Người tốt việc tốt trên báo chí hiện nay thực trạng và vấn đề đặt ra (khảo sát trên các báo nhân dân, quân đội nhân dân, hà nội mới, lao động từ năm 2004 2006)

ĐạI HọC QUốC GIA Hà NộI
TRƯờNG ĐạI HọC KHOA HọC Xã HộI Và NHÂN VĂN
---------------------------------

BùI THị THU TRANG

NGƯờI TốT VIệC TốT TRÊN BáO CHí HIệN NAY
THựC TRạNG Và VấN Đề ĐặT RA
(KHảO SáT TRÊN CáC BáO: NHÂN DÂN, QUÂN ĐộI NHÂN DÂN,
Hà NộI MớI, LAO ĐộNG Từ NĂM 2004- 2006)

LUậN VĂN THạC Sĩ KHOA HọC BáO CHí

Hà NộI- 2007


ĐạI HọC QUốC GIA Hà NộI
TRƯờNG ĐạI HọC KHOA HọC Xã HộI Và NHÂN VĂN
---------------------------------

BùI THị THU TRANG

NGƯờI TốT VIệC TốT TRÊN BáO CHí HIệN NAY
THựC TRạNG Và VấN Đề ĐặT RA
(KHảO SáT TRÊN CáC BáO: NHÂN DÂN, QUÂN ĐộI NHÂN DÂN,
Hà NộI MớI, LAO ĐộNG Từ NĂM 2004- 2006)

CHUYÊN NGàNH : BáO CHí HọC
Mã Số
: 60.32.01

LUậN VĂN THạC Sĩ KHOA HọC BáO CHí

Ng-ời h-ớng dẫn khoa học:
TS. PHạM TấT THắNG

Hà NộI- 2007


LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến TS. Ph¹m TÊt Th¾ng, người
đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện Luận văn.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến:
Ban Chủ nhiệm khoa Báo chí, các thầy cô giáo trong khoa, phòng Quản
lý khoa học, trường Đại học khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia
Hà Nội.
Và người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã nhiệt tình giúp đỡ
tôi trong quá trình nghiên cứu Luận văn.

Hà Nội, tháng 11 năm 2007

Bïi ThÞ Thu Trang


MỘT SỐ TỪ VIẾT TẮT VÀ THUẬT NGỮ
ĐƢỢC SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN

I. Một số từ viết tắt:
KT-XH : Kinh tế xã hội
VH-XH : Văn hoá xã hội

QĐND : Quân đội nhân dân
THCS

: Trung học cơ sở

II. Một số thuật ngữ
1. Truyền thông đại chúng: Từ gốc tiếng Anh là Mass Communication,
được hiểu là một quá trình liên tục trao đổi hoặc chia sẻ thông tin, tình
cảm, kỹ năng nhằm tạo sự liên kết lẫn nhau để dẫn tới sự thay đổi trong
hành vi và nhận thức.
2. Các phƣơng tiện truyền thông đại chúng: Từ gốc tiếng Anh là Mass
Media, được hiểu là bao gồm báo in, đài phát thanh, đài truyền hình,
điện ảnh, internet, tờ bướm, panô, áp phích, và các hoạt động truyền
thông khác.


Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong tiến trình phát triển của lịch sử loài ng-ời, bất kỳ chế độ xã hội
nào, giai cấp nào cũng đều quan tâm đến việc phát triển, bồi d-ỡng, nhân rộng
những tấm g-ơng ng-ời tốt việc tốt theo những tiêu chí nhất định, không
ngoài mục đích góp phần phát triển xã hội ấy. Báo chí chính là một công cụ
đắc lực để thực hiện công việc này.
Vấn đề biểu d-ơng ng-ời tốt việc tốt ở n-ớc ta đ-ợc đặt ra từ rất sớm.
Sinh thời Bác Hồ của chúng ta rất quan tâm tới vấn đề này. Ng-ời đã khẳng
định Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, tr-ớc hết cần có những con ng-ời xã
hội chủ nghĩa .
Trong thực tiễn cuộc sống, trên bất kỳ mọi mặt đời sống luôn xuất hiện
nhiều những tổ chức, cá nhân có những đóng góp tích cực cho công cuộc xây
dựng và phát triển đất n-ớc. Những tấm g-ơng đó cần phải đ-ợc phát hiện, cổ

vũ, giới thiệu kịp thời để học tập, noi theo, dấy lên phong trào thi đua yêu
n-ớc rộng khắp tạo thành động lực to lớn thúc đẩy xã hội phát triển. Đất
n-ớc ta đang trên con đ-ờng xây dựng xã hội chủ nghĩa, thực hiện tốt việc
biểu duơng ng-ời tốt việc tốt cũng chính là góp phần làm đẹp cho đời, góp
phần xây dựng con ng-ời, xây dựng đất n-ớc giàu đẹp hơn.
Tuy nhiên, trong hoạt động của các cơ quan báo chí, bên cạnh những
thành tích đáng đ-ợc biểu d-ơng thì còn không ít cơ quan báo chí vẫn coi nhẹ
hoặc ch-a làm tốt nhiệm vụ này. Một biểu hiện khá rõ nét, trong nền kinh tế
thị tr-ờng cũng xuất hiện những khuynh h-ớng chạy theo lợi nhuận nên cạnh
tranh thiếu lành mạnh, chạy theo thị hiếu của công chúng. Có nhiều tờ báo
nặng về phê phán, nặng về phản ánh những mặt tiêu cực, mặt trái trong xã hội
mà xa rời tôn chỉ mục đích, không coi trọng tuyên truyền chủ tr-ơng, đ-ờng
lối của Đảng và chính sách pháp luật cả Nhà n-ớc nói chung cũng nh- việc
biểu d-ơng g-ơng tốt ng-ời tốt trong xã hội nói riêng. Nh- vậy dễ dẫn đến
nhận thức lệch lạc trong quần chúng nhân dân, đồng thời tạo cơ hội cho thế
lực phản động dựa vào đó để bôi nhọ chế độ ta.

1


Mặt khác, về mặt lý luận còn có nhiều ý kiến ch-a thống nhất. Có quan
niệm cho rằng, báo chí thông tin những mặt trái, mặt tiêu cực sẽ dễ viết hay,
hấp hẫn, thu hút đ-ợc đông đảo độc giả, nh- thế sẽ bán đ-ợc nhiều báo. Có ý
kiến khác cho rằng, báo chí tuyên truyền về ng-ời tốt việc tốt không mang
tính chiến đấu, dễ viết, viết nhanh, không vất vả thu thập t- liệu, cũng không
đỏi hỏi tính trách nhiệm ở nhà báo
Chính vì những lý do trên, tác giả luận văn đã chọn vấn đề biểu d-ơng
g-ơng tốt việc tốt trên báo chí làm đề tài luận văn nhằm góp phần vào nhiệm
vụ rất lớn lao và vô cùng cần thiết của báo chí hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu

Từ tr-ớc tới nay, vấn đề biểu d-ơng g-ơng tốt việc tốt trên báo chí là
một vấn đề luôn đ-ợc Đảng và Nhà n-ớc ta quan tâm. Đã có một số luận văn
cử nhân nghiên cứu về vấn đề này nh- Luận văn của Trần Ngọc Bảo Linh
(K40) và Nguyễn Thị Thu Hà (K43). Tuy nhiên, những luận văn này chỉ
nghiên cứu trong phạm vi hẹp, đối t-ợng nghiên cứu ch-a sâu rộng.
Để thấy đ-ợc bức tranh rộng lớn hơn về việc biểu d-ơng ng-ời tốt việc tốt
trên báo chí, luận văn lựa chọn đối t-ợng khảo sát là 4 tờ báo tiêu biểu: báo Nhân
Dân, báo Hà Nội mới, báo Lao Động, Báo Quân đội nhân dân. Đây là những tờ
báo lớn, tiêu biểu trong những lĩnh vực khác nhau để thấy đ-ợc một cách toàn
diện nhất về công việc biểu d-ơng g-ơng ng-ời tốt việc tốt trên báo chí.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
Mục đích của luận văn là trên cơ sở xác định rõ vai trò của báo chí
với việc tuyên truyền và biểu d-ơng g-ơng tốt việc tốt; đánh giá đúng thực
trạng, thực hiện nhiệm vụ đó của báo chí trong thời gian qua; từ đó, đ-a ra
những định h-ớng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc biểu d-ơng
g-ơng tốt việc tốt trên báo chí trong thời gian tới.
Nhiệm vụ của luận văn:
- Làm rõ những vấn đề lý luận về biểu d-ơng g-ơng tốt việc tốt trên
báo chí.

2


- Qua việc khảo sát việc biểu d-ơng g-ơng tốt việc tốt trên 4 tờ báo
Nhân Dân, Hà Nội mới, Lao Động, Quân đội nhân dân, luận văn khái quát
những mặt đ-ợc và ch-a đ-ợc, những vấn đề đang đặt ra, cần giải quyết.
- Đề xuất một số định h-ớng và giải pháp chủ yếu để nâng cao chất
l-ợng loại bài biểu d-ơng g-ơng tốt việc tốt.
4. Đối t-ợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối t-ợng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và những

bài báo viết về biểu d-ơng g-ơng tốt.
- Phạm vi nghiên cứu là khảo sát trên 4 tờ báo hàng ngày: Nhân Dân,
Hà Nội mới, Lao Động, Quân Đội Nhân Dân.
- Thời gian khảo sát từ năm 2004 đến năm 2006.
5. Đóng góp của luận văn
- Về nhận thức: góp phần làm rõ hơn vai trò của báo chí với việc nêu
g-ơng tốt việc tốt trong đời sống xã hội, những tác động tích cực của những
g-ơng tốt việc tốt tới nhận thức và hành động của con ng-ời, tạo dựng niềm
tin cho con ng-ời, giúp họ tự v-ợt lên chính mình.
- Về t- liệu: Luận văn hệ thống hoá những t- liệu, văn kiện, những
đánh giá, những bài viết về g-ơng ng-ời tốt việc tốt theo một trình tự lô gíc.
- Luận văn phác họa hoạt động của báo chí đối với việc biểu d-ơng
ng-ời tốt việc tốt, đồng thời đ-a ra những giải pháp hữu hiệu để hoạt động này
ngày càng có hiệu quả hơn.
6. Ph-ơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng các ph-ơng pháp nghiên cứu nh-: thống kê, tổng hợp,
so sánh, phân tích khảo sát, đánh giá, đề xuất giải quyết vấn đề Ng-ời viết
tiến hành các b-ớc sau:
- Tập hợp các tài liệu, các chủ tr-ơng, đ-ờng lối, các văn kiện, sách,
báoliên quan đến vấn đề biểu d-ơng ng-ời tốt việc tốt.
- Khảo sát các loại bài biểu d-ơng ng-ời tốt việc tốt trên một số báo
tiêu biểu. Qua đó lập các bảng biểu so sánh để thấy đ-ợc sự phát triển, hiệu
quả của việc biểu d-ơng g-ơng tốt việc tốt trên báo chí.

3


- Lấy ý kiến của những nhà báo chuyên viết về g-ơng tốt việc tốt hay
những ng-ời trực tiếp quản lý những chuyên mục về biểu d-ơng g-ơng tốt
việc tốt cừng với điều tra bạn đọc. Mục đích là nhằm đánh giá, xem xét tác

động xã hội của loại bài này.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm
có 3 ch-ơng:
- Ch-ơng 1: Một số vấn đề chung về báo chí và việc biểu d-ơng g-ơng
tốt việc tốt.
- Ch-ơng 2: Thực trạng việc biểu d-ơng g-ơng tốt việc tốt của báo chí
trong thời gian qua.
- Ch-ơng 3: Một số định h-ớng và giải pháp chủ yếu để nâng cao chất
l-ợng và hiệu quả của việc biểu d-ơng g-ơng tốt việc tốt trên báo chí.

4


Ch-ơng 1
Một số vấn đề chung về báo chí
và biểu d-ơng g-ơng ng-ời tốt việc tốt
1.1. Tác động của g-ơng tốt việc tốt trong đời sống xã hội
1.1.1. Khái niệm
Từ x-a đến nay, bản chất con ng-ời là luôn luôn h-ớng thiện, con ng-ời
trong bất kỳ xã hội nào, một thời kỳ lịch sử hay một địa điểm nào cũng đều
đ-ợc đánh giá, nhận xét ở 2 mặt: tốt hoặc xấu, tiến bộ hay lạc hậu, có lợi hay
không có lợi... Chính vì vậy, ngay từ khi khai sinh ra con ng-ời và xã hội loài
ng-ời, ng-ời ta đã quan niệm về ng-ời tốt và kẻ xấu, đánh giá việc tốt và việc
không tốt. Vậy, thế nào là ng-ời tốt? thế nào là ng-ời xấu? Hành động nh- thế
nào là hành động tốt và hành động thế nào bị coi là xấu? Tất cả những điều đó
đều đ-ợc xã hội đánh giá rất công bằng.
ở Việt Nam, thời kỳ phong kiến quan niệm ng-ời tốt là những ng-ời khi
còn sống không làm điều ác, luôn làm những điều thiện với những ng-ời xung
quanh, không m-u cầu lợi ích cho cá nhân mình... Điều này đã đ-ợc sử sách ghi rõ.

Về vấn đề biểu d-ơng, theo Từ điển tiếng Việt của Nhà xuất bản khoa
học xã hội, xuất bản năm 1991, thì biểu d-ơng là nêu lên để khen. Điều này
đúng nh-ng ch-a đủ. Đối với báo chí cách mạng, biểu d-ơng không chỉ là nêu
lên để khen, để khuyến khích, động viên, cổ vũ mà còn góp phần định h-ớng
t- t-ởng, bảo vệ và nhân rộng những g-ơng tốt, những nhân tố mới, điển hình
tiên tiến ra phạm vi rộng lớn hơn. Vì thế, Đảng ta đã nhấn mạnh: "Coi trọng
việc phát hiện và đề cao nhân tố mới . Đây cũng chính là vai trò quan trọng
của báo chí trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên, để đi
đến một nhận thức chung về biểu d-ơng, tr-ớc hết, chúng ta cần nhìn nhận
biểu d-ơng trên bình diện chính trị - xã hội của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tt-ởng Hồ Chí Minh, đ-ờng lối, quan điểm của Đảng ta.

5


Đã có nhiều định nghĩa về biểu d-ơng nói chung, nh-ng biểu d-ơng mà
chúng ta đề cập đến ở đây là biểu d-ơng của báo chí cách mạng. Dĩ nhiên, nói
đến biểu d-ơng là nói đến việc ca ngợi những nhân tố mới, kinh nghiệm hay,
điển hình tiên tiến; phản ánh nhằm động viên, cỗ vũ những g-ơng sáng, ng-ời
tốt việc tốt trong các phong trào thi đua yêu n-ớc, xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Biểu d-ơng của báo chí cách mạng có vai trò và sứ mệnh rất lớn lao. V.I.Lênin đã bao quát ý nghĩa này trong một định nghĩa nổi tiếng: "Báo chí không
những chỉ là ng-ời tuyên truyền tập thể và cổ động tập thể mà còn là ng-ời tổ
chức tập thể". Ngày nay, vai trò đó của báo chí cách mạng còn thể hiện là
tiếng nói của Đảng, của Nhà n-ớc, diễn đàn của nhân dân, của các tổ chức
đoàn thể chính trị - xã hội, góp phần thẩm định và phản biện toàn bộ các vấn
đề xã hội và con ng-ời.
Trong suốt quá trình vận động và phát triển của cách mạng n-ớc ta có
nhiều quan niệm về Ng-ời tốt- việc tốt . Năm 1968, trong bài báo ý kiến về
việc làm và xuất bản loại sách ng-ời tốt- việc tốt , Bác Hồ đã viết: Nhân dân
ta rất anh hùng, nh- thế ra ngõ mới gặp anh hùng chứ. Nhìn lại lịch sử mấy
nghìn năm của ông cha ta, ta cũng thấy điều đó. Cứ mỗi lần có thử thách lớn

thì nhân dân ta lại tỏ rõ khí phách, nêu cao phẩm chất tốt đẹp của mình...
Cho nên Bác nghĩ cần có những phần th-ởng để khuyến khích, cổ vũ, động
viên mọi ng-ời hăng hái làm tròn nhiệm vụ... Bác có yêu cầu báo của Đảng và
của các đoàn thể mở ra mục "Ng-ời mới, việc mới" để làm việc đó đi đôi với
phong trào thi đua ở các cấp, các ngành. Bây giờ nên gọi là Ng-ời tốt, việc
tốt" cho đúng hơn... . (77,7). Nh- vậy, Ng-ời tốt- việc tốt chính là một
thuật ngữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại cho báo giới chúng ta.
Năm 1986, Đại hội đại biểu Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI đề ra
đ-ờng lối đổi mới toàn diện. N-ớc ta chuyển từ chế độ quan liêu báo cấp sang
hạch toán kinh doanh, thực hiện nền kinh tế thị tr-ờng, cơ chế thị tr-ờng theo xã
hội chủ nghĩa. Trong quá trình chuyển đổi của giai đoạn này nhiều khái niệm,

6


phạm trù, quy luật, vấn đề mới xuất hiện, những thành tựu mới trong khoa học kỹ thuật, những hình mẫu cụ thể trong việc cải tiến quản lý, đ-a ra những kinh
nghiệm mới trong thực hiện những chính sách xã hội. Và chính lúc này, những
nhân tố mới cũng xuất hiện, những điển hình tiên tiến xuất hiện.
Vậy điển hình tiên tiến là gì? điển hình tiên tiến hoàn toàn chứa đựng
những yếu tố tích cực, tiến bộ nhằm để biểu d-ơng, ca ngợi, thông tin tuyên
truyền, sâu rộng trong cộng đồng xã hội về những con ng-ời, đơn vị đạt thành
tích cao trong thi đua, sản xuất để mọi ng-ời học tập, noi theo. Điển hình tiến
tiến chính là sự biểu thị về chủ tr-ơng, đ-ờng lối, chính sách đúng đắn của
Đảng, Nhà n-ớc cùng với sự sáng tạo của nhân dân. Từ đó, cổ vũ, động viên,
lôi cuốn các tập thể, cá nhân tham gia các phong trào thi đua yêu n-ớc, trở
thành động lực to lớn thúc đẩy xã hội phát triển. Điển hình tiên tiến luôn chứa
đựng cái mơi, đấu tranh không khoan nh-ợng với cái tiêu cực, cái lạc hậu,
mang lại sự tiến bộ cho xã hội.
Ng-ời tốt, việc tốt cũng chính là một trong những điển hình tiến tiến,
nh-ng ở một phạm vi hẹp hơn và cụ thể hơn. "Ng-ời tốt việc tốt" là một cụm

từ mới phát sinh trong ngôn ngữ báo chí và sách vở của chúng ta từ vài thập kỷ
nay. Thực ra khái niệm này có từ rất sớm, khi mà những cá nhân có phẩm
chất, đạo đức tốt cùng những việc làm hay, cử chỉ đẹp của họ đã đ-ợc mọi thời
đại coi là những tấm g-ơng để tuyên truyền, giáo dục có hiệu quả và cần đ-ợc
nhân rộng ra.
Vậy ng-ời tốt, việc tốt là gì? Nhà báo Nguyễn Uyển trong bài tham
luận Báo chí với việc nêu g-ơng tốt việc tốt đã cho rằng: Từ lâu tổ hợp từ
này đã đ-ợc dùng để chỉ những điển hình về con ng-ời và sự việc tiêu biểu
xuất hiện trong nhân dân lao động và đ-ơng nhiên những điển hình ấy phải
phù hợp với xu thế phát triển chung của lịch sử. Mới, tốt có nghĩa là tiên tiến
và th-ờng đ-ợc biểu hiện ở một số điểm nh- sau: Ng-ời tiên tiến, việc tiên
tiến, biện pháp tiên tiến. Hai vế của cụm từ Ng-ời tốt việc tốt có liên quan
với nhau nh-ng không đồng nhất với nhau. Nói ng-ời tốt (qua việc tốt), tức là

7


phải xem xét d-ới nhiều khía cạnh. Ng-ợc lai, khi nói việc tốt chỉ cần nêu sâu
sự việc không cần biết lai lịch.
ông Vũ Hồ, trong bài viết Trao đổi kinh nghiệm viết g-ơng tốt thì
cho rằng: Ng-ời tốt đ-ợc nêu phải là một tấm g-ơng có tác dụng tốt trong việc
giáo dục đ-ờng lối, nhiệm vụ cách mạng của Đảng, chủ nghĩa anh hùng cách
mạng, xây dựng đạo đức mới, con ng-ời mới, phục vụ tốt yêu cầu từng thời kỳ
của công tác giáo dục chính trị, lãnh đạo t- t-ởng, có tác dụng góp phần vào
sự chiến thắng của cái tiên tiến đối với cái lạc hậu, cái tốt đối vơi cái xấu, chủ
nghĩa tập thể với chủ nghĩa cá nhân. Họ là ng-ời có t- t-ởng và hành động
tiên tiến, có thành tích xuất sắc (tr-ớc hết là các anh hùng, dũng sỹ, chiến sỹ
quyết thắng, chiến sĩ thi đua...), đ-ợc quần chúng- tr-ớc hết là quần chúng ở
chính nơi ng-ời đó công tác- công nhận, xứng đáng đ-ợc nêu g-ơng về nhiều
mặt hoặc về một mặt nào đó...

Nói đến ng-ời tốt việc tốt là nói con ng-ời về mặt xã hội chứ không
phải nói đến con ng-ời nhìn d-ới góc độ sinh vật học. Mỗi con ng-ời có một
nét khác biệt, đó là do sống trong những hoàn cảnh khác nhau. Khái niệm
Ng-ời tốt, việc tốt đ-ợc mở ra cả chiều rộng và bề sâu. Con ng-ời tốt hôm
nay không chỉ có đức hy sinh tận tụy phục vụ nhân dân và tổ quốc, mà còn
phải hiểu biết khoa học- kỹ thuật, biết làm nên sự nghiệp từ bàn tay trí óc của
mình, cho xã hội, cho đất n-ớc.
Tất cả các quan niệm trên tuy có những điểm khác nhau nh-ng đều
thống nhất trong một nhận định chung: Ng-ời tốt- Việc tốt là những ng-ời
có hành động tốt, việc làm tốt, có lợi cho đất n-ớc, xã hội. Khái niệm ng-ời
tốt, việc tốt bây giờ cũng khác tr-ớc, ng-ời tốt, việc tốt thời kỳ này không
phải là những nhân vật xa lạ, cao vời, mà là những tấm g-ơng bình dị, gần gũi
thuộc mọi tầng lớp, đủ các lứa tuổi, xuất hiện hàng ngày hàng giờ trong cuộc
sống lao động sản xuất và chiến đấu của nhân dân ta. Họ có tri thức, đầu óc
kinh doanh, biết làm giàu chính đáng bởi chính mồ hôi và công sức của mình.
Họ là những đối t-ợng cần đ-ợc báo chí biểu d-ơng.
8


Đã đến lúc những ng-ời cầm bút không thể bằng lặng với những quan
niệm cũ về ng-ời tốt việc tốt. Mỗi giai đoạn cách mạng có những yêu cầu cụ
thể về t- t-ởng, tình cảm, đạo đức mà mỗi ng-ời có nghĩa vụ phải v-ơn tới.
Cần hiểu rằng, con ng-ời mới hôm nay đã có phần nào khác với con ng-ời
mới chỉ cách đây vài thập kỷ về phẩm chất, năng lực, trách nhiệm xã hội và
nghĩa vụ công dân...
1.1.2. Tác động của g-ơng "ng-ời tốt, việc tốt" trong đời sống xã hội
Việt Nam.
Nhìn lại tiến trình phát triển của lịch sử loài ng-ời, ở bất kỳ thời đại
nào, giai đoạn nào cũng đều quan tâm đến việc phát triển, bồi d-ỡng, nhân
rộng những tấm g-ơng ng-ời tốt việc tốt. Không ngoài mục đích góp phần

làm đẹp xã hội ấy.
Trong thực tiễn cuộc sống, mọi ng-ời đều công nhận Ng-ời tốt, việc tốt
là những tấm g-ơng sáng về đạo đức và lối sống để mọi ng-ời học tập và noi
theo. Thế nên, cần phải khẳng định rằng, nếu không có những tấm g-ơng tốt,
không có những việc làm tốt của hàng triệu tấm g-ơng ng-ời tốt việc tốt, đất
n-ớc chúng ta không thể giàu đẹp và vững mạnh nh- ngày hôm nay. Với vai trò
vô cùng to lớn, tuyên truyền, biểu d-ơng g-ơng ng-ời tốt, việc tốt đã trở thành
nhiệm vụ rất quan trọng của báo chí và không phải ngẫu nhiên mà rất nhiều các
chỉ thị, nghị quyết của Đảng đặt ra vấn đề nâng cao hơn nữa việc nêu g-ơng, biểu
d-ơng ng-ời tốt việc tốt trên toàn quốc, trong mọi lĩnh vực ngành nghề.
Lấy g-ơng tốt việc tốt hàng ngày để giáo dục lẫn nhau là một trong
những cách làm tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng tổ chức cách mạng, xây
dựng con ng-ời mới, cuộc sống mới . Việc nêu g-ơng ng-ời tốt, việc tốt
đ-ợc xem là ph-ơng pháp chỉ đạo, định h-ớng hữu hiệu của công tác giáo dục
t- t-ởng. Vì con ng-ời không quen hành động theo những chuẩn mực trừu
t-ợng mà theo những g-ơng sáng cụ thể, có tác dụng chỉ đ-ờng, có sức thuyết
phục số đông. Nêu g-ơng tốt cũng là biện pháp tạo dựng niềm tin cho con
ng-ời, giúp con ng-ời biết tự v-ơn lên chính mình. Việc nêu g-ơng ng-ời tốt,

9


việc tốt cũng là nghệ thuật giúp vào việc hình thành một nhân cách công dân.
Cuộc sống sôi động luôn chấp nhận sự có mặt của cái mới, cái tiên tiến và
việc báo chí quan tâm nêu g-ơng kịp thời những hiện t-ợng này chính là một
hình thức tạo ra môi tr-ờng văn hóa lành mạnh, môi tr-ờng xã hội tốt đẹp để
nhân tiếp các điển hình.
Vai trò của việc tuyên truyền g-ơng tốt việc tốt là hết sức cần thiết,
quan trọng và có ý nghĩa lớn lao đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam trong
quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bởi vì, biểu d-ơng g-ơng tốt việc tốt

gắn liền với việc thực hiện các quyết sách lớn của Đảng và Nhà n-ớc mà Đại
hội Đảng quyết định. Việc tuyên truyền về điển hình tiên tiến chính là thể
hiện quan điểm, lập tr-ờng, chủ ch-ơng, đ-ờng lối của Đảng, chính sách,
pháp luật của Nhà n-ớc, chế độ -u việt của xã hội ta, cũng nh- ý chí, tâm t-,
nguyện vọng của mọi tầng lớp nhân dân lao động.
Trong kháng chiến chống Pháp và đánh Mỹ, việc tuyên truyền, biểu
d-ơng g-ơng tốt việc tốt, các điển hình tiên tiến, nhân tố mới đã khơi lên tinh
thần yêu n-ớc, lòng tự hào dân tộc... đã tạo nên sức mạnh to lớn. Sức mạnh đó
đã động viên lớp lớp ng-ời ra trận Xẻ dọc tr-ờng sơn đi cứu n-ớc , cuộc đời
đẹp nhất là trên trận tuyến đánh quân thù , chiến đấu, sẵn sàng hy sinh vì độc
lập tự do của Tổ quốc, động viên những ng-ời ở hậu ph-ơng đảm đang ,
mỗi ng-ời làm việc bằng hai để cùng nhau đánh thắng quân xâm l-ợc.
Trong công cuộc xây dựng và phát triển đất n-ớc, việc tuyên truyền g-ơng
tốt việc tốt thể hiện rõ nét qua biểu d-ơng, giới thiệu, những bài học kinh
nghiệm, mô hình mới của các tập thể, cá nhân, các địa ph-ơng thực hiện cơ chế
khoán trong quản lý kinh tế nông nghiệp, công nghiệp tạo ra những b-ớc tiến bộ
to lớn trong sản xuất l-ơng thực, thực phẩm, hàng hóa cho đất n-ớc.
B-ớc sang thời kỳ đổi mới, trong bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều
biến động phức tạp; đất n-ớc ta hội nhập ngày càng sâu rộng vào kinh tế thế
giới thời cơ và thách thức đan xen, nền kinh tế thị tr-ờng đặt ra nhiều thử
thách khắc nghiệt. Việc tuyên truyền g-ơng ng-ời tốt, việc tốt phát huy vai

10


trò mạnh mẽ, giữ vững đ-ợc định h-ớng chính trị, t- t-ởng, làm tốt chức năng,
nhiệm vụ về tuyên truyền đ-ờng lối, chủ tr-ơng của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà n-ớc, tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh chống những thông tin
và quan điểm t- t-ởng sai trái, khẳng định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội. Cổ vũ phong trào thi đua yêu n-ớc, biểu d-ơng thành tích các tập

thể, cá nhân, các tầng lớp nhân dân nhằn xây dựng và bảo vệ đất n-ớc, tiến
hành sự nghiệp đổi mới, góp phần quan trọng vào việc xây dựng con ng-ời mới,
nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao, phong phú và đa dạng về đời
sống tinh thần của nhân dân lao động. Kế thừa văn hóa, truyền thống của dân
tộc, đồng thời tiếp thu những tinh hoa văn hóa của nhân loại, góp phần bảo vệ
và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
1.2. Sự quan tâm của Bác Hồ với việc phát hiện, biểu d-ơng g-ơng
"ng-ời tốt, việc tốt" trên báo chí.
Chủ tịch Hồ Chí Minh- nhà cách mạng lỗi lạc, nhà văn hóa kiệt xuất, vị
lãnh tụ thiên tài kính yêu của dân tộc và là nhà báo cách mạng bậc thầy đầu
tiên của n-ớc ta. T- t-ởng Hồ Chí Minh là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý
luận tiên phong của giai cấp vô sản quốc tế với truyền thống yêu n-ớc, truyền
thống văn hóa của dân tộc Việt Nam và tinh hoa văn hóa các dân tộc trên thế
giới. Cả cuộc đời Bác luôn đấu tranh cho các độc lập, tự do của dân tộc. Bác
luôn mong -ớc sẽ xây dựng và bảo vệ thành công chủ nghĩa xã hội trên đất
n-ớc ta. Chính vì ý thức điều đó mà Hồ Chí Minh sớm nhận thấy: Muốn xây
dựng chủ nghĩa xã hội, tr-ớc hết cần có những con ng-ời xã hội chủ nghĩa .
Nh- vậy, muốn xây dựng cuộc sống mới, xây dựng chủ nghĩa xã hội phải có
con ng-ời mới. Con ng-ời mới ở đây là con ng-ời đại diện cho xã hội mới tốt
đẹp, con ng-ời đ-ợc phát triển toàn diện, có tri thức, văn hóa, sức khỏe, lối
sống lành mạnh, có lòng yêu n-ớc... Con ng-ời hội tụ đầy đủ mọi điều kiện để
xây dựng và bảo vệ thành công chủ nghĩa xã hội trên đất n-ớc ta.
Bác Hồ, với t- cách là nhà báo cách mạng vĩ đại nhất trong lịch sử báo
chí của dân tộc đã sớm vận dụng -u thế cổ động, tuyên truyền của báo chí để
11


phục vụ cách mạng. Ng-ời đã rất thành công khi sử dụng báo chí nh- một vũ
khí chính trị sắc bén trong việc đấu tranh chống các thế lực thù địch, chống
cái xấu, cái ác, khơi dậy các phong trào thi đua của toàn Đảng, toàn dân, toàn

quân ta. Và việc tuyên truyền về ng-ời tốt việc tốt trên các ph-ơng tiện thông
tin đại chúng, theo Bác là hết sức cần thiết.
Ngay từ những ngày ch-a thành lập đ-ợc chính quyền, khi báo chí cách
mạng còn phải l-u hành bí mật, việc lấy t- liệu gặp nhiều khó khăn, cơ sở vật
chất, thiết bị kỹ thuật in báo cũng rất hạn chế, nh-ng tại chiến khu Việt Bắc,
trên báo đã xuất hiện nhiều bài viết nêu những tấm g-ơng tốt có hành động
m-u trí dũng cảm... Những bài viết này về cơ bản đã mang tinh thần của dạng
bài ng-ời tốt, việc tốt hiện nay. Từ cuối năm 1959, Bác Hồ đã nêu vấn đề nên
dùng Huy hiệu của Ng-ời nh- thế nào cho tốt. Bác đề nghị: Nếu Trung -ơng
cho phép, Bác sẽ th-ởng Huy hiệu cho những g-ơng ng-ời tốt mà Bác biết. Từ
đó, mỗi khi gặp một bài nêu g-ơng ng-ời tốt, việc tốt trên báo Nhân Dân, trên
bản tin của TTXVN (lúc bấy giờ là Việt Nam Thông tấn xã) và nhiều tờ báo
khác, Bác th-ờng ghi một dòng chữ bằng mực đỏ bên cạnh: Kiểm tra, th-ởng
một Huy hiệu và gửi tặng nhân vật đ-ợc biểu d-ơng trong bài báo một Huy
hiệu Bác Hồ.
Những g-ơng ng-ời tốt, việc tốt đ-ợc tặng th-ởng Huy hiệu của Bác rất
đa dạng: Một cháu gái bắn rơi máy bay Mỹ; một em nhỏ nhặt đ-ợc của rơi trả
ng-ời mất; một cháu bé 6 tuổi cứu bạn khỏi chết đuối; một anh bộ đội qua
đ-ờng gặp ng-ời phụ nữ sắp đẻ, đã tìm mọi cách giúp đỡ cho mẹ tròn con
vuông; những cụ ông, cụ bà nhận trâu gầy, trâu ốm của tập thể về chăm sóc
thành trâu béo, trâu khỏe rồi trả lại cho hợp tác xã mà không đòi hỏi gì...
Đặc biệt hơn, chính Bác trực tiếp viết nhiều bài nêu g-ơng ng-ời tốt việc
tốt nh-: Anh hùng Lý Tự Trọng , Thanh niên kiểu mẫu , Võ Thị Sáu ,
Nhớ ơn các chiến sĩ anh hùng . Dù bận trăm công ngàn việc, nh-ng có lần Bác
vẫn dành thời gian viết bài thơ về tấm g-ơng Nữ anh hùng Mạc Thị B-ởi đã
anh dũng hy sinh, không chịu khuất phục tr-ớc quân thù... Ng-ời đã từng nói:

12

Từng giọt n-ớc nhỏ thấm vào lòng đất, chảy về một h-ớng mới thành suối,
thành sông. Biết bao nhiêu giọt n-ớc nhỏ hợp lại mới thành biển cả. Một pho
t-ợng hay một lâu đài cũng phải có cái nền rất vững chắc mới đứng vững đ-ợc.
Nh-ng ng-ời ta dễ nhìn thấy pho t-ợng và lâu đài mà không chú ý đến cái nền .
Nh- thế là chỉ thấy cái ngọn mà quên mất cái gốc. Ng-ời tốt việc tốt
nhiều lắm. ở đâu cũng có, ngành, giới nào, địa ph-ơng nào, lứa tuổi nào cũng
có (HCM toàn tập, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2000, t.12, tr.549). Nh- vậy, những
tấm g-ơng đạo đức đã đ-ợc hiểu theo một nghĩa rộng, có những tấm g-ơng
chung và riêng, lớn và nhỏ, xa và gần. Một nền đạo đức mới chỉ đ-ợc xây
dựng trên một cái nền rộng lớn, vững chắc, khi những phẩm chất đạo đức,
những chuẩn mực đạo đức đã trở thành hành vi đạo đức ngày càng phổ biến
trong toàn xã hội, mà những tấm g-ơng đạo đức của những ng-ời tiêu biểu,
những ng-ời tốt việc tốt có ý nghĩa thúc đẩy cho quá trình đó. Hồ Chủ tịch đã
dạy: Lấy g-ơng tốt, việc tốt có thật trong nhân dân và cán bộ, đảng viên ta
mà giáo dục lẫn nhau, đó chính là một cách tuyên truyền, giáo dục thiết thực
nhất. (HCM toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội 1995, t.12, tr.554).
Quan điểm của Bác là tuyên truyền làm sao cho lời nói phải đi đôi với
việc làm, cán bộ, đảng viên phải là ng-ời g-ơng mẫu trong mọi công tác, vì
thế, ng-ời nhấn mạnh: Tốt nhất là miệng nói, tay làm, làm g-ơng cho ng-ời
khác bắt ch-ớc. Nếu miệng thì tuyên truyền bảo ng-ời ta siêng làm mà mình
tự ăn tr-a, ngủ trễ, bảo ng-ời ta tiết kiệm, mà mình tự xa xỉ, lung tung, thì
tuyên truyền một trăm năm cũng vô ích (HCM toàn tập, Nxb. CTQG, Hà
Nội, 2000, t15, tr.108 ). Đồng thời cùng với việc giáo dục, rèn luyện cán bộ,
đảng viên làm g-ơng mẫu, Bác rất coi trọng xây dựng làng, xã, tỉnh kiểu mẫu,
những ng-ời tốt, việc tốt . Từ mô hình, điển hình tiên tiến làm g-ơng mẫu,
những ng-ời tốt việc tốt dấy lên các phong trào thi đua, các điển hình tiên tiến
ở khắp các ngành, địa ph-ơng, đơn vị, tạo nên khí thế cách mạng hào hùng
trong sản xuất, chiến đấu, công tác... rộng khắp trong cả n-ớc. Bác nói:

13

Mỗi ng-ời tốt, việc tốt là một bông hoa đẹp,
Cả dân tộc ta là một rừng hoa đẹp
(HCM toàn tập, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2000, t1, tr.299)
Qua thực tế, những tấm g-ơng anh hùng sáng ngời của hai cuộc đấu
tranh chống ngoại xâm Bác đã đi đến kết luận: Một tấm g-ơng sống còn có
giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền (HCM toàn tập, Nxb. CTQG,
Hà Nội, 2000, t.15, tr.263). Nh- vậy, theo t- t-ởng Hồ Chí Minh, hiệu quả
thực tế mới là th-ớc đo cuối cùng về hiệu quả tác động của báo chí.
Bác yêu cầu các nhà báo phải chú ý đến đời sống th-ờng nhật của nhân
dân để nhanh chóng, kịp thời biểu d-ơng những g-ơng tốt, góp phần xây dựng
con ng-ời mới xã hội chủ nghĩa. Bác luôn coi trọng sức dân, lấy dân làm gốc,
vì vậy mọi việc dân làm Bác đều th-ờng xuyên theo dõi, cho dù đó là việc rất
nhỏ, rất bình th-ờng. Những những việc làm đó là cái nền xây dựng nên sự
thành công, là những giọt n-ớc nhỏ tạo thành sông thành biển. Báo chí phải
bám sát thực tiễn đó để biểu d-ơng kịp thời. Bác cũng rất coi trọng việc giáo
dục chủ nghĩa Mác - Lê-nin trong nhân dân để xây dựng con ng-ời mới. Bác
nhận xét: Nhân dân ta từ lâu đã sống với nhau có tình có nghĩa nh- thế. Từ
khi có Đảng lãnh đạo và giáo dục, tình nghĩa ấy ngày càng cao đẹp hơn, trở
thành tình nghĩa đồng bào, đồng chí, tình nghĩa năm châu bốn biển một nhà.
Hiểu chủ nghĩa Mác - Lê-nin là phải sống có tình có nghĩa... Lấy g-ơng ng-ời
tốt việc tốt có thật trong nhân dân và cán bộ, đảng viên ta mà giáo dục lẫn
nhau, đó chính là một cách tuyên truyền, giáo dục chủ nghĩa Mác - Lê-nin
thiết thực nhất (8). Đây cũng là vấn đế cấp thiết mà báo chí cần chú trọng
biểu d-ơng nhằm xây dựng con ng-ời mới có phẩm chất chính trị tốt.
Để góp phần vào việc xây dựng con ng-ời mới xã hội chủ nghĩa, trên
báo Đảng, Bác đã viết nhiều bài báo nói về đạo đức cách mạng. Trong bài
h-ớng dẫn cụ thể về việc xuất bản sách Ng-ời tốt ,việc tốt , Bác cũng nêu lên
đạo đức cách mạng của nhân dân ta trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ

cứu n-ớc. Đó là: Chí công vô t-, mình vì mọi ng-ời , Bác căn dặn nhân dân
14


và Đảng bằng những lời sâu sắc: Từ nay về sau, Đảng và nhân dân ta phải giữ
gìn và phát huy bản sắc văn hoá trong sáng ấy. Một dân tộc, một Đảng và mỗi
con ng-ời ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm
nay và ngày mai vẫn đ-ợc mọi ng-ời yêu mến và ca ngợi nếu lòng dạ không
trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân... Mỗi con ng-ời đều có thiện và
ác ở trong lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi ng-ời nảy nở nhhoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của ng-ời cách mạng...
Lấy g-ơng ng-ời tốt việc tốt để hàng ngày giáo dục lẫn nhau là một cách tốt
nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng cuộc sống
mới, con ng-ời mới".
Trên mặt trận báo chí, Ng-ời đã chỉ rõ trách nhiệm quan trọng của các
cán bộ làm báo trong việc phục vụ phong trào thi đua yêu n-ớc của đồng bào
miền Bắc và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Bác nhấn mạnh: Trong
phong trào thi đua ấy, có những ng-ời, những công việc vô cùng anh dũng,
oanh liệt . Đó là những đề tài cực kỳ phong phú để cổ vũ đồng bào ta và để giáo
dục con cháu ta.
Trong những năm qua, báo chí đã làm tốt chức năng là cơ quan ngôn
luận của tổ chức Đảng, Nhà n-ớc, tổ chức xã hội và là diễn đàn của nhân dân;
tích cực tuyên truyền, cổ vũ phong trào thi đua lao động sản xuất, thực hiện các
nhiệm vụ KT-XH, động viên đồng bào cả n-ớc v-ợt qua khó khăn thử thách,
thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, mục tiêu kế hoạch đề ra. Báo chí đã có những
đóng góp rất quan trọng trong việc tuyên truyền các chủ tr-ơng, chính sách của
Đảng và Nhà n-ớc; làm tốt thông tin hai chiều; là kênh thông tin giúp Đảng,
Chính phủ lãnh đạo, điều hành đất n-ớc. Báo chí đã có nhiều cố gắng giới thiệu
các nhân tố mới trong lao động sản xuất, kinh doanh, góp phần tìm biện pháp
tháo gỡ khó khăn, tìm h-ớng đi thích hợp, làm ăn có hiệu quả.
Thực tế cho thấy, trong bất cứ xã hội nào, cái tốt và cái xấu cũng luôn

song song tồn tại. Nh-ng, nh- Hồ Chủ tịch đã dạy: Mỗi con ng-ời đều có cái
thiện và cái ác ở trong lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con

15


ng-ời nảy nở nh- hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của
ng-ời cách mạng. (HCM toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội 1995, t.12, tr.558).
Chính vì vậy, Ng-ời rất coi trọng cong tác thi đua, sau cách mạng tháng 8,
ngày 11/6/1948 Bác đã viết lời kêu gọi thi đua ái Quốc. Ng-ời cho rằng, thi
đua là một tất yếu khách quan d-ới chế độ xã hội mới, Ng-ời khẳng định:
Bất kỳ việc làm gì, đều cần phải thi đua bởi thi đua là yêu n-ớc, muốn yêu
n-ớc thì phải thi đua và những ng-ời thi đua là những ng-ời yêu n-ớc nhất
(HCM toàn tập, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2000, t.14, tr. 472). Trong quá trình lao
động sản xuất và chiến đấu, ý thức thi đua đ-ợc hình thành, kích thích mọi
ng-ời hăng hái sản xuất để tăng năng xuất lao động, hăng hái chiến đấu để lập
công, tính thi đua đ-ợc thể hiện Mỗi ng-ời Việt Nam, bất kỳ già, trẻ, trai,
gái, bất kỳ giàu, nghèo, lớn, nhỏ đều cần phải trở nên một chiến sĩ tranh đấu
trên mặt trận: Quân sự, Kinh tế, Chính trị, Văn hóa (HCM toàn tập, Nxb.
CTQG, Hà Nội, 2000,t.16, tr. 444). Thực hiện lời kêu gọi thi đua ái quốc của
Bác, hơn nửa thế kỷ qua phong trào thi đua đã trở thành động lực thúc đẩy các
tầng lớp nhân dân cả n-ớc phát huy truyền thống cách mạng, lòng yêu n-ớc, ý
trí kiên c-ờng, lao động, chiến đấu quên mình đóng góp to lớn vào sự nghiệp
cách mạng của Đảng và của dân tộc. Từ các phong trào thi đua đó, xuất hiện
nhiều tập thể anh hùng, cá nhân anh hùng, những g-ơng điển hình tiên tiến
xuất sắc, làm rạng rỡ non sông đất n-ớc ta.
Những tập thể anh hùng, cá nhân anh hùng, các g-ơng điển hình tiên
tiến xuất sắc ấy là hiện thân của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là cái hay,
cái tốt, cái bản chất cao quý tốt đẹp của con ng-ời Việt Nam, dân tốc Việt
Nam. Chính vì vậy, Bác đã khuyên các nhà báo: Viết để nêu những cái hay,

cái tốt của dân ta, của bộ đội ta, của cán bộ ta, của bạn ta hay nh- các báo
chí phải khuyến khích những ng-ời tốt, việc tốt" nh-ng "nêu cái hay, cái tốt
phải có chừng mực, chớ phóng đại, có thế nào nói thế ấy. Bộ đội ta và nhân
dân ta cũng đã nhiều cái hay để nêu lên, không cần phải bịa đặt . Cho nên,

16


các nhà báo khi tuyên truyền, khi viết phải: miêu tả cho hay, cho chân thật
và cho hùng hồn những ng-ời, những việc ấy... (HCM toàn tập, Nxb. CTQG,
Hà Nội, 2000, t.16, tr. 561).
Hơn 70 năm qua, Đảng và Nhà n-ớc ta luôn coi trọng, trung thành và
vận dụng sáng tạo, có hiệu quả t- t-ởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu n-ớc vào
sự nghiệp cách mạng của dân tộc, đã góp phần xứng đáng đ-a cách mạng
n-ớc ta tiến lên, đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Nhất là mấy năm gần
đây thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất n-ớc, phát huy
truyền thống của dân tộc, nhiều tập thể, cá nhân đ-ợc nhà n-ớc phong tặng
danh hiệu anh hùng. Họ trở thành những điển hình tiên tiến trên các mặt trận
lao động, xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Những tập thể cá nhân này là tấm
g-ơng cho mọi ng-ời noi theo.
Điều đặc biệt là, các g-ơng ng-ời tốt, việc tốt luôn đi đầu trong các
phong trào thi đua, có nhiều thành tích đóng góp cho phong trào quê h-ơng,
đất n-ớc đ-ợc mọi ng-ời ca ngợi, tôn vinh và đ-ợc phổ biến, tuyên truyền sâu
rộng trên các ph-ơng tiện thông tin đại chúng. Là những bài học cụ thể, sinh
động cho các thế hệ trẻ học tập, rèn luyện, tu d-ỡng đạo đức cách mạng, xứng
đáng với truyền thống quý báu của dân tộc, của cha ông chúng ta trong sự
nghiệp đổi mới.
1.3. Trách nhiệm của báo chí cách mạng Việt Nam với việc biểu
d-ơng g-ơng ng-ời tốt việc tốt.
1.3.1. Đặc thù của báo chí cách mạng Việt Nam

Trong suốt quá trình lịch sử cách mạng n-ớc ta, báo chí luôn giữ vị trí,
vai trò hết sức quan trọng, là bộ phận không thể tách rời của nghiệp cách
mạng, d-ới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. ở mỗi giai đọan, mỗi
thời kỳ cách mạng, báo chí đều thực hiện các nhiệm vụ chính trị khác nhau do
yêu cầu mục tiêu, nhiệm vụ mà Đảng và Nhà n-ớc ta đặt ra. Trong thời kỳ
kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, báo chí của ta chủ yếu tập trung tuyên

17


truyền đ-ờng lối, chủ ch-ơng của Đảng là đánh đuổi giặc ngoại xâm, giành lại
độc lập, thống nhất đất n-ớc.
B-ớc sang thời bình, báo chí n-ớc ta lại thực hiện nhiệm vụ mới do yêu
cầu mới của cách mạng n-ớc ta là xây dựng, khôi phục và phát triển đất n-ớc.
Tuyên truyền bằng điển hình tiên tiến là một ph-ơng pháp báo chí để thực
hiện chức năng ng-ời tuyên truyền tập thể, ng-ời cổ động tập thể và ng-ời tổ
chức tập thể của báo chí cách mạng.
Khi Bàn về tính chất báo chí của chúng ta , V.I.Lê-nin đã kêu gọi báo
chí phải lấy những tấm g-ơng cụ thể để giáo dục quần chúng, báo chí phải
tiến hành cuộc cách mạng thực sự chống lại giọng hành chính quan liêu ,
xoá sạch tập quán ăn bám kiểu t- sản . Phải dùng những tấm g-ơng cụ thể,
sinh động lấy trong mọi lĩnh vực của đời sống để giáo dục quần chúng, đây là
nhiệm vụ chính của báo chí cách mạng, xã hội chủ nghĩa. V.I.Lê-nin cho rằng,
báo chí rất ít chú ý đến đời sống th-ờng ngày trong công x-ởng, nông thôn và
bộ đội, nơi mà đời sống mới đ-ợc xây dựng lành mạnh hơn mọi nơi khác, phải
tuyên d-ơng, phê bình công khai, công kích những tật xấu, hô hào học tập cái
tốt, cái tiên tiến. Ng-ời viết: Hãy bớt bàn suông tán nhảm về chính trị. Hãy
bớt những nghị luận kiểu trí thức đi. Hãy gần gũi đời sống hơn nữa. Hãy chú ý
nhiều hơn nữa xem trong công việc th-ờng ngày của họ, quần chúng công
nông đã thực tế sáng tạo cái mới nh- thế nào. Hãy kiểm nghiệm kỹ hơn xem

cái mới đó đã có tính chất Cộng sản chủ nghĩa đến mức độ nào (4).
Báo chí t- sản tr-ớc đây chỉ đề cao, biểu d-ơng những tấm g-ơng,
những việc xa lạ đối với quần chúng nhằm lừa bịp nhân dân. V.I.Lê-nin đã chỉ
ra rằng: Đời sống th-ờng ngày của công nhân trong công x-ởng, của nông dân
và bộ đội, đó là những nơi cần phải đ-ợc tuyên d-ơng, bởi chính những nơi
này đ-ợc xây dựng lành mạnh hơn các nơi khác. Sản xuất g-ơng mẫu, ngày
Thứ Bảy Cộng sản g-ơng mẫu, tinh thần chăm lo tận tuỵ g-ơng mẫu trong
việc sản xuất và phân phối từng pút lúa mì, những nhà ăn kiểu mẫu sạch sẽ
đáng làm g-ơng - tất cả những cái đó cần đ-ợc báo chí ta và cả mỗi tổ chức

18


công nhân và nông dân chú ý và quan tâm nhiều gấp m-ời lần so với hiện nay,
đó là mầm mống của chủ nghĩa cộng sản và chăm sóc đến những cái đó là
nhiệm vụ chung, nhiệm vụ đầu tiên của báo chí chúng ta.
Trong bức th- gửi Ban biên tập báo Đời sống kinh tế - cơ quan ngôn
luận của Hội đồng lao động và quốc phòng, V.I.Lê-nin viết: Muốn cho tờ báo
trên thực tế, chứ không phải trên lời nói, trở thành cơ quan ngôn luận của Hội
đồng lao động quốc phòng thì cần phải có những sự thay đổi sau: hệ thống
hoá một cách chặt chẽ hơn nữa tất cả những tài liệu thống kê, luôn luôn tìm
tòi những số liệu để so sánh, để phân tích, để giải thích những nguyên nhân
của một sự thất bại, để biểu d-ơng những xí nghiệp có thành tích hay ít ra tiên
tiến hơn các xí nghiệp khác... (5). V.I.Lê-nin còn chú ý tới nhiều toà soạn, cơ
quan báo chí và các tổ chức Đảng. Trong chỉ thị gửi các tổ chức Đảng kêu gọi
đấu tranh chống nạn khủng hoảng nhiên liệu, V.I.Lê-nin nhấn mạnh: Chú
trọng biểu d-ơng những công tác thực sự tốt báo chí chúng ta phải trở thành
một công cụ thúc đẩy, giáo dục cho mọi ng-ời biết công tác tôn trọng kỷ luật
lao động và biết tổ chức.
Tuyên truyền về g-ơng ng-ời tốt, việc tốt trên báo chí xã hội chủ

nghĩa hoàn toàn dựa trên cơ sở lý luận đúng đắn của chủ nghĩa Mác- Lê nin và
lý luận báo chí cách mạng. Ngay sau khi giành đ-ợc chính quyền về tay nhân
dân, Lênin rất coi trọng việc tuyên truyền các điển hình trên hệ thống thông
tin đại chúng, nhất là báo chí. Trên báo Sự thật ngày 20/9/1918 V.I.Lê-nin
đã viết: Hãy viết về kinh tế nhiều hơn, nh-ng không nên nói về kinh tế theo
kiểu nghị luận chung chung . Ng-ời nhắc nhở báo chí lúc bấy giờ: Chúng ta
rất ít dùng những điển hình, những tấm g-ơng cụ thể sinh động lấy trong mọi
lĩnh vực để giáo dục quần chúng, mà đấy là nhiệm vụ chính của báo chí trong
thời kỳ quá độ từ chủnghĩa t- bản lên chủ nghĩa cộng sản. Phong trào lao
động: "ngày thứ 7 cộng sản", phongtrào hoạt động kiểu mẫu theo g-ơng
Stakhanôvich (t. 28, tr. 109)

19


Với quan điểm đúng đắn đó của V.I.Lê-nin, báo chí cách mạng liên tục
nêu lên những tấm g-ơng sáng, những điển hình trong lao động sản xuất,
chiến đâu. Đây là nhiệm vụ chính của báo chí cách mạng, góp phần xây dựng
thành công xã hội chủ nghĩa. Mỗi tấm g-ơng sáng, mỗi điển hình sinh động
lại trở thành những hạt nhân tích cực, là chất men kích thích, lôi cuốn, thuyết
phục mạnh mẽ mọi ng-ời, từ đó dấy lên các phong trào thi đua, khơi dậy trong
mỗi cá nhân, tập thể và toàn xã hội tính chủ động, sáng tạo, nhằm cùng nhau
đua sức, đua tài thực hiện những nhiệm vụ cách mạng, vì lợi ích thiết thân của
cả cộng đồng và của từng cá nhân.
Đảng ta đặc biệt quan tâm đền tính chất biểu d-ơng của báo chí; coi
việc biểu d-ơng là một nhiệm vụ quan trọng của báo chí trong sự nghiệp xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Biểu d-ơng không chỉ có tác dụng giáo dục mà còn
thúc đẩy hành động của con ng-ời theo chiều h-ớng tiến bộ, tạo đà cho xã hội
phát triển về đạo đức, lối sống, văn hoá, đóng vai trò trong phát triển kinh tế
và định h-ớng chính trị.

Trong giai đoạn đổi mới, quan điểm đổi mới của Đảng, Nhà n-ớc đ-ợc
thể hiện cụ thể trong nghị quyết Đại hội lần thứ VI của Đảng Cộng sản Việt
Nam: Đổi mới t- duy trong lĩnh vực hoạt động của Đảng và Nhà n-ớc là việc
làm cấp bách, đông thời là việc làm th-ờng xuyên và lâu dài (t.9, tr.112) và
Đảng phải đổi mới về nhiều mặt: đổi mới t- duy, tr-ớc hết là t- duy kinh tế;
đổi mới tổ chức; đổi mới đội ngũ cán bộ; đổi mới đội ngũ lãnh đạo và công
tác (t.9, tr.124). Để thúc đẩy công cuộc đổi mới diễn ra nhanh chóng, đạt
hiệu quả cao, thiết thực với cuộc sống của nhân dân thì việc tuyên truyền các
điển hình tiên tiến, trong đó quan trọng là biểu d-ơng g-ơng ng-ời tốt việc tốt
trên các ph-ơng tiện thông tin đại chúng là hết sức cần thiết. Đây chính là một
kênh thông tin quan trọng, chuyển tải những chủ ch-ơng, đ-ờng lối của Đảng,
Nhà n-ớc do yêu cầu thực tiễn đất n-ớc đặt ra. Nghị quyết chỉ rõ: Các
ph-ơng tiện thông tin đại chúng có nhiệm vụ truyền bá đ-ờng lối chính sách

20


của Đảng đi sát thự tế, thông tin kịp thời và phân tích sâu sắc những sự kiện
mới, phát hiện và phản ánh trung thực những điển hình tiên tiến, nhiệt tình
ủng hộ, cổ vũ những nhân tố mới, dũng cảm đấu tranh chống những hiện
t-ợng lạc hậu, trì trệ và mọi biểu hiện tiêu cực khác; đề cập và chỉ rõ ph-ơng
h-ớng giải quyết những vấn đề thiết thực mà xã hội quan tâm, xây dựng dluận xã hội lành mạnh, hoàn thành nhiệm vụ cách mạng (t.9, tr.120). Các
Đại hội Đảng VII, VIII, IX cũng đều nhấn mạnh nhiệm vụ này của báo chí
cách mạng n-ớc ta.
Mỗi tấm g-ơng là những cá nhân, việc làm cụ thể, nh-ng qua đó lại là
hình ảnh phản chiếu, thu nhỏ của cả đất n-ớc. Mỗi hành vi, sự kiện diễn ra trong
một thời gian không gian nhất định nh-ng trở thành tấm g-ơng khi mỗi hành vi
và sự kiện đó là cái cụ thể của lý t-ởng cộng sản cao đẹp và ph-ơng h-ớng xây
dựng chủ nghĩa xã hội đúng đắn. Vai trò quyết định của quần chúng trong sự
nghiệp cách mạng là rất lớn; vì vậy, nhiệm vụ đặt ra cho công tác t- t-ởng chính

là liên kết những thành viên thành một khối thống nhất trên cơ sở lập tr-ờng
chính trị chung, tác động có định h-ớng vào ý thức của nhân dân.
Với những đặc tr-ng của mình, báo chí vô sản có vai trò to lớn trong
việc hình thành mô hình thông tin phản ánh, sự vận động của đời sống hiện
thực, tác động vào đông đảo quần chúng nhằm tạo nên định h-ớng xã hội tích
cực. Chính vì vậy, tác động của báo chí phải là tác động th-ờng xuyên, kịp
thời nhằm tạo ra sự định h-ớng t- t-ởng tích cực làm cơ sở cho hành động
đúng đắn, có hiệu quả của con ng-ời và cả xã hội.
Quan điểm của Đảng và Nhà n-ớc là tuyên truyền g-ơng tốt việc tốt
phải liên tục, th-ờng xuyên theo định h-ớng cụ thể. Việc tuyên truyền nhvậy là thể hiện h-ớng đi mới, xu thế phát triển mới của đất n-ớc. Việc báo chí
biểu d-ơng g-ơng ng-ời tốt việc tốt có ý nghĩa hết sức quan trọng vì đó là sự
giải quyết mâu thuẫn theo xu h-ớng tiến lên, là biểu hiện sự phát triển đúng
với quy luật hiện thực khách quan của nhà n-ớc ta trong giai đoạn hiện nay.
Bên cạnh việc biểu d-ơng thành tích của cá nhân hay tập thể đạt đ-ợc, báo chí
21