Điều trị ung thư cổ tử cung giai đoạn IVB

Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010

ĐIỀU TRỊ UNG THƯ CỔ TỬ CUNG GIAI ĐOẠN IVB
Nguyễn Thị Bích Thủy*, Vũ Văn Vũ*, Đặng Thanh Hồng*, Trần Thị Ngọc Mai*,
Nguyễn Tuấn Khôi*, Võ Thị Ngọc Điệp*, Lê Thị Nhiều*, Hoàng Thị Anh Thư*
TÓM TẮT
Mở ñầu: Tại BV Ung Bướu mỗi năm có 510 ca ung thư cổ tử cung nhập viện ña phần là giai ñoạn tiến xa. Ung thư cổ
tử cung gia ñoạn IVB chiếm 10,5%.
Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của ñiều trị ung thư cổ tử cung gia ñoạn IVB.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Là nghiên cứu hồi cứu mô tả từ 01/01/2003 ñến 31/12/2007. 40 bệnh nhân
ñủ tiêu chuẩn vào nghiên cứu. Đánh giá ñộc tính và ñáp ứng theo tiêu chuẩn WHO.
Kết quả: Một số ñặc tính của nhóm nghiên cứu: Tuổi trung bình 53,3; 95% nhập viện vì xuất huyết âm ñạo bất
thường, thời gian khởi bệnh trung bình 3,3 tháng, 82,5% là carcinôm tế bào gai, 82,5% có hơn 2 cơ quan bị di căn, vị trí
di căn thường gặp là phổi, hạch trên ñòn, hạch ổ bụng, gan, xương. Tỉ lệ ñáp ứng với hóa trị: 33,3%, ñáp ứng hoàn toàn
là 3,3%. Tỉ lệ ñáp ứng chủ quan 60%, 33,3% ñáp ứng khách quan. Độc tính chủ yếu là huyết học và tiêu hóa giảm bạch
cầu 6,1%, nôn, buồn nôn 40,8%. TTP: 3 tháng. SCTB: 8 tháng. Sống còn 1 năm: 36,3%. Các yếu tố tiên lượng không ảnh
hưởng ñến sống còn.
Kết luận: Hóa trị ñối với ung thư cổ tử cung gia ñoạn IVB còn 40% bệnh nhân ñạt ñược lợi ích lâm sàng.
Từ khóa: Ung thư cổ tử cung giai ñoạn IVB.
ASBTRACT

CERVICAL CANCER STAGE IVB
Nguyen Thi Bich Thuy, Vu Van Vu, Dang Thanh Hong, Tran Thi Ngoc Mai,
Nguyen Tuan Khoi, Vo Thi Ngoc Diep, Le Thi Nhieu, Hoang Thi Anh Thu
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh – Vol.14 - Supplement of No 4 – 2010 : 485 - 490
Introduction: Every year, about 50 case of cervical cancer are amitted at HCM City Oncology Hospital. Most of them
are advanced stage. Cervical cancer stage IVB is 10.5%. Purpose: Survey the role of chemotherapy cervical cancer stage
IVB. Evaluation of toxicities and response rate based on WHO.
Patients and methods: A retrospective study on 40 cervical cancer patients stage IVB treated in HCM Oncology

Hospital from 1st january, 2003 to 31th December, 2007.
Result: Some patient characters: average age: 53.3; short disease duration: 3.3 months; squamous cell carcinoma is
82.5%. Overall response rate 33.3%, of which the complete response rate was 3.3%. The hematologic and gastrointestinal
toxicities are common and mostly at grade II. Objective response: 60%.
- Subjective response: 33.3%. Os: Median
8 months, mean 13.4 months, 1ys is 36.3%. TTP: Medican 3 months, mean: 3.6 months. There are not clearly enough the
association between the prognostic significance.
Conclusion: Have he role in clinical benefit response of chemotherapy to cervical cancer stage IVB.
Key word: Cervical cancer stage IVB.
ĐẶT VẤN ĐỀ
UTCTC vẫn còn là nguyên nhân gây tử vong hàng
ñầu ở phụ nữ trên toàn thế giới, nhất là ở các nước ñang
phát triển theo số liệu ghi nhận ung thư quần thể tại Thành
phố Hồ Chí Minh và Hà Nội năm 1998 cho thấy: UTCTC
ñứng hàng ñầu ở giới nữ miền Nam với xuất ñộ
28,6/100.000 dân, và ñứng hàng thứ năm ở phụ nữ miền
Bắc với xuất ñộ 4,6/100.000 dân(7).
UTCTC diễn tiến chủ yếu tại chỗ, tại vùng, ít cho di
căn xa nên mô thức ñiều trị chủ yếu là phẫu thuật và xạ trị.
Tiên lượng phụ thuộc rất lớn vào giai ñoạn và kích thước
bướu.
Bệnh viện Ung Bướu, mỗi năm có gần 3000 trường

hợp UTCTC mới nhập viện ñiều trị, ña số bệnh nhân từ
các tỉnh xa xôi ñến ñiều trị ở những giai ñoạn trễ (giai
ñoạn IVB). Ở những giai ñoạn này, chỉ ñiều trị triệu
chứng bằng hóa trị, có thể phối hợp với xạ trị hoặc chăm
sóc nội khoa.
Chúng tôi thực hiện ñề tài này nhằm khảo sát kết quả
ñiều trị ung thư cổ tử cung giai ñoạn IVB thời ñiểm 2003 2007 nhằm góp phần cho công trình nghiên cứu lâm sàng

tiền cứu về sau.
ĐỐI TƯỢNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng
40 trường hợp UTCTC giai ñoạn IVB ñược ñiều trị
tại khoa Nội 1 Bệnh viện Ung Bướu TP. Hồ Chí Minh

*

Bệnh viện Ung bướu TP HCM
Địa chỉ liên lạc: BS. Nguyễn Thị Bích Thủy. ĐT: 0908637077. Email:

Chuyên ñề Ung Bướu

485


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010

trong 5 năm từ 1/1/2003 ñến 31/12/2007.
Tiêu chuẩn chọn lựa
Giai ñoạn IVB (theo FIGO).
Có giải phẫu bệnh rõ ràng.
Phương pháp nghiên cứu
Hồi cứu mô tả.
Theo dõi: Qua hồ sơ tái khám và liên lạc với bệnh
nhân.
Ngày kết thúc nghiên cứu: 31/12/2007.
Xử lý số liệu: Bằng phần mềm SPSS 11.5. Khảo sát,

thời gian ñến khi bệnh tiến triển (TTP), SCTB và sống còn
1 năm bằng phương pháp Kaplan-Meier. Phân ñộ ñộc tính
huyết học theo WHO, tỉ lệ ñộc tính ñược tính bằng công
thức:
Tỉ lệ ñộc tính = tổng số chu kì có ñiều trị/tổng số chu
kì hóa trị.
Lợi ích lâm sàng: CBR = CR + PR + NC.
KẾT QUẢ
Có 40 bệnh nhân ñủ tiêu chuẩn.
Đặc ñiểm nhóm nghiên cứu

Số
bệnh
nhân

10

Tuổi trung bình

53.3

Tuổi trung bình
lập gia ñình

20.1

Số con trung bình

6

Địa chỉ

82.5% ở tỉnh

Lí do nhập viện

95% XHAD bất thường

Thời gian khởi
bệnh

3.3 tháng

Giải phẫu bệnh

82.5% carcinôm tế bào gai

Số cơ quan di căn

82.5% có hơn 2 cơ quan

Vị trí di căn

Phổi, hạch trên ñòn, hạch ổ bụng
(26.3%), gan (19.2%)

Đặc ñiểm ñiều trị
Có 30 bệnh nhân ñược hóa trị, chiếm 75%, trong ñó
có 4 bệnh nhân ñược xạ trị cầm máu, chiếm 13,3%. Có 10
bệnh nhân không hóa trị vì có bất thường chức năng gan,

thận hoặc vì lí do kinh tế.

10

9
8
6

7

6

6
4

5
4

2

2

3
2
1

Số chu kì

0
1

2

3

4

5

6

Biểu ñồ 1. Phân bố số chu kì hóa trị

Chuyên ñề Ung Bướu

486


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010

Đáp ứng ñiều trị
Phác ñồ
Cisplatin ñơn thuần
PC
PF

n

Tỉ lệ

4
24
2

13,3
80
6,7

PF: 5 - FU + cisplatin.
PC: Cisplatin + cyclophosphamide.
60
60

50
33.3
40

30

20
6.7
10

0
Kh«ng gi¶m
Không giảm

Gi¶m ÝGiảm

t
ít

Gi¶m nhiÒ
u nhiều
Giảm

Biều ñồ 2. Đáp ứng chủ quanBảng 2. Vị trí ñáp ứng hóa trị
Vị trí ñáp ứng

Số ca

Tỷ lệ (%)

Hạch trên ñòn

6

60

Gan

3

30

Hạch chậu

1

10

Phổi

0

0

Cạnh ñộng mạch chủ

1

10

Tại CTC

5

50

Độc tính hóa trị
Bảng 3. Độc tính hóa trị
Độc tính hóa trị

Chuyên ñề Ung Bướu

Số chu kỳ

Tỉ lệ %

Giảm bạch cầu

6

6,1%

Giảm bạch cầu hạt

9

9,1%

Giảm tiểu cầu

5

5,1%

487


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010

Giảm hồng cầu

29

29,5%

Nôn, buồn nôn

40

40,8%

Số bệnh
nhân

Trung
vị
TGSC
(tháng)

Thời gian ñến khi bệnh tiến triển: 8 tháng

Thời gian sống còn

Các yếu tố liên quan ñến sống còn toàn bộ
Yếu tố
Khoảng tuổi

0.52

< 60

22

8

≥ 60

8

8

KPS

0.393
≥ 80

23

8

< 80

7

8

GRAD

0.255

1

24

12

2,3

6

6

Carcinôm tế bào gai

25

8

GPB

Chuyên ñề Ung Bướu

P

0.304

488


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010
Carcinôm tế bào
tuyến

5

12

Số cơ quan di căn

0.226

1

14

8

hơn 1

16

5

Đáp ứng diều trị

0.438

Có

10

8

Không

20

6

BÀN LUẬN
Đặc ñiểm nhóm nghiên cứu
Theo số liệu ghi nhận của chúng tôi thì tuổi thường gặp là 50 – 60t, ñỉnh cao là 50 – 55t và ít gặp dưới
40
tuổi,
ñộ
tuổi
trung
bình
là
53,3
(BVUB năm 2000 và 2001 là 55,3 và 52) như vậy số liệu ghi nhận của chúng tôi không có gì khác biệt
nhiều so với các tác giả. Các ñặc ñiểm khác tương tự như các tác giả khác.
Đặc ñiểm ñiều trị
Cisplatin ñơn chất ñược coi là tiêu chuẩn ñể ñiều trị UTCTC từ năm 1981(5). Sự phối hợp với các
thuốc khác dựa trên cisplatin nhằm làm tăng ñáp ứng, nhưng cũng tăng ñộc tính.
Những ñơn hóa trị thuộc nhóm không phải platinum như paclitaxel, topotecan, vinorelbine,
ifosfomide là lựa chọn thích hợp cho những bệnh nhân thất bại với ñiều trị trước ñó bằng cisplatin hoặc
bệnh nhân có suy thận(4).
Sự lựa chọn ñơn (nhóm platinum hoặc không platinum) hoặc ña hóa trị tùy thuộc vào ñộc tính, chuyển
hóa và từng cá thể bệnh nhân khác nhau.
Trong loạt nghiên cứu của chúng tôi có 4 ca (chiếm tỉ lệ 13,3%) hóa trị với cisplatin ñơn chất, 24 ca
(chiếm tỉ lệ 80%) hóa trị với cisplatin và cyclophosphamide. Đây là phác ñồ thường ñược dùng ñể hóa trị

triệu chứng ñối với UTCTC di căn xa, hoặc sang thương tái phát không thể ñiều trị bằng phẫu, xạ ñược(4)
và 2 ca (chiếm tỉ lệ 6,7%) hóa trị với cisplatin và 5 – FU.
Về số chu kỳ hóa trị, ña số bệnh nhân (60%) hóa trị hơn 3 chu kỳ, trung bình là 3.3.
Trong 3 thập niên qua,vai trò của hóa trị ở bệnh nhân UTCTC tiến xa, tái phát hoặc di căn chỉ là làm
tăng ñáp ứng chủ quan, ñiều trị triệu chứng, cố gắng duy trì ñộc tính có thể chấp nhận ñược(3,9). Hầu hết các
báo cáo không chia ra vị trí ñáp ứng, tái phát ở trong hay ngoài trường chiếu xạ. Đây là yếu tố ảnh hưởng ñến
ñáp ứng thuốc. Người ta nhận thấy tỉ lệ ñáp ứng cao hơn ở vị trí ngoài trường chiếu xạ trước ñây.
Trong loạt nghiên cứu của chúng tôi,tỉ lệ ñáp ứng chủ quan là 60%, cao hơn các tác giả khác có thể là
do nhóm nghiên cứu của chúng tôi chưa từng ñược ñiều trị bằng bất cứ phương pháp nào trước ñó.
Nghiên cứu của trường ñại học California, Irvine, Mỹ, năm 2004(3) cho thấy hóa trị phối hợp 2 thuốc
gồm cisplatin với paclitaxel, vinorelbin, topotecan hoặc gemcitabin làm tăng tỉ lệ ñáp ứng chủ quan và sống
còn không bệnh, không làm tăng tỉ lệ sống còn toàn bộ.
Về vị trí ñáp ứng, chúng tôi nhận thấy ñáp ứng tại cổ tử cung chiếm tỉ lệ 50% cũng cao hơn các tác giả
khác có lẻ là do những nghiên cứu khác không tách riêng nhóm giai ñoạn IVB mà gộp chung với nhóm tái
phát, di căn ñã có ñiều trị trước ñó.
Bảng 4. So sánh tỉ lệ ñáp ứng các phác ñồ

n
Đáp ứng tại CTC

Cis+Pac

Cis+Vin

Cis+Gem

Cis+Top

Cis+Cyc

30

28

25

26

24

29,1

25,9

22,3

23,4

50

Cis+Pac: Cisplatin + Paclitaxel.
Cis+Vin: Cisplatin + Vinorelbine.
Cis+Gem: Cisplatin + Gemcitabin.

Chuyên ñề Ung Bướu

489


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010

Cis+ Top: Cisplatin + topotecan.
Cis + Cyc: Cisplatin + Cyclophosphomide.
So sánh tỉ lệ ñáp ứng hóa trị
Tác giả(4,5)

Số bệnh nhân

tỉ lệ ñáp ứng toàn bộ (%)

Bonomi và cs

55

22

Cervelimo và cs

131

31,1

Nghiên cứu này

30

33,3

Cisplatin ñơn chất

Cis+Topotecan

Nghiên cứu này

Giảm bạch cầu

0,6%

63,6%

6,1%

Giảm bạch cầu hạt

1,4%

70%

9,1%

Giảm tiểu cầu

3,4%

31,3%

5,1%

Giảm hồng cầu

21,9

38%

12,2%

So sánh SCTB
Tác giả(4,6)

Số bệnh nhân

Trung vị TGSC(tháng)

Bonomi và cs,1985

55

7,1

Cervelimo và cs,1990

131

8,3

Long và cs, 2004

146

8,8

Nghiên cứu này

30

8

KẾT LUẬN
Độ tuổi thường gặp là 40 - 60 (70%), trung bình l 53,3 tuổi. Thời gian khởi bệnh trung bình l 3,3
tháng. Xuất huyết âm ñạo bất thường là triệu chứng nổi bật (95%), sang thương dạng chồi sùi chiếm tỷ lệ
cao nhất (57,5%), giải phẫu bệnh lý thường gặp nhất là carcinôm tế bào gai (82,5%).
Tỉ lệ ñáp ứng toàn bộ với hóa trị là 33,3%. Thời gian ñến khi bệnh tiến triển là 3 tháng. Có 40% bệnh
nhân ñạt ñược lợi ích lâm sàng.
Trung vị thời gian sống còn là 8 tháng. Tỉ lệ sống còn 1 năm là 36,3%. Không có tương quan có ý
nghĩa thống kê với các yếu tố tiên lượng.
Biến chứng do hóa trị là giảm bạch cầu hạt ñộ 3 - 4 (16,7%), giảm hồng cầu (6,7%), giảm tiểu cầu
(3,3%). Độc tính ngoài huyết học chủ yếu là nôn chiếm 40%.g
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

DeVita.V.T, Hellman.S, Rosenberg.A.S (2001), Principles and Practice of Oncology, 6th , Volume 2, Lippincott – Williams and
Wilkins company, pp 1526 – 1573
Diane Solomon. Cervical cancer Screening Rates in the United Sates and the potention impact of implementation of screening
guidelines.CA cancer J Clin 2007;57;105-111
Fowler J.M. et al: Malignancies of the Uterine Cervix. In Cameron R.B. Practical Oncology.1st Ed. 1994:364-394.
Harry J Long. A gynnecologic Oncology group study.J Clin Oncol 23:4626-4633
Harry J Long. Management of metastatic cervical cancer.J Clin Oncol 25:2966-2974
Kapp D.S. et al. Pretreatment prognostic factors in carcinoma of the uterine cervix: A multivariable analysis of the effect of age,
stage, histology and blood counts on survival. International Journal of Radiation Oncology, Biology, Physics 9,1983: 445 – 455
Lê Phúc Thịnh, Lưu Văn Minh, Nguyễn Viết Đạt & cộng sự. Nhận ñịnh tình hình ung thư cổ tử cung tại Trung tâm Ung Bướu
TP HCM 1990 – 1996. Y học TP. HCM. Số ñặc biệt chuyên ñề Ung Bướu học ; Phụ bản số 3, tập 2, 1998: trang 306.
Perez C.A. et al. Uterine cervix. In Hoskins W.J et al. Principle and Practice of Gynecologic oncology, 3rdEd,2000: 841-908.
Lippincott Williams and Willkins.
Vũ Văn Vũ, Nguyễn Chấn Hùng (2004), “Đại cương hóa trị ung thư”, trong Ung bướu học nội khoa, nhà xuất bản Y học, tr 111
– 134.

Chuyên ñề Ung Bướu

490