Giới thiệu ngôn ngữ Pascal và các ví dụ đơn giản

– Giạo trçnh Láûp trçnh Pascal càn bn —

–
1
—

Trang 1
BI 1: GIÅÏI THIÃÛU NGÄN NGỈỴ PASCAL V CẠC VÊ DỦ ÂÅN
GIN
I. Xút xỉï ngän ngỉỵ Pascal:
Pascal l ngän ngỉỵ láûp trçnh cáúp cao do
Niklaus Wirth
, giạo sỉ âiãûn toạn trỉåìng
âải hc k thût Zurich
(Thy Sé)
, âãư xút nàm 1970 våïi tãn Pascal âãø k niãûm nh
toạn hc v triãút hc näøi tiãúng
Blaise Pascal
(ngỉåìi Phạp).
Ngän ngỉỵ láûp trçnh Pascal cọ âàûc âiãøm: ngỉỵ phạp, ngỉỵ nghéa âån gin v cọ tênh
logic; cáúu trục chỉång trçnh r rng, dãù hiãøu
(thãø hiãûn tỉ duy láûp trçnh cáúu trục);
dãù
sỉía chỉỵa, ci tiãún.
Trong quạ trçnh phạt triãøn, Pascal â phạt huy âỉåüc ỉu âiãøm v âỉåüc dng âãø tảo
ra nhiãưu ỉïng dủng trãn nhiãưu lénh vỉûc khạc nhau. Cạc täø chỉïc v cäng ty chun vãư
mạy tênh dỉûa trãn Pascal chøn â phạt triãøn thãm v tảo ra cạc chỉång trçnh dëch
ngän ngỉỵ Pascal våïi nhiãưu pháưn bäø sung, gim thiãøu khạc nhau. Vê dủ:
TURBO
PASCAL
ca hng Borland

(M), QUICK PASCAL
ca hng Microsoft,
UCSD
PASCAL (University of California at San Diego),
ANSI PASCAL
(American
National Standard Institute),.v.v.

So våïi nhiãưu sn pháøm Pascal ca nhiãưu täø chỉïc v cäng ty khạc nhau xút bn,
TURBO PASCAL
ca hng Borland t ra cọ nhiãưu ỉu âiãøm nháút v hiãûn nay â tråí
thnh ngän ngỉỵ láûp trçnh phäø biãún nháút trãn thãú giåïi sỉí dủng trong lénh vỉûc ging
dảy v láûp trçnh chun nghiãûp. Chè trong vng vi nàm Turbo Pascal âỉåüc ci tiãún
qua nhiãưu phiãn bn :
1.0, 2.0, 3.0, 4.0, 5.0, 5.5 (1989), 6.0 (1990), 7.0 (1972).

Cạc táûp tin chênh ca ngän ngỉỵ Turbo Pascal gäưm:
-
Turbo.exe:
chỉång trçnh soản tho, dëch v liãn kãút chỉång trçnh.
-
Turbo.tpl (.tpl - Turbo Pascal Library):
táûp tin thỉ viãûn lỉu cạc âån vë
(Unit)
chøn âãø chảy våïi Turbo.exe.
Mún sỉí dủng cạc lãûnh âäư ha, phi cọ cạc táûp tin sau:
-
Graph.tpu:
Âån vë
(Unit)

chỉïa cạc lãûnh âäư hoả.
-
Cạc táûp tin cọ pháưn måí räüng CHR (SANS.CHR, TRIP.CHR,
GOTH.CHR,.v.v.):
Chỉïa cạc kiãøu chỉỵ trong chãú âäü âäư hoả.
- Cạc táûp tin cọ pháưn måí räüng
BGI (EGAVGA.BGI, HERC.BGI, CGA.BGI,...):
âãø âiãưu khiãøn cạc loải mn hçnh tỉång ỉïng khi dng âäư hoả.
II. Khåíi âäüng:
– Giạo trçnh Láûp trçnh Pascal càn bn —

–
2
—

Trang 2
Ta cọ thãø khåíi âäüng Pascal tỉì
Windows hồûc MS-DOS
, chuøn âãún thỉ mủc
BP
hồûc
TP
v chảy táûp tin
BP.EXE
hay
TURBO.EXE
. Hai cạch khåíi âäüng trãn thỉûc
hiãûn nhỉ sau:
-
Khåíi âäüng tỉì dáúu nhàõc ca MS-DOS:

Chuøn âãún thỉ mủc
BP
hồûc
TP
nåi
chỉïa táûp tin
BP.EXE
hồûc
TURBO.EXE,
g
BP
hồûc
TURBO
v áún <Enter>.
-
Khåíi âäüng tỉì Windows:
chn menu
Start/Program/Borland Pascal
. Nãúu chỉång
trçnh Pascal chỉa âỉåüc ci vo menu
Start
, bản cọ thãø dng
Windows Explorer
chuøn âãún táûp tin
BP.EXE
hồûc
TURBO.EXE
v khåíi âäüng Pascal bàòng cạch
chảy táûp tin ny.
III. Cạc phêm chỉïc nàng cáưn biãút ca ngän ngỉỵ Pascal:

-
F2:
Lỉu chỉång trçnh trong khi soản tho.
-
F3:
Tảo mäüt file måïi hồûc måí mäüt file c.
-
F9:
Dëch thỉí chỉång trçnh âãø kiãøm tra läùi.
-
Ctrl - F9:
Chảy chỉång trçnh.
-
Alt - F5:
Xem kãút qu chảy chỉång trçnh.
-
Alt - X:
Thoạt khi mn hçnh soản tho chỉång trçnh Pascal.
IV. Cáúu trục mäüt chỉång trçnh Pascal:
1. Cáúu trục cå bn:
Chỉång trçnh Pascal âån gin nháút phi cọ hai tỉì khoạ
Begin
v
End
nhỉ sau:
Begin

End.
Chỉång trçnh trãn tuy khäng lm gç khi chảy
(áún Ctrl - F9)

nhỉng l mäüt chỉång
trçnh håüp lãû do häüi â âiãưu kiãûn cáưn thiãút l cọ hai tỉì khoạ
Begin
v
End.

Tỉì khoạ
End
cọ km dáúu “.” phêa sau bạo hiãûu kãút thục chỉång trçnh, âáy l âiãưu
bàõt büc phi cọ trong mäüt chỉång trçnh. Tỉì khoạ
Begin
trãn âỉåüc trçnh biãn dëch
hiãøu l bàõt âáưu thỉûc hiãûn cạc lãûnh sau nọ v kãút thục tải tỉì khoạ
End
cọ dáúu cháúm
“.”. Khäúi lãûnh nàòm trong càûp tỉì khoạ
Begin
v
End
nãúu cọ dáúu cháúm theo sau cn
gi l khäúi chỉång trçnh chênh. Ngoi ra, nãúu sau tỉì khoạ
End
khäng cọ dáúu hồûc
cọ dáúu “;” thç âọ cọ thãø l khäúi chỉång trçnh con, khäúi lãûnh ca hm hồûc khäúi lãûnh
trong chỉång trçnh. Trong chỉång trçnh cọ thãø cọ nhiãưu khäúi lãûnh, tỉïc cọ thãø cọ
nhiãưu càûp tỉì khoạ
Begin
v
End.

2. Phỉång phạp khai bạo v täø chỉïc cáúu trục mäüt chỉång trçnh Pascal:
– Giạo trçnh Láûp trçnh Pascal càn bn —

–
3
—

Trang 3
Viãûc âàût cạc pháưn khai bạo v soản tho chỉång trçnh theo thỉï tỉû nhỉ sau:
Program
ProgName;
Uses
UnitName1, UnitName2, UnitNameN;
Label
LabelName1, LabelName2, LabelNameN;
Const
Const1 = n, Const2 = m, ConstN = k;
Type
Type1 = AnyType;
Var
Var1, Var2, VarN : Type;
Begin

{ Cạc lãûnh ca chỉång trçnh }

End.
Ư
Gii thêch cáúu trục cạc khai bạo trãn:
Nãúu cọ pháưn khai bạo no cáưn cho chỉång trçnh thç phi tn theo thỉï tỉû trãn, vê
dủ: pháưn khai bạo thỉ viãûn

(USES)
khäng thãø âàût sau pháưn khai bạo hàòng säú
(CONST)
hồûc sau
(VAR)...
sau mäùi pháưn khai bạo phi cọ dáúu ‘;’.
-
Program:
Tỉì khoạ ny dng âãø khai bạo tãn chỉång trçnh,
ProgName
l tãn
chỉång trçnh, tãn ny khạc våïi tãn táûp tin. Tãn chỉång trçnh phi tn theo quy tàõc:
+ khäng cọ k tỉû träúng xen giỉỵa.
+ khäng âàût säú åí k tỉû âáưu tiãn.
+ trong pháưn tãn khäng chỉïa cạc k tỉû âàût biãût nhỉ:
‘!’, ‘@’, ‘#’, ‘$’, ‘%’, ‘^’,
‘&’, ‘* ’, ‘(‘, ‘)’, ‘-‘, ‘+’, ‘/’, ‘\’, ‘.’, ’,’,.v.v.
+ kãút thục phi cọ dáúu ‘;’.
+ pháưn ny cọ thãø khäng cọ.
4 Vê dủ: mäüt cạch khai bạo tãn chỉång trçnh:
Program TimUSCLN;

Begin
...
End.
-
Uses:
Tỉì khoạ ny dng âãø khai bạo viãûc sỉí dủng
Unit (thỉ viãûn)
cho chỉång

trçnh. Thỉ viãûn l táûp håüp cạc hm, th tủc
do ngän ngỉỵ Pascal cung cáúp km theo
hồûc cng cọ thãø do ngỉåìi láûp trçnh tảo ra âãø sỉí dủng.
Ta khai bạo thỉ viãûn thäng
qua tãn ca thỉ viãûn, v trong chỉång trçnh âọ ta s cọ thãø sỉí dủng cạc th tủc hồûc
Giaùo trỗnh Lỏỷp trỗnh Pascal cn baớn


4


Trang 4
caùc haỡm coù trong thổ vióỷn õoù. Caùc thổ vióỷn chuỏứn cuớa ngọn ngổợ Pascal gọửm:
CRT,
DOS, GRAPH, GRAPH3, OVERLAY, PRINTER, SYSTEM
vaỡ
TURBO3
. Trong
õoù, thổ vióỷn
SYSTEM
mỷc õởnh õổồỹc chuyóứn vaỡo chổồng trỗnh maỡ ta khọng cỏửn
phaới khai baùo. Vờ duỷ mọỹt caùch khai baùo thổ vióỷn:
...
Uses CRT, GRAPH;
...
-
Label:
Duỡng õóứ khai baùo caùc nhaợn cho chổồng trỗnh. Nhaợn laỡ caùc tón duỡng õóứ
õaùnh dỏỳu trong chổồng trỗnh õóứ lóỷnh
GOTO

nhaớy õóỳn õuùng vở trờ õoù. Vióỷc sổớ duỷng
lóỷnh
GOTO
õổồỹc õóử cỏỷp ồớ baỡi 4. Vờ duỷ mọỹt caùch khai baùo nhaợn:
...
Label TH1, N2;
...
-
Const:
Tổỡ khoaù naỡy duỡng õóứ khai baùo caùc hũng sọỳ sổớ duỷng trong chổồng trỗnh,
khi baùo hũng sọỳ laỡ vióỷc cọỳ õởnh mọỹt vaỡi giaù trở naỡo õoù trong chổồng trỗnh thọng qua
tón hũng, vờ duỷ caùch khai baùo hũng:
...
Const k = 5, Max = 500, Ten = Nam;
...
-
Type:
tổỡ khoaù duỡng õóứ khai baùo caùc kióứu hũng dổợ lióỷu sổớ duỷng cho chổồng
trỗnh. Vồùi tổỡ khoaù naỡy, ta coù thóứ tổỷ taỷo rióng cho mỗnh nhổợng kióứu dổợ lióỷu rióng dổỷa
trón caùc kióứu dổợ lióỷu chuỏứn õóứ tióỷn sổớ duỷng trong vióỷc lỏỷp trỗnh. Caùc khaùi nióỷm vóử
dổợ lióỷu chuỏứn vaỡ phổồng phaùp taỷo kióứu dổợ lióỷu tổỷ taỷo seợ õổồỹc giồùi thióỷu ồớ caùc phỏửn
sau. Vờ duỷ mọỹt caùch õóứ khai baùo mọỹt kióứu dổợ lióỷu tổỷ taỷo:
...
Type Day = Array [1..7] of String[8];
...
-
Var:
Tổỡ khoaù duỡng õóứ khai baùo caùc bióỳn sọỳ õổồỹc sổớ duỷng trong chổồng trỗnh.
Bióỳn sọỳ laỡ caùc
giaù trở coù thóứ thay õọứi õổồỹc

trong suọỳt quaù trỗnh chaỷy cuớa chổồng
trỗnh. Khaùi nióỷm vóử bióỳn sọỳ rỏỳt quan troỹng trong vióỷc lỏỷp trỗnh
(khaùi nióỷm naỡy õổồỹc
trỗnh baỡy kyợ ồớ baỡi 3).
Mọỹt vờ duỷ vóử caùch khai baùo bióỳn:
...
– Giạo trçnh Láûp trçnh Pascal càn bn —

–
5
—

Trang 5
Var HoDem, Ten : String;
N : Integer;
...
Ư
Ghi chụ:
- Thỉï tỉû cạc khai bạo trãn l âiãưu bàõt büc, ta phi nàõm thỉï tỉû ny cho d mäüt säú
khại niãûm ta chỉa âỉåüc biãút.
- Trong chỉång trçnh Pascal, âãø tảo låìi chụ thêch, ta sỉí dủng càûp dáúu {...} hồûc
(*...*) läưng cạc cáu chụ thêch vo bãn trong nọ.
- Trãn mäüt dng cọ thãø viãút mäüt hồûc nhiãưu cáu lãûnh.
V. Cạc vê dủ âån gin lm quen våïi ngän ngỉỵ Pascal:
4 Vê dủ 1:
Program GioiThieu;
Begin
Writeln ( ‘ Trung tam Trung hoc Chuyen nghiep va Day nghe ‘ );
Write ( ‘ 74 Tran Quoc Toan - Tel: 0511 872664 ‘ );
End.

F

Gii thêch chỉång trçnh GioiThieu:
-
Begin:
Tỉì khoạ cho biãút bàõt âáưu chỉång trçnh.
-
Writeln:
l th tủc xút näüi dung cạc thnh pháưn bãn trong càûp dáúu
(...)
lãn mn
hçnh v chuøn con tr xúng dng. Bãn trong càûp dáúu
(...)
cọ thãø cọ nhiãưu thnh
pháưn gäưm
chùi k tỉû (hàòng giạ trë chùi), biãún säú
hồûc
hm
. Giỉỵa cạc thnh pháưn
trong càûp dáúu
(...)
phi cạch nhau bàòng dáúu ‘,‘ nãúu khäng cng loải, tỉïc l chùi k
tỉû phi âỉåüc cạch våïi biãún säú hồûc hm âỉïng trỉåïc nọ hay sau nọ bàòng dáúu ‘,‘.
Chùi k tỉû mún hiãøn thë ngun vàn phi âỉåüc âàût trong càûp dáúu ‘ ‘.
-
Write:
l th tủc xút näüi dung cạc thnh pháưn bãn trong càûp dáúu
(...)
lãn mn
hçnh, th tủc ny cọ chỉïc nàng tỉång tỉû

Writeln
nhỉng khäng chuøn con tr xúng
dng.
-
End:
l tỉì khoạ cho biãút kãút thục chỉång trçnh.
- Cạc dng lãûnh nàòm giỉỵa
Begin
v
End
l lãûnh m chỉång trçnh cáưn phi thỉûc
hiãûn.
- Âãø xem chỉång trçnh trãn, ta chảy bàòng
Ctrl - F9
v xem lải bàòng
Alt - F5
.