Tổ chức dạy học chủ đề “hồ chí minh trong lịch sử việt nam” (theo chương trình giáo dục phổ thông mới) ở trường trung học phổ thông bình minh tỉnh ninh bình

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LÊ THỊ THƠM

TỔ CHỨC DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “HỒ CHÍ MINH TRONG
LỊCH SỬ VIỆT NAM”
(THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG MỚI)
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THƠNG BÌNH MINH- TỈNH NINH BÌNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI- 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LÊ THỊ THƠM

TỔ CHỨC DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “HỒ CHÍ MINH TRONG
LỊCH SỬ VIỆT NAM”
(THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG MỚI)
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THƠNG BÌNH MINH- TỈNH NINH BÌNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM LỊCH SỬ

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
BỘ MÔN LỊCH SỬ

Mã số: 8.14.01.11

Người hướng dẫn khoa học: TS. Đoàn Nguyệt Linh

HÀ NỘI- 2019


LỜI CẢM ƠN
Luận văn được hoàn thành tại Trường Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà
Nội, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS. Đoàn Nguyệt Linh- người đã tận
tình hướng dẫn. giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện và cung cấp những tài
liệu cần thiết để phục vụ cho luận văn tốt nghiệp.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban giám hiệu và toàn thể đội ngũ
giảng viên, cán bộ trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội đã giảng dạy
và tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường.
Xin trân trọng cảm ơn các Thầy, Cô giáo và các em học sinh trường Trung học
phổ thông Bình Minh- tỉnh Ninh Bình đã giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn.
Cuối cùng, tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên, quan
tâm và tạo điều kiện để tác giả có nguồn động lực thực hiện luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 28 tháng 11 năm 2019
Tác giả

Lê Thị Thơm

i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

TỪ VIẾT TẮT

VIẾT ĐẦY ĐỦ

1

DH

Dạy học

2

GV

Giáo viên

3

HS

Học sinh

4

LS

Lịch sử

5

PP

Phương pháp

6

THPT

Trung học phổ thông

ii



MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƯƠNG 1 .............................................................................................................12
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC DẠY HỌC CHỦ
ĐỀ “HỒ CHÍ MINH TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM” (CHƯƠNG TRÌNH
2018) TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG BÌNH MINH- TỈNH NINH BÌNH .........................................................12
1.1. Cơ sở lý luận ......................................................................................................12
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản .................................................................................12

1.1.2. Phân loại chủ đề dạy học ................................................................................14
1.1.3. Ưu điểm và nhược điểm của dạy học chủ đề ..................................................15
1.1.4. Ý nghĩa của việc dạy học chủ đề ở trường Trung học phổ thông ...................18
1.1.5. Quy trình tổ chức dạy học chủ đề trong dạy học lịch sử ở trường Trung học
phổ thông ..................................................................................................................20
1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................22
1.2.2. Mục đích, nội dung và đối tượng khảo sát ......................................................23
1.2.3. Kết quả khảo sát ..............................................................................................25
CHƯƠNG 2 ..............................................................................................................35
XÂY DỰNG KẾ HOẠCH VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “HỒ CHÍ MINH
TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM” (CHƯƠNG TRÌNH 2018) TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG BÌNH MINH- TỈNH NINH
BÌNH.........................................................................................................................35
2.1. Vị trí, mục tiêu và nội dung cơ bản của chủ đề “Hồ Chí Minh trong lịch sử Việt
Nam” .........................................................................................................................35
2.1.1. Vị trí ................................................................................................................35
2.1.2 Mục tiêu ...........................................................................................................36
2.2.3. Nội dung..........................................................................................................37

iii



2.2. Đề xuất kế hoạch tổ chức dạy học chủ đề “Hồ Chí Minh trong lịch sử Việt
Nam” trong dạy học Lịch sử ở trường Trung học phổ thơng Bình Minh- tỉnh Ninh
Bình ...........................................................................................................................51
2.3. Thử nghiệm sư phạm .........................................................................................65
2.3.1. Mục đích thử nghiệm ......................................................................................65
2.3.4. Kết quả thử nghiệm .........................................................................................66
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................73

1.Kết luận ..................................................................................................................73
2.Khuyến nghị ...........................................................................................................74
PHỤ LỤC

iv



DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Cách thức giáo viên vận dụng dạy học chủ đề trong dạy học lịch sử ......26
Bảng 1.2. Thuận lợi của GV khi vận dụng dạy học chủ đề ......................................27
Bảng 1.3. Khó khăn của GV khi vận dụng dạy học chủ đề ......................................28
Bảng 1.4. Cách thức giáo viên vận dụng dạy học chủ đề trong dạy học lịch sử ......30
Bảng 1.5. Thuận lợi của HS khi GV vận dụng dạy học chủ đề trong dạy học lịch sử
...................................................................................................................................31
Bảng 1.6. Khó khăn của HS khi GV vận dụng dạy học chủ đề vào bài học lịch sử .31
Bảng 1.7. Mong muốn của HS khi GV vận dụng dạy học chủ đề vào bài dạy.........32
Bảng 2.1. Thống kê kết quả kiểm tra của lớp 12C....................................................67
Bảng 2.2. Thống kê kết quả kiểm tra lớp 12C theo nhóm điểm và tỷ lệ % ..............67
Bảng 2.3. Thống kê các kĩ năng học sinh được rèn luyện ........................................68
Bảng 2.4. Thống kê các kỹ năng học sinh được rèn luyện (Theo tỉ lệ %) ................68
Bảng 2.5. Tổng hợp kết quả về thái độ học tập của học sinh ...................................69
Bảng 2.6. Tổng hợp kết quả về thái độ học tập của học sinh (Theo tỉ lệ %) ............69


v


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1.1. Nhận thức của GV về sự cần thiết của việc dạy học chủ đề ................25

Biểu đồ 1.2. Mức độ hứng thú của HS khi học chủ đề lịch sử .................................27
Biểu đồ 1.3. Mức độ cần thiết của dạy học chủ đề trong dạy học Lịch sử ...............29

vi




MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục luôn được coi là chìa khóa đối với sự phát triển của mọi quốc gia, dân
tộc ở mọi thời đại và cũng chính trên chặng đường xây dựng và phát triển đất nước
trải dài hàng chục thế kỷ ấy, chúng ta cũng từng nếm trải biết bao nỗi đắng cay, gian
truân. Chính vì vậy lịch sử là một trong những nội dung giáo dục được chú trọng.
Lịch sử không chỉ là những cái đã qua mà còn là nơi chứa đựng giá trị văn hóa và
giúp chúng ta dự báo cả tương lai.
Lịch sử là nền tảng vững chắc của truyền thống yêu nước và là điểm tựa cho
lòng tin vào sức mạnh của dân tộc. Khoa học lịch sử còn là cánh cửa mở ra cho dân
tộc ta đến với các nền văn hóa, văn minh của nhân loại. Lịch sử là môn học không
chỉ giúp cho các em học sinh hiểu biết quá khứ hào hùng của dân tộc và những giá trị
của ngày hơm nay mà cịn góp phần dạy cho thế hệ trẻ Việt Nam biết làm người, giáo
dục cho họ hiểu biết những phẩm giá, nhân cách con người Việt, góp phần nâng cao
văn hóa cho học sinh.
Nhận thấy xu thế phát triển của thời đại và tầm quan trọng của nguồn lực con
người, hiện nay chúng ta chủ trương đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính tích cực của học sinh. Điều này được thể
hiện qua Nghị quyết Hội nghị số 29- NQ/TW ngày 4/11/2013 của Hội nghị lần thứ 8,
Ban chấp hành Trung ương Đảng khố XI về đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục và
đào tạo đáp ứng u cầu cơng nghiệp hố- hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, đã chỉ ra rằng: “Đổi mới

căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là vấn đề lớn, cấp thiết, từ quan điểm, tư
tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, điều kiện bảo đảm thực hiện”
để nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục và chất lượng đào tạo nguồn lực con người.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy: việc đổi mới phương pháp/hình thức dạy học khi áp dụng
vào thực tiễn chưa mang lại hiệu quả cao.
Đặc biệt, dạy học môn Lịch sử hiện nay chủ yếu được giảng dạy theo lối một
chiều, chú trọng đến truyền đạt kiến thức mà chưa chú trọng đến việc phát triển các
1




năng lực và kĩ năng cho học sinh. Việc đó vơ tình hình thành cho các em suy nghĩ
rằng: Học lịch sử là học thuộc, nạp vào trí nhớ theo lối thầy đọc trò chép, thầy giảng
trò nghe, học sinh học thuộc theo thầy, theo sách giáo khoa và nội dung kiểm tra chủ
yếu mang tính sự kiện, diễn biến học thuộc.
Do vậy, học sinh rất thụ động trong việc tiếp nhận kiến thức và khơng có cơ
hội để thể hiện được năng lực bản thân. Chính vì vậy, việc vận dụng các phương pháp
dạy học mới cho môn Lịch sử càng gặp nhiều khó khăn. Vấn đề đặt ra bức thiết hiện
nay là làm thế nào vận dụng các phương pháp mới trong dạy học môn Lịch sử để đạt
hiệu quả cao nhất, vừa kích thích sự hứng thú của học sinh với mơn học, vừa tăng
cường được tính chủ động sáng tạo của học sinh. Đó là, cũng đã có nhiều hình thức,
cách thức và phương pháp dạy học mới được vận dụng vào trong dạy học, trong đó
có dạy học chủ đề.
Dạy học chủ đề là một hình thức dạy học có nhiều tính ưu việt, phù hợp với
từng điều kiện hoàn cảnh của mỗi trường, giúp phát triển học sinh một cách toàn diện
cả về kiến thức lẫn các kĩ năng thực hành, không chỉ giúp học sinh phát huy thế mạnh
cá nhân, phát triển trí tuệ mà cịn bổ sung, khắc phục những thiếu sót của bản thân để
hướng học sinh tới sự phát triển toàn diện cả về mặt kiến thức và giúp các em luôn
sẵn sàng cho tương lai.

Tuy nhiên, việc vận dụng dạy học chủ đề ở trường phổ thơng nói chung và ở
trường trung học phổ thơng Bình Minh nói riêng, vẫn chưa đạt kết quả cao, do giáo
viên chưa thật sự nhận thức đúng tầm quan trọng, vai trò của dạy học chủ đề, học sinh
thụ động và phụ thuộc nhiều vào giáo viên trong quá trình tiếp nhận kiến thức, làm
cho chất lượng dạy học bộ môn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Như vậy,
đổi mới và tiến tới thực thi dạy học chủ đề để hướng học sinh tới sự phát triển toàn
diện cả về mặt kiến thức tự nhiên và xã hội, là nhu cầu bức thiết đặt ra cho toàn ngành
giáo dục.
Trong những năm gần đây, việc đổi mới một cách đồng bộ q trình giáo dục
từ việc đổi mới cách quản lí giáo dục đến đổi mới nội dung chương trình sách giáo
khoa, phương pháp giáo dục đã đưa đến một số chuyển biến về cách dạy và học ở các
trường trung học phổ thông. Đặc biệt, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính thức ban
2




hành Chương trình giáo dục phổ thơng mơn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư
số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 25 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo). Trong đó, chương trình mơn Lịch sử nhấn mạnh các quan điểm: khoa học,
hiện đại; hệ thống, cơ bản; thực hành, thực tiễn; dân tộc, nhân văn; mở, liên thông,
giúp học sinh tiếp cận lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á và lịch sử dân
tộc một cách khoa học.
Chương trình mơn Lịch sử cấp trung học phổ thơng lần này đã có những thay
đổi rõ rệt, tri thức lịch sử khơng cịn thiết kế theo mạch thông sử mà theo hệ thống
các chủ đề lịch sử. Chương trình giáo dục phổ thơng 2018 được đưa vào thực tế thử
nghiệm có thể gây ra khó khăn cho giáo viên và học sinh vì các chủ đề trong chương
trình mới chưa được cung cấp nội dung và kế hoạch tổ chức dạy học cụ thể, khiến
cho cả giáo viên lẫn học sinh đều lúng túng trong việc tự tổ chức và thực hiện các
hoạt động học tập của chủ đề.

Để đáp ứng chương trình giáo dục phổ thơng mới trong tương lai, trường trung
học phổ thơng Bình Minh- tỉnh Ninh Bình ln khuyến khích các giáo viên bộ mơn
nói chung và giáo viên bộ mơn Lịch sử nói riêng tích cực tự học và tự nghiên cứu qua
các tài liệu, sách tham khảo ứng dụng phương pháp mới vào dạy học chủ đề, chủ
điểm có nội dung liên quan đến nhiều môn học và gắn liền với thực tiễn vào các tiết
dạy của mình.
Bên cạnh đó, ngồi việc giáo viên cần phân tích được những đổi mới trong
chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể, chương trình môn học Lịch sử và trong
các hoạt động giáo dục, vấn đề đổi mới về sách giáo khoa môn học hoặc các chủ đề
dạy học, thì giáo viên cần thường xuyên phải đổi mới về tư duy dạy học, luôn cập
nhật các thông tin mới nhất về yêu cầu đổi mới giáo dục nhất là việc đổi mới hình
thức và các phương pháp dạy học để góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy và
học lịch sử nói riêng và dạy học nói chung ở các trường Trung học phổ thơng.
Xuất phát từ chính những lý do trên, chúng tôi đã lựa chọn vấn đề: Tổ chức dạy
học chủ đề “Hồ Chí Minh trong lịch sử Việt Nam” (theo chương trình giáo dục phổ
thơng mới) ở trường Trung học phổ thơng Bình Minh- tỉnh Ninh Bình làm đề tài
nghiên cứu luận văn của mình.
3




2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Vài năm trở lại đây, cũng đã có một số hướng nghiên cứu và một số đề tài
nghiên cứu việc vận dụng dạy học chủ đề nói chung và dạy học mơn Lịch sử nói riêng
của các nhà nghiên cứu, các nhà nghiên cứu lịch sử trong và ngoài nước đề cập đến
ở nhiều góc độ khác nhau. Cụ thể:
2.1. Tài liệu nước ngồi
Trong chuyên khảo “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào” viết vào năm 1973
của nhà giáo dục Lịch sử người Liên Xô cũ N.G. Đai-ri đã chỉ ra những yêu cầu quan

trọng nhất của giờ học và việc chuẩn bị giờ học lịch sử. Tác giả nhấn mạnh đến công
tác chuẩn bị của người thầy giáo mà trước hết là chuẩn bị về mặt nội dung kiến thức
trong các bài học vì “Nội dung của hầu như giờ học nào cũng đều gắn bó chặt chẽ với
những giờ học trước và giờ học sau”.
Việc người thầy xây dựng thành các chủ đề trong môn Lịch sử sẽ giúp học sinh
thấy rõ hệ thống kiến thức vì các sự kiện có mối quan hệ gắn bó với nhau, từ đó ta
thấy được tầm nhìn hiệu quả của việc hệ thống kiến thức các nội dung lịch sử có liên
quan. Bên cạnh đó, người thầy cịn xác định những chủ đề nào học sinh chỉ học trong
một bài học cụ thể, những chủ đề nào học sinh sẽ học lại trong các bài học khác.
Trong cuốn tài liệu tham khảo với tên gọi “Giáo dục học” của tác giả I. A.
Llinna viết vào năm 1973 đặc biệt nhấn mạnh đến việc phát huy tính tích cực của
người học, đó là yếu tố quan trọng giúp người học hứng thú với việc lĩnh hội kiến
thức và tự tìm ra cho bản thân một vài hình thức/phương pháp học tập hiệu quả.
Tài liệu tham khảo “Các phương pháp dạy học hiệu quả” viết năm 2001 của
các tác giả Robert J. Marzano, Debra J. Pickering, Jane E. Pollock. Các tác giả, đưa
ra một vài biện pháp giáo dục nhằm nâng cao chất lượng dạy học như: khích lệ học
sinh học tập, học tập theo hình thức nhóm, người học tự lập ra mục tiêu học tập, giáo
viên gợi ý các câu hỏi cho người học, ...
Thêm nữa, các tác giả cũng khẳng định dù có áp dụng thêm bao nhiêu hình
thức dạy học hay bao nhiêu phương pháp dạy học nào thì giáo viên phải luôn là người
nuôi dưỡng cho học sinh các hoạt động học tập tích cực, kích thích người học tích
cực và chủ động lĩnh hội kiến thức. Những gợi ý trên của các tác giả, có ý nghĩa vơ
4




cùng quan trọng trong việc tổ chức dạy học chủ đề và khẳng định cho vai trị của
người học ln được đề cao dưới sự hướng dẫn, tổ chức và hỗ trợ của chính bản thân
người dạy học trong quá trình cơng tác giảng dạy mơn lịch sử ở trường Trung học

phổ thông.
2.2. Tài liệu trong nước
Hiện nay ở nước ta, trong nhiều cuốn sách và trong các tài liệu và các bài nghiên
cứu. Các tác giả và các nhà nghiên cứu, đều đề cập đến dạy học chủ đề, vai trò và ý
nghĩa to lớn của dạy học chủ đề trong quá trình đổi mới và nâng cao chất lượng giáo
dục hiện nay ở nước ta. Cụ thể:
Trong cuốn “Phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường phổ thơng” của hai
tác giả Vũ Quang Hiển và Hồng Thanh Tú, đã đề cập đến khái niệm dạy học tích
hợp và việc vận dụng tích hợp trong dạy học Lịch sử và khi đó giáo viên sẽ là người
chủ động trong việc phân tích nội dung chương trình và lựa chọn các phương pháp,
phương tiện phối hợp trong quá trình triển khai dạy học chủ đề làm cho kiến thức các
phần, chương, bài học bổ sung cho nhau, giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn các sự kiện
đã học.
Dạy học chủ đề giúp cho giáo viên có thể linh hoạt trong quá trình giảng dạy,
học sinh được chủ động tìm tòi và chiếm lĩnh kiến thức. Điều này, được thể hiện rõ
trong cuốn “Phương pháp ôn tập Lịch sử ở trường phổ thơng- Một số vấn đề về lí
luận và thực tiễn ” của tác giả Hoàng Thanh Tú, tác giả đã chỉ ra việc căn cứ vào trình
độ của học sinh, loại bài ơn tập trong chương trình, mục tiêu cần đạt để lựa chọn và
cấu trúc lại nội dung ơn tập sao cho phù hợp với các hình thức tổ chức và phương
pháp tiến hành dạy học lịch sử theo các chủ đề, chuyên đề để tạo cho học sinh tư duy
lơgic vấn đề mà cịn làm tăng khả năng hiểu bài và giúp q trình ơn tập của học sinh
hiệu quả hơn nữa.
Trong bài viết “Nhìn nhận lại chương trình, sách giáo khoa Lịch sử hiện hành
và một số vấn đề trao đổi, định hướng xây dựng chương trình, sách giáo khoa sau
năm 2015” (Nguyễn Xuân Trường, 2015). Tác giả cũng khẳng định, việc tổ chức dạy
học chủ đề rất phù hợp với thực trạng dạy học Lịch sử hiện nay ở nước ta, vừa để nội
dung kiến thức của môn lịch sử trung học phổ thông không bị lặp lại kiến thức của
5

môn lịch sử trung học cơ sở vừa để đảm bảo được tính tồn diện giữa các chủ đề với
nhau, học sinh sẽ không bị nhàm chán khi tham gia vào các hoạt động học tập.
Bên cạnh đó, cũng tại Hội thảo khoa học quốc gia về dạy học lịch sử ở trường
phổ thông Việt Nam, hai tác giả Nguyễn Thị kim Thoa và Nguyễn Văn Linh cũng đề
xuất cho rằng: “nên thiết kế bài học dưới dạng chủ đề lịch sử”. Theo tác giả, nếu thiết
kế thành các chủ đề học tập không những không bị lặp lại kiến thức đã học, phát huy
được tối đa được khả năng sáng tạo và tư duy của người học, mà còn thuận tiện trong
việc đổi mới hình thức dạy học hoặc phương pháp dạy học một cách hiệu quả nhất.
Trong tài liệu tham khảo với tên gọi là “Đổi mới phương pháp dạy học chương
trình và sách giáo khoa” viết vào năm 2007 của tác giả Trần Bá Hoành thuộc NXB
Đại học Sư phạm Hà Nội. Tác giả đưa ra một số biện pháp dạy học tích cực ở trường
trung học phổ thông như: dạy học vấn đáp, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dự án
không chỉ là “chuẩn bị cho học sinh thích ứng với đời sống xã hội tơn trọng mục đích,
nhu cầu, khả năng hứng thú, lợi ích học tập của học sinh”, mà cịn giúp người dạy
phát huy tốt hơn nữa các hình thức/ phương pháp dạy học.
Trong tài liệu của tác giả Nguyễn Thị Côi với tựa đề “Các con đường, biện
pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông” viét vào năm 2008
thuộc NXB Đại học Sư phạm Hà Nội. Tác giả đề cập tới việc làm thế nào để tổ chức
giờ học lịch sử hiệu quả và đưa ra một vài gợi ý: giáo viên cần phải thực hiện những
yêu cầu cơ bản đối với bài học lịch sử, biết vận dụng cấu trúc bài học mềm dẻo. Qua
đó, chúng tơi có thể làm căn cứ để tiến hành tổ chức dạy học chủ đề một cách có hiệu
quả.
Trên bài đăng “Biên soạn sách giáo khoa Lịch sử sau năm 2015 theo hướng
phát triển năng lực học sinh”, của tác giả Hồng Thanh Tú trên Tạp chí Khoa học
năm 2014. Khi trình bày về việc đổi mới cách học lịch sử thì điều quan trọng nhất là
cần phải hình thành cho học sinh năng lực chủ đạo như: năng lực nhận thức, năng lực
giải quyết vấn đề, năng lực tự học, năng lực sử dụng công nghệ thông tin. Ngồi ra,
tác giả cịn cho rằng: “sách giáo khoa sau năm 2015 bậc trung học phổ thông nên

viết theo chủ đề” trong đó cần tập trung vào các chủ đề như: giáo dục cho học sinh ý
thức về chủ quyền lãnh thổ hay truyền thống dân tộc, ... và đối với từng thời kì, mỗi
6




chủ đề nên tập trung vào phân tích sâu một nội dung theo lĩnh vực chính trị, kinh tế,
xã hội, văn hoá, quân sự.
Điều này, sẽ giúp cho việc hiểu biết của học sinh mang tính hệ thống và quá
khứ lịch sử cũng trở nên gần gũi với người học hơn. Những nội dung mà tác giả đề
xuất ở trên, khơng chỉ có vai trị định hướng hết sức quan trọng không chỉ đối với
việc biên soạn sách giáo khoa lịch sử trung học phổ thông sau năm 2015 mà cịn có
ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới hình thức/phương pháp dạy học chủ đề theo
hướng phát triển năng lực học sinh trong môn lịch sử.
Trong báo cáo tham luận “Một số suy nghĩ ban đầu về định hướng xây dựng
chương trình và sách giáo khoa Lịch sử phổ thông sau 2015” tại Hội thảo khoa học
quốc gia về dạy học lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam. Nghiêm Đình Vỳ (2015)
cho rằng: “Hiện nay mơn Lịch sử ở bậc Trung học phổ thông đang được học theo
chương trình đồng tâm với bậc Trung học cơ sở, nhưng mức độ chưa được tốt nhưng
vẫn nên theo xu thế là trong nội bộ mơn Lịch sử có những chủ đề bắt buộc và có cả
chủ đề tự chọn”.
Nói như vậy khơng có nghĩa là mơn Lịch sử là mơn tự chọn, mà như trên tôi
đã đề nghị phải là môn cơ bản, bắt buộc. Xuất phát từ thực trạng dạy và học môn Lịch
sử ở trường phổ thông hiện nay thì yêu cầu đổi mới là vấn đề cấp bách. Dự kiến dạy
học lịch sử theo những chủ đề là một trong những hương đi phù hợp và đúng đắn với
thực tế giáo dục của chúng ta hiện nay. Đó là xu thế phát triển chung mà nhiều nước
trên thế giới đã và đang thực hiện với nhiều những thành tựu to lớn (Nghiêm Đình
Vỳ, 2015).
Trong bài viết “Nhìn nhận lại chương trình, sách giáo khoa Lịch sử hiện hành

và một số vấn đề định hướng xây dựng chương trình sau năm 2015” tại Hội thảo khoa
học quốc gia về dạy học lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam đã đề xuất ở cấp Trung
học phổ thông, nội dung kiến thức lịch sử khơng lặp lại tiến trình như ở cấp học Trung
học cơ sở, được thiết kế thành các chủ đề. Như vậy, có thể thấy dạy học theo chủ đề
là một trong những định hướng được nhiều nhà nghiên cứu, nhà quản lý giáo dục đưa
ra tại hội thảo và là một hướng đi đúng đắn, phù hợp với thực trạng dạy học Lịch sử
hiện nay (Nguyễn Xuân Trường, 2015).
7




Trong tài liệu về “Xây dựng các chuyên đề kiểm tra, đánh giá theo định hướng
phát triển năng lực học sinh môn lịch sử”. Tài liệu đã đề cập đến quy trình xây dựng
chủ đề dạy học: “thứ nhất là xác định vấn đề cần giải quyết trong dạy học chủ đề sẽ
xây dựng; thứ hai là xác định chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình
hiện hành; thứ ba là xác định và mô tả mức độ yêu cầu; thú bốn là biên soạn các câu
hỏi bài tập và cuối cùng là thiết kế tiến trình dạy học” (Bộ Giáo dục và Đào tạo,
2014). Từ đó, chúng tơi có thể tham khảo để xây dựng và tổ chức dạy học chủ đề “Hồ
Chí Minh trong lịch sử Việt Nam” (theo chương trình giáo dục phổ thơng mới) ở
trường Trung học phổ thơng Bình Minh- tỉnh Ninh Bình.
Theo hướng nghiên cứu về dạy học chủ đề, cũng đã có một số luận văn thạc sĩ
đã được bảo vệ và các đề tài được nêu dưới đây đều tập trung vào nghiên cứu về dạy
học chủ đề ở cấp trung học phổ thông như: “Vận dụng dạy học chủ đề trong phần lịch
sử thế giới 1945- 2000 ở trường trung học phổ thông”, luận văn thạc sĩ của Phạm
Văn Long, trường Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội.
“Vận dụng phương pháp dạy học theo chủ đề trong chương trình lịch sử lớp
11 (vận dụng ở trường trung học phổ thông Lương Tài- Bắc Ninh)” của Trương Thị
Hoà, trường Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội. “Tổ chức dạy học chuyên
đề Làng xã Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại theo định hướng giáo dục STEM”,

khoá luận tốt nghiệp của Nguyễn Thị Thuỳ, trường Đại học Giáo dục- Đại học Quốc
gia Hà Nội.
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu ở trên đã trình bày những nội dung cơ
bản về dạy học theo chủ đề trong môn lịch sử, đề cập đến một số khía cạnh làm thế
nào để phát huy tính tích cực học tập của học sinh, làm thế nào để xử lí tốt mối quan
hệ giữa sách giáo khoa và bài giảng của người dạy, giữa việc học ở trên lớp cũng như
tự học ở nhà, nhiệm vụ dạy học của giáo viên và nhiệm vụ học của HS cũng như
những ưu điểm của dạy học chủ đề. Tuy nhiên, các tài liệu chưa đi sâu vào nghiên
cứu vận dụng các hình thức dạy học và phương pháp dạy học vào dạy học chủ đề
trong môn học lịch sử ở trường trung học phổ thông.
Trên cơ sở kế thừa những nghiên cứu đi trước chúng tôi tiếp tục nghiên cứu cơ
sở lí luận của dạy học chủ đề đồng thời nghiên cứu áp dụng vào việc tổ chức dạy học
8




chủ đề “Hồ Chí Minh trong lịch sử Việt Nam” (theo chương trình giáo dục phổ thơng
mới) nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn lịch sử ở bậc phổ thơng
và góp phần khẳng định một hướng đi mới trong nghiên cứu, vận dụng một số ý tưởng
tích cực và phù hợp với các chiến lược dạy học hiện đại vào thực tiễn giáo dục phổ
thông nước ta hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là tổ chức dạy học chủ đề “Hồ Chí Minh
trong lịch sử Việt Nam” trong dạy học lịch sử lớp 12 trung học phổ thơng (theo chương
trình giáo dục phổ thông mới).
Khách thể nghiên cứu là dạy học chủ đề ở trường Trung học phổ thơng Bình Minhtỉnh Ninh Bình.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Dạy học chủ đề là một vấn đề khơng cịn khá mới đối với nước ta, bao gồm rất

nhiều vấn đề và có nhiều phương diện tiếp cận. Song, với phạm vi của một luận văn
tốt nghiệp, chúng tôi tập trung nghiên cứu đến dạy học chủ đề theo định hướng phát
triển năng lực của học sinh, từ đó hướng tới việc xây dựng kế hoạch dạy học cho chủ
đề “Hồ Chí Minh trong lịch sử Việt Nam” (theo chương trình giáo dục phổ thơng
mới) trong chương trình mơn Lịch sử lớp 12 ở trường Trung học phổ thơng Bình
Minh- tỉnh Ninh Bình.
Về hình thức dạy học: bài học nội khoá.
Về điều tra thực trạng và thử nghiệm sư phạm: trường Trung học phổ thơng
Bình Minh- tỉnh Ninh Bình.
4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục tiêu nghiên cứu
Trong phạm vi một luận văn tốt nghiệp, chúng tôi đặt ra mục tiêu nghiên cứu
cho đề tài là: Trên cơ sở nghiên cứu lý luận dạy học nói chung và thực tiễn việc dạy
học lịch sử ở trường Trung học phổ thơng nói riêng, đề tài tập trung nghiên cứu nhằm
xây dựng kế hoạch và tổ chức dạy học chủ đề “Hồ Chí Minh trong lịch sử Việt Nam”
(theo chương trình giáo dục phổ thơng mới) trong dạy học lịch sử. Chỉ rõ các hoạt
9




động cũng như nhiệm vụ của giáo viên và học sinh trong dạy học chủ đề.
Bằng các kết quả nghiên cứu, điều kiện dạy học cụ thể ở trường phổ thơng hiện
nay khẳng định vai trị to lớn của dạy học chủ đề đối với việc rèn luyện và phát triển
các kĩ năng cho học sinh Trung học phổ thông nói chung và ở trường Trung học phổ
thơng Bình Minh nói riêng, để góp phần nâng cao chất lượng dạy học lịch sử và đáp
ứng nhu cầu về nguồn lực của xã hội hiện đại.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để hoàn thành tốt mục tiêu nghiên cứu đã đề ra, luận văn của chúng tôi hướng
tới thực hiện các nhiệm vụ sau:

Nghiên cứu lí luận về dạy học chủ đề: khái niệm chủ đề và dạy học chủ đề, quy
trình xây dựng chủ đề, phân loại chủ đề dạy học, ưu và nhược điểm của dạy học chủ
đề trong dạy học lịch sử ở trường Trung học phổ thông.
Khảo sát, điều tra học sinh và giáo viên ở trường Trung học phổ thơng Bình
Minh- tỉnh Ninh Bình để tìm hiểu về tình hình dạy và học lịch sử hiện nay ở trường.
Nghiên cứu, phân tích cấu trúc nội dung của Chương trình giáo dục phổ thơng
mơn lịch sử theo chương trình giáo dục mới, để xây dựng và tổ chức dạy học chủ đề
“Hồ Chí Minh trong lịch sử Việt Nam” cho học sinh lớp 12 ở trường Trung học phổ
thông Bình Minh- tỉnh Ninh Bình.
Thử nghiệm kế hoạch tổ chức dạy học chủ đề “Hồ Chí Minh trong lịch sử Việt
Nam” cho học sinh lớp 12 ở trường Trung học phổ thơng Bình Minh- tỉnh Ninh Bình
để kiểm tra tính khả thi của kế hoạch dạy học và phân tích tính hiệu quả của dạy học
chủ đề.
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận
Cơ sở phương pháp luận của đề tài là lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, đường
lối của Đảng và Nhà nước, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm về giáo dục đào
tạo và dạy học lịch sử.
5.2. Cơ sở phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành luận văn này, chúng tôi đã vận dụng một số phương pháp nghiên
cứu như sau: Nghiên cứu về mặt lý luận: đọc, tìm hiểu, sưu tầm và phân tích các
nguồn tài liệu như: sách, báo, tạp chí, Internet, luận văn, luận án,...có đề cập các vấn
10




đề có liên quan đến đề tài của luận văn tốt nghiệp.
Điều tra thực tế việc học tập môn Lịch sử, việc dạy và học chủ đề trong dạy
học Lịch sử ở trường phổ thơng bằng nhiều hình thức: quan sát, dự giờ, trao đổi với

giáo viên và học sinh, điều tra và khảo sát đối với học sinh, giáo viên. Điều tra xã hội
học để rút ra những nhận xét và kết luận về tính khả thi của việc vận dụng dạy học
chủ đề vào học sinh trung học phổ thơng.
Phương pháp thực nghiệm, phương pháp thống kê tốn học: xử lí tỉ lệ phần
trăm các số liệu thu được bằng cách lập bảng thống kê, tổng hợp kết quả.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Ý nghĩa khoa học
Đề tài nghiên cứu, phân tích một cách cụ thể, rõ ràng và đầy đủ về khái niệm,
đặc điểm cũng như những đặc trưng khi dạy học chủ đề. Từ đó, khẳng định vai trị và
tính khả thi của việc vận dụng dạy học chủ đề theo chương trình giáo dục phổ thơng
mới trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng.
Ý nghĩa thực tiễn
Làm phong phú thêm lí luận về phương pháp dạy học lịch sử theo chương trình
giáo dục phổ thơng mới trong dạy học lịch sử ở trường Trung học phổ thơng Bình
Minh nói riêng và ở các trường phổ thơng nói chung.
Góp phần nâng cao nhận thức cho giáo viên và học sinh, sinh viên sư phạm về vai
trò và ý nghĩa của việc tổ chức dạy học chủ đề trong môn học lịch sử và là nguồn tài liệu
tham khảo cho sinh viên các trường Sư phạm cùng giáo viên giảng dạy bộ môn lịch sử và
nâng cao năng lực sư phạm cho chính bản thân tác giả trong quá trình tổ chức các chủ đề
bài dạy trên cơ sở vận dụng vào dạy học lịch sử.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục; luận
văn của chúng tôi được chia thành 2 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về việc tổ chức dạy học chủ đề trong dạy
học lịch sử ở trường trung học phổ thông.
Chương 2: Xây dựng kế hoạch và tổ chức dạy học chủ đề “Hồ Chí Minh trong
lịch sử Việt Nam” ở trường trung học phổ thơng Bình Minh- tỉnh Ninh Bình.

11

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC DẠY HỌC CHỦ
ĐỀ “HỒ CHÍ MINH TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM” (CHƯƠNG TRÌNH
2018) TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THƠNG BÌNH MINH- TỈNH NINH BÌNH
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Chủ đề
Theo Viện Ngôn ngữ học (2003), Từ điển Tiếng Việt, chủ đề được hiểu là vấn
đề cơ bản, là nội dung chính được đề cập đến. Trong dạy học, khái niệm chủ đề ngày
nay thường được hiểu là tập hợp các đơn vị kiến thức gần nhau có mối liên hệ về lý
luận và thực tiễn trong một môn học hoặc nhiều môn học để xây dựng thành một chủ
đề. Và cũng có thể hiểu chủ đề là một chương hoặc có thể được kết hợp từ các tiết,
bài khác nhau của một số môn học. Trong dạy học, thông qua các môn học chủ đề
được thực hiện nhằm trang bị cho học sinh một số kiến thức, kĩ năng, năng lực nhất
định trong quá trình học tập.
Trong bài viết Dạy học theo chủ đề trong môn Lịch sử ở trường Trung học phổ
thông của hai tác giả Nguyễn Thị Thế Bình- Lê Thị Thu (2016) trên Tạp chí Giáo
dục, đã đề cập đến khái niệm chủ đề: Theo “Từ điển Tiếng Việt”, “chủ đề” là “tư
tưởng trung tâm biểu hiện trong một tác phẩm văn học nghệ thuật, là chủ thể và nòng
cốt của nội dung tác phẩm, là biểu hiện nhận thức, sự đánh giá và tư tưởng của tác
giả đối với đời sống hiện thực” [1; tr 381]. Trong cuốn “Từ điển Hán Việt Từ nguyên”
viết: “chủ” là “cốt yếu”, “đề” là “đầu mối của sự việc”, “Chủ đề” là “vấn đề cốt
yếu, quan trọng” [2; tr 381].
Giải thích thêm về khái niệm dạy chủ đề, trong một cuộc chia sẻ với báo giới
quốc tế hồi tháng 9 năm 2018 về vấn đề “Dạy học lấy học sinh làm trung tâm”, thầy
hiệu trưởng tại trường phổ thơng Vesala, Juha Juvonen, đã định nghĩa chủ đề: có thể

hiểu chủ đề thường là những vấn đề hiện hữu đang diễn ra xung quanh như một thảm
hoạ môi trường, một phát minh khoa học, hay một xu hướng thời trang, học sinh sẽ
được khuyến khích đặt các câu hỏi và nhau hợp tác với nhau và với học sinh để làm
12




ra các câu trả lời thơng qua việc tìm kiếm thơng tin, làm thí nghiệm, khảo sát.
Từ những nghiên cứu về lí luận và thực tiễn triển khai, chúng tơi có thể tạm
định nghĩa về chủ đề như sau: Chủ đề là những nội dung chính được giáo viên tập
trung làm nổi bật lên trong môn học mà giáo viên cho là quan trọng nhất. Chủ đề
được tạo dựng, phù hợp với khả năng và hứng thú của học sinh, sẽ thúc đẩy mong
muốn học tập của học sinh, tăng cường khả năng tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra
kiến thức và vận dụng vào thực tiễn.
1.1.1.2. Dạy học chủ đề
Trong tài liệu Lí luận dạy học ở trường phổ thơng. Một số vấn đề lí luận dạy
học hiện đại (Đỗ Thị Trang và Nguyễn Quang Ngọc dịch, 1980), trình về dạy học
chủ đề là một phương pháp dạy học trong đó có sự tích hợp liên mơn làm cho nội
dung dạy học có ý nghĩa hơn, thực tế hơn và học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn
để tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực tiễn.
Với tựa đề bài viết Lê Ngọc Nam (2019), Phát triển năng lực giải quyết vấn đề
thông qua dạy học chủ đề sinh trưởng và phát triển (Sinh học 11) cho học sinh Trung
học phổ thơng, Tạp chí Giáo dục trình bày khái niệm dạy học chủ đề là phương pháp
tìm tịi những khái niệm, tư tưởng, đơn vị kiến thức, nội dung bài học, chủ đề,…
tương đồng lẫn nhau, dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề
cập đến trong các môn học hoặc các học phần của mơn học đó (tức là con đường tích
hợp những nội dung từ một số bài học, mơn học có liên hệ với nhau) làm thành nội
dung học trong một chủ đề có ý nghĩa thực tế hơn, nhờ đó học sinh có thể tự hoạt
động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực tiễn.

Trên bài viết về “Phương pháp dạy học theo chủ đề- Sự kết hợp giữa mơ hình
dạy học truyền thống và hiện đại” đăng trên Wesbite của trường THCS & THPT Việt
Anh, quan niệm dạy học chủ đề là phương pháp tìm tịi những đơn vị kiến thức, nội
dung bài học, chủ đề tương đồng lẫn nhau làm thành nội dung học trong một chủ đề
có ý nghĩa hơn, thực tế hơn, nhờ đó học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra
kiến thức và vận dụng vào thực tiễn. Với khái niệm này, học sinh được học tập theo
từng chủ đề và nghiên cứu sâu các chủ đề dưới sự hướng dẫn của giáo viên các em
không những hiểu biết vấn đề sâu hơn mà các em cịn được tăng cường tích hợp các
13




vấn đề cuộc sống và vận dụng kiến thức của học sinh sau quá trình học vào giải quyết
các vấn đề thực tiễn, rèn luyện các kỹ năng sống vốn rất cần cho trẻ hiện nay.
Giải thích thêm về khái niệm dạy học chủ đề, ở bài viết “Tổ chức dạy học theo
chủ đề mơn Tốn ở trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thơng
mới” trên Tạp chí giáo dục số 444 (kì 2- 12/2018), quan niệm dạy học chủ đề là hình
thức tìm tịi những khái niệm, tư tưởng, đơn vị kiến thức, nội dung bài học, chủ đề
thành một chủ đề; học sinh được hoạt động để khám phá kiến thức và vận dụng vào
thực tiễn. Bởi vậy, dạy học chủ đề sẽ tạo thuận lợi cho người học hiểu rõ bản chất của
đối tượng và có khả năng vận dụng vào giải quyết tốt hơn các vấn đề thực tiễn, tạo cho
người học có cái nhìn tổng quan về đối tượng để khám phá tự nhiên một cách có hiệu
quả.
Bên cạnh đó, trong công văn số 55/BGDĐT- GDTrH ngày 8/10/2014 của Bộ
Giáo dục và Đào tạo, chúng ta có thể hiểu dạy học chủ đề ở cấp THPT là sự cố gắng
tăng cường sự tích hợp kiến thức, làm cho kiến thức có mối liên hệ mạng lưới nhiều
chiều, là sự tích hợp vào nội dung học những ứng dụng kĩ thuật và đời sống thơng
dụng làm cho nội dung học có ý nghĩa hơn, hấp dẫn hơn. Điều này được hiểu, kết
thúc một chủ đề, kiến thức học sinh sẽ thu được là một tổng thể các kiến thức mới,

tinh giản, chặt chẽ và khác với nội dung trong sách giáo khoa.
1.1.2. Phân loại chủ đề dạy học
Nói chung việc phân chia các loại chủ đề học tập là không đơn giản, mỗi tác
giả nghiên cứu về dạy học chủ đề có cách phân chia khác nhau theo những tiêu chí
khác nhau; có thể theo thời gian, số lượng người tham gia hoặc theo quy mô của chủ
đề. Mỗi chủ đề dạy học, phải hướng cho học sinh chủ động giải quyết một vấn đề/
nhiệm vụ học tập tương đối hoàn chỉnh, từ việc hình thành kiến thức, kĩ năng mới
đến việc vận dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề gắn liền với thực tiễn, phù
hợp trong điều kiện thực tế của nhà trường. Bởi vậy, qua việc tìm hiểu về những cách
phân loại chủ đề dạy học thông qua các nguồn tài liệu, sách, báo, tạp chí. Có thể rút
ra cách phân loại chủ đề cơ bản, cụ thể như sau:
Chủ đề đơn môn: Là các chủ đề dạy học được xây dựng từ việc cấu trúc lại nội
dung kiến thức theo môn học dựa trên cơ sở nghiên cứu chương trình sách giáo khoa
14




hiện hành để đảm bảo các yêu cầu về chuẩn kiến thức, kĩ năng và thái độ.
Chủ đề liên môn: Bao gồm tất cả các nội dung dạy học gần giống nhau và có
liên quan chặt chẽ hoặc trùng nhau trong các môn học biên soạn thành các chủ đề dạy
học liên mơn. Từ đó, dựa trên sự xem xét về nội dung của chủ đề liên môn cùng với
điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học, đội ngũ giáo viên...để đưa chủ đề
liên môn vào kế hoạch dạy học của một mơn học nào đó do hiệu trưởng nhà trường,
giám đốc trung tâm quyết định trên cơ sở trao đổi, thống nhất với giáo viên bộ mơn
liên quan, có sự tương trợ của nhóm và tổ chuyên môn hoặc hội đồng bộ môn để
không dạy lại nội dung đã trùng lặp, tích hợp trong chủ đề liên mơn.
Chủ đề tích hợp liên mơn: Bao gồm tất cả các nội dung lcó iên quan đến các
vấn đề thời sự, chính trị, văn hố, giáo dục, kinh tế, xã hội, mơi trường của đất nước.
Ví dụ: Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; Bảo vệ và sử dụng hiệu

quả các nguồn năng lượng, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản; Giới và Bình
đẳng giới; Bảo vệ và phát triển bền vững mơi trường sống; An tồn giao thơng nhằm
tăng cường năng lực thực hành, kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, giáo dục
đạo đức và giá trị sống, rèn luyện kĩ năng sống và hiểu biết xã hội, thực hành pháp
luật cho học sinh.
1.1.3. Ưu điểm và nhược điểm của dạy học chủ đề
Từ việc tìm hiểu và nghiên cứu trên Internet, sách, báo, tư liệu liên quan đến
dạy học chủ đề, chúng tôi nhận thấy mỗi phương pháp, cách thức tổ chức dạy học đều
có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Và dạy học chủ đề cũng vậy, cũng có những
ưu điểm và hạn chế như sau:
Ưu điểm:
Với những phân tích về đặc điểm, quy trình tiến hành chủ đề, chúng tơi nhận
thấy dạy học chủ đề có những ưu điểm sau:
Về mặt kiến thức:
Dạy học chủ đề gắn những kiến thức lý thuyết với thực hành, tư duy với hành
động, nhà trường với xã hội. Thông qua các tiết học người học sẽ có điều kiện ghi
nhớ được nội dung học tập, kiến thức đa dạng phong phú lôi cuốn người học. Học
sinh được chủ động tiếp nhận kiến thức nên kiến thức được lưu giữ trong trí nhớ của
15




học sinh lâu hơn.
Về mặt kĩ năng và thái độ:
Do chú trọng phát triển toàn diện cho học sinh cả về khả năng nghe nhìn, minh
hoạ, thảo luận, cũng như tự lực thực hiện, trình bày và bảo vệ ý kiến của bản thân nên
dạy học chủ đề giúp cho học sinh có khả năng nhớ kiến thức cao hơn so với dạy học
truyền thống.
Dạy học chủ đề rèn luyện cho học sinh những kĩ năng mà phương pháp truyền

thống khơng có được: đánh giá Web, tìm kiếm thơng tin, tổng hợp, xử lý và trao đổi
thông tin. Người học sẽ có đủ các điều kiện áp dụng cơng nghệ (máy vi tính, máy
chiếu, Internet,..) và sử dụng thơng tin của những môn học khác nhau để giải quyết
vấn đề, để triển khai, xử lý, thiết kế và trình bày sản phẩm.
Người học có điều kiện để phát triển các kĩ năng tự học, khả năng tự định hướng
và xử lý các vấn đề phức tạp. Từ đó, phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm, sang tạo
của người học. Đồng thời, học sinh cịn được rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn, vượt
qua thách thức bởi những vấn đề phức tạp mang tính hiện thức.
Hơn thế nữa, học sinh được rèn luyện và phát huy các kĩ năng xã hội quan
trọng. Kĩ năng làm việc nhóm giúp người học phát triển năng lực cộng tác làm việc,
năng lực đánh giá, nhận xét các thành viên khác và năng lực lĩnh hội.
Kĩ năng thuyết trình, trình bày, phỏng vấn, quan sát có ý nghĩa rất lớn lao; nó
giúp học sinh tự tin và mạnh dạn hơn trong cuộc sống hoặc khi gặp những hoàn cảnh
mới học sinh cần thể hiện mình.
Về mơi trường học tập:
Tạo cho người học có một môi trường học tập thoải mái dưới sự hỗ trợ của
công nghệ thông tin nhằm thúc đẩy tối ưu năng lực, khả năng của bản thân học sinh
cùng với sự phát triển toàn diện về mặt nhân cách của học sinh.
Dạy học chủ đề đưa các nhiệm vụ học tập tới tất cả mọi học sinh. Nội dung học
tập gắn liền với sở thích và nhu cầu của người học nên dễ hình thành hứng thú học
tập cho học sinh và đặc biệt giảm áp lực học tập trong các tiết học ở trên lớp.
Tạo ra các cơ hội học tập cho học sinh để các em được tự tìm hiểu và tự khẳng
định bản thân mình thơng qua việc giải quyết các vấn đề, nhiệm vụ học tập và trao
16




đổi các vấn đề và tiến hành tranh luận.
Những thay đổi ở trên nhằm tạo cho học sinh khả năng học tập độc lập, tự

nghiên cứu và khám phá tri thức một cách tự giác mà không phải là nhồi nhét thông
tin, được học chứ không phải bị học. Dạy học chủ đề, hướng tới việc xây dựng các
cá nhân phát triển hài hoà, khoẻ mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần.
Với những ưu điểm cơ bản này, dạy học chủ đề góp phần khắc phục một số
nhược điểm của phương pháp dạy học truyền thống khác và nó là một xu thế phát
triển của giáo dục hiện đại.
Ngoài ra, ở trên một trang Web trong một cuộc chia sẻ với báo giới quốc tế đầu
tháng 9 năm 2018 về “Phương pháp dạy học chủ đề”, khi được hỏi về ưu điểm của
dạy học chủ đề, giáo sư Kirsti Lonka ở trường Đại học Helsinki cho biết: ưu điểm lớn
nhất của dạy học chủ đề là rèn luyện cho học sinh các kĩ năng hợp tác, tư duy sáng
tạo và giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, khai thác và tìm kiếm, lựa chọn thơng tin.
Bởi “Phương pháp dạy học này sẽ thôi thúc học sinh khám phá, sáng tạo, hợp tác và
hành động”. Vì vậy, dạy học chủ đề sẽ giúp cho học sinh tổng hợp kiến thức, xâu
chuỗi các vấn đề và nhìn nhận vấn đề một cách đa dạng, đa chiều hơn.
Bên cạnh đó, trong các bài viết trên các diễn đàn báo chí cũng đề cập tới mặt
ưu điểm của dạy học chủ đề. Cụ thể: giữa các bài học trong chương trình cùng một
khối lớp hoặc trong những khối lớp của bậc học, có nhiều bài liên quan chặt chẽ với
nhau, giáo viên dễ dàng trong việc lựa chọn chủ đề để xây dựng chủ đề và tổ chức
dạy dạy học chủ đề. Đồng thời, mỗi mơn học đều có nội dung phong phú, nguồn tài
liệu dồi dào để học sinh tìm hiểu, giáo viên tham khảo trong việc tổ chức học sinh
học tập.
Thêm nữa, mỗi mơn học đều có phần nội dung liên quan đến thực tế đời sống,
giáo viên có thể dễ dàng liên hệ và yêu cầu học sinh ứng dụng vào thực tế, gắn lí
thuyết với thực hành và tư duy với hành động. Và trong quá trình dạy học chủ đề, học
sinh khơng chỉ được đóng vai trị khác nhau trong giải quyết các nhiệm vụ học tập
mà học sinh còn được nghiên cứu sâu hơn về nội dung học tập của một chủ đề học
tập, chủ động tiếp nhận kiến thức và có cơ hội vận dụng kiến thức vào giải quyết các
nhiệm vụ học tập chứ không đơn thuần là tìm ra những câu trả lời đúng cho những
17