Tổng quan về NHTM

Tổng quan về NHTM
1. Khái niệm, chức năng của NHTM
Trong hoạt động sản xuất tiêu dùng của xã hội, tại một nơi nào đó, một lúc nào đó luôn luôn xảy ra
một tình trạng đối nghịch: có những cá nhân, tổ chức có những đồng tiền nhàn rỗi không có nhu cầu hoặc
chưa có nhu cầu sử dụng đến nó trong khi đó lại có những cá nhân, tổ chức có nhu cầu cần một khoản
tiền cho các cơ hội đầu tư hoặc các mục đích tiêu dùng. Thị trường tài chính đã ra đời đóng
vai trò to lớn trong việc thu hút các nguồn lực tài chính nhàn rỗi trong xã
hội tài trợ cho nhu cầu phát triển kinh tế xã hội. Nhưng thông thường do rất
nhiều lý do trên thị trường có rất nhiều tổ chức đứng ra làm trung gian tài
chính để chuyển vốn từ người có vốn đến người có nhu cầu.
NHTM chính là một trong những trung gian tài chính đó, đóng một vai
trò quan trọng trong việc đưa những đồng tiền tiết kiệm đến tay các nhà
đầu tư. Qua đó nó giúp cho nền kinh tế vận hành một cách nhịp nhàng,
hữu hiệu.
NHTM là một loại hình tổ chức quan trọng đối với nền kinh tế. Các
ngân hàng có thể được định nghĩa qua chức năng, các dịch vụ hoặc vai trò
mà chúng thực hiện trong nền kinh tế. Vấn đề là ở chỗ các yếu tố trên
đang không ngừng thay đổi. Thực tế rất nhiều tổ chức tài chính - bao gồm
cả công ty kinh doanh chứng khoán, công ty môi giới chứng khoán, quỹ
tương hỗ và công ty bảo hiểm hàng đầu đều đang cố gắng cung cấp các
dịch vụ của ngân hàng. Ngược lại ngân hàng đang đối phó với các đối thủ
cạnh tranh (các tổ chức tài chính phi ngân hàng) bằng cách mở rộng phạm
vi cung cấp dịch vụ về bất động sản và môi giới chứng khoán, tham gia
hoạt động bảo hiểm, đầu tư vào quỹ tương hỗ và thực hiện nhiều dịch vụ
mới khác. Tóm lại, NHTM là tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các
dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ
thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một
tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế.
Thông qua khái niệm về NHTM ta đã có thể biết được những chức năng của
NHTM.
Trung gian tài chính

Ngân hàng là một tổ chức trung gian tài chính với hoạt động chủ yếu là
chuyển tiết kiệm thành đầu tư, đòi hỏi sự tiếp xúc với hai loại cá nhân và tổ chức
trong nền kinh tế: (1) các cá nhân và tổ chức tạm thời thâm hụt chi tiêu, tức là chi
tiêu cho tiêu dùng và đầu tư vượt quá thu nhập và họ cần bổ sung vốn; và (2) các
cá nhân và tổ chức thặng dư trong chi tiêu, tức là thu nhập hiện tại lớn hơn các
khoản chi tiêu cho hàng hóa, dịch vụ và do vậy họ có tiền để tiết kiệm. Sự tồn tại
hai loại cá nhân và tổ chức trên hoàn toàn độc lập với ngân hàng. Điều tất yếu là
tiền sẽ chuyển từ nhóm thứ (2) sang nhóm thứ (1) nếu cả hai cùng có lợi. Tuy
nhiên, quan hệ trực tiếp bị nhiều giới hạn do sự không phù hợp về quy mô, thời
gian, không gian... Điều này cản trở quan hệ trực tiếp và là điều kiện nảy sinh
trung gian tài chính. Một đóng góp khác của ngân hàng là họ sẵn sàng chấp nhận
các khoản cho vay nhiều rủi ro trong khi lại phát hành các chứng khoán ít rủi ro
cho người gửi tiền. Thực tế các ngân hàng tham gia vào kinh doanh rủi ro.
Tạo phương tiện thanh toán
Ban đầu các ngân hàng đã tạo ra phương tiện thanh toán là giấy nhận nợ
thay cho tiền kim loại dựa trên số lượng tiền kim loại đang nắm giữ. Với nhiều ưu
thế, dần dần giấy nợ của ngân hàng đã thay thế tiền kim loại làm phương tiện lưu
thông và phương tiện cất trữ; nó thở thành tiến giấy. Trong điều kiện phát triển
thanh toán qua ngân hàng, các khách hàng nhận thấy nếu họ có được số dư trên
tài khoản tiền gửi thanh toán, họ có thể chi trả để có được hàng hóa và các dịch
vụ theo yêu cầu. Khi ngân hàng cho vay, số dư trên tài khoản thanh toán của
khách hàng tăng lên. Toàn bộ hệ thống ngân hàng cũng tạo ra phương tiện thanh
toán khi các khoản tiền gửi được mở rộng từ ngân hàng này đến ngân hàng khác
trên cơ sở cho vay. Trong khi không một ngân hàng riêng lẻ nào có thể cho vay
lớn hơn dự trữ dư thừa, toàn bộ hệ thống ngân hàng có thể tạo ra khối lượng tiền
gửi gấp bội thông qua hoạt động cho vay (tạo tín dụng).
Trung gian thanh toán
Ngân hàng trở thành trung gian thanh toán lớn nhất hiện nay ở hầu hết các quốc gia. Thay mặt
khách hàng , ngân hàng thực hiện thanh toán giá trị hàng hóa và dịch vụ. Để việc thanh toán nhanh chóng,
thuận tiện và tiết kiệm chi phí, ngân hàng đưa ra cho khách hàng nhiều hình thức thanh toán như bằng

séc, ủy nhiệm chi, nhờ thu, các loại thẻ... cung cấp mạng lưới thanh toán điện tử, kết nối các quỹ và cung
cấp tiền giấy khi khách hàng cần. Các ngân hàng còn thanh toán bù trừ với nhau thông qua ngân hàng
Trung ương hoặc thông qua trung tâm thanh toán. Nhiều hình thức thanh toán được chuẩn hóa góp phần
tạo tính thống nhất trong thanh toán không chỉ giữa các ngân hàng trong cùng một quốc gia mà còn giữa
các ngân hàng trên toàn thế giới. Các trung tâm thanh toán quốc tế được thiết lập đã làm tăng hiệu quả
của thanh toán qua ngân hàng biến ngân hàng trở thành trung tâm thanh toán quan trọng.
2. Các hoạt động cơ bản của NHTM
NHTM là tổ chức kinh doanh tiền tệ trên thị trường tài chính, tất cả các hoạt động của NHTM đều
hướng tới mục tiêu cuối cùng là lợi nhuận. Đây là mục tiêu chi phối mọi hoạt động của ngân hàng. Theo
đuổi mục tiêu này, ngân hàng không ngừng cải tiến các dịch vụ, nâng cao chất lượng, đa dạng hóa hoạt
động, nhưng khái quát lại NHTM có 3 hoạt động chính: hoạt động huy động vốn, cho vay và đầu tư, các
hoạt động trung gian. Đây là ba hoạt động truyền thống của NHTM có quan hệ chặt chẽ, hỗ trợ cho nhau.
Để có vốn cho vay ngân hàng phải đi huy động những đồng tiền nhàn rỗi từ những người tiết kiệm. Đồng
thời với lợi thế là trung gian tài chính trên thị trường tài chính, NHTM cung cấp một số dịch vụ ngân hàng
cho khách hàng qua đó hỗ trợ cho hoạt động huy động, cho vay vốn và tìm kiếm lợi nhuận cho mình.
Hoạt động huy động vốn
Đó là các hoạt động của ngân hàng để thu gom vốn nhàn rỗi trong công chúng. Trước kia các ngân
hàng chủ yếu là nhận tiền gửi từ người gửi tiền. Nhưng ngày nay, do sự cạnh tranh mạnh mẽ trên thị
trường, các NHTM đã đưa ra rất nhiều những hình thức khác nhau để huy động vốn đảm bảo và mở rộng
các hoạt động. Ngân hàng tập trung được một số vốn lớn từ các tài khoản séc, tài khoản tiết kiệm, tài
khoản tiền gửi có kỳ hạn, từ các công cụ kỳ phiếu trái phiếu, giấy chứng nhận tiền gửi.... Bên cạnh đó, khi
cần vốn cho nhu cầu thanh khoản hay đầu tư, cho vay các NHTM có thể đi vay vốn từ ngân hàng trung
ương, từ các NHTM khác, vay các tổ chức tài chính trên thị trường trong nước và quốc tế. Trên bàng cân
đối tài sản, các hoạt động huy động vốn được biểu hiện qua các tài sản nợ của ngân hàng. Hoạt động huy
động vốn là hoạt động mà ngân hàng phải bỏ ra những chi phí.Đó là các chi phí giao dịch, chi phí trả lãi
tiền gửi, tiền vay,các chi phí khác liên quan. Những cho phí đó đòi hỏi ngân hàng phải sử dụng những
đồng vốn đó như thế nào để bù đắp các chi phí và đem lại thu nhập cho ngân hàng.
Các hoạt động trung gian
Là một tổ chức trung gian trên thị trường tài chính, NHTM thực hiện các dịch vụ trung gian, dịch vụ
ngân hàng, phi ngân hàng như thanh toán, chuyển tiền, ủy thác, ký thác, tư vấn. bảo lãnh, bảo quản,....

Những hoạt động này đem lại cho ngân hàng các khoản thu từ phí dịch vụ. Tuy nhiên hoạt động đem lại
thu nhập chính cho ngân hàng là các hoạt động cho vay và đầu tư. Chúng ta sẽ xem xét cụ thể vấn đề này
ngay sau đây.
Hoạt động cho vay và đầu tư
Đây là hoạt động đặc trưng cơ bản, có tính truyền thống của NHTM. Nó đảm bảo cho sự tồn tại,
phát triển của NHTM. Đó là việc sử dụng nguồn vốn huy động cho những người có nhu cầu vay vốn và thu
khoản lãi nhất định trên số tiền cho vay theo nguyên tắc vốn vay phải được hoàn trả và thu từ lãi phải đảm
bảo cho ngân hàng trang trải hết các chi phí đồng thời thu được lợi nhuận.
NHTM có thể cho vay dưới nhiều hình thức khác nhau. Tùy theo các tiêu thức phân loại khác nhau
mà có một số những hình thức sau
• Theo mục đích cho vay
o Cho vay công nghiệp
o Cho vay nông nghiệp
o Cho vay xây dựng cơ bản
o Cho vay xuất nhập khẩu
• Theo lãi suất
o Cho vay theo lãi suất cố định
o Cho vay theo lãi suất thả nổi
• Theo thành phần kinh tế
o Cho vay ngoài quốc doanh
o Cho vay trong quốc doanh
• Theo tài sản đảm bảo
o Cho vay có tài sản đảm bảo
o Cho vay không có tài sản đảm bảo
• Theo thời gian
o Cho vay ngắn hạn
o Cho vay trung hạn
o Cho vay dài hạn
Dù cho vay dưới bất kì một hình thức nào thì việc cho vay cũng trải qua 3 giai đoạn sau: (1) xem xét
trước khi cho vay, (2) thực hiện cho vay, (3) thu gốc và lãi.

Ba giai đoạn này là một quá trình gán bó chặt chẽ, mỗi giai đoạn đều có ý nghĩa nhất định, ảnh
hưởng đến chất lượng của một khoản vay. Để có một khoản cho vay chất lượng là một điều mong muốn
và là mục tiêu hoạt động của NHTM. Nhưng nó cũng là một điều rất khó khăn và ngân hàng vẫn có thể thất
bại.
Trên thực tế, vận động của xã hội và thị trường luôn tồn tại sự không cân xứng về thông tin giữa các
đối tượng, không có thông tin đầy đủ về nhau do đó dẫn đến những hiểu biết sai lệch. Giữa NHTM và
người đến vay cũng xảy ra tình trạng như vậy. Ngân hàng không có những thông tin đầy đủ về khách hàng
nên có thể thực hiện những khoản cho vay sai lầm. Đứng trước những rủi ro đó, NHTM luôn luôn phải cất
nhắc, đắn đo, xem xét bằng các nghiệp vụ để xác định được khách hàng tốt, khoản xin vay có chất lượng
trước khi quyết định.
Như vậy, trong ba giai đoạn trên, việc xem xét trước khi cho vay có ý nghĩa quan trọng, ảnh hưởng
đến chất lượng, kết quả các khoản cho vay và các hoạt động của giai đoạn sau. Giai đoạn này được ngân
hàng tiến hành rất kỹ với rất nhiều phương pháp nghiệp vụ đặc thù. NHTM phải đối mặt với các câu hỏi:
• Cho ai vay?
• Cho vay như thế nào?
• Cho vay khi nào?
• Quản lý các khoản vay như thế nào?
• Thu gốc và lãi ra sao?
Đây là một bài toán khó mà ngân hàng bằng cách thức riêng phải tìm được lời giải đúng nếu không
muốn phải gánh chịu những hậu quả khôn lường. Một nguồn vốn quan trọng được ngân hàng sử dụng cho
vay là tiền gửi của khách hàng. Do đó để đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển thì bên cạnh mục tiêu lợi
nhuận ngân hàng còn phải đảm bảo an toàn và thanh khoản, tức là ngân hàng phải chịu trách nhiệm vô
hạn với những đồng tiền của khách hàng và phải thỏa mãn bất cứ nhu cầu rút tiền nào của khách hàng
vào bất cứ thời điểm nào. Nếu ngân hàng không tìm được lời giải đúng cho bài toán cho vay thì những
nguyên lý cơ bản trong hoạt động ngân hàng bị phá vỡ, mục tiêu của ngân hàng không được đảm bảo và
ngân hàng đứng trước nguy cơ tồi tệ nhất: phá sản.
Quá trình tìm lời giải cho bài toán chính là quá trình thẩm định các khoản vay. Một hình thức cho vay
phổ biến của NHTM là cho vay theo các dự án đầu tư. Hình thức cho vay này có số lượng vốn lớn, thời
hạn dài và có nhiều biến động. Nhưng nếu là một dự án tốt ngân hàng sẽ có thu nhập cao và bảo đảm an
toàn vốn. Tuy nhiên, xác định được dự án tốt là một công việc phức tạp nhưng ngân hàng không thể không

thực hiện.
II. Thẩm định tài chính dự án tại NHTM
1. Đầu tư và dự án đầu tư
a. Đầu tư
Đầu tư là đem một khoản tiền sử dụng vào một việc nhất định sau đó thu lại một khoản tiền có giá trị
lớn hơn. Một cách vắn tắt, có thể nói đầu tư là việc sử dụng tiền nhằm mục đích sinh lời. Tính sinh lời là
đặc trưng hàng đầu của đầu tư. Không thể coi là đầu tư nếu sử dụng tiền không nhằm mục đích thu lại một
khoản có giá trị lớn hơn khoản bỏ ra ban đầu.
Phân loại đầu tư: tùy theo các mục đích khác nhau, có thể phân loại đầu tư của doanh nghiệp theo
các tiêu thức khác nhau
Theo phương thức đầu tư:
• Đầu tư gián tiếp (hay đầu tư tài chính): là đầu tư bằng cách mua các chứng chỉ có giá trị như cổ
phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư... để hưởng lợi tức. với phương thức này người đầu tư
không trực tiếp tham gia quản lý việc sử dụng vốn.
• Đầu tư trực tiếp: là hình thức đầu tư trong đó người bỏ vốn trực tiếp tham gia quản lý việc sử
dụng vốn.
Theo mục đích đầu tư ta có thể phân loại đầu tư thành: đầu tư tăng năng lực sản xuất, đầu tư đổi
mới sản phẩm, đầu tư đổi mới thiết bị, đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh, đầu tư nâng cao chất lượng
sản phẩm, đầu tư mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm,.... Việc phân loại này có thể giúp cho các nhà
quản lý tài chính xác định hướng đầu tư và kiểm soát được tình hình đầu tư theo những mục tiêu đã định.
b. Dự án đầu tư
Dự án đầu tư được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau.
Về mặt hình thức dự án đầu tư là một tập hợp hồ sơ tài liệu trình bày một cách chi tiết, có hệ thống
các hoạt động theo một kế hoạch nhằm thực hiện những mục tiêu trong tương lai.
Về bản chất dự án đầu tư là một tập hợp những đề xuất có liên quan đến việc bỏ vốn để tạo mới,
mở rộng hoặc cải tạo những cơ sở vật chất nhằm đạt được sự tăng trưởng về số lượng hoặc duy trì cải
tiến nâng cao chất lượng của sản phẩm hoặc dịch vụ trong khoảng thời gian xác định.
Trên góc độ quản lý thì đây lại là công cụ quản lý việc sử dụng các nguồn lực để tạo ra các kết quả
kinh tế xã hội trong một thời gian dài.
2. Thẩm định tài chính dự án tại NHTM

a. Sự cần thiết phải thẩm định dự án đầu tư
Một dự án đầu tư thường do chủ dự án lập hoặc thuê các cơ quan tư vấn lập trên cơ sở các ý đồ
kinh doanh và mong muốn của chủ dự án. Do vậy, dự án đầu tư thường mang tính chủ quan của nhà đầu
tư và không xem xét, đánh giá hết được các tình huống liên quan.
Bên cạnh đó, quyết định đầu tư vào một dự án là quyết định tài chính dài hạn, đòi hỏi lượng vốn lớn,
thời gian hoàn vốn dài, chịu ảnh hưởng và chi phối bởi nhiều yếu tố thị trường nên chủ dự án cũng rất cần
xem xét, đánh giá kỹ trước khi quyết định đầu tư.
Ngoài ra, dự án đầu tư còn liên quan ảnh hưởng tới lợi ích của nhiều bên khác nhau nên nó cần
được xem xét từ nhiều phía của các bên liên quan để thấy được lợi ích thực do dự án đem lại cho xã hội,
cho các bên. Hay nói cách khác, dự án đầu tư cần phải được thẩm định kỹ càng trước khi quyết định.
Trong nền kinh tế hiện nay đầu tư là hoạt động chủ yếu, quyết định sự phát triển của doanh nghiệp.
Trong hoạt động đầu tư, doanh nghiệp bỏ vốn dài hạn nhằm hình thành và bổ sung những tài sản cần thiết
để thực hiện những mục tiêu kinh doanh. Ngân hàng cũng là một doanh nghiệp nhưng hoạt động trong lĩnh
vực tiền tệ. Các ngân hàng sẽ đầu tư bằng cách bỏ vốn vào một dự án của doanh nghiệp nào đấy. Tuy
nhiên, ngân hàng sẽ phải đánh giá về tính khả thi và khả năng sinh lời của dự án. Thực tế hiện nay cho
thấy nợ quá hạn trong các NHTM là không nhỏ. Một trong những nguyên nhân chủ quan của vấn đề này là
các NHTM đã không thực hiện tốt quá trình thẩm định trước khi cho khách hàng rút vốn. Chính điều này
càng cho thấy thẩm định tài chính càng cần phải được coi trọng trên hai khía cạnh: hạn chế rủi ro và đảm
bảo đem lại lợi nhuận cho ngân hàng. Điều này không có nghĩa là đi ngược lại với lợi ích của khách hàng
vì chính những kết quả kinh doanh tốt đẹp của khách hàng là tiền đề để ngân hàng thu được vốn và lãi làm
cho ngân hàng đầu tư có hiệu quả.
b. Khái niệm, mục tiêu thẩm định dự án đầu tư của NHTM
Thẩm định dự án đầu tư tại ngân hàng là việc tổ chức xem xét một cách khách quan, khoa học và
toàn diện các nội dung cơ bản ảnh hưởng trực tiếp đến tính khả thi và khả năng hoàn trả vốn đầu tư của
khách hàng để phục vụ cho việc xem xét quyết định cho khách hàng vay vốn đầu tư dự án.
Mục tiêu của thẩm định dự án đầu tư là:
• Xác định tính chất khả thi của dự án, đánh giá các lợi ích và chi phí tài chính, cũng như các lợi ích
và chi phí kinh tế, hiệu quả xã hội của dự án một cách khoa học.
Thẩm định dự án đầu tư
Pháp lý

Thị trường
Kinh tế, xã hội
Tài chính
Kỹ thuật
Tổ chức, quản lý
Đánh giá
• Xác định các điều kiện của khoản tiền cho vay hợp lý, phù hợp với khả năng của ngân hàng, yêu
cầu của khách hàng đồng thời phải phù hợp với chiến lược phát triển đầu tư và quy hoạch phát
triển kinh tế xã hội.
• Tư vấn cho chủ đầu tư điều chỉnh, bổ sung các nội dung của dự án.
c. Yêu cầu đối với công tác thẩm định dự án đầu tư
Bất cứ một công việc nào đều có yêu cầu khi thực hiện nó. Thẩm định là công việc nghiêm túc,
không thể làm chiếu lệ. Trong môi trường gia tăng cạnh tranh giữa các ngân hàng, khách hàng, đòi hỏi
ngân hàng phải thực hiện quy trình phân tích nhanh gọn và tiết kiệm chi phí, đây cũng là hoạt động liên
quan đến trách nhiệm của nhiều phòng ban và cán bộ. Do vậy, quy trình phân tích tín dụng phải đáp ứng
các yêu cầu sau:
• Được xây dựng và thống nhất trong toàn ngân hàng, tránh tùy tiện, duy ý trí. Quy trình này phải
được ban lãnh đạo ngân hàng thông qua và phổ biến đến các phòng có liên quan cũng như các
cán bộ tín dụng.
• Được xây dựng chi tiết trong nội dung phân tích, tránh chung chung. Mỗi phòng chức năng trong
ngân hàng cũng như các bộ ngân hàng cần biết mình phải làm gì, đến mức nào.
• Toàn bộ quy trình phải nhằm thực hiện các nguyên tắc tín dụng của ngân hàng.
d. Nội dung thẩm định tài chính dự án
Thẩm định dự án đầu tư phải xem xét trên tất cả các mặt và đưa ra câu trả lời về tính khả thi của
mỗi mặt đó. Mỗi khía cạnh của dự án đầu tư tồn tại trong một tổng thể liên quan, có quan hệ ràng buộc,
tương tác, ảnh hưởng lẫn nhau hình thành nên dự án đầu tư. Do vậy, bất cứ một trục trặc ở khía cạnh nào
đều ảnh hưởng tới các mặt khác và ảnh hưởng tới hiệu quả cuối cùng của dự án.