. Hạ cái tôi của mình
xuống. Quản lý cảm xúc. Có quy tắc tranh luận. Hiểu được lợi ích phản biện. Nghe kỹ
và dùng lý trí để phân tích. Có tinh thần học hỏi, có kiến thức rộng. Khiêm nhường, hoà
nhã, biết cách cười và có thiện chí. Có tư duy mở, nhìn nhiều chiều. Suy nghĩ tích cực.
Cố tình tạo sự phản biện để có cơ hội nhận ra mình chưa chắc đúng.
Nguyên tắc 2: Từ tốn lắng nghe ý kiến của người khác trước khi đưa ra quan điểm của
mình. Nói cách khác là làm đúng quy trình tư duy phản biện.
Nguyên tắc 3: Nhận thức rằng trong lập luận của mình chắc chắn có sơ hở.

Phương pháp tư duy 6 chiếc mũ
Kỹ thuật 6 chiếc mũ tư duy - chìa khóa giải quyết xung đột ý kiến trong nhóm: Bạn cần ra
quyết định về một vấn đề? Nhóm của bạn đang tranh cãi về một chương trình sắp tới? Hãy
sử dụng kỹ thuật 6 chiếc mũ tư duy để hướng mọi người cùng tập trung vào vấn đề từ cùng
một góc nhìn, để rồi sẽ triệt tiêu hoàn toàn các tranh cãi xuất phát từ các góc nhìn
khác nhau.
Lịch sử của phương pháp: Đây là phát kiến của Tiến sĩ Edward de Bono, vào năm 1980.
Năm 1985 nó đã được mô tả chi tiết trong cuốn “Six Thinking Hats” cuả de Bono.
Phương pháp này đã được phát triển và giảng dạy ở nhiều nơi trên thế giới. Nhiều tổ chức

lớn như là IBM, Federal Express, Brtish Airways, Pepsi, Polaroid, Prudential, Dupont…
cũng dùng phương pháp này.
Kỹ thuật “6 chiếc mũ tư duy” (6 Thinking Hats) là một kỹ thuật mạnh mẽ và độc đáo. Kỹ
thuật này nhằm hướng mọi người cùng tập trung vào vấn đề từ cùng một góc nhìn, do đó
sẽ triệt tiêu hoàn toàn các tranh cãi xuất phát từ các góc nhìn khác nhau. Bên cạnh đó, giúp
các cá thể có được nhiều cái nhìn về một đối tượng mà những cái nhìn này sẽ khác nhiều
so với một người thông thường có thể thấy được.
Đây là một khuôn mẫu cho sự suy nghĩ và nó có thể kết hợp thành lối suy nghĩ định hướng.
Trong phương pháp này thì các phán xét có giá trị sẽ có chỗ đứng riêng của nó nhưng các
phê phán đó sẽ không được phép thống trị như là thường thấy lối suy nghĩ thông thường.
 Ứng dụng của kỹ thuật 6 chiếc mũ tư duy trong việc:
o Kích thích suy nghĩ song song;
o Kích thích suy nghĩ toàn diện;
o Tách riêng cá tính (như là bản ngã, các thành kiến…) và chất lượng;
o Đào tạo về sáng tạo, điều phối cuộc họp, quản lý cuộc họp;
o Tăng năng suất làm việc và trao đổi trong nhóm;
o Cải tiến sản phẩm và quá trình quản lý dự án;
o Phát triển tư duy phân tích, và ra quyết định.
 Những người thành đạt thường tư duy theo hướng tích cực, thiên về lý trí, và đó là một
trong những lý do giúp họ thành công. Mặc dù vậy, thông thường, họ có thể không đánh
giá vấn đề từ các góc nhìn khác như cảm xúc, trực giác, sáng tạo hoặc mang tính tiêu

PPH101_Bai1_v1.0018109225

10








cực. Hệ quả là đôi lúc họ bỏ qua những yếu tố có thể đưa đến sự thay đổi, không thể tạo
ra những đột phá thật sự và không chuẩn bị những kế hoạch dự phòng cần thiết cho
những rủi ro có thể gặp. Ngoài ra, những người đã quen giải quyết vấn đề một cách
khoa học có thể sẽ không phát huy được khả năng sáng tạo hoặc giải quyết vấn đề dựa
trên trực giác của họ.
Nếu đánh giá một vấn đề bằng phương pháp “6 chiếc mũ tư duy”, bạn có thể giải quyết
nó dựa trên tất cả các góc nhìn đã đề cập. Bạn sẽ kết hợp được cả tham vọng, kỹ năng
thực hành, sự nhạy cảm, sáng tạo và khả năng lập kế hoạch dự phòng tốt trong việc ra
quyết định và hoạch định.
Dùng 6 cái mũ đại diện cho 6 dạng thức của suy nghĩ. Nó đề cập đến chiều hướng suy
nghĩ hơn là tên gọi.
o Mỗi chiếc mũ có một màu (màu này chỉ đại diện cho duy nhất 1 dạng thức duy nhất
cuả suy nghĩ). Mọi người đều sẽ tham gia góp ý. Tuỳ theo kiểu ý kiến mà người đó
sẽ đề nghị đội mũ màu gì.
o Các mũ không được dùng để phân loại cá nhân mặc dù hành vi hay thói quen của cá
nhân đó “dường như” hay có vẻ thuộc về loại nào đó. Nó chỉ có tác dụng định hướng
suy nghĩ trong khi thành viên trong nhóm cho ý kiến đội lên mà thôi.
o Lưu ý rằng, 6 chiếc mũ này chỉ là một cách thức tượng trưng, không cần phải có 6
cái mũ thật khi tiến hành kỹ thuật này.
Nội dung của 6 chiếc mũ: Trả lời các câu hỏi tương ứng với mỗi loại mũ.
o Mũ trắng
 Chúng ta có những thông tin gì về vấn đề này?
 Chúng ta cần có những thông tin nào liên quan đến vấn đề đang xét?
 Chúng ta thiếu những thông tin, dữ kiện nào?
o Mũ đỏ
 Cảm giác của tôi ngay lúc này là gì?
 Trực giác của tôi mách bảo điều gì về vấn đề này?

 Tôi thích hay không thích vấn đề này?
o Mũ vàng
 Những lợi ích khi chúng ta tiến hành dự án?
 Đâu là mặt tích cực của vấn đề này?
 Vấn đề này có khả năng thực hiện được không?
o Mũ đen:
 Những rắc rối, nguy hiểm nào có thể xảy ra?
 Những khó khăn nào có thể phát sinh khi tiến hành làm điều này?
 Những nguy cơ nào đang tiềm ẩn?
o Mũ xanh lá cây
 Có cách thức khác để thực hiện điều này không?
 Chúng ta có thể làm gì khác trong trường hợp này?
 Các lời giải thích cho vấn đề này là gì?
o Mũ xanh da trời

PPH101_Bai1_v1.0018109225

11


 Xác định trọng tâm và mục đích thảo luận
 Chúng ta ngồi ở đây để làm gì?
 Chúng ta cần tư duy về điều gì?
Mục tiêu cuối cùng là gì?
Sắp xếp trình tự cho các chiếc nón trong suốt buổi thảo luận. Người đội nón xanh da
trời cần bảo đảm nguyên tắc vàng sau: “Tại một thời điểm nhất định, mọi người phải
đội mũ cùng màu”.
3 cặp mũ đối lập: đỏ - trắng, vàng – đen, xanh lá cây – xanh da trời
Các bước tiến hành:
Bước 1: Thu thập thông tin

Mũ trắng: Tất cả các ý kiến nào chỉ chứa sự thật, bằng chứng, hay dữ kiện, thông tin.
Đội mũ này có nghĩa là "hãy cởi bỏ mọi thành kiến, mọi tranh cãi, cởi bỏ mọi dự định
và hãy nhìn vào cơ sở dữ liệu".
Bước 2: Đề xuất giải pháp
Mũ xanh lá cây: Tạo ra các ý kiến làm sao để giải quyết. Các sáng tạo, các cách thức
khác nhau, các kế hoạch, các sự thay đổi.
Bước 3: Đánh giá các giá trị của các ý kiến trong mũ xanh lá cây. Viết ra danh mục các
lợi ích dùng mũ vàng
Mũ vàng: Tại sao vài ý kiến sẽ chạy tốt và tại sao nó mang lại lợi ích. Ở đây cũng có thể
dùng về các kết quả cuả các hành động được đề xuất hay các đề án. Nó còn dùng để tìm
ra những vật hay hiệu quả có giá trị cuả những gì đã xảy ra. Viết các đánh giá, và các
lưu ý trong mũ vàng.
Mũ đen: Đây là mũ có giá trị nhất. Dùng để chỉ ra tại sao các đề nghị hay ý kiến không
thích hợp (hay không hoạt động được) cùng với các dữ kiện, với kinh nghiệm sẵn có,
với hệ thống đang hoạt động, hoặc với chế độ đang được theo. Mũ đen lúc nào cũng
phải tính đến sự hợp lý.
Bước 4: Viết ra các phản ứng, trực giác tự nhiên và các cảm giác
Mũ đỏ: cho phép người suy nghĩ đặt xuống các trực cảm mà không cần bào chữa.
Bước 5: Tổng kết và kết thúc buổi làm việc
Mũ xanh da trời: Là sự nhìn lại các bước trên hoặc là quá trình điều khiển. Nó sẽ không
nhìn đến đối tượng mà là nghĩ về đối tượng (thí dụ như ý kiến "đội cho tôi cái mũ xanh
lá cây, tôi cảm giác rằng có thể làm được nhiều hơn về cái mũ xanh này").
Lưu ý: Các bước trên không hoàn toàn nhất thiết phải theo đúng thứ tự như nêu trên mà
ở nhiều trường hợp nên chỉnh lại theo thứ tự như sau: Trắng  Đỏ  Đen  Vàng 
Xanh lá cây  Xanh da trời.
Tư duy tích cực
Khái niệm tư duy tích cực



Hiện nay tư duy tích cực là một trong những kỹ năng được chú trọng trong các lớp dạy
về kỹ năng mềm.
Có rất nhiều sách viết về hiệu quả, tác dụng của tư duy tích cực.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

12








Tác dụng của tư duy tích cực: Xét theo 2 khía cạnh (sinh học và tâm lý)
o Xét về mặt sinh học: Tư duy tích cực giúp con người trở nên sảng khoái, vui vẻ hơn.
o Xét về mặt tâm lý: Tư duy tích cực giúp con người có sự tự tin, từ đó khám phá ra
những tiềm năng vô tận của bản thân.
"Hãy nhìn phần nửa đầy của ly nước, thay vì nửa vơi”. Câu châm ngôn này và các biến
thể của nó vốn dĩ đã khá quen thuộc với chúng ta. Đây chính là một ví dụ sống động và
thuyết phục về cách nhìn tích cực một vấn đề. Mặc dù, thực tế nước trong ly chỉ còn
một nửa, nhưng người có tư duy tích cực sẽ nhìn vào phần còn của ly thay vì là
phần vơi.
Một người thất tình có thể tự dằn vặt bản thân: "Cô ta lừa dối tôi, cô ta phản bội tôi, cô
ta lợi dụng tôi”. Nếu là bạn của người đó, tôi sẽ khuyên anh ta hãy học cách quên điều
này đi mỗi khi vô tình hoặc cố tình nhớ đến, vì bây giờ nó chỉ là chuyện của cô ta mà
thôi. Chuyện của anh là hãy chữa trị nỗi đau mà anh đang phải chịu đựng. Hãy nhìn vào
thực tế vấn đề và nếu không đơn giản hóa nó được thì ít ra đừng phức tạp nó thêm. Một
người nếu đã rèn được cho mình lối tư duy tích cực sẽ có thể đối mặt với vấn đề này

theo cách đại loại như là: "Thật may mắn vì tôi cũng đã từng có được những tháng ngày
hạnh phúc” hoặc "Chúng tôi đã có một thời thật đẹp”.
Tư duy tích cực mang đến sự bình an và thăng hoa cho tâm hồn. Đó là hướng của những
người biết cách sống, biết cách yêu thương và biết cách tha thứ cho mình và cho người...
Để rồi một ngày khi gặp lại, bạn tôi có thể cười với nàng bằng một nụ cười chúc phúc
thay vì ngoảnh mặt đi với sự tức giận vì quá khứ.
Bạn đồng ý với bao nhiêu câu dưới đây? Bạn đã thực hiện được bao nhiều điều?
Thất bại là một phần trong quá trình học hỏi.
Tôi có thể làm được việc khó.
Tôi luôn cống hiến hết sức.
Tôi có thể làm gì tốt hơn?
Cô ấy/Anh ấy thật đáng ngưỡng mộ.
Tôi tập trung vào hiện tại.
Ai cũng có thể thay đổi.
Tôi vẫn còn nhiều điều phải học.
Hãy lớn mạnh hơn.
Bạn có bao giờ nghe đến tên...?
Tôi là kẻ thù lớn nhất hoặc bạn tốt nhất của chính mình.
Tác phong là quan trọng.
Làm việc đồng đội sẽ biến giấc mơ thành hiện thực.
Bạn làm rất tốt.
Mỗi người sẽ có những ý kiến khác nhau với cùng một vấn đề. Sự khác biệt giữa người
suy nghĩ tích cực và tiêu cực. Người tích cực là:
o Luôn nhìn về tương lai một cách lạc quan và hy vọng.
o

o

Là người luôn biết rằng đằng sau mây đen vẫn có tia nắng mặt trời le lói  là người
luôn nhìn thấy cơ hội trong khó khăn.

Và cũng là người luôn nghĩ rằng tôi có thể thực hiện được việc này.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

13


Biểu hiện của tư duy tích cực


Tác dụng của suy nghĩ tích cực
Khi áp dụng tư duy tích cực, bạn sẽ khám phá ra cái tôi rất mới, vui tươi và hào hứng
nơi mình.
"Mọi việc trở nên tốt đẹp hay tồi tệ đi đều bắt nguồn từ suy nghĩ của bạn"
(William Shakespeare)



Hiệp hội Nghiên cứu về Khoa học Thường thức Cuộc sống (The Associates of Reseach
into the Science of Enjoyment - ARISE) đã xác nhận mối liên hệ giữa cảm giác của con
người đối với những phản ứng hóa học xảy ra trong cơ thể. Khi những người tham gia
thí nghiệm có những suy nghĩ tích cực và có cảm giác hạnh phúc, cơ thể sẽ sinh ra một
lượng lớn chất kháng thể - loại kháng thể bảo vệ cơ thể khỏi những lây nhiễm qua đường
hô hấp. Chúng còn tạo ra những chất giảm đau tự nhiên được xem là có thể chống được
bệnh ung thư, ngăn chặn ảnh hưởng của "stress" và làm cho không gian xung quanh
được phủ kín một nguồn năng lượng tích cực. Trái lại, khi họ có những suy nghĩ tiêu
cực và có cảm giác bất hạnh, cơ thể họ phản ứng lại tình trạng đó bằng cách ức chế chức
năng miễn dịch, khiến cơ thể hoạt động trì trệ và có nguy cơ bệnh tật cao.
Tư duy tích cực được biểu hiện như sau:
o Tập trung cái nhìn và tư tưởng vào cái tốt.

o Dùng cái tốt như là động lực thúc đẩy mình sống và làm việc, đi đến mục đích cuối
cùng là làm cho cuộc đời tốt đẹp hơn.

Sự cần thiết của tư duy tích cực





Tăng năng lượng cho cuộc sống.
Thúc đẩy bản thân phát triển và truyền cảm hứng cho những người xung quanh.
Tăng khả năng vượt qua khó khăn trong cuộc sống và công việc.
Gia tăng các cơ hội thành công trong cuộc sống.

Một số phương pháp rèn luyện tư duy tích cực




Luôn luôn có tư duy xây dựng.
Quá nhiều người có thói quen tư duy phủ định. Họ thích chứng minh suy nghĩ của ai đó
là sai lầm. Họ cảm thấy chỉ cần thư duy phê phán thôi là đủ. Họ thiếu đi tư duy sáng tạo
và xây dựng. Có những lúc chúng ta cần tư duy phê phán. Nhưng chúng ta cần coi trọng
lối tư duy xây dựng hơn là lối tư duy phê phán.
Suy nghĩ chậm rãi và cố làm sự việc đơn giản nhất.
Trừ những trường hợp khẩn cấp, còn trong tất cả các trường hợp khác, suy nghĩ nhanh
chóng chẳng có gì là hay ho cả. Ngay cả khi bạn tư duy chậm rãi, trong một khoảng thời
gian ngắn, bạn cũng có thể nghĩ được nhiều điều. Bạn cũng nên cố hết sức để làm mọi
việc đơn giản. Tư duy phức tạp chẳng có gì hay cả, trừ khi là bạn muốn tạo ấn tượng với
người khác. Hãy luôn hỏi bản thân: có cách nào đơn giản hơn để xem xét vấn đề này?



Tách biệt cái tôi của bạn ra khỏi tư duy của bạn và quay lại để xem xét cách tư duy
của bạn.
Cản trở lớn nhất để hình thành một kỹ năng tư duy thuần thục chính là việc để cái tôi chen
vào cách tư duy: "tôi phải là người đúng"; "ý tưởng của tôi phải là tốt nhất". Bạn cần phải

PPH101_Bai1_v1.0018109225

14


là người có khả năng quay lại và xem xét những điều bạn đang nghĩ. Chỉ khi bạn quan
tâm đến kỹ năng tennis của bạn, lúc đó tư duy của bạn mới hướng đến việc luyện tập kĩ
các kỹ năng đó, điều này cũng đúng trong việc phát triển bất kì kỹ năng nào.


Tại thời điểm này, tôi đang cố gắng làm gì? trọng tâm và mục đích tư duy của tôi là gì?
Ngay lúc này, tư duy của tôi chú trọng đến điều gì? Các công cụ và phương pháp mà
tôi đang sử dụng là gì? Nếu bạn không có điểm trọng tâm để tư duy, tư duy của bạn sẽ
trôi nổi từ điểm này sang điểm khác, từ sự việc này sang sự việc khác. Một lối tư duy
hiệu quả là lối tư duy luôn chú ý đến trọng tâm và mục đích.



Hãy là người có thể "chuyển số" trong tư duy. Hãy biết khi nào nên sử dụng logic, khi
nào sử dụng sự sáng tạo, khi nào tìm kiếm thông tin.
Trong khi lái xe, bạn có thể lựa chọn số thích hợp. Trong khi chơi golf, bạn cũng có thể
lựa chọn gậy thích hợp. tư duy sáng tạo khác với tư duy logic và tư duy tìm kiếm thông

tin. Một người tư duy có kỹ năng phải cần là người có kỹ năng về nhiều kiểu tư suy
khác nhau. Nếu chỉ là người sáng tạo, hoặc phê phán thôi thì chưa đủ. Bạn cần phải bết
khi nào và sử dụng như thế nào các kiểu tư duy khác nhau.



Kết quả của suy nghĩ của tôi là gì? Tại sao tôi tin rằng nó thực hiện được?
Việc tư duy của bạn chỉ lãng phí thời gian nếu bạn không chỉ ra được kết quả của công
việc tư duy. Nếu bạn có được một kết luận, một quyết định, một giải pháp hoặc một
thiết kế... bạn cần là người có thể giải thích tại sao bạn nghĩ nó sẽ thực hiện được. Dựa
vào đâu bạn đưa ra kết luận, điều đó không quan trọng. Điều quan trọng là bạn phải giải
thích cho bản thân bạn và những người khác thấy tại sao nó lại thực hiện được. Nếu kết
quả của việc tư duy của bạn chỉ ra được chỗ bế tắc trong tư duy, một vấn đề mới hoặc
một cái nhìn tốt hơn về sự việc, bạn cũng nêu rõ chúng và chỉ ra việc tiếp theo bạn sẽ
làm gì?



Cảm xúc và tình cảm là hai phần quan trọng trong tư duy, nhưng nó chỉ nên được nêu
ra sau khi bạn đã khám phá sự việc.
Chúng ta thường nghĩ rằng nên để cảm giác và cảm xúc tách khỏi tư duy khi xem xét
sự việc. Điều này có thể đúng với toán học và khoa học, nhưng trong hầu hết các tình
huống đời thực, cảm xúc và tình cảm là những phần quan trọng của tư duy. Tuy nhiên,
mọi người cần sử dụng chúng đúng lúc. Nếu cảm giác được sử dụng tại thời điểm bắt
đầu tư duy, sự nhận thức bị giới hạn và sự lựa chọn hành động có thể là không tương
xứng. Khi chúng ta đã thực hiện khám phá sự việc, và các phương án thay thế đã được
chỉ ra và kiểm tra, lúc đó chính cảm giác và cảm xúc thực hiện vai trò của chúng ta là
đưa ra lựa chọn cuối cùng.



Luôn luôn cố gắng tìm kiếm các phương án thay thế, nhận thức mới và ý tưởng.
Tại mọi thời điểm, một người tư duy có kỹ năng nên luôn cố gắng tìm kiếm phương án
mới, sự giải thích mới, sự suy diễn mới, các khả năng hành dộng và các cách tiếp cận
khác nhau. Khi ai đó tuyên bố rằng chỉ có 2 phương án thay thế cho ý tưởng đó, một
người có tư duy, có kỹ năng chính là người cố gắng tìm những cách giải thích khác
nhau. Tương tự với nhận thức mới và ý trưởng mới. Liệu có phải chỉ có duy nhất một
cách để nhìn nhận sự việc này?

PPH101_Bai1_v1.0018109225

15




Hãy là người có thể tư duy từ tổng quát đến chi tiết và ngược lại.
Để thực hiện bất kì một ý tưởng nào, chúng ta phải nghĩ đến những cách cụ thể. Vì thế,
cuối cùng bao giờ chúng ta cũng phải là người cụ thể. Nhưng khả năng để tư duy sự
việc ở cấp độ tổng quát (khái niệm, chức năng, cấp độ trừu tượng) cũng là một nét tính
cách quan trọng của một người tư duy có kỹ năng. Đây chính là cách mà chúng ta có
được những phương án thay thế. Đây chính là cách để chúng ta chuyển từ ý tưởng này
tới ý tưởng khác. Đây cũng chính là cách để chúng ta liên kết các ý tưởng. Ý tưởng khái
quát ở đây là gì? Làm thế nào chúng ta có thể thực hiện được ý tưởng khái quát đó?



Cân nhắc kỹ khi nhận định sự việc "có thể là" hay "phải là", logic chỉ có hiệu quả khi
dựa trên nhận thức và thông tin nó có được.
Đây là một nguyên tắc quan trọng bởi vì nó liên quan đến sự thật và logic. Khi điều đó

được tuyên bố là sự thực, thì lời tuyên bố đó có chứa đựng cụm từ "phải là". Khi mọi
người tuyên bố rằng kết luận đó "phải theo sau" cho rằng sự việc "phải là"... Nếu chúng
ta có thể thay đổi điều này và chỉ ra rằng thực chất, nhận xét đó chỉ nên được thực hiện
ở mức "có thể là", thì nhận xét đó vẫn có giá trị, nhưng là giá trị suy đoán của logic.
Ngay cả khi sự logic đó không chưa đựng nhầm lẫn khi đưa ra kết luận, thì nó cũng chỉ
phù hợp với từng chi tiết.
Thông tin và sự nhận thức mà nhờ vào đó logic được đưa ra. Vì vậy, chúng ta cần xem
xét nền tảng logic đó. Trong trò chơi và trong hệ thống niềm tin, chúng ta tự đặt ra mọi
sự thực và sự việc là thực nếu bao gồm trong đó. Nhưng trong đời sống hàng ngày, thật
khó để phân biệt những điều "có thể là" và những điều phải là. Chúng ta luôn cần kiểm
tra lại những gì mà chúng ta tuyên bố.



Những quan điểm khác nhau có thể được đưa ra từ những nhận thức khác nhau.
Khi có những quan điểm đối ngược nhau, chúng ta thường có khuynh hướng cảm thấy
chỉ một trong số đó là đúng. Nếu bạn tin rằng bạn đúng, bạn trình bày để chỉ ra rằng
những quan điểm khác là sai. Nhưng những quan điểm khác đó cũng có thể là đúng.
Nhưng một quan điểm khác đó dường như lại hợp lí và logic dưa theo sự nhận thức
khác với bạn. Sự nhận thức này có thể gồm: những thông tin khác nhau, kinh nghiệm
khác nhau, giá trị khác nhau và một cách nhìn thế giới khác nhau. Để giải quyết tranh
cãi và bất đồng, chúng ta cần nhận thức được sự khác biệt về nhận thức của cả hai phía.
Chúng ta cần đặt chúng cạnh nhau và so sánh chúng với nhau.



Tất cả mọi hành động để có hậu quả và ảnh hưởng tới giá trị, tới mọi người và thế giới
xung quanh.
Không phải tất cả mọi suy nghĩ đều dẫn tới hành động thì hành động này có thể bị hạn
chế trong nội dung cụ thể, chẳng hạn trong toán học, thí nghiệm khoa học. Nói chung,

tư duy dẫn đến một kế hoạch hành động, một quyết định theo sau hành động đó. Hành
động đó lại ảnh hưởng tới thế giới xung quanh. Thế giới này bao gồm giá trị và những
người khác. Hành động không xảy ra xa rời mọi người, mọi việc. Thế giới là một nơi
vô cùng đông đúc. Luôn có những người khác và môi trường bị ảnh hưởng bởi những
quyết định và sự khởi sự kinh doanh.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

16


Giải quyết tình huống dẫn nhập
Câu hỏi ở phần tình huống: Cô gái đã viết điều gì vào tấm biển?
Cô gái đã viết dòng chữ: “It’s a beautiful day, but i can’t see it”.
Thông điệp được rút ra: “Vẫn là một sự vật, hiện tượng, vấn đề diễn tiến, xảy ra trong cuộc sống
nhưng góc nhìn (cách tư duy) khác nhau sẽ quyết định cách thức ta tiếp cận và xử lý tình huống
không giống nhau. Cụ thể, trong tình huống nêu trên, rõ ràng là góc nhìn (cách tư duy) của cô gái
đối với vấn đề có phần tích cực hơn so với ông lão, điều này khiến cho thông điệp cô gái trình
bày lên trên tấm bảng cũng tích cực hơn . Và khi các sự việc trong cuộc sống đều được đón nhận
và xử lý theo cách thức tích cực nhất có thể, thì dẫn đến cuộc sống cũng tươi đẹp, dễ thở và hiệu
quả hơn.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

17


TÓM LƯỢC CUỐI BÀI
Tư duy tích cực đem lại nhiều lợi ích cho con người về mặt sinh học cũng như mặt tâm lý,
trong công việc cũng như trong cuộc sống. Vì vậy, kỹ năng tư duy tích cực là vô cùng cần

thiết đối với mỗi người.
Áp dụng các công cụ hỗ trợ trong tư duy và một số phương pháp tư duy đã cung cấp trong
bài giảng sẽ giúp chúng ta dần rèn luyện cho mình có được kỹ năng tư duy tích cực.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

18


BÀI TẬP THỰC HÀNH
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Thế nào là một người có tư duy tích cực?
2. Nêu đặc điểm của các loại tư duy?
3. Tư duy phản biện là gì?
4. Biểu hiện của tư duy tích cực như thế nào?

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
1. Khái niệm nào chính xác về tư duy tích cực?
A. Tư duy tích cực là chìa khóa của sự giàu sang.
B. Tư duy tích cực được thể hiện và phản ánh thông qua thái độ sống tích cực.
C. Tư duy tích cực là luôn nhìn nhận và đánh giá cuộc sống dưới lăng kính tích cực.
D. Tư duy tích cực là luôn đem lại cho mình khả năng sáng tạo trong mọi vấn đề của
cuộc sống.
2. Trong kỹ thuật đặt câu hỏi để thực hành tư duy phản biện, loại câu hỏi nào là câu hỏi có
cấu trúc chắc chắn nhất?
A. Các câu hỏi mở.
B. Các câu hỏi lựa chọn.
C. Các câu hỏi phân tích.
D. Các câu hỏi đóng.
3. Trong một cuộc thảo luận theo phương pháp 6 chiếc mũ, một người bày tỏ quan điểm thích

hay không tích một vấn đề nào đó là thuộc chiếc mũ nào?
A. Mũ trắng.
B. Mũ đỏ.
C. Mũ vàng.
D. Mũ đen.
4. Kinh tế Việt Nam 6 tháng đầu năm 2017 tăng 12,5% so với cùng kỳ năm ngoái là đại diện
do dạng thức thông tin nào?
A. Mũ đỏ.
B. Mũ vàng.
C. Mũ trắng.
D. Mũ lam.
5. Bạn bị căng thẳng bởi núi công việc phải giải quyết trong tuần đến nỗi bạn nghĩ rằng mình
không thể đủ khả năng để giải quyết hết đống công việc trên. Bạn sẽ làm gì?

PPH101_Bai1_v1.0018109225

19


A. Quyết tâm làm ngày làm đêm, kể cả thứ Bảy, Chủ nhật cho đến khi xong việc thì
mới thôi.
B. Báo cáo với cấp trên rằng công việc đã ngập đầu và bạn sẽ hoàn thành công việc tốt hơn
nếu được phép lùi lại tiến độ.
C. Thư thả, về nhà vào lúc 6 giờ và thậm chí có thể tự cho phép mình nghỉ ngơi tái tạo
năng lượng làm việc.
D. Dừng lại, buông xuôi không làm nữa.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

20

ĐÁP ÁN
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Thế nào là một người có tư duy tích cực?


Luôn nhìn về tương lai một cách lạc quan và hy vọng.



Là người luôn biết rằng đằng sau mây đen vẫn có tia nắng mặt trời le lói  là người
luôn nhìn thấy cơ hội trong khó khăn.
Và cũng là người luôn nghĩ rằng tôi có thể thực hiện được việc này.



2. Nêu đặc điểm của các loại tư duy?





Tư duy tích cực: Suy nghĩ có tác động tốt đến cả mình và người khác.
Tư duy tiêu cực: Suy nghĩ bi quan có tác động xấu đến mình và người khác.
Tư duy lãng phí: Suy nghĩ về quá khứ hay những điều vượt ngoài tầm kiểm soát.
Tư duy cần thiết: Suy nghĩ để lập kế hoạch cho ngày làm việc của mình.

3. Tư duy phản biện là gì?
Tư duy phản biện là quá trình phân tích và đánh giá một thông tin đã có theo các cách nhìn

khác cho vấn đề đã đặt ra nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề.
4. Biểu hiện của tư duy tích cực như thế nào?



Tập trung cái nhìn và tư tưởng vào cái tốt.
Dùng cái tốt như là động lực thúc đẩy mình sống và làm việc, đi đến mục đích cuối
cùng là làm cho cuộc đời tốt đẹp hơn.

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
1. Đáp án đúng là: Tư duy tích cực được thể hiện và phản ánh thông qua thái độ sống
tích cực.
Vì: Theo quan điểm duy vật biện chứng, tư duy chính là mặt phản ánh ra bên ngoài của
nhận thức, thể hiện thông qua các quan điểm/thái độ sống. Vì vậy tư duy tích cực chính là
thái độ sống tích cực.
2. Đáp án đúng là: Các câu hỏi đóng.
Vì: Các câu hỏi đóng – các câu hỏi mà người được hỏi chỉ có quyền lựa chọn phương án
trả lời là Đúng hoặc Sai (Có hoặc Không) là những câu hỏi có cấu trúc chắc chắn nhất.
3. Đáp án đúng là: Mũ đỏ.
Vì: Bởi trong phương pháp tư duy 6 chiếc mũ, mũ đỏ là tượng trưng cho cảm xúc, tình cảm
trong tư duy.
4. Đáp án đúng là: Mũ trắng.
Vì: Trong phương pháp tư duy 6 chiếc mũ, mũ trắng đại diện cho dạng thức thông tin.
5. Đáp án đúng là: Thư thả, về nhà vào lúc 6 giờ và thậm chí có thể tự cho phép mình nghỉ
ngơi tái tạo năng lượng làm việc.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

21

Vì: Để có thể làm việc với tốc độ nhanh hơn, hãy cố gắng học cách làm việc chậm lại.
Đừng tham việc cũng ko nên quá căng thẳng và tự tạo thêm áp lực trong quá trình xử lý
công việc. Việc lựa chọn phương án (A) sẽ đưa bạn đến kết quả căng thẳng và tự tạo áp
lực trong làm việc; lựa chọn phương án (B) khiến bạn bị mất hình ảnh trong mắt lãnh đạo.
Vì thế phương án (C) sẽ là lựa chọn tối ưu của người thông minh.

PPH101_Bai1_v1.0018109225

22