bài 23: Đêm nay Bác không ngủ

Giáo án
Môn ngữ văn
Tiết 93,94: Đêm nay Bác không ngủ
- Người soạn: Nguyễn Thị Trang
- Ngày soạn: 14/09/2010
I. Mục tiêu cần đạt
1. Về kiến thức
- Cảm nhận được tình yêu thương lớn lao của Bác Hồ dành cho bộ đội,dân
công và tình cảm của người chiến sĩ đối với Người trong bài ‘‘ Đêm nay Bác
không ngủ’’.
- Nắm được những nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả và kể chuyện của
bài thơ.
2. Về kĩ năng
- Rèn luyện kỹ năng đọc hiểu
- Kĩ năng đọc diễn cảm
3. Về thái độ
II. Phần chuẩn bị của giáo viên
- Soạn giáo án
- Có tranh minh họa
III. Yêu cầu chuẩn bị
- Giáo viên: Soạn giáo án
- Học sinh: Soạn bài đầy đủ
IV. Thiết kế bài giảng.
Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ.
Bài “ Buổi học cuối cùng ’’của Anphôngxơ Đôđê
- Câu hỏi 1: Em hiểu thế nào về tên truyện: ‘‘ Buổi học cuối cùng’’?
- Câu hỏi 2: Em hãy chỉ ra những chi tiết thể hiện tâm trạng của Phrăng
trên đường tới trường?
Hoạt động 2: Dẫn vào bài
Bài “ Đêm nay Bác không ngủ” của Minh Huệ là một trong những bài thơ
thành công sớm nhất viết về Bác Hồ và đã rất quen thuộc với đông đảo

công chúng văn học qua nhiều thế hệ.
1
Bài thơ được viết dựa trên những sự kiện có thực. Năm 1950, trong chiến
Dịch Biên giới, Bác Hồ đã trực tiếp ra mặt trận chỉ huy cuộc chiến đấu. Đầu
năm 1951, Minh Huệ ở Nghệ An, gặp một người là bộ đội vừa từ Việt Bắc
về. Người bạn ấy kể cho nhà thơ một kỉ niệm được gặp Bác trong một đêm
trên đường đi Chiến dịch Biên giới. Câu chuyện gây xúc động cho Minh
Huệ và ông đã dựa vào đó để sáng tác bài thơ này.
Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả:
- Giáo viên hỏi: Em
hãy nêu những nét
chính về tiểu sử tác giả
Minh Huệ?
2. Tác phẩm:
- Giáo viên hỏi: Em
hãy cho biết hoàn cảnh
sáng tác bài thơ?
- Giáo viên hỏi: Theo
em văn bản "Đêm nay
Bác
không ngủ" kết hợp
những phương thức
biểu đạt nào?
- Học sinh đọc SGK và
trả lời câu hỏi.
- Học sinh đọc SGK và
trả lời câu hỏi
- Học sinh suy nghĩ và

trả lời
- Minh Huệ tên khai
sinh Nguyễn Thái
(1927) quê Nghệ An,
làm thơ từ thời kháng
chiến chống thực dân
Pháp. Ông giữ chức vụ
chủ tịch hội Văn nghệt
tỉnh Nghệ An. Ngoài
thơ, ông còn viết
truyện, kí và phê bình
- Bài thơ "Đêm nay bác
không ngủ" được lấy từ
sự kiện lịch sử chiến
dịch biên giời 1950 và
được sáng tác 1951
- Phương thức biểu đạt:
Kết hợp nhuần nhuyễn
giữa yếu tố tự sự và trữ
tình.Thêm yếu tố miêu
tả.
2
II. Đọc và hiểu văn
bản
1. Đọc
- Giáo viên đọc mẫu
một đoạn. Hướng dân
một vài học sinh đọc
tiếp nối nhau.
2. Giải thích từ khó

- Yêu cầu học sinh dựa
vào mục chú thích
(SGK,tr66), giải thích
lại một số từ:
+ Đội viên Vệ quốc
+ Đinh ninh
3. Thể thơ và bố cục
- Giới thiệu về thể thơ
của bài.
- Giáo viên hỏi: Theo
em bài thơ chia làm
mấy đoạn,
nội dung chính từng
đoạn?
4. Phân tích
a. Phân tích cái nhìn
và tâm trạng của anh
đội viên đối với Bác
Hồ.
- Giáo viên hỏi: Anh
đội viên đã có suy
nghĩ và thái độ như thế
nào đối với Bác qua
- Học sinh đọc bài.
- Học sinh đọc chú
thích và trả lời.
- Học sinh đọc lại bài
thơ, suy nghĩ và trả lời
câu hỏi.
- Học sinh suy nghĩ và

trả lời.
- Học sinh suy nghĩ và
trả lời.
- Cần đọc với nhịp
chậm, giọng thấp ở
đoạn đầu và nhịp nhanh
hơn, giọng lên cao hơn
một chút ở đoạn sau.
- Đội viên Vệ quốc:
Chiến sĩ bộ đội Việt
Nam thời chống Pháp.
- Đinh ninh: Tin chắc
vào một điều gì đó.
- Thể thơ: ngũ ngôn (5
tiếng một dòng thơ, bốn
dòng một khổ thơ)
- Bố cục:
+ 9 khổ thơ đầu: Lần
thức dậy thứ nhất của
anh đội viên .
+ 7 khổ thơ tiếp: Lần
thức dậy thứ 3 của anh
đội viên.
Lần thứ nhất:
- Ngạc nhiên, băn
khoăn đến khắc khoải
(khổ 1)
3
hai lần thức giấc rồi
lần lượt tìm các dẫn

chứng cụ thể trong bài
thơ.
- Nhìn, theo dõi những
cử chỉ, hành động của
Bác(Khổ 2,3,4)
Điệp từ "càng" diễn tả
tình thương tăng cấp.
- Mơ màng như nằm
trong giấc mộng đẹp đẽ,
ấm áp (khổ 5)
- So sánh, ẩn dụ: Bóng
Bác - ngọn lửa hồng
=> Tình cảm thân thiết,
ngưỡng mộ của anh đội
viên với Bác.
- Thổn thức, thầm thì...
(khổ 6) => Sự xúc động
=> Thương yêu, cảm
phục trước tấm lòng
của Bác
Lần thứ 3:
- Hốt hoảng, giật mình,
nằng nặc mời Bác ngủ
+ Từ láy "nằng nặc +
đảo trật tự ngôn từ, lặp
lại các cụm từ "mời Bác
ngủ", Bác ơi! Bác ơi
mời Bác ngủ"
=> diễn tả tăng dần
mức độ bồn chồn, tình

cảm lo lắng chân thành
mộc mạc của người đội
viên với Bác.
- Lòng vui sướng mênh
mông. Anh thức luôn
cùng Bác
=> Niềm vui của anh
đội viên khi hiểu được
tấm lòng và sự vĩ đại
của Bác.
=> Qua diễn biến tâm
trạng của người chiến
4
b. Hình tượng Bác Hồ
- Giáo viên hỏi: Hình
ảnh Bác Hồ được hiện
ra qua cái nhìn của anh
đội viên và miêu tả từ
những phương diện
nào?
- Giáo viên hỏi: em
hãy tìm những dẫn
chứng cụ thể về từng
phương miêu tả ấy và
nhận xét?
-
- Học sinh suy nghĩ và
trả lời.
- Học sinh đọc kĩ bài
thơ để tìm dẫn chứng

và nêu nhận xét.
sĩ, bài thơ đã biểu hiện
cụ thể và chân thực tình
cảm của anh, cũng là
tình cảm chung của bộ
đội và nhân dân ta đối
với Bác Hồ. Đó là lòng
yêu kính vừa thiêng
liêng vừa gần gũi, là
lòng biết ơn và niềm
hạnh phúc được nhận
tình yêu thương và sự
chăm sóc của Bác Hồ,
là niềm tự hào về vị
lãnh tụ vĩ đại mà bình
dị.
- Các phương diện:
Hình dáng, tư thế, vẻ
mặt, cử chỉ, hành động
và lời nói.
- Hình dáng, tư thế: Lần
đầu thức dậy, anh đội
viên thấy Bác ngồi lặng
yên bên bếp lửz, vẻ mặt
trầm ngâm như đang
nghĩ ngợi chăm chú về
một điều gì. Đến lần
thứ 3 thức dây, anh đội
viên thấy Bác trong tư
thế “ngồi đinh ninh/

Chòm râu im phăng
phắc”
- Cử chỉ và hành động:
Bác đốt lửa, dém chăn
cho từng người một,
nhón chân nhẹ nhàng.
- Lời nói:Nhẹ nhành và
bộc lộ sự lo lắng đối
5