Bài giảng Hệ viền (Limbic) - Bộ phận điều khiển hành vi và động lực thúc đẩy của não bộ

HỆ VIỀN (LIMBIC)
Bộ phận điều khiển hành vi và động lực thúc đẩy của não bộ
Tổ 33, 36 Y14F


Sơ lược
• Là 1 nhóm các cấu trúc bao quanh thân não ở động vật
có vú
• Bao gồm toàn bộ khu vực thần kinh điều hòa hành vi,
cảm xúc, động lực thúc đẩy các hoạt động cần thiết cho
sự sinh tồn của sinh vật.


Thành phần


Thành phần

Thành phần trong
VỎ NÃO
Vỏ não viền
(thùy limbic)
Hồi đai (phần sau
thùy Limbic)
Hồi cạnh hải mã

Thành phần trong
NÃO TRUNG GIAN
Nhóm nhân đồi thị trước

Vùng dưới đồi

Hạch hạnh nhân

Hồi hải mã


Vỏ não viền
• Cấu tạo hầu hết bằng vỏ
não cổ
• Kết nối 2 chiều:
– Hệ viền

– Hệ viền – vỏ não mới


Vùng hạ đồi: trung tâm hệ viền




Vùng hạ đồi: chi phối cảm xúc và động lực
Phần trước &
sau nhất của
vùng dưới đồi
•

•
•

Vùng bên của

dưới đồi

Khát và thèm ăn
Hiếu động, GIẬN DỮ,
TẤN CÔNG

Giảm uống, bỏ ăn
Thụ động

Tăng hoạt động
sinh dục

Nhân bụng giữa
Vùng đường giữa
vùng trước thị
•
•
•

Sợ hãi
Giận dữ
Khuynh hướng muốn
bỏ chạy

•
•

No
Trầm tính

Ăn uống quá nhiều
Hiếu động
Hung bạo giận dữ

Vùng mỏng quanh
và sát não thất III

•

Lo sợ như bị phạt


Trung tâm thưởng
• Thí nghiệm:
– Điện cực kích thích: vị
trí khác nhau ở não

– Cần điều khiển: ấn cần
 điện VÀO điện cực
kích thích


Trung tâm thưởng
• Kết quả:
– Có những vị trí con vật thích
thú

 ấn cần 10 000 lần/giờ, bỏ ăn

Trung tâm thưởng
• Vùng dưới đồi
– Nhân bên
– Nhân bụng giữa

• Vùng vách
• Vài vùng ở đồi thị
• Hạch nền
• Vùng trần não giữa
 Con vật dễ bảo, bình thản


Trung tâm thưởng: nghiện?
Nicotine: kích thích trực
tiếp neuron dopamin đến
nhân Accumbens

Amphetamines: ức chế
tái hấp thu Dopamine trong
nhân Accumbens

Rượu: ức chế neuron
GABA ức chế nhân bụng
giữa


Trung tâm phạt
• Thí nghiệm:
– Điện cực kích thích:
các vị trí khác nhau ở

não

– Cần điều khiển: ấn cần
 điện BỊ NGẮT khỏi
điện cực kích thích


Trung tâm phạt
• Kết quả:
– Có những vị trí làm con
vật khó chịu, đau đớn

 ấn cần mãi để ngắt
dòng điện, kích thích lâu
hơn 24 giờ làm con vật
bệnh và chết


Trung tâm phạt
• Chất xám quanh não thất
– kênh Sylvius não giữa
– vùng quanh não thất dưới
đồi và đồi thị

• Vài chỗ phức hợp hạnh nhân,
hồi hải mã
Có khả năng ức chế trung tâm
thưởng hoàn toàn

Trung tâm phạt
• Kích thích MẠNH các trung tâm phạt (*vùng quanh
não thất ở vùng dưới đồi), con vật giận dữ
– Tư thế phòng thủ
– Mở to mắt, dãn đồng tử
– Chọc giận -> tấn công


Kiểm soát giận dữ
Vỏ não trán trước

Hồi đai trước

Hồi dưới thể chai trước
Nhân bụng giữa
vùng dưới đồi

Hạnh nhân

Hồi hải mã


Vùng vỏ não trán trước
• Quan trọng trong trải
nghiệm cảm xúc
• Ảnh hưởng tính cách, khí

chất và hoạt động quyết
định

Phineas Gage
• 1848
• Tổn thương phần lớn
thùy trán


Thưởng và phạt: thích nghi để tồn tại
•
•

•

•

MFB (Medial
forebrain bundle):
vòng thưởng
PVS
(periventricular
system): vòng
phạt
BAS (Behaviorial
approach
system): hệ
thống hướng
hành vi
BIS (Behaviorial
inhibitory system):

hệ thống chặn
hành vi


Hồi hải mã
(Hippocampus)


Liên hệ gián tiếp với vỏ não, hệ viền( phức hợp
hạnh nhân, vùng dưới đồi, vùng vách, thể vú)
hầu hết cảm giác nào cũng hoạt hóa ít nhất 1
phần của HHM


Vòng Papez (James Papez - 1937)

Cơ sở cấu trúc chức năng của hoạt động cảm xúc
 Trí nhớ


Chức năng Hồi Hải Mã
 Cơ chế TK then chốt quyết định tầm quan trọng
của tín hiệu cảm giác đi vào
củng cố trí nhớ dài hạn (học tập)
 Khả năng định hướng trong không gian