SKKN sáng kiến kinh nghiệm phương phápgiải một số bài tập nhiễm sắc thể sinh học 9

Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

Sáng kiến kinh nghiệm phơng phápgiảI một số bài tập
nST sinh học 9
a. đặt vấn đề:
i. cơ sở lý luận:

- Sinh học là môn khoa học chuyên nghiên cứu về hình
thái cấu tạo sinh lí, sinh thái của cơ thể sinh vật. Đặc thù của
môn sinh học là rất gần gũi với đời sống con ngời, học sinh
dễ dàng quan sát các mẫu vật xung quanh thiên nhiên để
tích luỹ kiến thức sinh học cho mình nhất là chơng trình
sinh học lớp 6, 7, 8.
- Trong chơng trình sinh học 9 nội dung mang tính
khái quát, trừu tợng ở cấp độ vi mô hoặc vĩ mô. Học sinh
bắt đầu làm quen với việc giải bài tập vận dụng các quy
luật di truyền để tính toán suy luận.
Nhất là trong chơng nhiễm sắc thể (NST) học sinh phải
hiểu đợc tính đặc trng của bộ nhiễm sắc thể, những diễn

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

biến cơ bản của nhiễm sắc thể trong quá trình nguyên
phân và giảm phân là cơ sở để làm một số bài tập về chơng này.
ii. cơ sở thực tiễn:

- Trong thực tế khi tham gia trực tiếp giảng dạy môn
sinh học 9 ở địa phơng, đặc biệt là nội dung trong bài
nguyên phân và giảm phân trong chơng nhiễm sắc thể
học sinh gặp rất nhiều khó khăn khi tìm hiểu chiếm lĩnh
kiến thức.
- Khi vận dụng kiến thức lí thuyết vào làm bài tập nh
tính số lợng nhiễm sắc thể, tính số tâm động của
nhiễm sắc thể ở mỗi kì trong quá trình phân bào học sinh
rất lúng túng vì không hiểu đợc bản chất.

Ví dụ: Khi làm bài tập 4 (sgk tr30) Sinh học 9

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

Ruồi giấm có 2n = 8. Một tế bào của ruồi giấm đang ở

kì giữa của giảm phân I. Tế bào đó có bao nhiêu nhiễm
sắc thể đơn trong các trờng hợp sau đây?
a) 2

b) 4

c) 8

d) 16

Kết quả thu đợc:
Kết quả
Tỉ lệ lớp
9A (37 HS)
9B (40 HS)

Giỏi

Khá

TB

Yếu

0%
5%

35%
30%

40%
45%

25%
20%

Xuất phát từ thực tế đó là cơ sở thúc đẩy tôi chọn
sáng kiến kinh nghiệm này nhằm giúp học sinh dể dàng làm
một số bài tập liên quan đợc dễ dàng.
b. giải quyết vấn đề
* Lý luận.

Đa số học sinh lớp 9 thờng gặp khó khăn và không hiểu
để làm các bài tập về nhiễm sắc thể. Vì học sinh cha thể

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

hình dung ra đợc phơng pháp giải loại bài tập này. Để giải
quyết vấn đề này tôi đã tìm ra một phơng pháp mới:
Đầu tiên bản thân tôi nhắc lại khái niệm về cấu trúc
của nhiễm sắc thể cho học sinh giỏi: Thế nào Cromatit, thế
nào là tâm động.
Sau đó tôi kết hợp tranh vẽ để miêu tả rõ các diễn biến
của nguyên phân (gồm 4 kỳ: Kỳ đầu, kỳ giữa, kỳ sau, kỳ
cuối); giảm phân (chú ý cho học sinh thấy rõ ở đây xảy ra 2
lần phân bào) và ý nghĩa của quá trình nguyên phân và

giảm phân.
Và điều then chốt nhất là từ những khái niệm đó tôi
đã rút ra 2 bảng tổng hợp mà tôi nghĩ rằng khi học sinh
nhìn vào có thể dễ dàng giải quyết các loại bài tập về NST.
Bảng 1.
Kỳ nguyên Trun
phân

g

Trớc

Giữ

Sau

Cuối
TB ch- TB đã

a
a tách

tách

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy

==========================================
=====================

Cấu trúc
gian
1. Số nhiễm sắc
2n
thể
2. Về trạng thái

3. Số tâm động
4. Số Cro matít

kép

2n
4n

2n

2n

4n

4n

2n

kép

kép

đơ

đơn

đơn

2n
4n

n
4n
0

4n
0

2n
0

2n
4n

Bảng 2.
Kỳ

Trun
g

Lần phân bào
Lần phân bào
I
1.

Nhiễm

sắc

thể
2. Trạng thái
3. Số tâm động
Lần phân bào
II
1.

Nhiễm

sắc

Cuối
Trớc

Giữa

Sau

gian

TB cha

TB đã

tách

tách

2n

2n

2n

2n

2n

n

kép
2n

kép
2n

kép
2n

kép
2n

kép
2n

kép
n

n

n

n

2n

2n

n

kép
n

kép
n

đơn
2n

đơn
2n

đơn
n

thể
2. Trạng thái
kép
3. Số tâm động
n
* Bài tập vận dụng:

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

Bài tập 1 (sgk trang 30 sinh học 9)

ở ruồi giấm 2n = 8. Một tế bào ruồi giấm đang ở kì
sau của nguyên phân. Số nhiễm sắc thể trong tế bào đó
bằng bao nhiêu trong các trờng hợp sau:
a) 4

b) 8

c) 16

d)

32
Số nhiễm sắc thể ở kỳ sau là 4n nhiễm sắc thể đơn
= 16 -> đáp án c là đúng.
Bài tập 2:
ở lúa nớc 2n = 24. Một tế bào lúa nớc đang ở kì cuối
sau khi tế bào đã tách thành 2 nhân để chuẩn bị hình
thành 2 tế bào mới. Số nhiễm sắc thể trong tế bào đó
bằng bao nhiêu trong các trờng hợp sau đây:
a) 24

b) 12

c) 48

d) 8

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

* Đáp án: Số nhiễm sắc thể đang ở kì sau lúc tế bào

đã tách là 2n nhiễm sắc thể đơn = 24. Đáp án a
Bài tập 3: Tế bào của một loài động vật đang phân
chia ở kì cuối lúc tế bào cha tách làm hai của quá trình
nguyên phân, số nhiễm sắc thể trong tế bào đó là 92
nhiễm sắc thể đơn hỏi loài đó là loài nào?
a) Tinh tinh (2n = 46)

c) Ruồi giấm (2n = 8)

b) Gà (2n = 78)
* Số nhiễm sắc thể trong tế bào cha tách ở kì cuối
của quá trình nguyên phân là 4n nhiễm sắc thể đơn = 92
NST đơn
2n

= 46 NST đơn -> loài tinh tinh

Đáp án a
Bài tập 4:
Tế bào của loài ngô (2n = 20) đang ở kì giữa của quá
trình nguyên phân.

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

1. Trạng thái của NST ở dạng nào.
a) 2n nhiễm sắc thể kép

b)

2n

d)

n

nhiễm sắc thể đơn
c) 4n nhiễm sắc thể đơn
nhiễm sắc thể kép
Đáp án: Tế bào đang ở kì giữa của quá trình nguyên
phân là 2n nhiễm sắc thể kép -> đáp án a.

Bài tập 5:
Tế bào của một loài đang phân chia ở kì sau của quá
trình nguyên phân số tâm động là.
a) 2n

b) n

c) 4n

Đáp án c (lúc này 2n nhiễm sắc thể kép đã tách thành
4n nhiễm sắc thể đơn mang 4n tâm động).
Bài tập 6. (SGK) trang 33 Môn sinh 9

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

Ruồi giấm có 2n = 8. Một tế bào của ruồi giấm đang ở kì

sau của giảm phân II. Tế bào đó có bao nhiêu nhiễm sắc thể
đơn trong các trờng hợp sau đây?
a) 2

b) 4

c) 8

d)16

Tế bào đang ở kì sau của giảm phân II có 2n nhiễm
sắc thể đơn = 8
Đáp án C là đúng
Bài tập 7:

ở lúa nớc 2n = 24. Hãy khoanh tròn những

đáp án đúng sau:

1. Số tâm động ở kì sau của giảm phân I
a) 12

b) 24

c) 48

d) 8

Đáp án b. Kì sau giảm phân I, nhiễm sắc thể kép
phân li về 2 cực tế bào nhng không tách tâm động nên số
tâm động lúc này là 2n = 24
2. Số nhiễm sắc thể ở kì giữa của giảm phân I.

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

a) 24

b) 12

c) 8

d)

48
Đáp án a. Nhiễm sắc thể lúc này 2n nhiễm sắc thể
kép = 14 NST kép
3. Số nhiễm sắc thể ở kì cuối giảm phân II sau khi
tế bào đã tách
a) 8

b) 12

c) 24

d) 48

Đáp án b.
Kì cuối giảm phân II, mỗi tế bào con đều tạo ra bộ
nhiễm sắc thể đơn bội, trạng thái đơn là n nhiễm sắc thể
đơn sau khi tế bào đã tách = 12 nhiễm sắc thể đơn.
* Kết quả của việc thực nghiệm nh sau:
Tôi đã tiến hành kiểm tra 15 phút sau giờ dạy ở 2 lớp 9
với nội dung đề tơng tự nhằm kiểm tra mức độ vận dụng
của học sinh, sau khi chấm bài kết quả thu đợc nh sau:
Đề kiểm tra 15 phút

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy

==========================================
=====================

Hãy khoanh tròn những đáp án đúng nhất sau:

Câu 1: ở ruồi giấm 2n = 8. Một tế bào ruồi giấm đang
ở kì sau của nguyên phân. Số nhiễm sắc thể trong tế bào
đó bằng bao nhiêu trong các trờng hợp sau:
a) 4

b) 8

c) 16

d)

32
Câu 2: Ruồi giấm có 2n = 8. Một tế bào của ruồi
giấm đang ở kì sau của giảm phân II. Tế bào đó có
bao nhiêu nhiễm sắc thể đơn trong các trờng hợp sau
đây?
a) 2

b) 4

c) 8

d)16

Câu 3: ở lúa nớc 2n = 24.

1. Số tâm động ở kì sau của giảm phân I
a) 12

b) 24

c) 48

d) 8

2. Số nhiễm sắc thể ở kì giữa của giảm phân I.

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

a) 24

b) 12

c) 8

d)

48
3. Số nhiễm sắc thể ở kì cuối giảm phân II sau khi

tế bào đã tách
a) 8

b) 12

c) 24

d) 48

Kết quả bài kiểm tra 15 phút, trớc khi đợc tìm hiểu
cách giải bài tập về cấu trúc nhiễm sắc thể.
Kết quả
Tỉ lệ lớp
9A (37 HS)
9B (40 HS)

Giỏi

Khá

TB

Yếu

0%
5%

35%
30%

35%
30%

30%
35%

Kết quả bài kiểm tra 15 phút sau khi đợc tìm hiểu
cách giải bài tập về cấu trúc nhiễm sắc thể.
Kết quả
Tỉ lệ lớp
9A (37 HS)
9B (40 HS)

Giỏi

Khá

TB

Yếu

10%
18%

55%
60%

35%
20%

0%
2%

* Kết quả

==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

Qua bài kiểm tra 15phút, bản thân tôi đã nâng kết

quả của học sinh: Số bài kiểm tra đạt giỏi ở lớp 9A từ 0% lên
10%; ở lớp 9B từ 5% lên 18%.
Khá ở lớp lớp 9A từ 35% lên 55%; ở lớp 9B từ 30% lên
60%.
Trung bình ở lớp lớp 9A giữ nguyên; ở lớp 9B từ 30% lên
60%.
Yếu ở lớp lớp 9A 30% giảm 0%; ở lớp 9B từ 35% giảm
2%.

c. kết luận và kiến nghị
I. Kết luận.

Qua tìm hiểu cách giải bài tập về cấu trúc nhiễm sắc
thể đã giúp học sinh hiểu rõ đợc những diễn biến của

nhiễm sắc thể qua các kỳ của quá trình nguyên phân và
giảm phân và dễ dàng làm một số bài tập tính toán liên
quan nhiễm sắc thể nh tính số nhiễm sắc thể, biết đợc
==========================================
=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
==========================================
=====================

trạng thái của nhiễm sắc thể, số tâm động qua các kỳ của
quá trình phân bào.
Tôi nhận thấy đứng trớc một vấn đề khó khăn của học
sinh, ngời giáo viên cần phải sáng tạo, tìm tòi phơng pháp
ngắn gọn nhất để đơn giản hoá các vấn đề phức tạp, tạo
ra đợc sự say mê học tập cho học sinh. Từ đó nâng cao đợc
chất lợng dạy và học
II. Kiến nghị.

Là một giáo viên trẻ, thời gian công tác cha nhiều nhng
tôi vẫn mạnh dạn bày tỏ sáng kiến kinh nghiệm này mong sự
góp ý và chia sẽ của các giáo viên giỏi và có kinh nghiệm để
sáng kiến của tôi có thể phổ biến rộng rãi cho các đồng
nghiệp giảng dạy bộ môn sinh học ở các trờng để mang lại
kết quả khả quan hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

==========================================

=====================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trêng THCS Hång Thñy
==========================================
=====================

==========================================
=====================
Gi¸o viªn: Ph¹m Minh HËu