Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX Dịch vụ Nông nghiệp Tân Cường tại tỉnh Đồng Tháp

B ăGIỄOăD CăVĨă ĨOăT O
TR

NGă

IăH CăC UăLONG

-----------------

LểăMINHăNH T

GI IăPHỄPăNỂNGăCAOăHI UăQU ăHO Tă

NGăC Aă

H PăTỄCăXĩăD CHăV ăNỌNGăNGHI PăTỂNăC
T IăT NHă

NGăTHỄP

LU NăV NăTH CăS KINHăT

CHUYểNăNGĨNH:ăQU NăTR KINH DOANH
MÃ NGÀNH: 60340102

V nh Long, n m 2017

NGă


B ăGIỄOăD CăVĨă ĨOăT O

TR

NGă

IăH CăC UăLONG

-----------------

LểăMINHăNH T

GI IăPHỄPăNỂNGăCAOăHI UăQU ăHO Tă

NGăC Aă

H PăTỄCăXĩăD CHăV ăNỌNGăNGHI PăTỂNăC
T IăT NHă

NGă

NGăTHỄP

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT
CHUYểNăNGĨNH:ăQU NăTR ăKINHăDOANH
MÃ NGÀNH: 60340102

NG

IăH

NGăD NăKHOAăH C

PGS.TS NGUY NăPHÚ SON

V nh Long, n m 2017


i

L I CAMă OAN
Tôi xin cam đoan Lu n v n “Gi i pháp nâng cao hi u qu ho t đ ng
c a HTX D ch v Nông nghi p Tân C

ng t i t nh

là do tôi nghiên c u, k t qu này ch a t ng đ
trình khoa h c nào c a ng

ng Tháp” hoàn toàn

c công b trong b t k công

i khác.

Tôi xin ch u trách nhi m v tính trung th c c a n i dung nghiên c u và
k t qu nghiên c u c a lu n v n này.
V nh Long, ngày 30 tháng 12 n m 2016
Tácăgi ălu năv n

LêăMinhăNh t

ii

L IăC Mă N
V i tình c m chân thành và lòng bi t n sâu s c, cho phép tôi đ
l i c m n đ n PGS,TS. Nguy n Phú Son, ng

ih

cg i

ng d n khoa h c cho tôi

th c hi n Lu n v n “Gi iăphápănơngăcaoăhi uăqu ăho tăđ ng c aăH pătácă
xưăD chăv ăNôngănghi păTơnăC

ngăt iăt nhă

Xin c m n quỦ Th y, Cô lưnh đ o Tr

ngăTháp”.
ng

i h c C u Long, Khoa

Qu n tr kinh doanh và Phòng Qu n lỦ khoa h c Sau
t đư t o đi u ki n cho tôi đ

i h c và H p tác qu c

c h c t p và nghiên c u.

Xin chân thành c m n quỦ Th y, Cô, gi ng viên d y l p Cao h c Qu n
tr kinh doanh Khóa 2 – Tr
môn c ng nh đ nh h

ng

i H c C u Long đư giúp đ tôi trong chuyên

ng nghiên c u cho tôi trong quá trình nghiên c u.

Xin c m n Ban lưnh đ o và các anh/ch đang công tác t i HTX D ch v
Nông nghi p Tân C

ng đư chia s thông tin c ng nh kinh nghi m c a mình

giúp tôi hoàn thành vi c kh o sát ph c v cho nghiên c u này.
Lu n v n ch c ch n không th tranh kh i nh ng sai sót, tôi m ng nh n
đ

c Ủ ki n đóng góp c a H i đ ng b o v lu n v n t t nghi p cao h c c a

tr

ng

i h c C u Long.

Xin chân thành c m n!

V nh Long, ngày 30 tháng 12 n m 2016
Tácăgi ălu năv n

LêăMinhăNh t


iii

TịMăT T
tài nghiên c u “ Gi i pháp nâng cao hi u qu ho t đ ng c a H p
tác xã D ch v Nông nghiêp Tân C

ng” đi vào nghiên c u, phân tích th c

tr ng ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a HTX D ch v Nông nghi p Tân
C

ng.

tài th c hi n nghiên c u t i HTX D ch v Nông nghi p Tân C

LỦ thuy t v hi u qu ho t đ ng đ

ng.

c s d ng đ làm c s lỦ lu n đ ti p c n

nghiên c u này.
V i ph

ng pháp so sánh trong nghiên c u nh m mô t th c tr ng, so

sánh đánh giá s thay đ i qua th i gian k t qu ho t đ ng c a HTX. Vi c s
d ng các ch s tài chính đ đánh giá c ng nh mang l i nh ng nh n xét t ng
quan v hi u qu ho t đ ng tài chính c a HTX D ch v Nông nghi p Tân
C

ng.
Ngoài ra, đ tài nghiên c u s d ng Ủ ki n c a chuyên gia và phân tích

ma tr n đánh giá các y u t bên ngoài (EFE), ma tr n các y u t bên trong (IFE)
và ma tr n SWOT, ph

ng pháp suy lu n, phân tích nh ng đi m m nh, đi m

y u, c h i, thách th c đ i v i HTX D ch v Nông nghi p Tân C

ng đ làm

c s xây d ng gi i pháp.
K t qu thu đ

c sau khi nghiên c u là đánh giá đ

c hi u qu ho t đ ng

c a HTX thông qua các ho t đ ng và các ch s tài chính. Nh n đ nh đ
y u t tác đ ng đ n môi tr
h

ng bên trong và bên ngoài HTX. Các y u t

c các
nh

ng đ n hi u qu ho t đ ng theo Ủ ki n chuyên gia là: v n đ u t , c s v t

ch t, áp d ng khoa h c công ngh , đào t o ngu n nhân l c, vi c qu n lỦ và
ho ch đ nh chi n l

c, t đó đ a ra các gi i pháp cho phù h p.

Nh ng n m qua HTX D ch v Nông nghi p Tân C

ng ho t đ ng t

ng

đ i t t nh ng qua phân tích thì v n còn nh ng h n ch , t đó tác gi xây d ng
các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu ho t đ ng c a HTX D ch v Nông nghi p
Tân C

ng trong th i gian t i.


iv

M CăL C
Trang

Ph năm ăđ u .................................................................................................... 1
1.ă tăv năđ .................................................................................................... 1
2.ăTínhăc păthi tăc aăđ ătƠi ............................................................................. 1
3.ăM cătiêuănghiênăc u.................................................................................... 2
3.1.ăM cătiêuăt ngăquát .............................................................................. 2
3.2.ăM cătiêuăc ăth .................................................................................... 2
4.ăCơuăh iănghiênăc u ..................................................................................... 3
5.ă

iăt
5.1.ă

ngăvƠăph măviănghiênăc u.............................................................. 3
iăt

ngănghiênăc u ......................................................................... 3

5.2.ăPh măviănghiênăc u............................................................................. 3
6.ăụăngh aăkhoaăh căth căti năc aăđ ătƠi ....................................................... 3
7.ăCácănghiênăc uătrongăvƠăngoƠiăn căcóăliênăquan ................................... 3
7.1.ăCácănghiênăc uătrongăn c ................................................................ 4
7.2.ăCácănghiênăc uăngoƠiăn

c ................................................................ 5

7.3.ăHi uăqu ăho tăđ ngăc aăHTXăt iăm tăs ăn

cătrênăth ăgi i ........... 5

7.4.ă óngăgópăc aăHTXăt iăm tăs ăn năkinhăt ătrênăth ăgi i.................. 8

8.ăPh ngăphápănghiênăc u.......................................................................... 11
8.1ăCácăph ngăphápănghiênăc u ........................................................... 11
8.2.ăPh

ngăphápăthuăth păs ăli u .......................................................... 11

8.2.1 Thu th p s li u th c p ............................................................... 11
8.2.2 Thu th p s li u s c p ................................................................. 11
Ch

ngă1ă- C ăS ăLụăLU N .................................................................... 13
1.1.ăM tăs ăc ăs ălỦălu năv ăHTX ............................................................ 13
1.1.1. Khái ni m v HTX ........................................................................ 13
1.1.2. Chính sách h tr , u đãi c a Nhà n

c ................................... 15

1.1.3. Nguyên t c t ch c, ho t đ ng c a HTX .................................... 16
1.1.4. Quy n c a H p tác xã .................................................................. 17
1.1.5. Thành viên, H p tác xã thành viên ............................................. 18
1.2.ăLỦălu năchungăv ăhi uăqu ăho tăđ ngăkinhădoanh......................... 20


v

1.2.1. Khái ni m hi u qu ho t đ ng kinh doanh ................................ 20
1.2.2 Các y u t

nh h

ng đ n hi u qu ho t đ ng ........................... 20

1.2.3. Các ch tiêu đánh giá hi u qu ho t đ ng c a HTX .................. 20
1.2.4. Khung nghiên c u ....................................................................... 22
1.3.ăCácănhơnăt ă nhăh ngăđ năhi uăqu ăho tăđ ngăkinhădoanhăc aă
HTX ................................................................................................................ 22
1.3.1. Môi tr ng v mô – Mô hình PEST ............................................ 24
1.3.1.1. Các y u t Th ch - Lu t pháp (Political Factors) .............. 25
1.3.1.2. Các y u t Kinh t (Economics Factors) ............................... 26
1.3.1.3. Các y u t V n hóa Xã h i (Social Factors) ......................... 26
1.3.1.4. Y u t Công ngh (Technological Factors) ........................... 27
1.3.2. Ma tr n đánh giá các y u t bên ngoài (EFE) .......................... 27
1.3.3. Môi tr ng vi mô - Mô hình N m l c l ng c nh tranh c a M.
Porter ...................................................................................................... 28
1.3.3.1. Nguy c đe do t nh ng ng
1.3.3.3. Quy n l c th

ng l

i m i vào cu c ...................... 29

ng c a ng

i mua ............................... 30

1.3.3.4. Nguy c đe do v nh ng s n ph m và d ch v thay th ....... 30
1.3.3.5. C nh tranh gi a các đ i th trong ngành ............................. 30
1.3.4. Ma tr n đánh giá các y u t bên trong ....................................... 31
1.4.ăGi iăphápănơngăcaoăhi uăqu ăho tăđ ngăSXKD ............................. 32
1.5.ăPh

ngăphápăphơnătích .................................................................... 33

1.5.1. Ph

ng pháp th ng kê mô t ...................................................... 34

1.5.2. Ph

ng pháp l p ma tr n EFE, IFE .......................................... 34

1.5.3. Ph
1.5.4. Ph

ng pháp ma tr n SWOT ...................................................... 35
ng pháp chuyên gia ............................................................. 37

Ch ngă2ă- PHỂNăTệCHăTH CăTR NG,ăHI UăQU ăHO T
NGă
C AăHTXăD CHăV ăNỌNGăNGHI PăTỂNăC
NG............................. 39
2.1.ăKháiăquátăv ătìnhăhìnhăkinhăt ăxưăh iăvƠăphátătri năhuy năTamă
Nông ................................................................................................................ 39
2.1.1. i u ki n t nhiên, v trí đ a lý .................................................... 39
2.1.2 Tình hình kinh t - xã h i huy n Tam Nông n m 2015 ............ 40
2.1.2.1. L nh v c nông nghi p, nông thôn .......................................... 40


vi

2.1.2.2. L nh v c th

ng m i, d ch v ................................................ 40

2.1.2.3. L nh v c Tài chính – tín d ng ............................................... 40
2.1.2.4. Lao đ ng, vi c làm ................................................................. 41
2.1.2.5. T ng tr

ng kinh t ................................................................ 41

2.2.ăTH CăTR NGăHO Tă NGăC AăHTXăD CHăV ăNỌNGă
NGHI PăTỂNăC
NG ............................................................................... 43
2.2.1. Gi i thi u v HTX D ch v Nông nghi p Tân C ng ................. 43
2.2.1.1. Quá trình hình thành và phát tri n c a HTX D ch v Nông
nghi p Tân C ng ............................................................................... 45
2.2.1.2. T ch c b máy ho t đ ng c a HTX D ch v Nông nghi p
Tân C ng........................................................................................... 46
2.2.2. Tình hình ho t đ ng kinh doanh và k t qu s n xu t ho t đ ng
kinh doanh c a HTX D ch v Nông nghi p Tân C ng giai đo n 20132015 ......................................................................................................... 48
2.2.2.1. D ch v t

i tiêu ..................................................................... 48

2.2.2.2. Tín d ng n i b ...................................................................... 49
2.2.2.3. N

c s ch nông thôn ............................................................. 49

2.2.2.4. Cung ng v t t nông nghi p và k thu t nông nghi p ......... 49

2.2.2.5. S n xu t và cung c p lúa gi ng, lúa th ng ph m................ 51
2.2.2.6. Gia công s y, xay xát ............................................................. 52
2.2.2.7. Liên k t tiêu th ...................................................................... 53
2.3.ăPHỂNăTệCHăMỌIăTR
NGăBểNăTRONGăC AăHTXăD CHăV ă
NỌNGăNGHI PăTỂNăC
NG .................................................................. 57
2.3.1. Phân tích tình hình doanh thu và l i nhu n qua các n m 2013 –
2015 ......................................................................................................... 57
2.3.2. Phân tích hi u qu tài chính thông qua các ch s tài chính .... 58
2.3.3. ánh giá các y u t bên trong b ng ma tr n IFE...................... 60
2.4.ăPHỂNăTệCHăMỌIăTR
NGăBểNăNGOĨIă(MỌIăTR
NGăV ă
MÔ) ................................................................................................................. 62
2.4.1. Phân tích mô hình PEST ............................................................. 62
2.4.1.1. Y u t Chính tr - Pháp lu t (P) ............................................. 62
2.4.1.2. Y u t Kinh t (E) ................................................................... 63
2.4.1.3. Y u t V n hóa – Xã h i (S) ................................................... 65


vii

2.4.1.4. Y u t Công ngh (T) ............................................................. 65
2.4.2. Phân tích môi tr ng vi mô - “N m l c l ng c nh tranh” c a
Michael E. Porter ................................................................................... 65
2.4.2.1. Nguy c nh p cu c c a các đ i th c nh tranh trong ph m vi
ngành ................................................................................................... 66
2.4.2.2. M c đ c nh tranh gi a các HTX ......................................... 66
2.4.2.3. S c m nh th

ng l

ng c a ng

i cung ng........................ 66

2.4.2.4. S c m nh th ng l ng c a ng i mua ................................ 66
2.4.2.5. e d a c a s n ph m thay th ............................................... 66
2.4.3. Ma tr n đánh giá các yêu t bên ngoài ....................................... 67
Ch ngă3ă- M TăS ăGI IăPHỄPăNH MăNỂNGăCAOăHI UăQU ă
HO Tă NGăC AăHTXăD CHăV ăNỌNGăNGHI PăTỂNăC
NGă
T IăT NHă NGăTHỄP ............................................................................. 69
3.1.ă

iăv iăHTXăd chăv ănôngănghi păTơnăC

ng .............................. 69

3.1.1. Phân tích ma tr n SWOT ............................................................ 69
3.1.2. Các gi i pháp nâng cao hi u qu ho t đ ng c a HTX D ch v
Nông nghi p Tân C ng trong th i gian t i. ....................................... 73
3.1.2.1. Gi i pháp v nâng cao trình đ và kinh nghi m qu n lý c a
Ban qu n tr HTX ................................................................................ 73
3.1.2.2. Gi i pháp v v n đ nâng cao hi u qu ho t đ ng kinh doanh
............................................................................................................. 74
3.1.2.3. V nâng cao tay ngh cho thành viên trong HTX .................. 75
3.1.2.4. Gi m chi phí trong s n xu t kinh doanh c a HTX ................ 75
3.1.2.5. Gi i pháp xây d ng và hoàn thi n chi n l c s n xu t kinh

doanh ................................................................................................... 75
3.1.2.6. Gi i pháp xây d ng th

ng hi u s n ph m, d ch v ............. 75

3.1.2.7. Gi i pháp đào t o ngu n nhân l c trong qu n tr HTX ........ 76
3.1.2.8. Gi i pháp liên k t v i các doanh nghi p ............................... 76
3.1.2.9 Gi i pháp đ u t c s v t ch t, c s h t ng ...................... 76
3.1.2.10 Các gi i pháp đ i v i t ng d ch v c a HTX ....................... 76
3.2.ă iăv iăc ăquanănhƠăn căvƠăbanăngƠnhăcóăliênăquan .................. 77
3.2.1. T o môi tr

ng kinh doanh......................................................... 77

3.2.2. Gi i pháp v thông tin chính sách............................................... 78


viii

3.2.3. ào t o ngu n nhân l c .............................................................. 78
3.2.4. Phát tri n g n li n v i quy ho ch t ng th t nh

ng Tháp ..... 78

K TăLU NăVĨăKI NăNGH ...................................................................... 80
TĨIăLI UăTHAMăKH O ............................................................................ 83
PH ăL C ....................................................................................................... 87


ix

DANHăM CăCỄCăT ăVI TăT T
HTX: H p tác xư
HTXNN: H p tác xư nông nghi p
SXKD: S n xu t kinh doanh
DN: Doanh nghi p
TDND: Tín d ng nhân dân
UBND: y ban nhân dân
BCH: Ban ch p hành
CNH: Công nghi p hóa
H H: Hi n đ i hóa
BSCL:

ng b ng Sông C u Long

XDCB: Xây d ng c b n
GAP: Good Agriculture Production – Th c hành nông nghi p t t
BVTV: B o v th c v t
WB: World Bank: Ngân hàng th gi i


x

DANHăM CăB NG
Trang
B ng 1.1 M u ma tr n đánh giá các y u t bên ngoài (EFE) ..................28
B ng 1.2 M u ma tr n đánh giá các y u t bên trong (IFE) ....................32
B ng 1.3 M u ma tr n SWOT..................................................................36
B ng 2.1. Danh m c đ u t

m r ng c a HTX Tân C

ng n m 2014 ..53

B ng 2.2: K t qu kinh doanh t m tr lúa, g o. ......................................54
B ng 2.3 K t qu s n xu t ho t đ ng kinh doanh c a HTX Tân C ng giai
đo n 2013 - 2015 .....................................................................................56
B ng 2.4. So sánh doanh thu và l i nhu n qua các n m t 2013 – 2015.58
B ng 2.5 B ng tính t l ROS, ROA, ROE c a HTX Tân C ng t n m
2013 đ n n m 2015 ................................................................................59
B ng 2.6 Ma tr n đánh giá cá y u t bên trong (IFE) ..............................61
B ng 2.7 Ma tr n đánh giá các y u t bên ngoài (EFE) ..........................67
B ng 3.1 Ma tr n SWOT .........................................................................72


xi

DANHăM CăHỊNH
Trang
Hình 1.1 Khung nghiên c u c a đ tài ......................................................................22
Hình 1.2. Mô hình PEST ...........................................................................................25
Hình 1.3 Mô hình n m l c l

ng c nh tranh c a Michael Porter ............................28

Hình 2.1 B n đ hành chính huy n Tam Nông –

ng Tháp ..................................39

Hình 2.2 S đ t ch c ho t đ ng c a HTX D ch v Nông nghi p Tân C

Hình 2.3 HTX D ch v nông nghi p Tân C

ng .....44

ng t i t nh

ng Tháp ......................45

Hình 2.4 Cung ng v t t nông nghi p c a HTX Tân C

ng ..................................50

Hình 2.5 S n xu t và cung ng lúa gi ng và lúa th
Hình 2.6 Nhà máy ch bi n g o c a HTX Tân C

ng ph m c a HTX ................51
ng .............................................52


1

1.ă

Ph năm ăđ u

tăv năđ
Vi t Nam là n

đ

c có di n tích đ t nông nghi p không l n, nh ng đư xu t kh u

c nhi u s n ph m nh : lúa g o, th y s n. Tuy v y, thu nh p c a nông dân v n còn

r t th p. Hi n nay, thu nh p bình quân hàng tháng c a ng
nghi p v n còn th p, thu nh p bình quân

i lao đ ng trong nông

nông thôn đ t 24,4 tri u đ ng/ng

i/n m.

ây là thông tin t B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn t i h i ngh s k t n m
n m th c hi n ch

ng trình m c tiêu qu c gia xây d ng nông thôn m i di n ra ngày

8-12-2015. Nguyên nhân đ
s n ph m c a th tr
trào nên th
m ts n
nh h

c xác đ nh do nông dân không d báo nhu c u tiêu th

ng. H th

ng s n xu t d a vào kinh nghi m ho c theo phong

ng d n đ n vi c cung v

t c u, r t giá. Th c ti n phát tri n HTX t i

c cho th y, phong trào HTX ch m nh khi t l nông dân tham gia cao và

ng c a HTX đ i v i thành viên và th tr

ng ngày càng l n.

Hi n nay, nh ng nguyên t c, giá tr c a HTX ch a đ

c hi u đúng và th c hi n

đ y đ ; trình đ , n ng l c c a đ i ng lưnh đ o HTX còn ch a cao, h tr c a Nhà
n

c ch a đ m nh; HTX còn g p khó trong ti p c n v n, thu hút xư viên và phát

tri n các d ch v ph c v xư viên…Tuy v y, th i gian qua, t i BSCL có khá nhi u
HTX trong l nh v c nông nghi p ho t đ ng có hi u qu , t o liên k t giúp c i thi n
thu nh p và mang l i nhi u l i ích thi t th c khác cho xư viên nh : Công ty C ph n
B o v th c v t An Giang, HTX Tân C

ng (Tam Nông-

ng Tháp),…

2. Tínhăc păthi tăc aăđ ătƠi
- H i ngh BCH Trung

ng 8 khóa II (tháng 08/1955) xác đ nh ch tr

d ng thí đi m m t s HTX nông nghi p, sau 3 n m đư thành l p đ

ng xây

c 45 HTX và

100 nghìn t đ i công. K t khi nh ng HTX nông nghi p thí đi m đ u tiên đ

c

thành l p tính đ n nay đư h n 60 n m.
- T sau
ch tr

i h i đ i bi u toàn qu c l n th VI (n m 1986),

ng và Nhà n

c

ng nh t quán phát tri n n n kinh t nhi u thành ph n, trong đó có phát tri n

HTX. Ch tr

ng đó đư đ

c toàn dân h

ng ng và th c hi n, góp ph n t o nên


2

nh ng thành t u to l n, đ a đ t n

cv

t qua cu c kh ng ho ng kinh t - xư h i, t o

ra th và l c m i đ đ y m nh CNH, H H.
- Trong quá trình tái c c u nông nghi p h

ng t i s n xu t quy mô l n, ch th

quan tr ng nh t c a quá trình tái c c u nông nghi p ph i là H p tác xư. Chuy n t
h s n xu t cá th đ n l sang s n xu t liên k t qua H p tác xư. Liên k t v i doanh
nghi p qua H p tác xư đ ti p c n các chính sách c a nhà n
v n, đào t o ngh , h tr k thu t. H n th n a,
th c hi n tái c c u n n nông nghi p, mà đ nh h

c v qu n lỦ ru ng đ t,

ng Tháp hi n đang trong giai đo n
ng là phát tri n H p tác xư theo

ki u m i. Vì th vi c phân tích hi u qu ho t đ ng c a h p tác xư là m t v n đ c n
thi t trong quá trình tái c c u nông nghi p t nh

ng Tháp nói riêng và

ng b ng

Sông C u Long nói chung. T vi c phân tích hi u qu và đ ra gi i pháp phát tri n
H p tác xư Tân C
v c t nh

ng, t đó có th áp d ng r ng rưi cho nh ng HTX khác trong khu

ng Tháp nói riêng và m t s t nh t i

ng B ng Sông C u Long nói

chung. Chính vì l đó tôi ch n v n đ nghiên c u: “Gi i pháp nâng cao hi u qu
ho t đ ng c a H p tác xã D ch v Nông nghi p Tân C

ng t i t nh

ng Tháp”

làm v n đ nghiên c u c a tôi.
3. M cătiêuănghiênăc u
3.1. M cătiêuăt ngăquát
Phân tích th c tr ng và hi u qu ho t đ ng c a HTX D ch v Nông nghi p Tân
C

ng, t đó đ xu t m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu ho t đ ng s n xu t

kinh doanh c a HTX Tân C

ng trong th i gian t i.

3.2. M cătiêuăc ăth
làm rõ m c tiêu chung, đ tài có các m c tiêu c th nh sau:
M c tiêu 1: Phân tích th c tr ng và hi u qu ho t đ ng c a HTX D ch v Nông
nghi p Tân C

ng.

M c tiêu 2: Phân tích đi m m nh, đi m y u, c h i và đe d a c a HTX D ch v
Nông nghi p Tân C
M c tiêu 3:

ng.
xu t m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu ho t đ ng c a

HTX D ch v Nông nghi p Tân C

ng trong th i gian t i.


3

4. Cơuăh iănghiênăc u
+ HTX D ch v nông nghi p Tân C

ng mang l i hi u qu nh th nào?

+ Th c tr ng ho t đ ng SXKD c a HTX Tân C
+ Nguyên nhân nào làm cho HTX Tân C
+ Gi i pháp nào xây d ng HTX Tân C
th i gian t i?
5. iăt ngăvƠăph măviănghiênăc u
5.1.ă iăt ngănghiênăc u

ng nh th nào?

ng ho t đ ng hi u qu ?
ng ho t đ ng hi u qu h n trong

tài nh m đánh giá hi u qu ho t đ ng c a HTX D ch v nông nghi p Tân
C

ng t i t nh

ng Tháp, t phân tích th c tr ng, hi u qu ho t đ ng c a HTX. Tác

gi đ xu t các bi n pháp nâng cao hi u qu ho t đ ng SXKD cho HTX Tân C

ng

trong th i gian t i.
5.2.ăPh măviănghiênăc u
- Ph m vi không gian:
tài đ
Nông t nh

c th c hi n là HTX D ch v Nông nghi p Tân C

ng t i huy n Tam

ng Tháp.

- Ph m vi th i gian:
tài s d ng s li u th c p trong giai đo n 3 n m t 2013-2015.
S li u s c p s d ng trong đ tài đ

c thu th p t tháng 02/2016 đ n tháng

11/2016
6. Ý ngh a khoa h c th c ti n c aăđ tài
tài cho chúng ta bi t đ

c th c tr ng ho t đ ng c a HTX Tân C

ng thông

qua phân tích các ch s tài chính. K t qu nghiên c u còn mang l i hi u qu th c
ti n cho HTX D ch v Nông nghi p Tân C

ng trong vi c nâng cao hi u qu ho t

đ ng s n xu t kinh doanh, thông qua vi c phân tích nh ng y u t v mô, y u t vi mô
c ng nh các y u t n i t i c a HTX, t đó đ xu t gi i pháp chi n l

c phát tri n

trong th i gian t i.

7. Cácănghiênăc uătrongăvƠăngoƠiăn

căcóăliênăquan

H p tác xư là m t hình th c t ch c kinh t t p th đóng vai trò nòng c t trong
phát tri n kinh t c a nhi u qu c gia.

c bi t hi n nay, các HTX đ

c coi là l c


4

l

ng v ng m nh, nh t là trong l nh v c s n xu t nông nghi p

nh Nh t B n, n

, Thái Lan, Maylaysia.

n

m ts n

c ta, trong h n 50 n m qua, hình

th c kinh t này tuy có quá trình phát tri n v i các n c thang và có b
khác nhau, nh ng th c t đư ch ng t ch tr

và Nhà n

c châu Á

c th ng tr m

ng phát tri n hình th c HTX c a

ng

c là hoàn toàn đúng đ n.
n nay, đư có khá nhi u công trình khoa h c nghiên c u kinh t t p th nói

chung, v HTX nói riêng
công trình ch y u đư đ

trong và ngoài n

c. D

i đây tác gi xin nêu m t s

c công b .

7.1. Cácănghiênăc uătrongăn

c

- Theo Hoàng Kim Giao (1997), HTX

Ixraen, trong tài li u ph c v nghiên

c u đ tài Kinh t h p tác, m t s v n đ lỦ lu n và th c ti n, do Vi n Kinh t HTX
thu c Liên minh các HTX Vi t Nam ch trì. Nghiên c u này gi i thi u quá trình phát
tri n c a các lo i hình HTX

Thái Lan t khi thành l p t ch c đ u tiên (n m 1916)

đ n nay, bao g m HTX nông nghi p, HTX đ nh c đ t đai, HTX tiêu dùng, HTX tín
d ng và ti t ki m. HTX

Indonesia, trong tài li u ph c v nghiên c u đ tài Kinh t

h p tác, m t s v n đ lỦ lu n và th c ti n, Vi n Kinh t HTX thu c Liên minh các
HTX Vi t Nam ch trì. Phân tích các chính sách c a chính ph n

c này v phát tri n

HTX t n m 1958 đ n nh ng n m g n đây, ch ra vai trò c a chính ph trong qu n
lỦ phát tri n hình th c t ch c này

Indonesia. Bên c nh đó còn phân tích m t s

v n đ lỦ lu n v kinh t h p tác, các lo i hình kinh t h p tác, vai trò c a Nhà n

c

đ i v i khu v c kinh t h p tác và m t s ki n ngh phát tri n phong trào h p tác hóa
n

c ta theo mô hình m i.
- Phân tích các nhân t

nh h

ng đ n hi u qu ho t đ ng SXKD c a HTX

b ng th ng kê mô t . Khi xác đ nh nh h

ng các nhân t đ n thu nh p thành viên

thông qua mô hình h i quy đa bi n (Nguy n Thi n Phúc, 2011). S d ng công c
SWOT đ a ra các gi i pháp nâng cao hi u qu ho t đ ng c a HTXNN t nh H u Giang
nh n th c đ

c trong vi c t ch c và qu n lỦ sao cho hi u qu . T đó có cách h p lỦ

h n, giúp Ban giám đ c và các thành viên g n bó h n n a.


5

7.2.ăCácănghiênăc uăngoƠiăn

c

- Yoshitada Nakaoka – Giám đ c Vi n phát tri n HTX nông nghi p châu Á –
Nh t B n (IDACA) Tokyo , vi t L ch s phát tri n HTX nông nghi p Nh t B n cho
cho bi t các th i k phát tri n nông nghi p c a Nh t B n t khi hình thành (n m
1840) đ n n m 1998, trong đó cho bi t các lo i hình HTX Nh t B n và nh ng đánh

giá v các th i k phát tri n này theo quan đi m c a tác gi .
- T ch c h tr và phát tri n các HTX Th y
tâm HTX Th y

i n (1988), Gi i thi u Trung

i n (SCC) là m t t ch c phi l i nhu n h tr s phát tri n các

HTX, các t ch c c a nông dân và các t ch c
gi i thi u các lo i hình HTX

các n

c đang phát tri n; trong đó

Th y i n hi n nay.

- H ng Vân (2010), Mô hình kinh t h p tác xã c a m t s n
chí Công nghi p. Khái quát các mô hình kinh t HTX

m ts n

c châu Á, T p
c:

n

, Nh t

B n, Thái Lan và Malaysia mà Vi t Nam có th tham kh o đ phát tri n các lo i hình

HTX ki u m i hi n nay.
7.3. Hi uăqu ăho t đ ngăc aăHTXăt iăm tăs ăn

cătrênăth ăgi i

H p tác xư là m t lo i hình kinh t t p th khá ph bi n, ho t đ ng trên nhi u
l nh v c đ i s ng xư h i và hi n di n

các n n kinh t có trình đ phát tri n khác

nhau. Kinh nghi m th gi i cho th y, đ n nay h p tác xư v n t ra là mô hình ho t
đ ng hi u qu , phù h p v i đi u ki n c nh tranh ngày càng gay g t. Và quan tr ng
h n n a, thông qua h p tác xư, các h nông dân, các doanh nghi p nh h p tác v i
nhau, t ng s c m nh đ đ i phó v i khó kh n và tránh các nguy c thua l cao.
Châu Âu có g n 290.000 HTX v i 140 tri u thành viên và kho ng 4,9 tri u
ng

i làm thuê. Liên minh châu Âu (EU) có kho ng 30.000 HTX nông nghi p v i

doanh s kho ng 210 t Euro. Các HTX nông nghi p l n nh t ho t đ ng trong các
ngành ch bi n b s a, th t và th

ng m i nông nghi p. L nh v c ngân hàng c ng là

n i các HTX có th ph n l n (Thí d Rahobank c a Hà Lan, Credit Agricole c a Pháp
và các ngân hàng Raiffsisen c a các n

c nói ti ng

c). Các HTX bán l r t m nh

6

các n

c B c Âu (S Group và Scandinavian Coop Norden c a Ph n Lan) và Th y

S .
Hi n nay,

c có các HTX nông nghi p chính nh : d ch v nông nghi p t ng

h p, mua bán nông s n; s a và s n ph m s a; tr ng và b o qu n nho; cung c p n

c

s ch; ch n nuôi và ch bi n s n ph m th t; ch bi n rau, qu ; tr ng c và ch bi n
th c n gia súc; cung c p đi n; d ch v máy nông nghi p; th y h i s n; hoa, cây c nh;
bánh mì, bánh ng t; d ch v nhà kho, nhà đông l nh; ch bi n nho. Các HTX nông
nghi p c a

c đang n m th ph n cao đ i v i r t nhi u s n ph m nông nghi p quan

tr ng: 70% th ph n s n ph m th t ch bi n, h n 60% th ph n c a các s n ph m s a,
h n 30% th ph n r

u nho.

M có g n 50.000 HTX v i kho ng 150 tri u thành viên. Các HTX nông

nghi p (3.500 HTX) đóng vai trò quan tr ng, đ m nh n g n 1/3 công vi c thu ho ch,
ch bi n và th

ng m i nông nghi p. T ng doanh thu c a các HTX này vào kho ng

100 t Euro, trong đó 1/3 thu c v 100 HTX l n nh t. HTX

M r t m nh trong

ngành công nghi p s n xu t b s a, ch ng h n nh Dairy Farmers of America (DFA)
v i doanh s kho ng 10 t Euro. Trong nh ng n m g n đây, v trí c a DFA đang b
đe d a b i s n i lên c a kh i HTX Farmland Industry và Agway. M t đi m đ c bi t
c a HTX

M là s thành công c a các HTX s n xu t chuyên ngành. i n hình là

Blue Diamond (HTX c a nh ng ng

i tr ng h nh, chi m kho ng 1/3 th ph n th

gi i v s n ph m này), Sunmaid (HTX ch bi n nho khô, m t trong nh ng nhưn hi u
uy tín), và Ocean Spray (HTX c a nh ng ng
l

i tr ng vi t qu t, m t liên minh chi n

c có s c s ng m nh m ).
Trong vòng 20 n m qua,

M n i lên m t th h các HTX nông nghi p m i

d a trên vi c đánh giá l i các nguyên t c HTX. S ra đ i c a th h HTX m i này
xu t phát t nhu c u t o thêm ngu n sinh l c m i cho các HTX nông nghi p đ nâng
cao s c c nh tranh. Các HTX th h m i
l n v i t ng đ u t kho ng 2 t Euro.

các Bang c a M đ u là nh ng công ty


7

Nh t B n, HTX là nhân t tích c c, góp ph n quan tr ng vào phát tri n kinh
t . Các lo i hình t ch c HTX

Nh t B n bao g m: HTX nông nghi p và HTX tiêu

dùng.
V i HTX nông nghi p, n m 1972, Liên hi p các HTX qu c gia Nh t B n
(BEN-NOH) chính th c đ

c thành l p và đ

c Chính ph giao th c hi n các m c

tiêu v phát tri n nông nghi p, nông thôn. Các HTX nông nghi p Nh t B n có m t
h u h t các làng m c, thành ph , th tr n. M t trong nh ng đ c đi m n i b t nh t c a
HTX nông nghi p Nh t B n là h p tác trong phân ph i ch không h p tác trong s n
xu t. HTX nông nghi p th c hi n hai nhi m v chính: m t là, cung c p cho nông dân
các y u t “đ u vào” ph c v s n xu t nông nghi p, nh phân bón, hóa ch t nông
nghi p, trang thi t b , k thu t tr ng tr t và ch n nuôi gia súc; hai là, giúp nông dân

tiêu th s n ph m b ng cách thu gom, b o qu n, d tr , bán các nông s n, v t t d a
váo m ng l

i tiêu th s n ph m qu c gia và qu c t . HTX nông nghi p là kênh tiêu

th nông s n chính: 90% lúa g o; trên 50% rau, hoa qu , s a t

i. Nông dân Nh t

B n ch y u mua hàng qua HTX.
Mô hình HTX nông nghi p Nh t B n đ

c đ c tr ng b i h th ng 3 c p: Các

HTX nông nghi p c s , các liên hi p và các liên đoàn qu c gia. HTX nông nghi p
c s có hai lo i: lo i th nh t là HTX nông nghi p đa ch c n ng tham gia h u h t
các ho t đ ng và d ch v , t ti p th s n ph m nông nghi p, cung c p nguyên li u s n
xu t và v t d ng thi t y u h ng ngày, nh n g i ti n và cho vay, đ u t v n, cung c p
b o hi m đ n h

ng d n kinh doanh cho nông dân; lo i th hai là HTX nông nghi p

đ n ch c ho t đ ng trong các l nh v c s n xu t c th nh ch bi n s a, nuôi gia c m
và các ngh truy n th ng khác, ti p th s n ph m c a các xư viên và cung c p nguyên
li u s n xu t.
giúp các t ch c HTX ho t đ ng, Chính ph Nh t B n đư t ng c

ng xây

d ng h th ng ph c v xư h i hóa nông nghi p, coi HTX nông nghi p là m t trong

nh ng hình th c ph c v xư h i hóa t t nh t và yêu c u các c p , các ngành ph i giúp
đ và b o v quy n l i h p pháp c a t ch c này.


8

7.4. óngăgópăc aăHTXăt iăm tăs ăn năkinhăt trênăth ăgi i
n

là n

c công nghi p, nên s phát tri n n n kinh t c a qu c gia này

ph thu c r t l n vào phát tri n nông nghi p.
tr thành l c l
Ng

n

, HTX đư ra đ i t r t lâu và

ng v ng m nh, tham gia h u h t các ho t đ ng kinh t c a đ t n

i nông dân coi HTX là ph

c.

ng ti n đ ti p nh n tín d ng, các y u t “đ u vào”

và các d ch v c n thi t cho s n xu t nông nghi p. Khu v c HTX có ph m vi ho t

đ ng r t r ng, trong các l nh v c tín d ng, ch bi n nông s n, hàng tiêu dùng, hàng
th công m ngh và xây d ng nhà

v i t ng v n ho t đ ng kho ng 18,33 t USD.

N i b t nh t là các HTX tín d ng nông nghi p, chi m t i 43% t ng s tín d ng trong
c n
n

c; các HTX s n xu t đ

ng chi m t i 62,4% t ng s n l

c; HTX s n xu t phân bón chi m 34% t ng s n l

trong n

là Liên hi p HTX s n xu t s a Amul (bang Gujaza) đ
ây là m t liên hi p s n xu t s a l n nh t c a

ph n và chi m kho ng 42,6% th tr
Liên minh HTX qu c gia n
b HTX
n

ng phân bón đ

ng trên c
c s n xu t

c. M t trong nh ng Liên hi p HTX ho t đ ng kinh doanh có hi u qu nh t

n
1953.

ng đ

n

ng s a trong c n

n

c thành l p t n m

, có t i g n 2 tri u c

c.

(NCUI) là t ch c cao nh t, đ i di n cho toàn

. M c tiêu chính c a NCUI là h tr và phát tri n phong trào HTX

, giáo d c và h

ng d n nông dân xây d ng và phát tri n HTX.

Nh n rõ vai trò c a các HTX trong n n kinh t qu c dân, Chính ph

nđ

đư thành l p công ty qu c gia phát tri n HTX, th c hi n nhi u d án khác nhau trong
l nh v c ch bi n, b o qu n, tiêu th nông s n, hàng tiêu dùng, lâm s n và các m t
hàng khác, đ ng th i th c hi n các d án v phát tri n nh ng vùng nông thôn còn l c
h u. Ngoài ra, Chính ph còn khuy n khích s phát tri n c a khu v c HTX thông qua
xúc ti n xu t kh u; s a đ i lu t HTX; t o đi u ki n cho các HTX t ch và n ng đ ng
h n; ch n ch nh h th ng tín d ng HTX; thi t l p m ng l
gi a nh ng ng

i thông tin hai chi u

i nghèo nông thôn v i các t ch c HTX; b o đ m trách nhi m c a

các liên đoàn HTX đ i v i các HTX thành viên.


9

Thái Lan, m t s mô hình HTX tiêu bi u là HTX nông nghi p và HTX tín
d ng. HTX nông nghi p đ

c thành l p nh m đáp ng nhu c u c a xư viên trong các

l nh v c vay v n, g i ti t ki m và ti n kỦ qu , tiêu th s n ph m, ti p th , h tr phát
tri n nông nghi p và các d ch v khác. Thông qua s tr giúp c a Chính ph , ngân
hàng nông nghi p và HTX nông nghi p, xư viên đ

c vay v n v i lưi su t th p, th i

h n u đưi thích h p cho vi c kinh doanh h c s n xu t c a h . Hi n nay, s HTX

tham gia ho t đ ng s n xu t kinh doanh này chi m kho ng 39%. Ho t đ ng c a HTX
tín d ng nh m đáp ng nhu c u xư viên v các l nh v c: khuy n khích g i ti n ti t
ki m c a các xư viên; góp c ph n; cung c p các d ch v vay cho xư viên. HTX tín
d ng nông thôn đ

c thành l p t lâu. Do ho t đ ng c a HTX trong l nh v c này có

hi u qu , nên hàng lo t HTX tín d ng đư ra đ i trên kh p đ t n

c. Bên c nh đó, s

phát tri n c a HTX tiêu dùng, các lo i HTX công nghi p c ng phát tri n m nh và tr
thành m t trong nh ng y u t quan trong trong s phát tri n kinh t c a Thái Lan.
Liên đoàn HTX Thái Lan (CLT) là t ch c HTX c p cao qu c gia, th c hi n
ch c n ng đ i di n, h tr , giáo d c và b o v quy n l i h p pháp c a các HTX và
xư viên theo lu t đ nh.
t o đi u ki n cho khu v c HTX phát tri n và khuy n khích xu t kh u,
Chính ph Thái Lan đư thành l p B nông nghi p và HTX, trong đó có hai v chuyên
trách v HTX là V phát tri n HTX (đ giúp HTX th c hi n các ho t đ ng kinh
doanh, nh m đ t đ

c các m c tiêu đ ra) và V Ki m toán HTX (th c hi n ch c

n ng ki m toán HTX và h

ng d n nghi p v k toán trong công tác qu n lỦ tài chính,

k toán HTX). Chính ph c ng ban hành nhi u chính sách, nh chính sách giá, tín
d ng v i m c tiêu b o đ m chi phí “đ u vào” h p lỦ đ có giá bán n đ nh cho ng
tiêu dùng, góp ph n n đ nh giá nông s n t i th tr

tr

ng trong n

i

c th p h n giá th

ng th gi i, khuy n khích xu t kh u.
Hàn Qu c t khi thành l p vào n m 1961, Liên đoàn qu c gia HTX nông

nghi p Hàn Qu c (NACF) đư thích l p m ng l

i HTX t trung

ng đ n c s . Tr i

qua nhi u th ng tr m trong quá trình phát tri n, cho đ n nay, h th ng HTX
Qu c đư phát tri n nhanh, đáp ng đ

Hàn

c nhu c u ngày càng t ng lên c a nông dân v


10

h tr d ch v , chi m l nh toàn b th tr
kinh t đô th và t ng b

ng và kinh t nông thôn, lan ra đan xen vào

c h i nh p vào nên kinh t th gi i.

V i g n 1.400 HTX thành viên, ho t đ ng c a NACF r t đa d ng, bao g m t
ti p thi s n ph m, ch bi n, cung c p v t t và hàng tiêu dùng, tín d ng và ngân hàng,
b o hi m, kho tàng, v n t i, khuy n nông, xu t b n và các d ch v h tr cho 5 tri u
nông dân và c ng đ ng nông thôn. NACF n m gi 40% th ph m nông s n trong
n

c và là m t ngân hàng có s ti n g i l n nh t Hàn Qu c. Nh m m r ng th tr

nông s n, NACF qu n lỦ m t m ng l
tr i đ n ng
tr

i tiêu dùng, giúp ng

ng

i d ch v v n chuy n nông s n t c a nông

i nông dân s n xu t theo đúng yêu c u c a th

ng, gi m t i thi u chi phí l u thông, hao h t, th t thoát. NACF c ng đi u hành

m t h th ng doanh nghi p kinh doanh nông s n l n nh t và c nh tranh m nh nh t.
NACF ch u trách nhi m cung c p các v t t nông nghi p b o đ m cho nông dân có
đ v t t thi t y u đúng th i gian, giá r , ch t l

ng. Trong khâu ch bi n, NACF s

h u m t h th ng h t ng và thi t b hùng h u giúp t ng thêm giá tr cho hàng nông
s n. Trong ho t đ ng tín d ng ngân hàng, NACF đi u hành c h th ng ngân hàng
nông nghi p và các qu tín d ng c a HTX, cung c p nhi u lo i d ch v : giao d ch
ngân hàng, d ch v th tín d ng, tín d ng cho vay, đ u t , b o hi m, giao d ch qu c
t … H th ng b o hi m c a NACF chi m l nh toàn b th tr

ng nông thôn.

N m 1993, Lu t HTX c a Malaysia ra đ i t o khung pháp lỦ đ các HTX ho t
đ ng, xây d ng k ho ch phát tri n và đào t o cán b qu n lỦ HTX, c ng c quy n
c a xư viên c ng nh công tác đào t o xư viên. Lu t c ng quy đ nh v lu t ki m toán
n i b và xây d ng báo cáo t ng h p c a Ban ch nhi m HTX trong đ i h i xư viên
th

ng k h ng n m. Chính ph Malaysia đư thành l p C c phát tri n HTX v i m t

s ho t đ ng chính, nh qu n lỦ và giám sát các ho t đ ng c a HTX; giúp đ tài
chính và phát tri n k t c u h t ng; xây d ng k ho ch phát tri n HTX, đào t o cán
b qu n lỦ…Qua các ho t đ ng c a h th ng HTX

m ts n

c nêu trên, có th

nh n th y m t nét chung nh t là, ho t đ ng c a HTX không ch đem l i hi u qu
kinh t mà còn mang l i s n ph m, d ch v t t nh t, đ ng
t t nh t. D ch v chính là s n ph m ch y u c a HTX.

i nông dân có đ

c giá


11

8. Ph

ngăphápănghiênăc u
ngăphápănghiênăc u

8.1ăCácăph

- M c tiêu 1: Dùng ph

ng pháp th ng kê mô t so sánh s t

ng đ i, tuy t đ i,

s đ , bi u đ đ phân tích, đánh giá các s li u th c p đư thu th p đ
đ

c đ th y

c th c tr ng ho t đ ng và hi u qu s n xu t kinh doanh c a HTX D ch v Nông

nghi p Tân C

ng.

Dùng ph

ng pháp phân tích hi u qu tài chính, thông qua vi c s d ng các

ch s tài chính: ROA, ROE, ROS, công th c tính s t ng tr

ng doanh thu và l i

nhu n bình quân đ đánh giá hi u qu ho t đ ng c a HTX.
- M c tiêu 2: Phân tích mô hình “N m l c l

ng” c a Michael E.Porter đ ch

ra nh ng đi m m nh, đi m y u c ng nh c h i và thách th c mà môi tr

ng kinh

doanh có th mang l i. Song song đó, phân tích mô hình PEST đ nghiên c u các tác
đ ng c a các y u t trong môi tr

ng v mô nh : Các y u t Chính tr - Pháp lu t,

Các y u t kinh t , các y u t V n hóa – xư h i, các y u t công ngh .
- M c tiêu 3: S d ng ma tr n đánh giá các y u t bên trong IFE, ma tr n các
y u bên ngoài EFE đ xác đ nh c h i, nguy c , đi m m nh, đi m y u c a HTX Tân
C

ng. T đó đ a các y u t đi m m nh, đi m y u, c h i và thách th c vào ma tr n

SWOT đ đ a ra gi i pháp nh m nâng cao hi u qu ho t đ ng c a HTX D ch v
Nông nghi p Tân C

ng.

8.2.ăPh ngăphápăthuăth păs ăli u
8.2.1 Thu th p s li u th c p
Tài li u nghiên c u đ c thu th p t các c quan trong t nh nh : Liên minh
HTX t nh

ng Tháp, S Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn, HTX Tân C

UBND huy n Tam Nông, UBND t nh

ng,

ng Tháp.

8.2.2 Thu th p s li u s c p
Ph

ng pháp thu th p s li u s c p thông qua ph

ti p 15 thành viên trong HTX Tân C
Ph

ng pháp ph ng v n tr c

ng.

ng pháp chuyên gia: ph ng v n 10 chuyên gia có kinh nghi m trong l nh

v c ho t đ ng c a HTX đ thu th p Ủ ki n môi tr

ng ho t đ ng trong và ngoài HTX,


12

v xu th c a th tr

ng và tri n v ng phát tri n c a mô hình HTX, t đó hình thành

ch tiêu thi t l p ma tr n và các y u t bên trong, bên ngoài. Nh ng chuyên gia đ

c

ch n l c đ thu th p thông tin là: các chuyên gia, chuyên môn v kinh t , nông nghi p,
nhà qu n lỦ trong l nh v c HTX.