tieu luan cao học, ve xa hoi hoa truyen hinh ở việt nam hiện nay

PHẦN MỞ ĐẦU:
I.
1.

Xã hội hóa
Khái niệm
Trong hệ thống các khái niệm, phạm trù của khoa học xã hội, có thể nói xã
hội hóa là một trong những khái niệm cơ bản. Tuy nhiên thuật ngữ xã hội hóa cũng
được sử dụng trong các ngành khoa học như: Tâm lý học, Giáo dục học, Kinh tế
học. Hiện nay, thuật ngữ xã hội hóa được dùng nhiều trong các văn bản Nhà nước,
trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội và đặc biệt xuất hiện thường xuyên trên các
phương tiện truyền thông đại chúng. Có một thực tế là, quan niệm về xã hội hóa
trong các giáo trình, giáo khoa của xã hội học ở Việt Nam hiện nay với quan niệm
về xã hội hóa trong các văn bản Nhà nước, các tổ chức xã hội và các nhà lãnh đạo,
quản lý các cấp lại chưa thống nhất với nhau, thậm chí còn hiểu theo những hướng
khác nhau:
Ví dụ: Định nghĩa năm 1997 coi: “Xã hội hóa là quá trình mà qua đó cá nhân
học hỏi, lĩnh hội nền văn hóa của xã hội như khuôn mẫu xã hội. Quá trình mà nhờ
đó các nhân đạt được những đặc trưng xã hội của bản thân, học được cách suy nghĩ
và ứng xử phù hợp với vai trò xã hội của mình, hòa nhập vào xã hội” (23,tr.167).
Định nghĩa năm 2002 xác định xã hội hóa “Là quá trình quá độ, mà theo đó
chúng ta có thể tiếp nhận được nền văn hóa của xã hội mà trong đó chúng ta được
sinh ra, quá trình mà nhờ đó chúng ta đạt được những đặc trưng xã hội của bản
thân, học được cách suy nghĩ và ứng xử hợp với xã hội của chúng ta” (32, tr.194).

1


Trong khi đó trong đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước
ta đã xác định xã hội hóa là một phương châm hoạt động thực tiễn. Ví dụ: Xã hội
hóa giáo dục được hiểu là việc “Huy động toàn xã hội làm giáo dục, động viên các

tầng lớp nhân dân xây dựng nền giáo dục quốc dân dưới sự quản lý của nhà nước”
(4, tr.61). Đại hội Đảng Khóa VIII (năm 1996) xác định xã hội hóa là một quan
điểm hoạch định chính sách và giải quyết vấn đề xã hội: “Các vấn đề chính sách xã
hội đều giải quyết theo tinh thần xã hội hóa. Nhà nước giữ vai trò nòng cốt, đồng
thời động viên mỗi người dân, các doanh nghiệp, các tổ chức trong xã hội, các cá
nhân và tổ chức nước ngoài cùng tham gia giải quyết những vấn đề xã hội (5,
tr114)
Từ thực tế nêu trên, có thể thấy thuật ngữ “xã hội hóa” hiện nay đang được
dùng với hai nội dung chính sau đây:
Thứ nhất, thuật ngữ xã hội hóa được sử dụng trong khoa học tâm lý học và
xã hội học để chỉ quá trình chuyển biến từ chỉnh thế sinh vật có bản chất xã hội với
các tiền đề tự nhiên đến một chỉnh thể đại diện của xã hội loài người. Đây là quá
trình xã hội hóa cá nhân
Thứ hai, thuật ngữ xã hội hóa được dùng trong hoạt động thực tiễn của cuộc
sống như một phương châm hành động của các cấp, các ngành, các tổ chức xã hội,
từ vi mô đến vĩ mô. Xã hội hóa ở đây được hiểu là sự tăng cường chú ý quan tâm
của xã hội về vật chất và tinh thần đến những vấn đề nhất định của xã hội mà trước
đây chỉ có một bộ phận của xã hội có trách nhiệm quan tâm. Nói cách khác, do tầm
quan trọng và ý nghĩa xã hội của những vấn đề cụ thể đó mà từ chỗ chỉ một nhóm

2


hay một cộng đồng, một bộ phận của xã hội quan tâm, đến nay càng được đông
đảo quần chúng quan tâm. Đây chính là quá trình xã hội hóa.
2.

Xã hội hóa truyền hình
Xuất phát từ ý nghĩa của xã hội hóa nói chung, xã hội hóa truyền hình
(XHH.TH) chính là “sự tham gia vào quá trình sản xuất chương tình từ bên ngoài

ngành truyền hình”. Điều đó có nghĩa là trong các khâu sản xuất, hình thành tác
phẩm của một của một chương trình truyền hình, có sự tham gia của một hoặc
nhiều đơn vị cơ quan không thuộc Đài. Định nghĩa này đã được ông Trần Đăng
Tuấn – nguyên Phó Tổng giám đốc thường trực Đài Truyền hình Việt Nam khẳng
định tại Liên hoan truyền hình toàn quốc lần thứ 25 (tại Nha Trang – Khánh Hòa).
Mang nội hàm đó khái niệm XHH.TH đã hàm chứa trong nó cả mục tiêu xây
dựng một nền truyền hình hiện đại nhờ phát huy tối đa các nguồn lực của xã hội.
Đây cũng là con đường để việc sản xuất các chương trình truyền hình đi theo
hướng chuyên môn hóa, chất lượng và năng xuất cao hơn.

II.

Đặc điểm của xã hội hóa truyền hình
“ Bản chất của xã hội hóa không phải là vì tiền, mà là việc lôi kéo nhiều đơn
vị, tổ chức tham gia vào quá trình sản xuất chương trình, nhằm giảm tải cho nhà
Đài cũng như tạo ra hiệu quả tốt nhất cho các chương trình truyền hình. Và nó sẽ
thu hút được sự quan tâm và ủng hộ của công chúng” – nguyên Phó tổng giám đốc
thường trực Đài TH Việt Nam Trần Đăng Tuấn.
Không phải bỗng dưng mà XHH.TH trở thành chủ đề được bàn đến tại hai
liên hoan TH Toàn quốc liên tiếp là (2006 và 2007). Những người làm TH hẳn đã ý
3


thức được sự hấp dẫn của vấn đề khi quyết định tổ chức các hội thảo mở rộng
trong khuôn khổ của ngày hội TH lớn nhất cả nước. Điều này chứng tỏ vấn đề
XHH. TH đang rất được quan tâm. Thậm chí nó còn “nóng” hơn sức tưởng tưởng
của họ.
Đón đầu xu hướng XHH, các công ty truyền thông ra đời ngày càng nhiều.
Họ mạnh dạn đầu tư, năng động trong cơ cấu và hoạt động nên họ quan tâm đến
XHH.TH là lẽ đương nhiên. Không chờ đợi một cách thụ động, nhiều đơn vị đến

gõ cửa nhà đài chào bán chương trình, hợp tác sản xuất hay tài trợ…
PHẦN II: NỘI DUNG
A.

Xã hội hóa truyền hình ở Việt Nam hiện nay
Chúng ta đang sống trong một thế giới có đặc điểm nổi bật là sự bùng nổ
thông tin trên phạm vi toàn cầu. Thông tin đã xen vào mọi lĩnh vực, chi phối và
làm thay đổi phương thức vận hành, quản lý một số hoạt động xã hội. Các phương
tiện thông tin đại chúng trong đó có truyền hình đều đã và đang phát triển nhanh
chóng, vượt xa sự hình dung của nhiều cá nhân, tổ chức.
Ở nước ta cách đây khoảng 10 năm trở về trước, rất ít người có thể thấy
rằng, sau đổi mới một bước cơ chế quản lý, báo chí lại có bước lớn mạnh như vừa
qua và chắc chắn trong những năm tới con số tăng trưởng sẽ vượt mức tưởng
tượng. Trong thực tế, tính bình quân sự tiêu dùng báo chí của nhân dân ta vẫn còn
ở mức thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới.
Sự phát triển của Internet và báo mạng điện tử - hệ quả tất yếu của cuộc cách
mạng tin học đang diễn ra trên quy mô toàn cầu. Trước tình hình đó, đặt ra nhiều
4


thách thức cho truyền hình – một phương tiện thông tin hùng mạnh. Mặc dù trong
hiện tại chiếc tivi vẫn giữ độc quyền cung cấp thông tin nhanh nhậy, thế nhưng ưu
thế này liệu có còn nguyên vẹn khi mà ở mỗi gia đình không chỉ có một, mà là hai,
ba hoặc nhiều hơn nữa những chiếc máy vi tính nối mạng, và khi báo in được hệ
thống bán lẻ phát hành miễn phí đến tận nhà theo yêu cầu của người đọc. Trong
cuộc bùng nổ về thông tin, giữa lòng cuộc cạnh tranh gay gắt để tranh giành công
chúng, điều cần thiết với những người làm truyền hình không chỉ là sự cố gắng
nhiều hơn, mà điều quan trọng là phải nhận thức rõ những thách thức và thời cơ,
thấy được xu thế vận động làm cơ sở để xây dựng chiến lược hành động phù hợp
cho sự phát triển của ngành.

Vậy trong tương lai truyền hình sẽ phát triển theo xu thế nào để tồn tại và
phát triển, để tìm được chỗ đứng trong dòng chảy phát triển của các cơ quan báo
chí đang tích cực tham gia mạnh mẽ vào tiến trình xã hội hóa các hoạt động của
mình. Trong xu thế đó, là một ngành mang tính báo chí kinh tế kỹ thuật cao, truyền
hình càng không thể đứng ngoài cuộc.
I.

Sự phát triển của truyền hình dưới góc độ kinh tế
Dù muốn hay không thì báo chí nói chung và truyền hình nói riêng có thể
phát triển được thì vấn đề đầu tiên cần được giải quyết đó là nguồn kinh phí.
Truyền hình là một loại hình truyền thông rất tốn kém nên vấn đề này lại càng trở
nên quan trọng hơn bao giờ hết. Câu hỏi đặt ra là “Ai sẽ là người cung cấp tài
chính cho truyền hình?”. Phải tham gia vào tiến trình xã hội hóa trước hết là xã hội
hóa về nguồn kinh phí đầu tư cho sản xuất các chương trình truyền hình mới có
điều kiện để phát triển.
5


Quá trình này đã diễn ra và chắc chắn sẽ diễn ra rất nhanh trong thời gian
tới. Trước đây nguồn kinh phí đầu tư cho truyền hình chủ yếu là ngân sách. Đó là
điều kiện cần thiết cho giai đoạn đầu của truyền hình. Nhưng nếu như chỉ trông vào
nguồn kinh phí từ ngân sách sẽ là rất khó khăn cho sự phát triển của truyền hình
trong điều kiện hiện tại và tương lai. Trong vòng 3 năm 1996 đến 1998 thời lượng
phát sóng qua vệ tinh gấp đôi nhưng kinh phí từ ngân sách gần nhu không thay đổi.
Đây là một nghịch lý trong tiến trình phát triển. Vấn đề trên chỉ thực sự được cải
thiện khi truyền hình Việt Nam được phép thực hiện cơ chế khoán thu chi để có
điều kiện thu hút các nguồn kinh phí trong xã hội vào việc sản xuất các chương
trình.
Cho đến nay, nguồn thu được từ quảng cáo đã tăng gấp nhiều lần so với
trước, con số lên đến hàng trăm tỷ mỗi năm. Theo số liệu thống kê gần đây, riêng

khoản tiền thu từ quảng cáo, truyền hình Việt Nam và truyền hình thành phố Hồ
Chí Minh mỗi năm đã thu được trên 1.300 tỷ đồng. Và trên 20% số đó đã được
dùng để đầu tư sản xuất chương trình. Nếu tính con số tuyệt đối thì tiền thu từ
quảng cáo đến nay vượt kinh phí chi thường xuyên, bước đầu cải thiện nguồn tài
chính đầu tư cho hoạt động sản xuất chương trình. Ngoài nguồn thu từ quảng cáo,
truyền hình Việt Nam cũng đang quan tâm phát triển mạng truyền hình trả tiền và
khuyến khích nguồn đầu tư khác trong xã hội cho hoạt động sản xuất chương trình.
Đã có nhiều khâu, nhiều công đoạn của truyền hình có sự tham gia của các thành
phần trong xã hội dể tổ chức, dàn dựng bối cảnh. Ví dụ: Chương trình Nhà nông
đua tài, tiền tổ chức thực hiện là do các cấp Hội Nông dân Việt Nam huy động.
Truyền hình chỉ trả chi phí cho kíp sản xuất. Các chương trình “ Chiếc nón kỳ
diệu”, “Đường lên đỉnh Olimpia” và ngay cả các chương trình tuyên truyền chính
6


trị như: “Người đương thời”, … đều được sản xuất từ một phần kinh phí của các
doanh nghiệp tài trợ… điều này đã giúp ích rất nhiều trong việc cải thiện nguồn
kinh phí trong khi tiềm lực của truyền hình còn nhiều hạn chế. Tất cả những điều
đó đều đã và đang tích cực tạo nên một diện mạo của Truyền hình Việt Nam hôm
nay.
Mặc dù điều kiện về tài chính đã cải thiện nhiều so với trước kia, nhưng nhìn
chung các nguồn thu này còn quá khiêm tốn so với hàng nghìn tỷ đồng cần phải có
đầu tư xây dựng trung tâm truyền hình Việt Nam. Để có đủ điều kiện đầu tư cho
phát triển, đa dạng hóa các nguồn thu, xã hội hóa về mặt kinh phí là một xu thế tất
yếu đối với truyền hình Việt Nam trong những năm tới.
II.

Xã hội hóa về sản xuất và quảng cáo các chương trình truyền hình - xu thế
mang tính tất yếu:
Xu hướng này đã xuất hiện ngay từ những ngày đầu truyền hình ra đời. Sau

này sẽ ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn. Bởi một điều hiển nhiên là không ai sản
xuất chương trình truyền hình chỉ để cho mình xem cả. Phải sản xuất để cho công
chúng xem và phục vụ nhu cầu xem của công chúng. Nhu cầu của công chúng đòi
hỏi càng cao, càng đa dạng thì truyền hình càng cần phải nỗ lực nhiều hơn để thỏa
mãn nhu cầu đó.
Sau gần 20 năm đổi mới tiềm lực kinh tế đất nước đã có sự phát triển mạnh
so với trước, sản xuất đã cho ra đời nhiều loại hàng hóa hơn. Từ một quốc gia
không đủ ăn, sống chủ yếu nguồn viện trợ ở bên ngoài, chúng ta đã vươn lên trở
thành một cường quốc trong xuất khẩu lương thực… điều kiện sống của người dân
được nâng lên. Cùng với đó là những thay đổi trong nhận thức, tư duy. Công chúng
giờ đây không chỉ muốn ăn ngon, mặc đẹp mà còn có nhu cầu giải trí cao. Trong
lĩnh vực giải trí, truyền hình đã tỏ ra lợi thế cạnh tranh của mình. Khả năng quảng
7


bá màn ảnh nhỏ làm cho truyền hình trở thành là người tổ chức các cuộc thi vui
chơi giải trí mang tính toàn quốc. Các chương trình: Chiếc nón kỳ diệu, Sao Mai
điểm hẹn… xuất hiện trên VTV đã trở thành những sân chơi hấp dẫn, bổ ích, với
khả năng thu hút đông đảo khán giả.
Có thể nói với hình ảnh và âm thanh sống động, truyền hình đã can thiệp vào
thị trường giải trí và chi phối thị trường này. Chúng ta đã thấy giới bầu sô âm nhạc
đã từng bị lép vế trong các cuộc chơi lớn từ khi Sao mai điểm hẹn ra đời. Và chúng
ta đã thấy, phải nhờ có truyền hình mà một số loại hình sân khấu truyền thống như
Kịch nói, Chèo tuồng, Cải lương… lại có thêm điều kiện để đến với công chúng.
Truyền hình đã và đang trở thành một rạp hát khổng lồ, đa năng, giúp cho công
chúng có thể tìm thấy gần như tất cả những loại hình sân khấu, giải trí, công chúng
có thể lựa chọn hình thức ở nhà để thực sự thư giãn đầu óc với vòng quay của
“Chiếc nón kỳ diệu” hay cảm giác hồi hộp với những người chơi trong “Đường lên
đỉnh Olympia”…
Nhu cầu của công chúng hiện đại đã khiến cho truyền hình không chỉ là nhà

cung cấp thông tin thời sự chính trị mang đậm đấu ấn của báo chí nữa, mà còn đòi
hỏi truyền hình phải tích cực hơn trong xã hội hóa các loại hình chương trình phục
vụ nhu cầu ngày một đa dạng, phong phú của công chúng. Tất nhiên nhu cầu của
công chúng ở đây không phải là phép công thuần túy nhu cầu của các cá nhân. Bởi
theo nhu cầu của tất cả công chúng truyền hình dễ sa vào thỏa mãn cả những nhu
cầu phi văn hóa.
Trên phương diện kỹ thuật cũng đang dần thể hiện rõ xu thế hóa của truyền
hình. Nhờ những tiến bộ của khoa học kỹ thuật mà các loại thiết bị phục vụ cho sản
xuất các chương trình truyền hình cũng trở nên ngày một hiện đại, tiện nghi và đặc
biệt là rẻ hơn rất nhiều so với trước. Trong cuộc đua thông tin luôn không có chỗ
đứng cho người đến sau. Thì sự tham gia ngày một nhiều hơn của công chúng vào
8


hoạt động cung cấp hình ảnh và các sự kiện mới nhất đang diễn ra trong cuộc sống
cho truyền hình là hết sức quan trọng và cần thiết. Dù muốn hay không thì đây là
xu hướng tất yếu trong tương lai của truyền hình.
Cũng trên phương diện kỹ thuật, nhưng dưới góc nhìn khác cũng có thể ghi
nhận được điều tương tự. Trong tương lai, ranh giới giữa truyền hình và các loại
báo điện tử chắc chắn sẽ không còn. Cuộc cách mạng của công nghệ thông tin đã
cho phép các tờ báo mạng cũng có thể tham gia vào quá trình thông tin bằng hình
ảnh. Sự kết hợp của báo chí đa phương tiện đã khiến cho truyền hình không còn
độc quyền trong việc truyền tải thông tin bằng hình ảnh. Chúng ta có thể xem
phim, theo dõi các phóng sự, bài điều tra, các cuộc phỏng vấn, bình luận, phân tích
bằng hình ảnh trên mạng Internet. Vị trí “độc quyền” của truyền hình đang bị đe
dọa và chắc chắn sẽ không còn ở thế độc tôn như trước. Trước sự phát triển của
KHCN buộc truyền hình phải tham gia vào tiến trình hội nhập, phải ứng dụng
mạnh mẽ công nghệ hiện đại và thực hiện khẩn trương xã hội hóa các hình thức
quảng bá sản phẩm và sức ảnh hưởng của mình.
Hiện nay rất nhiều các chương trình truyền hình cũng đã tận dụng được ưu

thế của mình, đẩy nhanh, mạnh các hoạt động truyền bá bằng việc đưa các sản
phẩm của mình lên Internet thực hiện sự bình đẳng trong cuộc cạnh tranh về mặt
III.

công nghệ, tiếp tục chiếm lợi thế về chất lượng sản phẩm.
Đứng trước yêu cầu của sự phát triển, xu hướng xã hội hóa hoạt động quản lý
cũng là một đòi hỏi tất yếu đối với truyền hình hiện đại.
Xét trên cả hai phương diện quản lý nội dung và quản lý con người đều có
thể thấy rõ được xu hướng này.
Về mặt quản lý nội dung: Là một cơ quan thông tin đại chúng, đặt dưới sự
lãnh đạo thống nhất của Đảng và hoạt động theo những quy định của pháp luật, tất
cả các sản phẩm truyền hình đều cần được quản lý thống nhất về mặt nội dung.
Tuy nhiên, quản lý nội dung không đồng nghĩa với việc phải quản lý tất cả các
9


công đoạn làm ra sản phẩm truyền hình. Và càng không có nghĩa hoạt động quản
lý của truyền hình không thể tham gia vào tiến trình xã hội hóa.
Để truyền hình phát triển, đi cùng với yêu cầu đảm bảo tính định hướng, tính
tư tưởng trong từng sản phẩm, nhất định các công đoạn sản xuất chương trình
truyền hình phải được chuyên môn hóa cao, phân công lao động chặt chẽ và giảm
bớt được chi phí đầu vào, tiết kiệm thời gian và hạ giá thành sản phẩm. Điều này
đòi hỏi truyền hình luôn phải cân nhắc nhiều hơn với các phương án đầu tư cho
hoạt động tác nghiệp của mình. Và sẽ không có một lý do nào khiến các nhà quản
lý truyền hình có thể từ chối khai thác các nguồn chương trình đảm bảo được yêu
cầu về nội dung, kỹ thuật và cả giá thành hạ do xã hội cung cấp. Trước những toan
tính về mặt lợi ích, hiển nhiên truyền hình sẽ buộc phải nghĩ nhiều đến việc có thể
giao, khoán, mua, trao đổi một công đoạn nào đó trong quy trình sản xuất cho một
đơn vị kinh tế nghiệp vụ khác (bất kể đơn vị đó là của Nhà nước hay tư nhân), hơn
là quyết định đầu tư công sức và một khoản kinh phí lớn hơn gấp nhiều lần để tự

làm ra một sản phẩm có chất lượng tương tự.
Hiện nay, Đài truyền hình Việt Nam tích cực khai thác tin bài có chất lượng
của các báo đài địa phương trong các bản tin thời sự, ít nhiều cũng phản ánh
khuynh hướng giao cho các đơn vị ngoài Đài tham gia vào sản xuất chương trình.
Phương án quản lý sản xuất theo cách làm này, ít nhất đã tiết kiệm được cho truyền
hình một khoản kinh phí không nhỏ nhờ cắt giảm các khoản đàu tư dành cho việc
đi lại của phóng viên, vận chuyển máy móc thiết bị tới nơi sự kiện xảy ra. Trước xu
thế trên, việc có công ty tư nhân tham gia thực hiện chương trình và bán cho đài
truyền hình có thể là một xu hướng tất yếu. Vấn đề còn lại đối với truyền hình là
phải hướng dẫn, quản lý về nội dung và xây dựng cho được những quy chuẩn
mang tính nghiệp vụ cao cho các loại hình sản phẩm của mình. Chỉ có như vậy
việc trao đổi mua bán và định giá sản phẩm mới trở nên dễ dàng.
10


Dưới góc độ quản lý con người, truyền hình cũng bước vào giai đoạn xã hội
hóa quyết liệt. Xã hội càng phát triển thì dân trí của người dân càng được nâng lên
và trí tuệ ấy ngày càng được quảng bá trên truyền hình nhiều hơn. Ngược lại, chính
truyền hình cũng đang tìm mọi cách để hấp thụ trí tuệ xã hội để đầu tư cho sự phát
triển. Điều này sẽ trở nên quan trọng khi phân công lao động và chuyên môn hóa
các hoạt động sản xuất chương trình truyền hình đạt đến trình độ cao. Hiện tại công
việc của truyền hình bao gồm rất nhiều ngành nghề khác nhau: quản lý, kỹ thuật,
nghệ thuật, kinh tế, xã hội, chính trị… với các vị trí công tác khác nhau. Tất cả đều
có chức năng nhiệm vụ rõ ràng trong hoạt động dây chuyền tạo ra sản phẩm truyền
hình. Nói một cách khác, sản phẩm truyền hình là kết quả của một chuỗi các công
đoạn kế tiếp nhau. Và để có những sản phẩm hoàn chỉnh, chất lượng cao, tất cả các
công đoạn đều phải có sự phối hợp nhịp nhàng và được hoàn thành với trình độ
chuyên môn cao. Tất cả đều có chức năng nhiệm vụ rõ ràng trong hoạt động dây
chuyền tạo ra sản phẩm truyền hình. Nói một cách khác, sản phẩm truyền hình là
kết quả cuả một chuỗi các công đoạn kế tiếp nhau. Và để có những sản phầm hoàn

chỉnh, chất lượng cao, tất cả các công đoạn đều phải có sự phối hợp nhịp nhàng và
được hoàn thành với trình độ chuyên môn cao. Yêu cầu công việc cho thấy việc tự
đào tạo lẫn nhau, tự nâng cao trình độ là điều cần nhưng chưa thể là điều kiện đủ.
Truyền hình sẽ khó hoàn thành nhiệm vụ của mình khi không tuyển dụng được một
nguồn nhân lực có tay nghề cao trong xã hội để phục vụ cho chiến lược phát triển
của ngành. Trong hoạt động quản lý ở truyền hình, xã hội hóa các nguồn đào tạo
lao động là một xu hướng tất yếu.
Trên một bình diện khác, để đảm đương được là một binh chủng tiên phong
trên mặt trận văn hóa, tư tưởng, có vai trò quyết định trong định hướng dư luận và
hành động của công chúng, tất cả các chương trình truyền hình đều đứng trước yêu
11


cầu về trí tuệ và tính khoa học. Mỗi luận điểm, nhận định trong phóng sự, trong
bình luận, và trong các thể loại khác của truyền hình đều ảnh hưởng đến nhận thức
và hành vi của toàn xã hội. Và để đạt đến sự chuẩn xác trong thông tin, đòi hỏi nhất
thiết phải có sự tham gia của tất cả các chuyên gia trên lĩnh vực trong cuộc sống.
Trí tuệ, tính khoa học và mức độ tin cậy của truyền hình chỉ có được khi có sự
tham gia ngày một nhiều hơn của các lực lượng khác trong xã hội.
Việc đầu tư và thường xuyên sử dụng các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu
chuyên sâu trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, chính trị, xã hội làm cố
vấn cho các chương trình, truyền hình trong thời gian gần đây nhu một biểu hiện
mang tính tất yếu của xu thế xã hội hóa nguồn lực cho truyền hình. Trong lao động
quản lý, nhất định truyền hình phải quan tâm tới điều này, từ đó có chính sách thỏa
đáng để thu hút các nguồn chất xám trong xã hội phục vụ cho việc đổi mới nâng
cao chất lượng chương trình truyền hình.
Tóm lại, truyền hình là loại sản phẩm vật chất đặc biệt. Nó không chỉ là
hàng hóa thông thường mà còn là một loại sản phẩm mang tính đại chúng, tính
công cộng cao. Trước yêu cầu phát triển, cần phải có một quan điểm tích cực trong
triển khai các hoạt động kinh doanh, tìm kiếm nguồn thu. Tuy nhiên, trước kinh

doanh các sản phầm truyền hình phải đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin giải trí
lành mạnh của công chúng. Việc xã hội hóa các hoạt động của truyền hình đã và sẽ
là một khuynh hướng tất yếu trong thời gian tới. Chỉ có thể, để cho công chúng
ngày một tham gia nhiều hơn vào các công đoạn sản xuất của mình, và hướng hoạt
động sản xuất đến phục vụ và thỏa mãn nhu cầu xem của công chúng, truyền hình
mới có điều kiện thuận lợi để phát triển, giữ được ưu thế cạnh tranh trong bối cảnh
thông tin bùng nổ hiện nay.

12


Việc tham gia mạnh mẽ vào tiến trình xã hội hóa, tận dụng được mọi nguồn
lực trong xã hội để đầu tư cho phát triển sẽ là cơ sở để truyền hình tiếp tục củng cố
B.
I.

chỗ đứng của mình.
Khảo sát chương trình gameshow Hãy chọn giá đúng
Giới thiệu về chương trình Hãy chọn giá đúng
Ra đời ở Mỹ vào năm 1965, bởi Bob Stewart một cựu sản xuất chương trình
trò chơi truyền hình của Mỹ, chương trình “The price is right” (tên Tiếng Việt Hãy
chọn giá đúng) cùng người dẫn chương trình Bill Cullen lúc đó đã nhanh chóng trở
thành một chương trình trò chơi truyền hình hấp dẫn, sôi động và đầy kịch tính.
Đến Việt Nam cách đây 11 năm, “The price is right” với tên gọi “Hãy chọn
giá đúng” đã nhanh chóng chinh phục khán giả truyền hình, bằng sự sôi động, kịch
tính và cũng không kém phần hồi hộp trong mỗi lượt người chơi đoán giá các giải
thưởng rất có giá trị. Đây là một dấu mốc rất đỗi tự hào của những người làm
chương trình trong hoàn cảnh “người người làm gameshow, nhà nhà làm
gameshow” khiến cho trò chơi truyền hình rơi vào giai đoạn thoái trào như những
năm vừa qua.

Hấp dẫn khán giả bằng những con số, bằng sự hồi hộp, tiếc nuối và vỡ òa
trong sự sung sướng đến tột độ khi đoán chính xác giá của một sản phẩm, “Hãy
chọn giá đúng” không chỉ mang lại cho khán giả những khoảng thời gian giải trí
cực kỳ hữu ích mà còn giúp cho khán giả có nhiều hơn nữa những cơ hội tiếp cận
với các sản phẩm hữu ích trong cuộc sống thường ngày của họ.
Chương trình được phát sóng trên VTV3 bắt đầu từ năm 2003 cho đến nay.
Nhà báo Lại Văn Sâm là MC đầu tiên của chương trình. Hiện nay chương trình

13


được phát sóng trên VTV 3 lúc 12h trưa Chủ nhật hàng tuần và được phát lại vào
sáng Thứ hai tuần tiếp theo
Là một chương trình mang nặng tính quảng cáo sản phẩm cho các doanh
nghiệp nhưng Hãy chọn giá đúng vẫn thu hút khán giả xem truyền hình bằng cách
xây dựng nội dung thông minh, khéo léo và đặc biệt là phẩn thưởng rất thú vị.
Ngoài tiền mặt, người chơi còn nhận được nhiều hiện vật hữu ích từ các nhà tài trợ.
Chính vì vậy trải qua hơn chục năm nhưng chương trình vẫn thu hút sự quan tâm
chú ý của đông đảo người xem đặc biệt là những bà nội trợ.
C.
1.

II, Khảo sát về chương trình gameshow Hãy chọn giá đúng:
Dưới góc độ kinh tế
Bất kỳ một chương trình truyền hình nào khi bắt đầu tổ chức cũng quan tâm
đặc biệt tới nguồn kinh phí – tài chính, đặc biệt là những chương trình gameshow,
và Hãy chọn giá đúng không nằm ngoài sự quan tâm đó. Để chương trình lên sóng,
Ban tổ chức phải huy động được nguồn kinh phí đầu tư từ quảng cáo, các nhà tài
trợ… vì nếu chỉ dựa vào kinh phí của đài thì rõ ràng chương trình không thể duy trì
được lâu trong bối cảnh “nhà nhà làm gameshow, người người làm gameshow”.

Nắm bắt được điều đó, bằng cách xây dựng nội dung thông minh, khéo léo,
chương trình ngay từ những ngày đầu lên sóng đã thu hút sự quan tâm của đông
đảo khán giả. Không chỉ thu hút sự quan tâm của khán giả truyền hình mà còn đặc
biệt gây sự chú ý với các doanh nghiệp lớn nhỏ, trong và ngoài nước tại Việt Nam.
Chương trình mang tính quảng cáo cho các doanh nghiệp, thông qua chương trình
các doanh nghiệp giới thiệu sản phẩm của mình với người tiêu dùng một cách
nhanh nhất, hiệu quả nhất qua các phần chơi đoán giá sản phẩm. Thông thường

14


một chương trình phát sóng có từ 10- 20 sản phẩm của các doanh nghiệp được giới
thiệu, đây là cách nhanh nhất sản phẩm đi đến tay người tiêu dùng.
Dưới góc độ kinh tế, sự hợp tác giữa các doanh nghiệp và chương trình đem
đến thành công cho chương trình. Nếu trong chương trình không có sự tham gia
giới thiệu sản phẩm của các doanh nghiệp thì sẽ không thể tổ chức các phần chơi,
cũng như giải thưởng sẽ không có, bởi nhà đài không thể tự túc về mặt kinh phí
nuôi chương trình. Bằng việc hợp tác với nhau, nhà đài vừa có nguồn tài chính để
chạy chương trình, trao thưởng cho người chơi… còn phía doanh nghiệp có thể
giới thiệu sản phẩm, quảng bá hình ảnh tới hàng triệu khán giả trong cả nước và
thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng.
Các doanh nghiệp tài trợ kinh phí cho chương trình có thể tài trợ phần
thưởng, hoặc tài trợ trực tiếp một phần kinh phí còn về phía chương trình sẽ cam
kết giới thiệu và quảng bá hình ảnh của doanh nghiệp qua việc đoán giá sản phầm,
hoặc giới thiệu phần thưởng. Việc sắp xếp vị trí xuất hiện, số lượng sản phẩm, số
lần tham gia trong mỗi chương trình sẽ do ban biên tập căn cứ vào giá trị sản
phẩm, nội dung của chương trình và các điều kiện khách quan để quyết định. Dù
xuất hiện dưới hình thức nào trong chương trình (phần đoán giá, phần giải thưởng
hay phần đầu bài của trò chơi…) thì quyền lợi tham gia giữa các sản phẩm đều như
nhau.

2.

Dưới góc độ xã hội hóa về sản xuất và quảng cáo các chương trình truyền
hình
Ngay từ những ngày đầu truyền hình ra đời xu hướng này đã được áp dụng
và chắc chắn sau này nó sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa. Bởi thực tế cho thấy
15


không ai sản xuất chương trình truyền hình cho một mình mình xem, Hãy chọn giá
đúng cũng vậy. Chương trình hướng tới đông đảo số lượng khán giả nhưng đối
tượng hướng tới của chương trình là các bà nội trợ, những người trực tiếp tiếp xúc
với sản phẩm của doanh nghiệp, muốn tìm hiểu về giá cả, chất lượng… của sản
phẩm. Chính vì vậy, chương trình sản xuất để cho công chúng xem và phục vụ nhu
cầu của công chúng. Thế nhưng trong xã hội hiện đại, trình độ dân trí tăng cao kéo
theo đó là nhu cầu của công chúng xem truyền hình cũng trở nên cao hơn, đa dạng
hơn, chính vì thế chương trình đã không ngừng nỗ lực đổi mới, đưa ra những hình
thức chơi phong phú, kêu gọi các doanh nghiệp trong tất cả các lĩnh vực tham gia
quảng cáo, quảng bá sản phầm để công chúng có thể tìm hiểu một cách chính xác
nhất từng sản phẩm.
Nhưng làm sao để thu hút công chúng đến với chương trình của mình trong
khi xã hội có vô số các chương trình gameshow, các chương trình thực tế, các cuộc
thi tri thức… Điều này đòi hỏi ban biên tập phải đưa ra những đổi mới phù hợp với
nhu cầu của công chúng trong từng giai đoạn phát triển.
Thực tế trong hơn 10 năm chương trình ra mắt, ban biên tập đã đổi mới và
thay đổi format chương trình cho phù hợp với xã hội. Thời lượng và khung giờ
phát sóng của chương trình cũng được thay đổi, trước kia chương trình phát sóng
vào lúc 20h tối thứ 4 hàng tuần, do nhu cầu của công chúng cao, thêm vào đó là
với đặc tính mang tính giải trí cao, phục vụ nhu cầu thư giãn của công chúng,
chương trình đã thay đổi khung giờ và thời gian phát sóng sang các buổi trưa chủ

nhật. Với khung giờ đổi mới, chương trình nhận được sự tán thưởng của đông đảo
khán giả, bởi chủ nhật là ngày nghỉ lễ để gia đình quây quần bên nhau, nhu cầu giải
trí cũng cao hơn các ngày trong tuần.
16


Ngoài ra chương trình được tiến hành quay ở nhiều tỉnh thành trong cả nước
đã thu hút sự quan tâm theo dõi của đông đảo khán giả truyền hình trong cả nước.
Việc tạo sân chơi cho công chúng ở mọi miền Tổ quốc chứ không tập trung chỉ
riêng Hà Nội đã đem đến luồng không khí mới cho chương trình, những khán giả
mới, người chơi mới, và sự tham gia tài trợ cũng như quảng cáo của rất nhiều các
doanh nghiệp trong cả nước.
Việc xã hội hóa quảng cáo và sản xuất chương trình thu hút nhiều hơn sự
quan tâm của các doanh nghiệp, khi mà ngày nay xu hướng cạnh tranh giữa các
doanh nghiệp ngày càng cao, kéo theo đó là doanh nghiệp mọc lên “như nấm sau
mưa” chính vì vậy việc đánh bóng tên tuổi, quảng bá hình ảnh là một trọng tâm với
bất kỳ doanh nghiệp nào. Cơ hội quảng cáo mở rộng, tất nhiên sẽ thu hút sự quan
tâm nhiều hơn nữa, các nguồn kinh phí tài chính hỗ trợ cho chương trình cũng theo
đó tăng lên không ngừng, chính những điều này đã đem đến thành công cho
chương trình.
Hòa nhập với xu hướng của xã hội nói chung và của truyền hình nói riêng,
các chương trình truyền hình, đặc biệt là những chương trình mang tính giải trí
phải thường xuyên đổi mới, đa dạng để hòa nhập với xu hướng chung của xã hội
có như vậy mới giúp chương trình đứng vững trong thời kỳ quá độ lên CNXH.
3.

Xu hướng xã hội hóa hoạt động quản lý
Không phải riêng chương trình Hãy chọn giá đúng mà bất kỳ một chương

trình nào cũng cần có xu hướng xã hội hóa hoạt động quản lý trong xã hội hiện

nay.

17


Xét trên khía cạnh về mặt quản lý nội dung: Chương trình Hãy chọn giá
đúng thuộc kênh VTV3 – Kênh Thể thao - Giải trí - Thông tin Kinh tế của Đài
truyền hình Việt Nam. Đài truyền hình Việt Nam là cơ quan thông tin đại chúng,
đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng và hoạt động theo quy định của pháp luật, các
chương trình đều chịu sự quản lý về mặt nội dung. VTV3 với chức năng là kênh
thể thao, giải trí, thông tin kinh tế các chương trình, nội dung phát sóng trên VTV3
đều mang tính giải trí và đảo bảo thống nhất về chức năng cũng như nội dung phát
sóng phù hợp với đường lối chính sách của Đảng, nghiêm cấm các chương trình vi
phạm pháp luật, các chương trình cổ vũ hành động sai với đường lối, chủ trương,
pháp luật của Nhà nước. Tuy nhiên quản lý về mặt nội dung nhưng không phải
tham gia tất cả vào quá trình sản xuất, các khâu sản xuất, cũng như kịch bản…
Trên khía cảnh quản lý con người: Để chương trình Hãy chọn giá đúng đến
với khán giả truyền hình cần có sự phối hợp nhịp nhàng của của các lĩnh vực,
ngành nghề khác nhau như: quản lý, kỹ thuật, kinh tế, xã hội, MC,… Mỗi vị trí đều
có những chức năng và nhiệm vụ rõ ràng trong dây chuyền sản xuất. Chính vì vậy
cần phải có một đội ngũ chuyên môn tay nghề cao để đáp ứng nhu cầu của chương
trình. Chương trình cũng không thể thiếu được sự góp mặt của các chuyên gia trên
lĩnh vực tiêu dùng, chuyên gia kinh tế… bởi lẽ khi trí tuệ của công chúng tăng cao
thêm vào đó là nhu cầu phát triển về mặt khoa học luôn đòi hỏi tính chính xác cao,
chính vì vậy những sai sót về mặt nội dung hay công tác chuẩn bị là điều mà
chương trình không thể mắc sai lầm. Tuy mang tính giải trí nhưng chương trình
Hãy chọn giá đúng cũng góp phần tác động lớn đến nhận thức của công chúng, về
chất lượng sản phẩm, giá cả và những lợi ích mà chương trình giới thiệu về sản
phẩm phải đảm bảo tính chính xác tuyệt đối. Công chúng sẽ không chấp nhận
18

những sai sót nhỏ lẻ, sự dối trá hay bất kỳ một điều gì không đúng với thực tế, vì
vậy cần có sự tư vấn của các chuyên gia.
KẾT LUẬN
Chương trình Hãy chọn giá đúng của VTV3, mang tính giải trí cao với mục đích
phục vụ công chúng thư giãn những giây phút làm việc căng thẳng, và đem đến
những sản phẩm tốt nhất trên thị trường cho công chúng. Việc tiến hành xã hội hóa
chương trình trong xã hội hiện nay là một điều tất yếu, bởi xã hội nước ta đang trên
đà đi lên phát triển về kinh tế, nhu cầu hội nhập cao kéo theo đó là nhu cầu về đời
sống vật chất và tinh thần của người dân cũng tăng cao, đòi hỏi cần phải có nhiều
hơn nữa các chương trình giải trí. Thế nhưng việc làm sao để các chương trình giải
trí có thể tồn tại được, điều đó phụ thuộc vào đường đi, mục tiêu và kế hoạch của
từng chương trình.
Cùng với nhu cầu xã hội hóa của tất cả các lĩnh vưc, truyền hình không nằm ngoài
xu hướng đó, đa dạng hơn, phong phú hơn, đổi mới hơn là những gì mà tất cả
chúng ta đã đang và sẽ thấy trong mỗi chương trình truyền hình. Công chúng sẽ trở
nên khó tính hơn, đòi hỏi cao hơn và sẵn sàng “trả tiền” cho các hoạt động mang
tính giải trí cao, điều này vừa là thời cơ cũng là thách thức mới cho truyền hình.
Nếu chương trình không đáp ứng được nhu cầu của công chúng, tự khắc chương
trình đó sẽ chết và ngược lại.
Việc xã hội hóa chương trình truyền hình như một nhu cầu cần thiết trong xã hội
hiện nay, và chắc chắn sẽ đem đến những thành công hơn nữa.
Tài liệu tham khảo
19


1.
2.
3.

Cơ sở lý luận báo chí NXB Lao động của PGS.TS Nguyễn Văn Dững
Từ điển Tiếng Việt NXB Thanh niên 2014
Xu hướng xã hội hóa truyền hình ở Việt Nam hiện nay của ThS. Đinh

4.

Xuân Hòa
Các chương trình phát sóng của Hãy chọn giá đúng

20