Cuoc doi tre 99 phu thuoc vao bo

Lờinóiđầu
Vìsao“Tốtnghiệp”gắnliềnvới“Thấtnghiệp”?
Chúngtađangsốngtrongmộtthờiđại,màởđóluôntiềmẩnnhững
nguycơkhiếnconngườicảmthấylolắngvàbấtannhư;chiếntranh,
hạnhán,lũlụt,dịchbệnh,nghèođói…haycuộckhủnghoảngkinhtế
toàncầudokhủnghoảngnợxảyratạiMỹ,cuộckhủnghoảngnàyđãgây
ảnhhưởngnặngnềtớinềnkinhtếthếgiới,khiếnviệc“cắtgiảmnhân
lực”,“khôngtrảlươngcôngnhân”cànglàmtăngtỷlệthấtnghiệp,sinh
viênmớiratrườngrấtkhókhănđểtìmđượcviệc.Tấtcảnhữngvấnđề
nàyđãtrởthànhmốilochomộtxãhộiổnđịnh.Nhưng,chúngtahãy
gạtchuyệnnàysangmộtbênvàcùngnghĩđếnmộtvấnđềkhác:một
ngườiđượcgiáodụctừkhihọcmẫugiáođếnkhihọcđạihọc,đượcđầu
tưvậtchấtđầyđủ,nhậnđượcsựthươngyêuchămsóccủachamẹ,thầy
cô,kếtquảlạitrởthành“sảnphẩm”khôngđượcxãhộithừanhận,điều
nàykhôngkhácgìmộtngười“đibuônbịlỗvốn”.Vậy,nguyênnhânlà
dođâu?Mặcdùchúngtathườngquytráchnhiệmvềphíanhàtrường
vàxãhội,nhưngtácgiảlạichorằng,ngườitrướctiêncầnphảitựkiểm
điểm,chínhlàchamẹ,đặcbiệtlàtráchnhiệmcủangườicha.
WarrenBuffettlàmộtnhàđầutưcổphiếuhàngđầuthếgiới.Ông
cũnglàngườigiàunhấtthếgiớitínhđếntrướcnăm2008.
WarrenBuffettsinhnăm1930tạimộtthịtrấnnhỏOmaha-miền
TâynướcMỹ.Khiđượcsinhra,cũnglàlúcgiađìnhôngrơivàotình
cảnhkhókhănnhất.Chaông-HowardBuffettchơicổphiếuthualỗ,
cuộcsốnggiađìnhvôcùngtúngthiếu.
KhiWarrenđượcnămtuổi,ôngcóbàymộtquầyhàngnhỏ,rồiđứng
bánkẹocaosuchomọingườiquađường;saunày,ôngcònđibántrà
chanhtrêncácconphốlớnnhộnnhịpđôngngườiqualại.
Nămlênchíntuổi,ôngmuanướcngọttừcửahàngcủaôngnội,đem
raobánnướcgiảikhátkhắpnơitrongthànhphố.
KhiWarrenmườituổi,mỗingày,vàolúcsángsớm,ôngđiđưa500

tờbáo,saumộttháng,ôngđểrađược175dollar.
Vớiđầuóctínhtoánđầutưngaytừnhỏ,WarrenBuffettvềsauđã
trởthànhmộtngườiđầutưcổphiếuthànhcôngnhất.Nhữngviệc
Buffettlàmđượctừkhicònnhỏấy,đãkhiếntôivàbạnphảicùngnhau
suynghĩ.Liệu,conchúngtakhilên5-6tuổi,sẽcóthểlàmđượcgì?
Đếnnăm8,9tuổisẽbiếtlàmgìnữa?Chắcchắn,bạnsẽtrảlờirằng:con


tôichỉbiết“Đihọc”.Vấnđềchínhnằmởchỗnày,vìcáchgiáodụccon
cáicủachúngtakhônghềgiốngnhau,hơnnữa,quanniệmtruyền
thốngvềtiềnbạccủamỗingườilạivôcùnghẹp,thậmchílàmơhồ,cho
nên,chamẹđãcónhữngquanniệmsailầmtrongviệcgiáodụctiềnbạc
chotrẻ.Đạiđasốchamẹđềuchorằng:“Việctrẻhammêtiềnbạclà
mộtđiềuđángsợ”.Điềunàythậtlàmâuthuẫn!Chúngtavấtvảkiếm
tiềnchoconcáihọchànhđànghoàng,cũnglàmongconcómộttương
laitốtđẹp.Chẳnglẽtươnglaitốtđẹplạikhôngcầnđếntiềnsao?
Giáodụctrongtrườnghọcchủyếulàdạychotrẻnhữngkiếnthức
cơbản.Nhưngnếumuốntrẻpháttriểntoàndiện,khôngthểthiếusự
giáodụccủagiađình.Ngườichachínhlàtrụcộttronggiađình,cũng
làngườicónhiềukiếnthứcvềcủacải,vìvậy,khibồidưỡngnhữngkiến
thứctiềnbạcchotrẻ,ngườichađóngvaitròquantrọngnhất.
Nếubạnmuốnconmìnhngaykhiđangngồitrênghếnhàtrường,
khôngcầnđợiđếnsaukhitốtnghiệpđạihọc,vẫncóthểlàmtốtcông
việckinhdoanh,bạnnhấtđịnhphảitiếnhànhgiáodụctiềnbạcchotrẻ
từkhicònnhỏ.
Vìthế,câunói“Chanàoconnấy”khôngphảilàkhôngcócơsở,tầm
ảnhhưởngcủangườichađốivớiconcáilàvôcùngquantrọng.Thử
nghĩxem,nếuchacủaBuffettkhôngphảilàmộtnhàđầutưcổphiếu
giàukinhnghiệm,màchỉlàmộtngườinôngdânchấtphác,thìcơhội
đểBuffetttrởthành“vuađầutưchứngkhoán”nhưhiệnnaychắcchắn

làrấtít.
Nếubạnlàngườichacótráchnhiệm,luônmongmuốnconcáimình
biếtquảnlývấnđềtiềnbạcmộtcáchsớmvàchủđộng,bạnnhấtđịnh
phảiđọccuốnsáchnày.



Củacảikhôngphảilàđốngrác
Trongsốchúngta,cólẽ,khôngailàkhôngthíchtiền,nhưng
khinhắcđếnđiềunày,đaphầnmọingườiđềutỏrangại
ngùngedè,coisựhammêtiềnbạcgiốngnhưhạthấpnhân
phẩm,bạihoạicốtcách.“Tiềnbạcnhưrácrưởi”-câunóinày
cócơsởhaychỉlàsựđùacợt?


Hammêtiềnbạclàmộtkiểupháttriểntâmlý
bìnhthường
TừkhiBarackObamachínhthứcnhậmchức,trởthànhtổngthống
nướcMỹchotớinay,thìmọihànhđộngcửchỉ,dùlànhỏnhấtcủahai
côcongáiôngđềutrởthànhmốiquantâmhàngđầutrongdưluậnxã
hội.
TheobáocáocủamộthãngtruyềnthôngMỹ,haicôcongáicủatổng
thốnglàSashaObamavàMaliaObama,thườngxuyênphảilàmviệc
nhàđểkiếmthêmtiềntiêuvặtcánhân.Chúngđượctrảinghiệm“mùi
vị”kiếmtiềnbằngsứclaođộngngaytrongchínhngôinhàcủamình.
Tổngthốngnóirằng,ôngchỉchomỗicon(mộtngười7tuổi,một
người10tuổi)mỗituần1dollar.Đâyđượcgọilàkhoảnthùlaolàmviệc
nhàcủahaicôbé.Chẳnghạnnhưbàybànăn,rửachénbát,dọndẹpđồ
chơitrongphòng…
Chuyệnlàmviệcnhàrồitrảtiềncông,haychuyệnchotrẻ

tiềntiêuvặtđềulànhữngvấnđềgâyranhiềutranhcãi.Một
sốngườichorằng,việcnhàlànhiệmvụchungcủatấtcảmọi
ngườitronggiađình,dùlàtrẻconcũngphảicùnggiúpđỡ
chamẹ,ôngbà…nênkhôngphảicứlàmviệcnhàlàđược
nhậntiềncông.Mặtkhác,nhữngngườiủnghộviệclàmnàynhưtổngthốngObamachẳnghạn,lạinghĩrằngtrẻconvốn
khôngphảilàmbấtcứviệcgì,nênchuyệnchotrẻtiềntiêuvặt
làviệcbắtbuộcchamẹphảilàm.Chonên,nếuđểtrẻlàmviệc
nhàvànhậntiềnthùlao,sẽcóthểgiúptrẻhọcđượcmộtsốkỹ
năngcơbảntrongviệcquảnlýtàisản.
Trênthựctế,cũnggiốngnhưtổngthốngObama,đểbồidưỡngtư
duytiềnbạc,vậtchấtchotrẻtừkhicònnhỏ,chúngtaphảitiếnhànhtừ
nhữngviệclàmcụthể.ViệclàmnàyởcácnướcphươngTâykháphổ
biến.VídụnhưởPháp,chamẹbắtđầudạytrẻkiếnthứcvềtiềnbạckhi
trẻđượcbahoặcbốntuổi.Lúctrẻkhoảngmườituổi,chamẹsẽlậpmột
tàikhoảncánhântạingânhàngđứngtêntrẻ,đểtrẻtựhọccáchchi
tiêu,việclàmtíchcựcấysẽbồidưỡngquanniệmtiềnbạcchochúng.
ỞMỹ,giáodụcquảnlýtàisảnđượcthựchiệnrấtquyếtliệt.Mỗigiai
đoạnđềucóquyđịnhrõràng:trẻbatuổisẽđượchọccáchnhậnbiết
tiềngiấyvàtiềnxu;trẻbốntuổiđượchọctínhmộtxubằngbaonhiêu
phầncủamộtdollar,biếtđượcmọithứkhôngdễdàngđượcchokhông


vànhậnkhông,vìthếbắtbuộcphảiđưarasựlựachọn;trẻnămtuổi
nắmbắtđượcnguồngốcxuấtxứcủatiền,biếtđượcgiátrịtiềnmặtcủa
mộtsốđồdùngnhỏ;trẻsáutuổiđãcóthểbiếttiếtkiệmtiền;trẻbảy
tuổinhậnbiếtđượcgiácảtrênthịtrường;trẻtámtuổihiểuđượccách
kiếmtiềnthôngquamộtsốcôngviệc;trẻchíntuổibiếtsosánhtrong
khimuasắmđồđạc;trẻmườituổicóthểtínhtoánmỗituầnbỏrađược
baonhiêutiềnvàđưaracáchsửdụnghợplývớisốtiềnđó;trẻmười
mộttuổicóthểphânbiệtthậtgiảtừnhữngchươngtrìnhquảngcáotrên

truyềnhình;trẻmườihaituổibiếtcáchgửitiềnvàotàikhoảncánhân,
cóthểsửdụngchínhxácthuậtngữchuyênngànhngânhàng;trẻmười
batuổibắtđầuhiểuđượcýnghĩacủaviệckiếmtiềnbằnglàmăn,lao
động,đầutưhaychơicổphiếu…
HãynhìnlạichâuÁ,hầuhếtcácbậcchamẹđềukhôngbaogiờ
muốnnhắcđếnchuyệntiềnbạctrướcmặtconcái.Dovậy,nhữngcơsở,
hệthốngtrongviệcgiáodụcquảnlýtàisảnchotrẻgầnnhưbằng0.
Ngườichalănlộnvấtvảngoàixãhộilàvìcáigì?Tấtnhiênlàvìtiền!
Trongsuynghĩcủamình,cácôngbốđềuhiểurằng,tiền
dùngđểđổilấynhữngthứvậtdụngcầnthiếttrongsinhhoạt,
đápứngnhucầuvậtchấtchocuộcsống,thậmchítiềncònlà
cáithểhiệnsự“thanhcao”,chẳngcóaiđemtiền“némqua
cửasổ”,cũngchẳngcóai“gâychiến”vớitiền.Tấtcảcácông
bốthựctếđều“yêutiền”,vậytạisaolạiphảicướpđoạtquyền
lợiđócủatrẻ?.
Nămngoái,bốnóivớimẹ:“Bâygiờ,thờibuổikinhtếkhókhăn,tiền
thưởngnămnayíthơnnămngoái.Tiềnkhiếnanhcảmthấymệtmỏi!”
Khiđó,cậucontraiViệtPhươngđangômquảbóngda,liềnchạylại
bênbố:“Bốơi,lúcnãyconvừachơivớibạnKiên,bạnấynóirằng,bố
bạnấylúcnàocũngchobạnấytiềntiêu”.
Bốchẳngcầnsuynghĩ,liềnrúttừtrongvíratờmộttrămnghìnđưa
choViệtPhương:“Này,concũngcó”.
Cậubécầmvộitờtiền,nhưngnóiravẻthấtvọng:“Cómộtítthếnày,
bạnKiênlầnnàocũngđượchaitrămnghìncơ”.
Nghexongcâunóiđó,bốliềntứcgiậnquát:“Concònnhỏnhưvậy,
màsaosuốtngàynghĩđếntiềnthếhả?”
ViệtPhươngnũngnịunói:“Chẳnglẽbốkhôngthíchtiền?”
Bốsữngngườimộtlúcrồinói:“Bốthíchtiền,làbởiphảimuasắm
nhiềuthứchogiađìnhmình,conđihọccũngphảiđóngtiềnđấy”.
Cậubémặthớnhở:“Conthíchtiền,vìconmuốnmuanhiềuđồchơi

hơnnămngoái”.
Chuyệnhammêtiềnbạc,vốnkhôngphânbiệtcấpbậc,thứ
tựhaytraigái,giàtrẻ.Khitrẻhỏibạnnhữngvấnđềliên
quanđếntiềnbạc,thìcũnglàlúcbạncầnkiểmtralạicách
giáodụcquảnlýtàisảncủamìnhxemcóđúngđắnhay
không?Theonghiêncứucủacácnhàkhoahọc,trẻtiếpnhậnquátrình
giáodụcvàrènluyệnnănglựcđềuphảitrảiquamộtgiaiđoạnquan
trọngnhấtđịnh.Nếuxétriêngvềcáchquảnlýtàisản,thìgiaiđoạn
quantrọngnhấtlàkhoảngtừnămđếnmườibốntuổi.
Khôngaiyêuthíchmộtcáigìmàkhôngcólýdo,bởichỉ
khivậtnàycókhảnăngđápứngnhucầuvềmặtvậtchấthoặc
tinhthầnchongườiđó,thìhọmớimongmuốnđạtđượcnó.Vì
thế,việccậubéViệtPhươngthíchtiềnlàmộtchuyệnhếtsứcbình
thường,thậmchílàtốt,điềunàychứngtỏcậubéđãbiếtđượctínhquan
trọngcủatiềnbạc;hơnnữa,lúcnàycũnglàthờicơtốtnhấtđểhướng
dẫncậubéxâydựngnhữngquanniệmvậtchấtmộtcáchlànhmạnhvà
tíchcực.
Mộttrườngmầmnonnọđãchokhaitrương“Hộichợđồchơi”do
chínhnhữngcôbé,cậubétừbốnđếnsáutuổi“đứngtênkinhdoanh”.
Trongkhuônviêntrường,trênconđườngtrồngcâyxanhdàichưađến
nămmươimét,cóđếnhơntrămgianhàngđượcbàybán,chủcácsạp
hàngđồchơinàyđềulànhững“ôngchủnhỏ”donhàtrườngchọnlựa.
Cóbạnnhỏcòntự“ragiá”chosảnphẩmởcửahàngmình.
Hoạtđộngbuônbántạihộichợdiễnratấpnập,mộtsốbạnđã
“kiếm”đượckhánhiềutiền,vàhầunhưđềumanghếtsốđồchơiởnhà
đemrabántạihộichợ,nhữngôngbốbàmẹđứngbêncạnhphụgiúp
còn“toátmồhôi”.Nhiềubậcchamẹphátbiểurằng:họphảimua
nhữngmónđồchơinàyởnơikhácvớigiárấtđắt,vậymàở“hộichợđồ

chơi”,giácảlạithấphơnmộtphầnba(lợinhuậnchủyếudotrẻtựtính
toán).Từđóthấyrằng,nhữnghoạtđộngnhưtrênrấthiệuquảtrong
việcrènluyệntrẻbộclộkhảnăng,nắmbắtcácbướctínhtoánđơngiản,
nhậnbiếttiềnmặt,họccáchquảnlýtàisản,nhờđógiúptrẻtrưởng
thànhvàhòanhậpvớixãhộitốthơn.
Xemra,đểtrẻhọccáchnhậnbiếttiềnbạctừkhicònnhỏ,khôngcó
gìlàđánglongại,điềuquantrọnglàphảixemngườibốápdụng
phươngphápnàođểhướngdẫn,bồidưỡngtrẻxâydựngquanniệmvề
vậtchấtđúngđắn.TácgiảRobertKiyosakicủacuốn“Chagiàu,
changhèo”đãtừngnói:“Nếubạnkhôngdạyconmìnhcách
sửdụngtiềnbạc,saunàysẽcónhữngngườikhácthaybạn
làmđiềuđó”.Cónghĩalà,khibạnđểcácchủnợ,cảnhsáthoặccác


côngtylừađảogiúpbạngiáodụctiềnbạcchoconmình,thìelàbạnđã
phảitrảgiáchosựthiếusótấy.Dovậy,ngườibốcầncoitrọnggiáodục
trẻcácquanniệmvềtiềnbạc,trongđó,quantrọngnhấtlàcầngiúptrẻ
hiểuthếnàotàichính“lànhmạnh”,“hiệuquả”và“thựctế”.
BàÁnhlàmộtngườigiàucó.Mộtlần,côcháungoại7tuổicủabà
xảyraxôxátvớimộtbạncùnglớp.Khicuộccãivãxảyra,côbéđãchỉ
vàomặtcậubạnkiavàhétto:“Taosẽlấytiềnđèchếtmày!”
Vậymàcậubékiachỉcườivànói:“Đèđi!Đèđi!Đècàngnhiềucàng
tốt!”
Tuychỉlàmộtcâunóiđùacủatrẻcon,nhưngnócũngkhiếnngười
lớnchúngtaphảisuynghĩ.
Theođiềutra,thanhthiếuniênngàynaythườngcónhữngsuynghĩ
khá“ngôngcuồng”,“bồngbột”.Chúngthườngđemnhaurasosánh
bằngviệcbốláixegì,cóbaonhiêucănnhà,làmchứcvụgì,mứctiền
lươngđượcbaonhiêu…Cácôngbốthườngkhôngdạyconcáchđánh
giátiềnbạctheokiểuđó,nhưngtrẻvẫnhiểuđượctầmquantrọngcủa

tiềnbạc.Vậy,cácôngbốsẽmặckệtrẻtựhìnhthànhnhữngquanniệm
tiềnbạclệchlạc,haychủđộngnóichotrẻbiếthammêtiềnbạcthếnào
mớilà“đạođức“và“lànhmạnh“.
Ngườibố,cầnphảichotrẻbiết,tiềnbạccóthểgiúpđạtđượcnhiều
thứ,nhưnglạikhôngphảilàvạnnăng.Đồngthời,phảihướngdẫntrẻ
kiếmtiềnbằngnhữngviệclàmđúngđắn;đểtrẻhiểurằng,tiềnchínhlà
khoảnthùlaomàxãhộitrảsaukhiđãbỏnhiềucôngsứcđểlàmnhững
côngviệcnghiêmtúc,chânchính,cóích.Cónhưvậy,việc“kiếmtiền”
mớitrởnênthúvịvàýnghĩahơn.

*Tiềnlàsảnphẩmcủalaođộng.
*Kiếmtiềnvấtvả,tiêutiềnphảicẩnthận.
*Tiềnkhôngphảilàchìakhóavạnnăng.
*Hãylàmchủnhânchứkhôngphảilànôlệcủađồngtiền.


Chamẹgiàu,conchưachắcđãgiàu
Ngày21tháng6năm2008,ChủtịchtậpđoànMicrosoft-BillGates
đãcóbuổitrảlờiphỏngvấntrênkênhtruyềnhìnhnướcAnh(BBC).Ở
đây,BillGatesđãtuyênbốngàythángchínhthứcvềhưu,ôngnóirằng
sẽquyêngóptoànbộtổngtàisản58tỷUSDcủamìnhchoQuỹBill&
MelindaGatesđểlàmtừthiện,hầunhưkhôngđểlạimộtphầnnàocho
nhữngđứaconcủamình.SaukhiBillGatescôngbốđiềunày,nóđãtrở
thànhtiêuđiểmởhầuhếtcáctạpchí,báođàivàcácphươngtiệntruyền
thông.DuychỉcóhaitạpchíhàngđầucủaMỹlàNewsDailyvàForbes
coithôngtinởmứcđộbìnhthường.Tạisaovậy?Chẳnglẽkhoảntiền
quyêngóptừthiệnkhổnglồấykhôngkhiếnngườidâncácnướcphương
Tâycảmthấyngạcnhiên,sửngsốt?
Thựcchất,ởcácnướcchâuÂuvàchâuMỹ,việckhôngđểlạitàisản
choconcáithừakế,màđemquyêntặnglàmtừthiệnkhôngphảilà

chuyệnhiếmgặp.Ngày26tháng6năm2006,vàotuổi75,Buffettđã
quyếtđịnhdànhhẳn85%cổphiếutạitậpđoànBerkshireHathaway
chohoạtđộngtừthiện.Tínhtheogiácổphiếulúcbấygiờ,sốtiềnquyên
tặngđótươngđương37,5tỷUSD.Buffettnói:tậnđáylòngmình,
ôngkhôngbaogiờmuốnđểlạiquánhiềutàisảnchocon
cháu,vìnhưvậychỉkhiếncácconôngkhônglàmđượcbấtcứ
việcgì.Tháng7năm2007,ngườiđànônggiàunhấtScotland-với
tổnggiátrịtàisảnlêntới1,5tỷbảngAnh–TomHunter,cũngđãbỏra
hơnmộttỷbảngAnhđểlàmtừthiện,đócũnglàkhoảntiềntừthiệnlớn
nhấtnướcAnhtừtrướcđếnnay.Thôngquatổchứctừthiệnmangtên
mình(quỹHunter),TomHunterđãđếngiúpđỡnhữngngườinghèo
đóiởchâuPhi,xóanạnmùchữchothanhthiếuniên.
NgườisánglậpracáchoạtđộngtừthiệnởMỹ,ôngchủtậpđoàn
thépAndrewCarnegie,cũngđãchitoànbộtàisảncánhâncủamình
chocáchoạtđộngđó,ôngđãnóimộtcâurấtnổitiếng:“Chếtvìquá
giàucólànỗinhụcnhãmuônđời”,câunóinàyđãcótác
độngrấtlớnđếnnhữngthếhệngườiMỹsaunày.
BillGatescũngcólầnphátbiểurằng:“Sựgiàucóchẳngqualàdo
ngườikhácnhìnvàothấyvậy,cònbảnthânmìnhphảitìmđượccách
thứcthíchhợpđểsửdụngnó“.Đốivớithếhệconcháu,ôngvẫnnhất
quánquanđiểm“Chamẹgiàu,conchưachắcđãgiàu”,ôngcũngkhông
mongmuốnđểlạinhiềutàisảnchoconmình,vìlàmnhưvậylàđang
thừanhậnvàtônvinhconcủamìnhlàngườiquantrọngnhất,vĩđại
nhất,xứngđángđượchưởngthụnhiềucủacảivậtchất.Hơnnữa,“thành


côngcủamộtngườigắnliềnvớisựnỗlựccủabảnthânanhta,chứ
khônghềliênquanđếnviệcanhtacóbaonhiêucủacải(đượcthừa
hưởng)trongtay”.
HoàngLongvàThanhHàlàhọcsinhtrunghọccủamộttrườngphổ

thôngDânlập,haicậubạnnàythườngxuyêngâygổđánhnhauvớicác
bạnkháctrongtrường,ainhìnthấyhọcũngphảinétránh.
Cólần,haibạnnàynghenóitrongtrườngcócậubạntênlàVăn
Anh,conmộtnhàgiàucó,thườngxuyênchocácbạnkháctiềntiêu;
hơnnữabảntínhlạinhátgan,thếlàHoàngLongvàThanhHàquyết
địnhtìmgặpVănAnhđể“tốngtiền”.
HaicậubéLongvàHànóivớingườibạntênAnh:“Saunàygặpbất
cứphiềnphứcnào,cậucứnóivớichúngtớ.Chúngtớcórấtnhiềubạnlà
dângianghồ,nênkhôngaidámđộngđếncả,chúngtớsẽbảovệcậu,
nhưngđổilại,cậuphảinộptiềnchobọntớmỗituầnmộtlần!”.Hôm
sau,Anhlẳnglặnglấytiềnởnhà,đemđếnchoLongvàHà.Saumột
thờigian,LonglạigọiđiệnchoAnhchuẩnbịtiền,càngnhiềucàngtốt.
Lầnnày,LongđểHàđứngđợidướicửanhà,rồinémbọctiềnquacửasổ
xuống,tổngsốtiềnlênđếnhàngtriệuđồng.
Cứnhưvậy,sauhaitháng,LongvàHàđãtrấnlộtcủaAnhmộtsố
tiềntươngđốilớn.Chođếnmộtlần,haibạnnàylấylýdolàmuốnmua
súngngắn,bắtAnhđưamộtkhoảntiềnto,Anhmớicảmthấyđâylà
nhữngkẻ“thamlam”,bènđemchuyệnnàykểchochamẹbiết,đếnlúc
này,LongvàHàmớibịcônganbắtgiữ.
ChamẹAnhrấtyêuthươngconmình,bởinếukhôngyêusẽkhông
chocậutiềntiêuvặtnhiềuđếnthế,nhưngcáchthểhiệntìnhyêu,bằng
cáchchotrẻtiêutiềnvôtộivạnhưvậylàkhôngsángsuốt,khôngkhoa
học,thậmchícòngâyravôsốvấnđềrắcrối.Sốlượng“cậuấm”trong
trườnghọctuyrấtít,nhưngnócũngđủđểbộclộnhữngkhiếmkhuyết
trongcáchgiáodụctàichínhvớitrẻởnhữnggiađìnhnày.
Cácôngbốthườngnóirằng,chúngtôirangoàivấtvảkiếmtiền,vì
muốnchoconmìnhnhữngđiềukiệnsốngvàhọctậptốtnhất,nếutiền
khôngđểchocontiêu,thìgiữđểlàmgì?Xétvềmặttìnhcảm,câunói
nàykhôngcógìsai.Nhưng,giáodụctiềnbạcchoconkhôngchỉlàdạy
cáchtiêutiền,màquantrọnghơnlàcáchgiáodục”nhâncách”và

”phẩmchất”củaconngười.
Ởnướcngoài,vấnđềgiáodụctiềnbạcnghiêmtúcchotrẻkháquen
thuộcvàphổbiến,rấtnhiềugiađìnhluônduytrìquanđiểm“chamẹ
giàu,conchưachắcđãgiàu”.ChẳnghạnởMỹ,vấnđềtiềntiêuvặtcủa
concáicònbịquảnlýkhá“chặtchẽ”,mộtcuộcđiềutrachothấy,54%


thanhthiếuniênởMỹkhôngcótiềntiêuvặt.
“Quánhiềucủacảivậtchấtsẽmanglạinhữngtainạnkhólườngcho
concháuchúngta”,tỷphúngườiMỹRockefellerđãquanniệmnhư
vậy.MặcdùRockefellercórấtnhiềutiền,nhưngsốtiềntiêuvặtôngcho
cácconcủamìnhlạiítđếnkinhngạc.Ôngđưaraquyđịnhvềcácmức
nhậntiềntiêuvặtchocácconmìnhnhưsau:từbảyđếntámtuổimỗi
tuầnchỉđượcnhận30cents;từmườimộtđếnmườihaituổimỗituần
mộtdollar;từmườihaituổitrởlênmỗituầnđượcbadollar.Tiềntiêu
vặtchỉđượcphátmộttuầnmộtlần,bọntrẻcònphảighirõcáckhoản
đãchitiêu,đểlầnsausẽbiếtcáchkiểmsoátsốtiềncủamình.
ỞNhậtBản,chủtrươngcủacácbậcchamẹlàđểcontựlập,không
đượctùytiệnvaymượntiềncủangườikhác.Tronggiáodụctrẻ,người
Nhậtcócâunóirấtnổitiếng,đólà:“Ngoạitrừánhsángmặttrờivà
khôngkhílànhữngthứtựnhiênbantặng,còntấtcảnhữngthứkhác
đềuphảiđánhđổibằngsứclaođộngthìmớicó”.
ÔngOshimacómộtchiếcôtôrấtđẹpcủahãngToyota,cứđếndịp
nghỉhèônglạiđưamọingườitrongnhàđidãngoại.Nhưnghàngngày
đilàm,ôngchỉláichiếcxeđómộtmình,tuyệtđốikhôngchocậucon
traimườituổiđicùngxe.
Mộtngày,bệnhviêmkhíquảncủacontraiônglạitáiphát,việcđibộ
đếntrườngrấtkhókhăn,nêncậubékhẩnthiếtcầuxinchachođinhờ
xe.“Khôngđược!”,ôngOshimacươngquyếttrảlời.Cậucontraiđành
đeocặpsách,lữngthữngbướcđilầmlũiđếntrườnghọc.Khicậubé

đangkhónhọcbướctừngbướclênchiếccầuthangbộcaongất,cậuđã
nhìnthấyởphíadướibênkiacầuthangôngOshimađangđứngđóđợi
cậu.ÔngOshimanhìncontraikhôngnóigì,chỉđưatayragạtnướcmắt
trênmặtcậubé.Sauđó,mộttayôngnắmlấytaycontrai,taykiaxách
lấychiếccặpsách,haibốconcùngrảobướcđếntrường.
Rồiôngâuyếmnhìnconnói:“Contraià,đừngtráchbố,bâygiờcon
vẫncònlàhọcsinh,khôngnênngồixeđihọc.Đợisaunàyconlớnlàm
ranhiềutiền,sẽnhấtđịnhmuađượcmộtchiếcxecònđẹphơnxecủa
bốbâygiờ”.TrongmắtôngOshimasánglêntiahyvọng.
Tiềnbạcgiốngnhưcondaohailưỡi.Bảnthâncuộcsốnggiàusang
chẳngcóhạigìđốivớitrẻ,nhưngnếuthiếuđisựhướngdẫnchotrẻgiá
trịvềtiềnbạcmộtcáchlànhmạnhvàhoànthiện,thìchínhnósẽgây
phảntácdụngđốivớicuộcđờitrẻ.Cùngvớiviệcchucấpchotrẻtiền
tiêuvặtvàtiềnthưởng,cácôngbốphảikhốngchếvàđiềutiếttrẻtrong
cáclĩnhvựcliênquanđến“tiền”.Khôngthểhiệntìnhyêuvớitrẻbằng
cáchchomặcđồhànghiệu,muađồchơiđắttiền,cungứngtiềntiêu


mộtcáchbừabãi,nếukhông,bạnsẽdễpháhỏngcuộcđờiconmình.
Cócâunói:“quensốngxahoakhóbiếttiếtkiệm“.Nhữngđứatrẻ
sốngtronggiađìnhgiàucó,nếukhôngđượckhốngchếvềvấnđềtiền
bạc,sẽrấtdễlàmchotrẻcócảmgiáchãnhdiệnvềtiềnbạcmộtcách
bẩmsinh,đốivớisựtrưởngthànhcủatrẻ,đâylàđiềucóhạichứkhông
cólợi.Ởnướcngoài,chamẹchoconcáirấtíttiềntiêuvặt,chủyếulà
khuyếnkhíchtrẻtựbỏsứclaođộngđểkiếmtiền,đồngthờiđểtrẻhiểu
rằng:tiềnkhôngphảilàthứcóđượcmộtcáchdễdàng.Quantrọnghơn
cả,làđểtrẻbiếtđượccủacảivậtchấtcóđượcphảidựavàosựcốgắng,
nỗlựccủabảnthân,hiểuđượcquátrìnhtíchlũyđểcóđượctàisảncòn
cógiátrịhơnnhiềusovớibảnthânsốtàisảnđó.
“Chamẹgiàu,conchưachắcđãgiàu”,câunóinàykhôngchỉgiúp

trẻnắmbắtđượcnhữngnhậnthứcvềtiềnbạcmộtcáchđúngđắn,mà
cònthểhiệntìnhyêulâudàidànhchotrẻ,hãyđểtrẻsaukhirờikhỏisự
baobọccủabốmẹ,vẫncóthểtựchủđộngquảnlýtàisảncủamìnhmột
cáchdễdàng.

*Quensốngxaxỉnênrấtkhóbiếttiếtkiệm.
*Chotrẻquánhiềucủacảivậtchấtsẽkhiếntrẻkhôngthểlàmbấtcứviệc
gì.
*Chotrẻtiềntiêuvặtmộtcách“chặtchẽ”hơn.
*Chamẹgiàucóthểtạoranhữngđứaconnghèotúng.


Trìhoãnsựhưởngthụ:Cốtlõisựgiàusangcủa
ngườiDoThái
NgườiDoTháinổitiếnglànhữngngườikhônngoan,trong
sốhọ,córấtnhiềungườilànhữngnhàbuônnổitiếngvàgiàu
có.Ngoàiýchínỗlựcvốncóvàbảnthânkhôngngừngphấn
đấu,thìsựgiáodục,dạybảocủagiađìnhcũngcóvaitrò
quantrọngtrongsựthànhcôngấy.
NgườiDoTháichútrọnggiáodụctàichínhchotrẻemtừ
khichúngcònnhỏ,nhấtlàgiáodụcvềcáchđầutưthếnàođể
đạthiệuquảnhất.Họmuatặngcổphiếuchonhữngđứabévừamới
trònmộttuầntuổi,cáchlàmnàydườngnhưđãtrởthànhthônglệ.
Ngàynay,nhữngngườiDoTháitậptrungsinhsốngởkhuvựcBắcMỹ
vẫnthườngxuyênlàmnhưthế.
Bồidưỡngkháiniệmtrìhoãnhưởngthụchotrẻlàmộtđiểmrất
quantrọngtrongviệcgiáodụctàichínhcủangườiDoThái.“Trìhoãn
sựhưởngthụ”chínhlàkéodàithờigianthỏamãndụcvọng
củabảnthân,đểtheođuổinhữnghoàibãolớntrongtương
lai.Quanđiểmnàycóthểđượccoilàcốtlõitrongviệcgiáodụctài

chínhchotrẻ,cũnglàmộttrongnhữngbímậtlớnđemđếnsựthành
côngcủangườiDoThái.Vậy,họđãgiáodụctàichínhchoconcháu
mìnhnhưthếnào?
“Nếubạnlàngườimuốnvuichơi,bạncầnphảitựgiànhlấythờigian
tựdochomình.Điềuđóđòihỏibạnphảicósựgiáodụctốtvàđạtđược
thànhtíchnhấtđịnhtronghọctậphaylàmviệc.Sauđó,bạnmớicóthể
tìmđượcmộtcôngviệclýtưởng,kiếmđượcthậtnhiềutiền,rồimới
dànhthờigianđểhưởngthụvàthỏathíchmuanhữngthứđắttiền.
Nhưngnếubạnlàmsaiquytrình,thìmọithứdiễnrasẽkhôngbình
thường,bạnchỉcóthểvuichơitrongmộtkhoảngthờigianrấtngắn,
muanhữngthứđồrẻtiền,dễhỏng,cuốicùnglạiphảitốncảđờiđểnỗ
lựclàmviệc,khôngđượcvuichơivàtậnhưởngniềmvuiấy.”
Đâylàvídụcơbảnnhấttronglýluậnvềsựtrìhoãnhưởngthụcủa
ngườiDoThái.Khiđốimặtvớivấnđềgiáodụctàichínhliênquanđến
cảcuộcđờicủatrẻ,ýthứccủahọcàngđượcnângcaohơn.Từkhitrẻ
cònrấtnhỏ,họđãbắtđầudạychotrẻcáckháiniệmvềgiátrịtàichính
hiệnđại.Thôngquahànhđộng“trìhoãnsựhưởngthụ”,họhy
vọngtrẻcóthểhọcđượcphươngpháplậpkếhoạchchotương
laimộtcáchkhoahọc,nhằmtheođuổinhữngướcmơlớnlao


trongđời,vứtbỏquanđiểmvềchủnghĩahưởngthụ,dùng
nhữngquanniệmthựctiễnđổilấyhạnhphúclâudàitrong
cuộcsống.
Khônggiốngvớinhữngướcmơhưởngthụcủangườilớnnhư:muốn
sởhữuchiếcxenổitiếng,muốnmuanhànằmcạnhbênbãibiển,haycả
ngàyđượcmặcnhữngbộtrangphụcđắttiền…;thìcáigọilà“hưởng
thụ”củatrẻchỉđơngiảnlàcóđồchơiđẹphơncủabạnbè.Cólẽ,với
điềukiệnkinhtếcủacácgiađìnhhiệnnay,việcđápứng“sựhưởngthụ”
nhưtrêncủatrẻkhôngquákhó;tuynhiên,cácôngbốcầnphảiđiều

chỉnh,khốngchếmộtcáchhợplývớinhữngnhucầuđócủa
trẻ,khôngnênchotrẻngậpsâutronghưởngthụtừkhiquá
nhỏ,nếukhông,bạnsẽphảitrảgiábằngchínhhạnhphúcsau
nàycủaconmình.
EdsonCholbiNascimento(còngọilàEdinho)cómộtngườichavĩ
đại,ôngchínhlàcầuthủbóngđátàigiỏinhấtthếgiới–vuabóngđá
Pele.
Năm1970,khiPeleđónchàocậucontraiđầulòng,mọingườigửi
đếnônghàngngànlờichúcmaymắn;nhữngngườihâmmộPelehân
hoandựđoánrằng:“Đâychínhlàvuabóngđátươnglai”.Nghenhững
lờinhưthế,Pelechỉnói:“Contraitôimãimãikhôngthểtrởthànhvua
bóngđáđược,vìnóchưatừngnếmtrảimùivịkhókhăn,giankhổ,mà
chỉbiếthưởngthụmộtcuộcsốngcótiền”.TrongquanniệmcủaPele,
contraiôngđượcsinhrakhibốđanglàngườicótiền,códanhtiếng,
cònđasốcáccầuthủbóngđánổitiếngđềulớnlêntrongnhữnggia
đìnhnghèonàn,túngthiếu,dođómàcontraiôngkhócóthểtrởthành
“ngôisaobóngđá”,chứđừngnóigìđến“vuabóngđá”!
Quảđúngnhưvậy,contraicủavịcầuthủtàibanày,saunàycó
thamgiavàođộibóngSantosdanhtiếngmàchamìnhđãtừngđá,
nhưngchỉchơiởvịtríthủmôndựbị,hơnnữatàinăngkhôngcógìđặc
biệt.Vìquenvớicuộcsốnghưởngthụ,Edinhođãkhôngbiếtcốgắng
vươnlên,dođó,sựnghiệpcầuthủkhôngđạtđượcthànhtựunhưcha
mình,ngượclại,cònbịcônganbắtgiữhailầnvìbịnghicóliênquan
đếnmatúy.
Pelelàcầuthủbóngđánổitiếngbậcnhấtthếgiới,ôngđãđểlại
nhiềukỷlụcmàngườisaukhócóthểvượtquađược.Nhưng,câunói
“hổphụsinhhổtử”dườngnhưkhôngthíchhợpđốivớitrườnghợpcủa
Pele.Khisosánhôngvớicontraicủamình,thìthấynguyênnhâncậu
contraikhôngđạtđượcthànhtíchtrongsựnghiệpcầuthủlàdoquen
vớicuộcsốnggiàucódưdả,nênbịrơivàovựcsâucủasựhưởnglạc.

CâunóicủaPeleđãchỉrachocácôngbốthấy:Hoàncảnhgia
đìnhcóảnhhưởngđếnsựtrưởngthànhcủaconcái.Khicuộc
sốngdưdả,chamẹchucấpchoconcáinhữngđiềukiệntốt
nhất,nhưngdokhônghướngdẫnconcáchkhốngchếdục
vọng,cáchsửdụngcủacảimộtcáchhợplývàcókếhoạch,
nênđãbiếntấtcảtrởthànhsự“sađọa”,coisựphấnđấu,nỗ
lựcchỉlàviệcvôích,mấtthờigian.
Nóicáchkhác,cuộcsốngthiếuthốncóthểgâyranhữngkhókhăn,
trởngạichosựpháttriểncủatrẻ;nhưngchínhcuộcsốngthiếuthốnấy
lạitạođộnglựcthúcđẩyconngườiđạtđếnthànhcông.NgườiDoThái
đềcaoviệc“trìhoãnsựhưởngthụ“,thựcchấtlàhyvọngkìmhãmsự
hammuốn,dụcvọngcủaconcái,tạoramôitrườngsốngtươngđối
“giannan“,hướngdẫnconcáituântheonhữngquanniệmgiátrịtiền
bạcđúngđắn,thúcđẩykhảnăngsángtạovàhìnhthànhtâmlýlành
mạnh.
AnhHuyvàĐứcMạnhlàđôibạntốtcủanhau,cảhaingườicùngđi
xaquêhương,tìmđếnnhữngvùngđấtlạhyvọngxâydựngcuộcsống
mớiởnơiấy.Đểcólươngthực,họbuộcphảikhaikhẩnđấtđai.KhiĐức
Mạnhvừacuốcđượcmộtmẫuđất,anhchorằngsốlươngthựcthu
hoạchđượctrênmẫuđấtnàycóthểđủăn,thếlàquyếtđịnhdừngtay,
chuivàobóngcâyrâmmátnằmnghỉngơi.
Lúcđó,AnhHuycũngvừacuốcxongmộtmẫuđất,nhưnganh
khôngdừnglại,vẫntiếptụccuốcởnhữngchỗxungquanh.ĐứcMạnh
đangngồidướibóngcâyuốngtrà,trôngthấyAnhHuycầnmẫnlàm
việc,bènnói:“Cậudừngtayuốngchútnướcđi!Đờingườingắnngủi,cứ
hưởngthụtrướcđã!Ngủkhôngđẫygiấc,ănkhôngđầyđủ,việcgìphải
tựlàmkhổmìnhnhưvậy?”
NhưngAnhHuychỉcườirồinói:“Hưởngthụtấtnhiênlàthíchrồi,

nhưngđờingườiquantrọngnhấtlàtươnglai,tôiđangcốgắngvìtương
laihạnhphúccủamìnhđấy!”
Saunày,ĐứcMạnhvẫnchỉdựavàomộtmảnhruộngcủamìnhmà
sốngnhữngngàythángnhànrỗi,cònAnhHuycầnmẫnlàmviệc,ngoài
càycấyanhlạibuônbánlươngthựcchonhiềungườikhác,đếnkhicó
vốnanhlạiđầutưvàonhữngvùngđấtkhác.Mườinămsau,AnhHuy
láichiếcxesangtrọng,đưavợconvềquêthămbạnbèhàngxóm;cuộc
sốngcủaĐứcMạnhlúcnàycũngkhôngcònnhànrỗihưởngthụnhư
trướcnữa,màlúcnàocũnglolắng,âusầuvìhoàncảnhquẫnbách.
Nhìnthấyngườibạnthângiờđãsungtúc,ĐứcMạnhhốihậnnói:“Nếu
nhưhồiđầutôicũnggiốngnhưanh,ítvuichơimàbiếttínhtoáncho
tươnglai,thìcólẽbâygiờtôicũngđượcănnomặcấm,chẳngphảilo


lắnggì!”
Cólẽ,điềukiệnvậtchấtcủacácgiađìnhhiệnnaytươngđốitốt,để
trẻcómộtcuộcsốngsungsướngkhôngcógìlàquákhó.Nhưngnếuđể
trẻđắmchìmtrongcuộcsốnghưởngthụquásớm,sẽkhiếntrẻtrở
thànhngườicótầmnhìnngắn,khônghiểuvềtiềnbạc,sớmmuộncũng
cóngàytrẻphảichịukhổvàtrảgiáchosựhưởngthụđó.“Trìhoãn
hưởngthụ”chínhlàđểtrẻkhôngbịrơivàođammêhưởngthụ,màphải
cóchílớn,nỗlựcchiếnthắngbảnthânđểnắmquyềntựchủtàichính
trongtươnglai.
Trongcuộcsốnghiệnthực,rấtnhiềungườitựchomìnhlàcótiền
nênchitiêuhoangphí,khôngbiếtcânbằnggiữaviệcthuchi,dẫnđến
nhữngkếtcụcđángbuồn.Vìvậy,dạytrẻhọccáchtrìhoãnhưởngthụ,
đểtrẻhiểurằngtiềnkhôngđượctiêuthìtuyệtđốikhôngtiêu,đókhông
chỉlàmộtkháiniệmsửdụngtàichínhđúngđắn,màcònlàcáchđể
quảnlýtàichínhđơngiảnnhất.
Tuynhiên,nếuvìtươnglaimànghiêmcấmtoànbộsựhưởngthụ

đángcócủatrẻ,thìlạichưahẳnlàmộtviệctốt.Ngượclại,nếumuốn
hưởngthụmàpháhỏngtươnglaicủatrẻ,thìlạilàmộtsailầmlớn.Cho
nên,bắtđầutừngàyhômnay,hãygiúptrẻtìmđượcmộtđiểmtựacân
bằngtronglĩnhvựctàichính,giảmkhoảnchitiêukhôngcầnthiết,để
trẻtựlênkếhoạchchotươnglaicủachínhmình.Đồngthời,cũngphải
đểtrẻhiểurằng,trìhoãnhưởngthụkhôngphảilàkhôngđượchưởng
thụ,màchỉlàđểđạtđượcsựhưởngthụvàhạnhphúcnhiềuhơn,lâudài
hơn.

*Trìhoãnsựthỏamãnnhucầucủabảnthân.
*Tiềnkhôngđượctiêutuyệtđốikhôngtiêu.
*Quámêmuộisẽđánhmấtsựtựchủtàichínhtrongtươnglai.
*Hãysắpxếphợplýcáckhoảnchitiêu.


Phóngtúngvàkeokiệt:nhữnghốbẫytrong
giáodụctàichính
Trongnềnkinhtếxãhộihiệnnay,mộtđứatrẻcócảbachỉ
sốIQ,EQvàchỉsốnănglựctàichínhcao,thìmớicóthểđạt
đượccuộcsốngtốtđẹp.
Chínhvìthế,câunói“Khôngđểtrẻthuaởngayvạchxuấtphát”đã
trởthànhmụctiêucủacácôngbốkhigiáodụcnănglựctàichínhcho
con.Trongsuốtquátrìnhpháttriểncủatrẻ,đềuxuấthiệncụmtừ“giáo
dụctàichính”,đâylàsựlựachọntấtyếucủanhữngôngbốthờihiệnđại.
Trẻngàynaytrưởngthànhtrongmộtxãhộipháttriển,bởivậy,ngay
từnhỏđãcómốiquanhệvớitiềnbạc,vàtàichínhlàmộttrongnhững
vấnđềquantrọngmàtrẻphảiđốimặttrongcuộcsống.Cóthểnóirằng,
sựpháttriểncủaxãhộiđã“thúcép”,buộctrẻphảicónhữngkiếnthức
tàichínhnhấtđịnh,mớicóthểbiếncuộcsốngcủamìnhtrởnêntốtđẹp
hơn;và“bàihọcbắtbuộccủaconngười”nàydùbắtđầutừthờiđiểm

nào,cũngsẽquyếtđịnhđếnkhảnăngtàichínhtrongcuộcđờitrẻ.
Nhưngtrongquátrìnhtiếnhànhgiáodụctàichínhchotrẻ,cũngtồntại
khôngítcácloại“cạmbẫy”,mộtkhikhôngcẩnthận,cảchavàconđều
rấtdễbịrơivào.
Nămngoái,ViệtAnhrấtvuimừngvìmìnhđãbướcquatuổi“cấm
vận”,vìtừnaytrởđi,cậubésẽđượctựdomuasắmnhữngthứmình
thích,hơnthếnữacònđượccầmtiềnmừngtuổicủamìnhmàkhông
phảiđưachobốmẹcấtgiữ.
Trướcdịptết,ViệtAnhđãyêucầubốsắmsửachomìnhquầnáo,
giàydép,màphảilàhànghiệu.Mặcdùáplựccôngviệckhôngnhỏ
nhưngvìchiềulòngcon,chacậuđãdànhcảthángtiềnlươngđểmua
sắm.VàongàymùngmộtTết,theothônglệ,bốmừngtuổichoViệtAnh
mộttrămnghìn,nhưngkhôngngờcậucontraichêít,đòitănglênba
trămnghìn,cuốicùnghaibốconxảyramâuthuẫn.
“Càngngàybốcàngchoíttiền,conbiếtlàbốkhôngyêuconmà”.
ViệtAnhbuôngmộtcâunóilạnhlùngtráchmócrồibỏvàophòng,cuộc
chiếntranhlạnhgiữahaichaconbắtđầu.
Chamẹmừngtuổiconcáinhằmmụcđíchmanglạiniềmvuichotrẻ,
nhưngcuốicùnglạigâyramâuthuẫn,hiệntượngnàykháphổbiến
trongnhữnggiađìnhhiệnđạingàynay.Hãybìnhtĩnhsuynghĩmột
chút,vấnđềởđâykhôngphảilàmừngbaonhiêutiền,màlàtrẻđãlầm


khiđemtiềnsosánhvớitìnhyêucủachamẹ.Khitrẻcoitiềnlàtiêu
chuẩnđểđolườngmọithứtrongcuộcsống,trẻsẽrấtdễtrởthành“kẻ
đuađòi”.
Chúngtavẫnluônnóirằng:phảidạytrẻnhữngquanniệmtiềnbạc
đúngđắn,rốtcuộcthếnàomớilàđúngđắn?Làđểtrẻtrởthànhkẻđộc
đoán,tiêutiềnphóngtúng,coitiềnnhưgiấy?Haylàngườicẩnthận,
kiếmtừngđồngmộtnhưngchỉgiữlạimàkhôngdámtiêu,trởthànhnô

lệcủađồngtiền?Đâylàhaitìnhhuốngmanghướngcựcđoan,
nhưngtrongquátrìnhgiáodụctàichínhchotrẻ,lạirấtdễ
xuấthiệnđiềunày.
Khitrẻvừamớibắtđầutiếpxúcvớitiềnbạc,chắcchắckhôngthể
nhậnthứcđượcchuẩnxácmốiquanhệgiữatiềnvớinhữngsựvậtkhác;
chonên,sẽcólúctrẻ“ragiá”mộtcáchhồnnhiênđốivớinhữngsựvật
trongcuộcsống.Trongnhậnthứccủatrẻ,nhữngthứ“cógiá”khácnhau
nàyđãtạonêntoànbộthếgiớicủachúng,vàchúngsẽcăncứtheogiá
trịriêngcủamìnhđểđánhgiámọivật.
Mặcdùngườilớnnhiềukhikhônghiểuđượccáchtưduynàycủatrẻ,
thậmchícòncólúcchorằnghơikìcục,nhưngtrongsuynghĩcủatrẻ,
thìnhữngđiềuấylạihoàntoànthỏađáng.Chonên,cácôngbốhãynói
vớitrẻrằng:“Trênthếgiớinày,đúnglàcónhiềuthứmuađượcbằng
tiền,nhưngcònrấtnhiềuthứkhôngthểlấytiềnrađểđo,vídụnhưtình
yêumàchamẹdànhchoconcái,dùcóbaonhiêutiềncũngkhôngthể
đánhđổiđược”.
Quanniệmvềtiềnbạccủatrẻcầnmộtquátrìnhnhậnthứcdầndần,
bởivậy,khôngnênquákỳvọngvàoviệctrẻhoàntoànhiểuđượctác
dụngcủađồngtiền,nhưngkhidạytrẻnhậnthứcvềtiền,cầnphảitránh
đểtrẻhìnhthànhkháiniệmcoitiềnnhư“giấy”.Chẳnghạn,trongđiều
kiệnchophép,chamẹhãyvứtbỏthờigianlàmthêm,dànhthờigian
vuichơicùngtrẻ,giúptrẻhiểurằng,dùbốmẹlàmviệcnhiềuvàkiếm
đượcnhiềutiền,nhưngkhoảnhkhắccảnhàhạnhphúcvuiđùabên
nhaucònquantrọnghơntiềnbạcgấpvạnlần.
CongáicủaanhĐăngđanghọctiểuhọc.Vìmuốnkhíchlệchuyện
họctập,anhvàcongáiđãcùngbànbạcvàđưaraquyếtđịnh:dùlà
kiểmtrabìnhthườnghaykiểmtragiữakỳ,cuốikỳ,chỉcầnkếtquảđạt
tiêuchuẩn,sẽđượcthưởngmộttriệuđồng,mônnàođạttiêuchuẩnsẽ
traothưởngmônđó.
Quảnhiên,dướisựthôithúccủamóntiềnthưởng,congáianhluôn

phấnđấuhọctậpvàthànhtíchluônđứngđầulớp.Kỳthihếtcấpsắp
đến,đểtăngthêmđộnglựccổvũchocon,anhĐănggọicongáiđếnvà


nói:“Conhãynhìnvàotúiđựnghaimươitriệuởtrênbàn,nếusắptới
conthihếtcấpkhôngđạtkếtquảtốt,chasẽdùngsốtiềnnàyđểxincho
convàohọcmộttrườngtrunghọc.Ngượclại,nếuconđạtkếtquảtốt,đó
sẽlàtiềnthưởngcủacon,chasẽđưaconđidulịch,trongnướchaynước
ngoàilàtùyconchọnlựa”.
Cáchdùngvậtchấtlàmmụctiêuphấnđấukhíchlệtrẻ,nhằmgiúp
trẻnângcaothànhtíchhọctập,điềunàykhôngcònhiếmgặptrongxã
hội.Mặcdùđâylàmộtcáchđộngviênconcái,nhưngkhivậndụng,
phảiđặcbiệtchúý;trẻdễhìnhthànhthóiquenvớikiểuthưởngtiền,coi
tiềnlàđộnglựcđểphấnđấu,nhưngkhitrẻkhôngcòncảmgiácphấn
khởivớisốtiềnthưởng,trẻsẽrấtdễđánhmấtđộnglựcđểcốgắng.Vì
thế,nếunắmbắtvấnđềkhôngđúng,trẻsẽthànhngườicóthóiphóng
túng,coithườngtấtcả.
Mặcdùđócóthểchỉlàsailầmvôtìnhxảyđếntrongquátrìnhgiáo
dụctàichínhchotrẻ,nhưngkhôngítgiađìnhvìthế,mànảysinh
nhữngsuynghĩloâu,sợtrẻtrởthànhngườiquáhammêtiềncủa,thực
dụng;vậylàrasứccăndặntrẻphảibiếttiếtkiệm.Cóchamẹnỗlựcgiúp
trẻđểdànhtiền,đếnnỗitrẻkhôngnỡchiramộtđồng,dầndầnbiếntrẻ
trởthànhngườiquákeokiệtvàchilitrongvấnđềtiềnbạc.Tiếtkiệmlà
tốt,nhưngtiếtkiệmsaiphươngpháplạibiếntrẻthànhnôlệcủađồng
tiền,quábủnxỉnsẽgâyranhữngảnhhưởngtiêucựcchotrẻ.
Câuchuyệndângian“Thàchếtcònhơn”.
Xưacómộtanhchànghàtiện,ănchẳngdámănchỉlodànhdụm
làmgiàu.Mộthôm,cóngườibạnrủanhtalênhuyệnchơi.Phânvân
mãianhmớivàobuồnglấybaquantiềndắtvàolưngrồiđi.Rađến
tỉnhthấycáigìanhcũngmuốnmua,khátkhôngdámuốngnướcvìsợ

mấttiền.Đếnchiềuvề,khiđiquađòkhátquámớicúixuốngsông
uốngnước.Chẳngmaylộncổxuốngsông.Anhbạntrênđòkêuto:
-Aicứubạntôi,xinthưởngnămquan.
Anhtatrôigiữadòngsông,nghetiếng,cốngoilênnói:
-Nămquanđắtquá.
Anhbạnchữalại.
-Thìbaquanvậy.
Anhtacốngoicổlênlầnnữa.
-Baquanvẫnđắt,thàchếtcònhơn!
Trongcâuchuyệnkểtrên,tacóthểthấyrõvídụđiểnhìnhchokẻhà
tiện-“Dùchếtcũngphảitiếtkiệm”!Nếuconcủachúngtacũnglà


nhữngngườitiếtkiệmđếnmứcbủnxỉnnhưvậy,rấtdễlàmtổnhạiđến
tìnhthânvàtìnhbạn;vìthế,nhữngđứatrẻquákeokiệtsẽrấtkhócó
đượcnhữngmốiquanhệtốttrongxãhội.
Đầunămmới,ngườilớntrongnhàthườnglìxìchotrẻcon,nếucộng
lại,sốtiềnmừngtuổicũngkhôngít.Lúcnày,bốcóthểgiáodụctrẻ
rằng:hãyđemtoànbộtiềnmừngtuổicủacon,cùngvớitiềntiêuvặt
hàngthángđểmởmộttàikhoảntiếtkiệmmangtêncon;đểtrẻbiết
rằngtiềnđểtrongnhàlàkhôngthể“sinhra”,nhưngnếugửivàongân
hàngsẽcóthêmkhoảntiềnlãi,đâycũngcóthểcoinhưnguồnthunhập
cánhân,lấytiềnsinhratiền,đượcxemnhưmộtcáchgiáodụctàichính
rấthiệuquả.
Tuynhiên,nếutrẻthấytàikhoảncánhâncủamìnhcàngngàycàng
lớn,nhưngvẫnkhăngkhăngkhôngchịurờimộtxunào,muốnmuagì
cũngvẫnngửatayxinbốmẹ,thìngaylúcnàybạnphảiđiềuchỉnhlại
mộtchúttâmlýcủatrẻ.Vídụ,khidẫntrẻđếnthămôngbàbịốm,hãy
đềnghịtrẻbàytỏlònghiếuthảovớingườilớn,bằngviệctríchíttiền
trongtàikhoảncánhânđểmuahoaquả,kẹobánhđếnthămôngbà.

Mụcđíchlàmnhưvậy,làđểvunđắptìnhcảmcủatrẻvớingườithân
tronggiađình,dạytrẻkhôngnênquantâmquánhiềuđếnsốtiềntrong
tàikhoản;vừanângcaochỉsốkhảnăngtàichính,vừanângcaochỉsố
EQ(chỉsốtìnhcảm).
Cácôngbốcầnphảinóivớitrẻrằng:bảnthântiềnbạckhôngthể
làmchoconvuivẻ.Chỉcóhọcđượccáchtiêutiềnhợplý,nhậnthức
đượcýnghĩavàtácdụngcủađồngtiềnmộtcáchlýtrí,thìmớicóthể
đạtđượckhảnăngkhốngchếtiềnbạc,tuyệtđốikhôngđểtrởthànhnô
lệcủađồngtiền.

*Khôngphảitấtcảmọithứđềucóthểmuađượcbằngtiền.
*Tiềnkhôngphảilàđộnglựcduynhấtđểconngườihànhđộng.
*Cótiềnlàđểthựchiệnmụctiêuvàứngphóvớitìnhhuốngkhẩncấp.
*Bảnthântiềnkhôngthểmanglạiniềmvuichoconngười.


Hãydẫntrẻcùngđimuasắm
Trênthựctế,ởmộtsốnướcpháttriển,concáicủacácgiađìnhgiàu
cókhôngđượctiêuxàihoangphí,chamẹthậmchícònchútrọngviệc
giáodụctàichínhchoconhơn,từnhỏđãdạytrẻcóbảnlĩnhđểđốimặt
vớivấnđềtàichính,đểtrẻhiểuđượctiềnkhôngphảilàthứdễkiếm.
Khônggiốngnhưngườilớn,kinhnghiệmmuasắmcủatrẻcònrấtít,
dovậy,khôngthểtựxemxéthiệuquảcủanhữngviệcmìnhlàm,dễbị
chiphốibởicảmtính.Vìthế,thườnghay“caohứng”,thíchcáigìthì
muacáiđó.Việcgiúptrẻhìnhthànhthóiquentốt,biếtcáchchitiêu
hợplýchínhlàtráchnhiệmbắtbuộccủacácôngbố.
Khithờiđạithayđổi,mọithứđềucóthểthayđổitheo.Mọi
ngườicólẽvẫncòncảmthấyxalạvớinhữngthuậtngữnhư
“tàichính”,“tiêudùng”,“chỉsốnănglựctàichính”…Nhưng
xãhộingàynayđãkháctrước,nềnkinhtếngàymộtphát

triển,nhữngquanniệmgiáodụctronggiađìnhngàymộtđổi
mới,nếuchỉđểtrẻhiểuhaynhậnbiếtđượctiềnbạc,thìđiều
đóvẫnluônlàkhôngđủtronggiáodụctàichínhchotrẻ,cần
chotrẻbiếtxuấtxứcủađồngtiền,biếttiềndùngđểlàmgì
trongcuộcsốnghàngngày.
BéTuấnsáutuổirấtthíchđượcđimuasắmởsiêuthịcùngmẹ,đến
khuvựcbánđồchơitrẻem,TuấnnhìnthấychúchuộtMickeymàem
vôcùngyêuthích,thếlàđòimẹphảimuabằngđược.Lúcnày,mẹđưa
tờgiấyghichitiếtdanhmụcmuahàngchocậubéxem,rồinói:“Con
yêu!Mẹchỉmangcóhaitrămnghìnđồng,mànhữngthứchúngtacần
muavừavặnhếtđúngsốtiềnnày.NếumuachuộtMickeychocon,mẹ
sẽkhôngđủtiền!”.Mặcdùkhônghàilòng,nhưngsaukhinghemẹnói
vậy,Tuấncũngtránhxakhuđồchơitrẻem.
Cóôngbốcảmthấyrằng,tiêutiềncógìmàphảidạy,cứđểtrẻtựđi
muađồ,làsẽtựhọcđược.Chớcoithườngquátrình“họccách
tiêutiền”,vìbiết“trảtiền”muađồkhôngcónghĩalàbiết
“tiêutiền”.Nếutachỉdẫnchotrẻcáchthứcchitiêukhitrẻvừabắt
đầubiếttiêutiền,sẽgiúptrẻsớmnhậnthứcvềcáchchitiêuhợplý
trongtươnglai.
Nếutừnhỏđãtiêutiềnphóngtúng,tươnglairấtdễtrởthànhngười
tiêuxàihoangphí;ngượclại,nếutừnhỏđãbiếtcáchchitiêuhợplý,tiết
kiệm,sẽmanglạiđượcrấtnhiềulợiíchsaunày.Vậy,làmthếnàođểdạy
trẻbiếtchitiêuhợplýngaytừkhicònnhỏ?Làmthếnàođểtránh


trườnghợptrẻtiêuxàihoangphí?Làmthếnàođểdạytrẻbiếttiết
kiệm?Đâyđềulànhữngvấnđềđòihỏicácôngbốcầncânnhắckỹ
lưỡng.Muốndạytrẻ“biếttiếtkiệm,biếtchitiêu”,hãycùngdẫntrẻđi
muasắmvớichamẹ,đâychínhlàcơhộitốtnhấtđểtrẻhọchỏinhững
điềunày.

Trướckhibắtđầuđimuasắm,cóthểcùngthảoluậnvớitrẻlầnnày
sẽmuanhữnggì,dựđịnhtiêubaonhiêutiền,sauđóviếttấtcảnhững
thứcầnmuaramộttờgiấy,rồiđưatrẻcầmtiềnvàdẫntrẻđimuacùng.
Mụcđíchlàmnhưvậy,chủyếulàđểkhốngchếnhữngcảmhứngcủatrẻ
tronglúcmuasắm,chứkhôngphảithíchcáigìthìmuacáiđó,chỉđược
muanhữngthứđãghiratronggiấy.
Tronglúcmuasắm,hãyhướngdẫntrẻcáchxemgiáthànhsản
phẩm,rồisosánhvớisốtiềnđangcótrongtay,đểxemsốtiềnnàycó
đủmuađượcsảnphẩmđókhông?Vídụnhưgiácủasảnphẩmlà20
nghìnđồng,nhưngtrongngườichỉcó15nghìnđồng,nhưvậylàkhông
thểmuađược.
Khitrẻcầmtiềnđimuasắm,chamẹnhâncơhộinàythảoluậnvới
trẻnhữngvấnđềliênquanđếntàichính,chẳnghạn:saolạicócácnhãn
hiệukhácnhau?Saosảnphẩmkhácnhauthìgiáthànhcũngkhác
nhau?Liệuchấtlượngcủasảnphẩmnàycótươngxứngvớigiátiềnđó
không?Saukhimuaxongcácsảnphẩm,thửcộnglạitoànbộgiátiền,
xemcóvượtquásốtiềndựtínhkhông?Nếumuanhiềuhơnsovớidự
tính,trẻbắtbuộcphảitìmcáchgiảiquyết,chẳnghạnnhưđổisangsản
phẩmcógiárẻhơn,nhấtđịnhchỉđượctiêutronggiớihạnđãđưara.
Tuynhiên,quátrìnhnàysẽnảysinhrấtnhiềumâuthuẫn,lầnđầuthực
hànhcóthểgặpmộtchútkhókhăn,nhưngnếukiêntrìlàmnhưvậy,sẽ
giúptrẻhìnhthànhthóiquentốttrongchitiêu.
Ngoàira,mỗilầnmuasắmxong,cóthểđểchotrẻtựtrả
tiền,lấylạitiềnthừa,đểtrẻbiếtsựtraođổivàgiátrịcủađồng
tiền,hiểuđượcrằngmuabấtcứthứgìcũngphảitrảtiền.
NgườibốnọlàmộtbácsĩtâmlýsốngởHàNội,anhđãdẫnVũ-cậu
contrai6tuổicủamìnhđếnbốncửahàng,chỉđểmuachoôngnộicủa
Vũmộtchiếcđàivừađẹp,vừatốt,giácảlạihợplý.Anhtraoquyềnchủ
độngmuabánchocon,chỉđứngbêncạnhgiúpđỡconlúcthíchhợp.
Dướisựgiúpđỡcủabố,cùngvớiviệcsosánhgiácả,cuốicùng,Vũđã

chọnđượcmộtchiếcđàiưngýchoôngnộimình.Cònngườibốlấy100
nghìntiềnchênhlệchgiữagiáthấpnhấtvàgiácaonhấtthưởngchoVũ.
Khitrẻhọcđượccáchtựmuasắm,lựachọnsảnphẩm,biếtsosánh
chấtlượng,giáthànhsảnphẩm,thìchứngtỏtrẻđãtrưởngthànhhơn


trongviệcchitiêu.Dùsởthíchcánhânvẫnlàtiêuchuẩnchọnlựaquan
trọng,nhưngsảnphẩmgiốngnhau,vẫncócáiđắtcáirẻ,nếumuađược
sảnphẩmtươngtựmàgiálạirẻhơn,sẽthấyvuihơn.Cáchlàmcủa
ngườibốtrongvídụtrênđãgiúptrẻhiểu,thếnàolàmuasắmsáng
suốt,thếnàolàtiếtkiệmchiphí.Nhưvậy,dùbịchiphốibởisốtiền
nhưngtrẻvẫnbiếttiếtkiệm,vẫnbiếtdùngsốtiềnítnhấtđểmuađược
sảnphẩmcầnthiếtnhất,hơnnữa,sốtiềntiếtkiệmđượccòncóthểmua
thêmthứkhác.Đểtrẻhiểuđược“chấtlượnghơntiềnbạc”.
ÔngThànhdẫncongáinămtuổicùngđimuađồvớimình,khicon
gáinhìnthấymónđồchơiđắttiền,ôngliềnchoconbiếtmìnhkhôngđủ
tiền,đứatrẻnóivớiông:“Cóthểdùngtiềnởcáimáy“điệntử“đằngkia
đượcmà“.
Saukhihỏihan,ôngThànhmớihiểu“máyđiệntử”màcongáinói
chínhlàmáyrúttiềntựđộngATM.Hóaracôbéthườngxuyênthấymẹ
dùngthẻtíndụng,nênchorằng,nếuhếttiềnthìchỉcầnrađólấylà
được.
Khitrẻcònnhỏtuổi,chúngsẽkhônghiểuđượctiềnbạc
tronggiađìnhlàcóhạn,cũngkhôngbiếtrằngtiềnlàdocha
mẹphảivấtvảlàmviệcmớikiếmđược.Dođó,cácchuyêngia
vềtâmlýtrẻemchorằng,độtuổinàylàthờigianthíchhợp
nhấtđểtruyềndạychotrẻnhữngkháiniệmtiềnbạc.
Quátrìnhmuasắmthựcchấtlàquátrìnhtraođổitiềntệ,trongđó
córấtnhiềunộidungmàbạnbuộcphảigiáodụcchotrẻ.Ởđộtuổinhi
đồng,trẻcầnbiếtđượccáchchitiêusángsuốtvàbiếtkìmhãmmong

muốncủabảnthân,giúpchúngtrởthànhngườicótínhkiêntrì,nhẫn
nạivàbiếtsắpxếpkếhoạch.Cáchgiáodụcnhưvậykhôngchỉcótác
dụngtrênphươngdiệntàichính,màcònảnhhưởngtíchcựctrênnhiều
phươngdiệnkháctrongtươnglai.
Vídụ,nhâncơhộinày,ôngThànhcóthểnóichoconbiếtnguồngốc
củatiền,hoặcgiảithíchchoconATMlàmáyrúttiềntựđộngchứkhông
phảilàmáyintiền.Nếutrẻxuấthiệnnhữngvấnđềnhưtrêntrongquá
trìnhmuasắm,cácôngbốcóthểgiảithíchmộtcáchdễhiểunhấtcho
trẻ:máyrúttiềnATMcũnggiốngnhưconlợnđấtởnhà,trướctiêncon
phảibỏtiềnvào,khinàomuốndùngmớicóthểrútrađược.Phảiđểtrẻ
hiểuđược,tiềntronggiađìnhchỉcóởmộtmứcgiớihạnnàođó,nên
khôngphảimuốncáigìlàmuabằngđượccáiđó.Dovậy,trướckhi
dùngtiềnđểmuasắm,phảixemxétkỹcóđủtiềnđểmuathứđókhông,
haycónhấtthiếtphảimuakhông,từđódạytrẻquanniệmtiêudùng
hợplý.


Trẻemtiêutiềnlungtung,hoangphí,đãtrởthànhthóiquenxấu
khiếncácbậcphụhuynhvôcùngđauđầu.Đúngnhưvậy,thóixấunày
khôngchỉgâytổnthấtvềmặttiềnbạc,màcònảnhhưởngđếntinhthần
củaconngười,thậmchícòngâyranhữngnguyhiểmkhitrẻtrưởng
thành.Vìthế,cácôngbốkhôngchỉdạytrẻnhữngquanniệm
tàichínhđúngđắn,màcònphảilựachọncáchlàmtốiưuđể
hướngdẫntrẻ,ápdụngnhữngphươngpháptàichínhthích
hợp,khôngcầncanthiệpquásâuvàotàichínhcủatrẻ,như
vậy,mớigiúptrẻhọcđượcgiátrịquancủađồngtiềntrong
cuộcsống,dựavàonhữngquanniệmtàichínhđúngđắnđể
tạoramộtcuộcsốngấmnohạnhphúc.

*Hãybắtđầuliệtkêchitiếtnhữngthứcầnmuavàsốtiềndựtính.

*Ápdụngphươngpháptiếtkiệmmộtcáchtinhtế.
*Chỉmuanhữngthứcầnthiết.
*Máyrúttiềnkhôngphảilàmáyintiền.