Xử lý sự cố máy tính

Xử lý những sự cố máy tính xấu nhất
Máy tính không khởi động? Quên mật khẩu đăng nhập Windows? Ổ cứng hỏng, dữ
liệu cá nhân biến mất, mất kết nối mạng... hoặc bạn vừa gửi nhầm thư “ca cẩm”
đến địa chỉ email của sếp? Tệ hơn nữa, bạn lại làm tình hình thêm nghiêm trọng
khi cố gắng giải quyết một cách vội vàng.
Bạn nên chuẩn bị tinh thần cho những tình huống này. Hãy đọc kỹ, giữ gìn cẩn thận “cẩm nang” này để khi xảy ra sự cố
thì lấy ra và làm theo hướng dẫn. Những thủ thuật trong bài không giải quyết hết tất cả những trục trặc. Tuy nhiên, chúng
sẽ giúp bạn vượt qua một số tình huống tồi tệ nhất trên máy tính bằng những thủ thuật “độc chiêu” bạn chưa từng nghĩ
đến như cho ổ đĩa cứng vào tủ lạnh để cứu dữ liệu, làm khô điện thoại di động bằng lò vi sóng hoặc thiết lập thời gian
chờ trước khi email tự động gửi đi để có thời gian đọc lại nội dung email.
Máy tính không khởi động
Nguyên nhân có thể (NN). Do bất cứ thứ gì; lỗi của Windows, xung đột giữa các phần mềm, trình điều khiển (driver) thiết
bị gây tranh chấp hoặc do phần cứng hỏng hóc.
Khắc phục (KP). Trong trường hợp này, bạn thử trổ tài thám tử Sherlock Holmes để xác định chính xác “thủ phạm”. Hãy
sử dụng phương pháp loại suy bằng cách thay thế từng phần cứng “khả nghi”.
- Đầu tiên, bạn cần kiểm tra tất cả cáp (cáp nguồn, cáp dữ liệu và cả cáp gắn vào mạch điện tử) để chắc chắn mọi thứ
đã gắn chặt và đúng cách.
- Kế tiếp, kiểm tra bộ nguồn. Lắng nghe tiếng quạt tản nhiệt hoạt động, tiếng đầu đọc ổ đĩa cứng di chuyển. Nếu không
nghe tiếng động, có thể bộ nguồn gặp trục trặc, cần thay thế. Để chắc chắn hơn, hãy kiểm tra điện thế ra với một thiết
bị kiểm tra chẳng hạn như ATX power supply tester (giá 10USD) (find.pcworld.com/57276).
- Nếu bộ nguồn vẫn hoạt động tốt nhưng màn hình không hiển thị, bạn thử mượn màn hình khác (tất nhiên phải còn hoạt
động tốt) kiểm tra để loại trừ nguyên nhân màn hình. Nếu ổ đĩa cứng vẫn hoạt động bình thường, card màn hình là thủ
phạm. Tháo card màn hình rời và sử dụng card đồ họa tích hợp (nếu bo mạch chủ có) để kiểm tra. Để thay card màn
hình, tham khảo hướng dẫn tại find.pcworld.com/57260. Lưu ý khi mở thùng thùng máy, kiểm tra để chắc chắn quạt tản
nhiệt phần cứng (CPU, card đồ họa...) vẫn hoạt động tốt, có thể nguyên nhân do các linh kiện bị “đốt” nóng.
- Trường hợp màn hình làm việc tốt nhưng BMC không nhận dạng được ổ đĩa cứng nên không hiển thị (hoặc có hiển thị
nhưng PC bị treo ở quá trình khởi động). Hãy thử thiết lập lại trạng thái ban đầu cho CMOS. Tắt máy, rút cáp nguồn, đeo
vòng khử tĩnh điện (có thể chạm vào thùng máy để cân bằng tĩnh điện trong người) trước khi tháo pin CMOS. Đợi khoảng
5 phút, gắn pin vào và khởi động lại, xem kết quả. Nếu máy tính vẫn không nhận được ổ cứng, có thể nó đã hỏng. Tham
khảo cách xử lý trong phần “Ổ cứng hỏng” bên dưới. Lưu ý: Bạn phải thiết lập lại các thông số trong BIOS Setup sau khi
tháo pin. Xem tài liệu đi kèm với mainboard để biết vị trí jumper, pin CMOS và cách thiết lập lại các thông số.

- Nếu máy tính vẫn không hoạt động, có thể RAM là thủ phạm. Lần lượt gắn từng thanh RAM ở các vị trí khác nhau để
kiểm tra. Sử dụng máy tính khác để kiểm tra RAM bằng một trong những tiện ích như Memtest86+, DocMemory,
GoldMemory... có trong đĩa Hiren’s BootCD.
- Nếu các bước trên không thành công, nguyên nhân có thể do BMC hoặc CPU hỏng, cần phải thay mới.
Ghi chú: Nếu không có kinh nghiệm về phần cứng, bạn nên đem đến dịch vụ sửa chữa có uy tín kiểm tra; nhất là với
MTXT.
Nếu các phần cứng vượt qua “kỳ kiểm tra”, chúng ta sẽ tiếp tục với các nguyên nhân có liên quan đến phần mềm, chẳng
hạn như Windows không thể khởi động hoặc hệ thống treo khi HĐH đang khởi động. Lưu ý: cẩn tắc vô áy náy, với những
dữ liệu cá nhân bạn nên gắn ổ đĩa cứng sang máy tính khác và sao lưu chúng trước khi tiếp tục kiểm tra.
- Khởi động Safe Mode. Nhấn F8 để vào giao diện tùy chọn khởi động của Windows, chọn Safe Mode. Thông thường,
Windows sẽ tự sửa chữa một số lỗi khởi động ở Safe Mode. Nếu sử dụng Windows Vista, bạn chọn mục “Repair Your
Computer”. Nếu máy tính không có tùy chọn này, hãy khởi động bằng đĩa cài đặt Vista và chọn “Startup Repair”.
- Nếu chưa khắc phục được, hãy thử chọn “Last Known Good Configuration”. Tùy chọn này rất hữu ích nếu bạn thường
xuyên thay đổi phần cứng và cập nhật trình điều khiển (driver). Nếu khởi động thành công, tiến hành gỡ bỏ phần cứng
mới (có thể do không tương thích) và khôi phục driver cũ trong Device Manager bằng cách: nhấn phải chuột trên My
Computer (hoặc Computer trong Vista), chọn Properties để vào System Properties. Trong tab Hardware, chọn mục Device
Manager. Nhấn phải chuột trên phần cứng mới, chọn Properties. Chọn mục Roll Back Driver trong tab Driver để khôi
phục.
- Nếu Windows chỉ khởi động ở Safe Mode (không khởi động ở chế độ thường – Normal Mode), thử sử dụng tiện ích
System Restore của Windows (Start. Programs. Accessories. System Tools) hoặc trong Vista, chọn Start, gõ từ khóa
system trong mục Run. Chọn System Restore liệt kê trong danh sách Programs để phục hồi hệ thống trở lại thời điểm nó
làm việc tốt. Bạn cũng nên chạy phần mềm chống virus, spyware trong Safe Mode để kiểm tra.
- Nếu Windows vẫn không thể khởi động, bạn thử khởi động máy bằng đĩa cứu hộ khẩn cấp như Knoppix
(find.pcworld.com/57261) hoặc Active Boot Disk (find.pcworld.com/57262) và sao lưu dữ liệu cá nhân sang thiết bị lưu
trữ khác trước khi cài lại Windows (trong bước tiếp theo).
- Nếu PC vẫn làm không làm việc tốt, cài lại Windows là giải pháp tốt nhất. Tham khảo hướng dẫn tại
find.pcworld.com/57277 hoặc find.pcworld.com/57278 nếu sử dụng Vista.
Phòng tránh (PT). Máy tính có thể “đột tử” bất cứ lúc nào, vì vậy bạn nên kích hoạt System Restore, lưu trữ cẩn thận
những đĩa CD dùng để cứu hộ, khôi phục hệ thống. Giữ lại đĩa cài đặt những phần mềm quan trọng, thường xuyên sao
lưu và nếu được, nên “thủ sẵn” 1 ổ đĩa cứng, bộ nguồn dự phòng khi máy tính gặp sự cố. Sử dụng tiện ích tạo ảnh đĩa

như Acronis True Image 10 (giá 50USD, www.acronis.com) hoặc Norton Ghost (giá 70USD, find.pcworld.com/57279) là
giải pháp tốt để sao lưu, phục hồi hệ thống, dữ liệu của bạn một cách nhanh chóng.

Hình 1. Jumper xóa thiết
lập CMOS thường nằm gần
pin (nuôi) CMOS