Về các bài báo gần đây nói về nguy cơ nhiễm độc thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong máu người

T ng h p

BVTV - Sè 4/2018

VỀ CÁC BÀI BÁO GẦN ĐÂY NÓI VỀ NGUY CƠ NHIỄM ĐỘC
THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT (BVTV) TRONG MÁU NGƢỜI
TS. Nguyễn Trƣờng Thành
Nguyên rưởng Bộ môn huốc, Cỏ dại và Môi trường,
Viện Bảo Vệ hực Vật - Viện Khoa học Nông Nghiệp Việt Nam
G n ây dư lu n rất xôn xao v hai b i viết
trên c c tờ b o lớn. M t b i trên b o “Sức khỏe
v Đời sống” “Báo động: Xét nghiệm 67 người
ở Hà Nội thì 31 người tồn dư thuốc bảo vệ thực
vật trong máu” c a t c giả Th i Bình, ra ng y
27-07-2018 (bằng c ch t ch huyết tương t
m u người, nhỏ v o chất ch thị m u
ki m
tra n ng
thuốc BVTV trong m u M t b i
trên b o “Nông nghi p Vi t Nam” “Báo động đỏ
khi làng quê không còn là nơi trong lành, an
toàn” c a t c giả Dương Đình Tường, ra ng y
1-8-2018:
x c ịnh 38 trường h p c nguy
cơ v 3 trường h p không an to n, tương ứng
6,8% v
, % trong t ng số
3 người tham
gia (bằng c ch
nh gi
n ng

men
Cholinesterase (ChE) trong huyết tương bằng
giấy phản ứng). Đơn vị th c hi n khảo s t
ư c n i
u l Viện Sức khỏe Nghề nghiệp
và Môi trƣờng thu c B Y tế. C c thông tin n y
ư c lan truy n ch ng mặt qua c c b o i n t
những ng y g n ây l m không t người dân v
cả c n b hoang mang.
Nguyên l Trưởng B môn Thuốc, Cỏ d i v
Môi trường, Vi n Bảo v th c v t v tr c tiếp
phụ tr ch Ph ng phân t ch dư lư ng Thuốc
BVTV (2000 –
, ch trì
t i nghiên cứu
trọng i m cấp B “Nghiên cứu ứng dụng các
phương pháp phân tích nhanh (Enzim, Elisa)
và phân tích đa dư lượng thuốc BV V trong
nông sản, phục vụ kiểm soát nông sản an
toàn”,
3- 2005), tôi thấy c n phải c ý kiến
với mục tiêu g p ph n
ch ng ta hi u
ng
th c tr ng t n dư thuốc BVTV hơn T i sao
nhi u người không tiếp x c tr c tiếp với thuốc
BVTV m l i c nguy cơ bị nhiễm
c m u
như v y? T i sao qu nhi u người bị suy giảm
64

ho t
men ChE huyết tương ến thế do
thuốc BVTV? R i cả c c ý kiến suy diễn cho
rằng con người c th nhiễm
c do sờ, ng i
rau, hoa!!!
Trong khi , c c thuốc ảnh hưởng ến men
ChE l Lân hữu cơ v Carbamate l i l c c thuốc
nhanh bị phân h y trong môi trường c ng như cơ
th người v v t nuôi v hi n c tỷ trọng nhỏ
khoảng
% t ng lư ng thuốc ư c s dụng
m thôi
1. Không phải thuốc BVTV là độc hại ở
mọi hàm lƣợng
Trước hết c n thống nhất v c ch nhìn
kh ch quan v thuốc BVTV Do
i hỏi c a x
h i v s ph t tri n c a khoa học, con người
ph t minh ra v s dụng ng y c ng nhi u
ch ng lo i h a chất chữa b nh cho người, cho
gia s c v bảo v cây tr ng C ng như thuốc y
tế v thuốc th y, thuốc BVTV phải ư c coi l
c c ph t minh quan trọng c a con người v l
công cụ không th thiếu ư c cho ời sống v
sản xuất Và chúng chỉ được coi là độc hại khi
dư lượng của chúng trong nông sản, môi
trường (kể cả trong cơ thể người và vật nuôi )
đạt một mức độ nào đó đủ gây hại mà thôi.

Ch ng ta
lo i bỏ c c thuốc c
c cấp
t nh nh m tr thuốc tr chu t, c c thuốc c
c m n t nh nguy hi m Nhưng nhìn
chung, thuốc BVTV vẫn luôn ư c coi l nh m
chất
c h i c n ư c quản lý, s dụng th n
trọng Bản thân thuốc BVTV không c t i Vấn
l con người s dụng ch ng ra sao
v a
ki m so t ư c dịch h i, v a an to n cho con
người, v t nuôi v môi trường


T ng h p
2. Về kiểm tra tồn dƣ thuốc BVTV trong
nông sản và môi trƣờng
Ng y nay ch ng ta
c nhi u công cụ hi n
i
ki m tra dư lư ng thuốc BVTV trong
nông sản v môi trường như h thống c c m y
sắc ký GC, LC , sắc ký khối ph
GCMS,
LCMS , … c th x c ịnh ến n ng
chất
c ến m t ph n tỷ ppb Song do
ki m tra
nhanh v t tốn kém, c c phương ph p nh gi

nhanh KIT th nhanh d a trên khả năng ức
chế men ChE c a thuốc Lân hữu cơ v
Carbamate, KIT ELISA d a trên phản ứng miễn
dịch ặc hi u với m t hoặc m t nh m thuốc ặc
thù, … c ng ư c hình th nh v th nghi m
trong những năm qua
Nhóm các phương pháp s dụng KI ELISA
nh gi hấp phụ miễn dịch liên kết men , d a
trên phản ứng kh ng nguyên – kh ng th
ặc
hi u, thường ư c dùng
ki m tra s c mặt
hay không c a thuốc c c
c, thuốc cấm, chất
gây ung thư với
nh y kh cao song ch l
ịnh t nh c mặt hay không v ch cho m t
hoặc rất t thuốc cùng nh m m thôi
Nhóm các phương pháp đánh giá nhanh dư
lượng thuốc dựa trên khả năng ức chế men
ChE c a c c thuốc BVTV c khả năng ức chế
men n y Đ l c c thuốc Lân hữu cơ v
Carbamate. Cholinesterase l m t men x c t c
phản ứng th y phân chất dẫn truy n th n kinh
Acetylcholin th nh cholin v acid acetic m t
phản ứng tối c n thiết
c c neuron th n kinh
phục h i trở l i tr ng th i ngh ngơi sau khi
ho t h a
Phương ph p c a Vi n Sức Khỏe Ngh

Nghi p v Môi Trường thu c nh m n y Kết quả
nghiên cứu c a Vi n Bảo v th c v t [ ]
cho
kết lu n v phương ph p
nh gi nhanh d a
trên Enzim ChE như sau
Ưu i m c a c c phương ph p n y l chi
ph thấp, thời gian nhanh, thao t c ơn giản
Như c i m c a c c phươmg ph p n y c ng
không t như
- Chủ yếu là định tính ch cho hai nh m thuốc

BVTV - Sè 4/2018
Lân hữu cơ v Carbamate theo ki u c mặt v
c mặt ở mức nguy cơ cao hơn Hi n c c thuốc
thu c hai nh m n y c n rất t trong c c thuốc
BVTV ư c phép s dụng ở Vi t Nam Do v y,
phương ph p n y để lọt đa số các thuốc BV V
được s dụng hiện nay. Hơn nữa, c c thuốc
Lân hữu cơ v Carbamate c ặc i m nhanh bị
phân h y trong môi trường, nhanh bị đào thải ra
khỏi cơ thể người và động vật. Vi c ức chế men
ChE trong người với thuốc Carbamate ch trong
v i giờ, với thuốc Lân Hữu cơ ch trong v i ng y
ến v i tu n [ ]
- Dù ch yếu l ịnh t nh song phương ph p
d a v o vi c ức chế men ChE c ng rất khác
biệt giữa các thuốc về độ nhậy khi th nghi m
Bản chất c a vấn
l men ChE ư c s dụng

l của một động vật nào đó như t
u ru i,
u ong,
huyết thanh ng a ch a,… không
phải bị ức chế như nhau với t ng lo i thuốc th
Thuốc n o c ng
c với c c
ng v t trên thì
c ng nh y với vi c ức chế men ChE c a ch ng
v ngư c l i Theo kết quả th nghi m t i Vi t
Nam v c c nước, phản ứng dương t nh qua
chất ch thị m u c a c c thuốc n y kh kh c
nhau, th m ch kh c nhau rất lớn, dù
l KIT
c a Đ i Loan, Th i Lan, Vi n BVTV Vi t Nam
C c KIT n y cho phản ứng dương t nh với với
m t số thuốc Lân hữu cơ ở h m lư ng qu cao
c lo i ến cả trăm l n so với mức dư lư ng
tối a cho phép tức l sẽ cho nhi u kết quả âm
sai Trong khi
c c KIT phản ứng qu nh y
với thuốc Lân hữu cơ kh c, thấy b o dương
t nh ngay cả ở h m lư ng thấp h ng chục, h ng
trăm l n so với mức dư lư ng cho phép nên
dễ cho sai số lớn với kết quả dương sai Như
v y, c c KIT th nhanh d a trên vi c ức chế
men ChE không ph t hi n ư c c c thuốc k cả
nh m Lân Hữu cơ v Carbamate khi ch ng
không ức chế tốt ChE song l i b o
ng không

t thuốc th c ra ở mức rất an to n do ch ng qu
nh y trong ức chế ChE ư c s dụng tức l
cho kết quả cả âm sai v dương sai Kết quả
c a vi c
nh gi nhanh n y không c ý nghĩa

65


T ng h p

BVTV - Sè 4/2018

ph p lý v c ng ch n i lên s c mặt m
không
y
c c thuốc thu c nh m Lân Hữu
cơ v Carbamate theo nghĩa ịnh t nh Nếu
dùng số liệu này như bài báo đã nêu mà đánh
giá nguy cơ sẽ là không có cơ sở khoa học.
Năm
, H i
ng Khoa học c a Cục BVTV
do Cục trưởng Nguyễn Quang Minh ch trì, với
s c mặt c a c c ông Vi n trưởng Vi n BVTV,
Chi cục trưởng Chi cục BVTV H N i v ch ng
tôi
không chấp nh n vi c” s dụng KIT
Enzim
nh gi s an to n c a nông sản” do

m t ơn vị
xuất c ng vì lý do tương t như
trên Th c ra, c c phương ph p n y ư c s
dụng v t m chấp nh n giai o n trước ây khi
thuốc Lân hữu cơ v Carbamate ư c s dụng
chiếm tỷ trọng lớn trong c c thuốc BVTV v c c
thiết bị phân t ch hi n i c n qu hiếm
Hi n nay với phương ph p phân t ch a dư
lư ng MRA d a trên h thống sắc ký v sắc
ký khối ph ch ng ta c th ki m so t s c mặt
ịnh t nh v ịnh lư ng với mức ch nh x c c a
nhi u ho t chất BVTV trong nông sản, môi
trường, k cả trong m u người Những con số
n y mang ý nghĩa ph p lý m mọi phương ph p
phân t ch nhanh không th thay thế ư c [ ]

thuốc BV V hoặc trị số gần nhất mới c th dễ
xem xét ảnh hưởng c a thuốc khi so s nh
ch ng với nhau Vi c x c ịnh ho t
c a ChE
huyết tương tức thời
nh gi ảnh hưởng
c a thuốc BVTV ến men n y l không h p lý
Ch nên gi m s t ho t
c a men ChE cho
những người tr c tiếp v thường xuyên tiếp x c
với thuốc BVTV phơi nhiễm t nhất 3 giờ trong
v ng m t th ng
nh gi s ng
c c a

thuốc Lân Hữu cơ v Carbamate m thôi [ ]
Hơn nữa, c c thuốc BVTV nh m Lân v
Carbamate c ng ch l một trong hơn 10 nhân
tố làm giảm ChE của con người Những nhân tố
sau c ng l m giảm hoặc thay
i ho t
c a
men ChE huyết tương như nhiễm trùng cấp,
suy dinh dưỡng m n, viêm gan m n, viêm da
cơ, b nh th n m n, Urê m u cao, s dụng c c
thuốc d n cơ, atropin, estrogen, thuốc ng a
thai, vitamin K,… [3] Như v y không có cơ sở
khoa học khi dùng phép th nhanh để đánh giá
được sự suy giảm hoạt độ men ChE huyết
tương của người do thuốc BV V ở mức nguy cơ
hoặc không an toàn được như bài báo đã nêu.

3. Về việc đánh giá hoạt độ của men ChE
trong huyết tƣơng bằng giấy phản ứng

- Việc dùng các KI th nhanh dựa trên sự ức
chế men ChE không có giá trị pháp lý và không
có cơ sở khoa học để khẳng định sự an toàn hay
nguy cơ nhi m độc thuốc BV V trong nông sản,
con người v môi trường N ch ịnh t nh song
c không t kết quả dương sai v âm sai v ch
nên dùng
tham khảo, tuy t ối không nên
thông b o i ch ng khi chưa c cơ sở khoa học
v th c tiễn l m ảnh hưởng tiêu c c ến tâm lý

x h i, người tiêu dùng, người sản xuất v kinh
doanh Đ nghị chấm dứt việc dùng các KI th
nhanh hiện đang quảng cáo không ít ở trong
nước để đánh giá và công bố về sự tồn dư thuốc
BVTV trong nông sản v môi trường
- Việc đánh giá suy giảm hoạt độ men ChE
huyết tương tức thời và kết luận mức độ ngộ
độc thuốc BV V là không có cơ sở khoa học do
trị số n y biến
ng rất nhi u, thuốc c ảnh

Theo t i li u trong v ngo i nước, ho t
c a men ChE trong con người trong
c men
ChE huyết thanh - PchE) thay đổi rất nhiều
trong mỗi con người, giữa các cá nhân, giữa kết
quả phân tích các phòng phân tích, giữa các
phương pháp th nghiệm [ ] Ho t
bình
thường c a men ChE trong con người nằm
trong khoảng rất r ng 3
- 12.900 U/L [3].
ChE trong con người bị ức chế do nhiễm
c
c c thuốc Lân Hữu cơ v Carbamate song
ch ng ư c h i phục sau v i giờ ến v i tu n
Do
, theo Chương trình
nh gi ảnh hưởng
c a thuốc BVTV quốc gia do trường Đ i học

c a Mỹ h p t c, tốt nhất l nên lập được hoạt
độ của ChE ban đầu trước khi phơi nhi m các

66

Kết luận


T ng h p

BVTV - Sè 4/2018

hưởng nh m Lân hữu cơ v Carbamate l i
nhanh bị
o thải trong cơ th người v n ch
l m t trong nhi u nguyên nhân l m suy giảm
hoặc thay
i ho t
c a men ChE huyết
tương c a người
- Những thông b o v
nh gi mức
nhiễm
c v t n dư thuốc BVTV trong cơ
th người l vô cùng nh y cảm v đòi hỏi phải
có các đánh giá chính xác, i u m ng y nay
ch ng ta ho n to n c th l m ư c bằng h
thống m y phân t ch công cụ ch nh x c ở
trong nước Nên chăng c n c c c Hội đồng
với các chuyên gia có kinh nghiệm

thẩm
ịnh c c kết quả quan trọng n y trước khi ưa
ra
i ch ng V nếu không thỏa
ng, c c
thông tin không c
tin c y c n ư c nh
ch nh ngay
không
l i t c
ng tiêu c c
c an

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Cholinesterase Inhibition 1993. A Pesticide
Information Project of Cooperative Extension Offices of
Cornell University, Michigan State University, Oregon
State University, and University of California at Davis.
Major support and funding was provided by the
USDA/Extension

Service/National

Agricultural

Pesticide Impact Assessment Program - 9/1993
2. Nguyễn Đ t Anh, Nguyễn Thị Hương,

3 C c

xét nghi m thường quy p dụng trong th c h nh lâm
s ng NXB Y học
3. Nguyễn Trường Th nh v
B o c o kết quả th c hi n

c c t c giả, 2005.

t i ““Nghiên cứu ứng

dụng các phương pháp phân tích nhanh (Enzim, Elisa)
và phân tích đa dư lượng thuốc BV V trong nông sản,
phục vụ kiểm soát nông sản an toàn” Vi n Bảo V
Th c V t,

ẢNH HƢỞNG CỦA HẠT NANO SINH VẬT
TRONG PHÕNG TRƢ SINH HỌC BỆNH HẠI THỰC VẬT
TS. Đoàn Thị Thanh Dịch
Tóm tắt: Công ngh nano
ư cb oc o
như l m t công ngh b sung c th gi p
p
ứng nhu c u to n c u v n n nông nghi p b n
vững v h n chế v t n thất thu ho ch M t số
nh khoa học
t p trung nỗ l c c a họ v o
vi c ph t tri n không mục tiêu, c c công thức
nano phân h y sinh học v thân thi n với môi
trường chứng minh rằng c c ho t ng sinh học
m nh
ph ng tr b nh h i th c v t B i nh

gi nhỏ n y nêu b t m t số t c nhân d a trên
v t li u nano
ư c s dụng trong quản lý
c c b nh h i th c v t c hi u quả ở m t số lo i
cây tr ng
Giới thiệu: Đi u tra cho thấy tiêu thụ thuốc
tr sâu to n c u khoảng h ng tri u tấn mỗi năm
[ ] Những h n chế
ư c x c nh n vi c s

dụng thuốc tr sâu dẫn ến s ph t tri n kh ng
thuốc tr sâu, t c dụng phụ không mong muốn
ối với sinh v t c l i, dư lư ng thuốc tr sâu
trong th c phẩm, thức ăn chăn nuôi v l m gi n
o n h sinh th i [ ] H u quả nguy hi m c a
thuốc tr sâu l m t n t thắt lớn trong vi c ho n
th nh n n nông nghi p b n vững, an to n th c
phẩm v sức khỏe con người lâu d i Do
,
nhu c u cấp thiết s dụng t c nhân ph ng tr
sinh học
c th gi p lo i bỏ ngu n b nh m
không gây bất kỳ t c
ng bất l i n o ối với
môi trường [3]
Công nghệ nano là gì và tầm quan trọng
của nó trong quản lý dịch hại?
Công ngh nano cung cấp nhi u ti m năng
ứng dụng trong quản lý dịch h i C c công thức

67