Đề ôn thi THPT Quốc gia năm 2020 môn Ngữ văn - Đề số 11

KỲ THI TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUỐC GIA NĂM 2020
Bài thi: NGỮ VĂN
Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian phát đề

ĐỀ ÔN THI SỐ 11

I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu:
Để giữ cho xã hội đi lên, chúng ta có một thách thức chung của thế hệ: không chỉ tạo
ra những việc làm mới, mà còn phải khơi dậy những ý thức mới về mục đích.
Tôi vẫn còn nhớ buổi đêm tôi cho khởi động Facebook từ căn phòng kí túc nhỏ của
mình ở Kirkland House. Tôi đã nói với Noch’s cùng người bạn KX của tôi. Tôi nhớ
mình đã nói với cậu ấy rằng tôi đã rất phấn khích khi được kết nối cộng đồng Harvard,
nhưng một ngày ai đó sẽ kết nối cả thế giới này.
Vấn đề là, khi ấy chúng tôi chưa từng nghĩ rằng “ai đó” có thể là chính chúng tôi.
Chúng tôi chỉ là những sinh viên trẻ. Chúng tôi không biết tí gì về điều đó. Bên ngoài
kia vẫn có đủ các công ty công nghệ với nguồn lực khổng lồ. Tôi chỉ mặc định rằng
công việc kết nối ấy thuộc về một trong số họ. Nhưng chúng tôi biết rõ một điều – rằng
ai cũng muốn kết nối. Vì thế nên chúng tôi cứ tiến về phía trước, mỗi ngày.
Tôi biết rất nhiều trong các bạn sẽ có câu chuyện của riêng mình giống như thế.
Rằng bạn tin thế giới này cần một thay đổi rõ ràng đến mức hẳn ai đó khác sẽ làm nó.
Nhưng không ai đâu. Chính bạn mới là người thực hiện điều ấy.
(Theo Mark Zuckerberg, Bài phát biểu tại lễ tốt nghiệp sinh viên
Đại học Harvard khóa 2017, Tramdoc.vn dịch)
Câu 1. Chỉ ra một phép liên kết có trong đoạn trích trên.
Câu 2. Vì sao tác giả lại có suy nghĩ: khi ấy chúng tôi chưa từng nghĩ rằng “ai đó” có
thể là chính chúng tôi?
Câu 3. Anh/Chị hiểu như thế nào về lời tâm sự của tác giả: Nhưng chúng tôi biết rõ một
điều – rằng ai cũng muốn kết nối. Vì thế nên chúng tôi cứ tiến về phía trước, mỗi ngày.
Câu 4. Trong đoạn trích trên, thông điệp nào có ý nghĩa nhất với anh/ chị?
II. LÀM VĂN (7,0 điểm)

Câu 1. (2,0 điểm)


Từ những gợi ý trong đoạn trích ở phần Đọc hiểu, anh/ chị hãy viết một đoạn văn
(khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của mình về ý kiến của Mark Zuckerberg: Mục
đích chính là cảm giác khi mà ta được là một phần của điều gì đó lớn lao hơn chính ta,
khi mà ta được cần đến, ta được lao động cho một điều gì đó tốt đẹp sẽ có trong tương
lai.
Câu 2 (5,0 điểm)
Phân tích bi kịch của nhân vật Hồn Trương Ba trong đoạn trích vở kịch Hồn
Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ (Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục,
2017).
Từ đó, liên hệ với bi kịch của nhân vật Vũ Như Tô trong đoạn trích Vĩnh biệt Cửu
Trùng Đài (trích vở kịch Vũ Như Tô) của Nguyễn Huy Tưởng (Ngữ văn 11, Tập một,
NXB Giáo dục,
) để r t ra bài học ứng xử của con người khi bị rơi vào nghịch
cảnh.
GỢI Ý ĐÁP ÁN
I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Câu 1. Dạng câu hỏi nhận biết: Học sinh chỉ cần chỉ ra 01 phép liên kết trong các
phép liên kết sau:
– Phép nối: Vấn đề là…
– Hoặc phép lặp: Tôi, chúng tôi, kết nối...
Câu 2. Đây là câu kiểm tra năng lực nắm bắt thông tin, do vậy HS có thể dựa vào
đoạn trích trích dẫn thông tin câu hỏi yêu cầu. Đây là câu trả lời tham khảo:
Tác giả có suy nghĩ: khi ấy chúng tôi chưa từng nghĩ rằng “ai đó” có thể là chính
chúng tôi là vì: Chúng tôi chỉ là những sinh viên trẻ. Chúng tôi không biết tí gì về điều
đó. Bên ngoài kia vẫn có đủ các công ty công nghệ với nguồn lực khổng lồ.
Câu 3. Ý nghĩa lời tâm sự của tác giả:
– Nhưng chúng tôi biết rõ một điều – rằng ai cũng muốn kết nối: Hiểu rõ ý nghĩa

lớn lao của công việc mình làm là kết nối mọi người, đưa mọi người lại gần với nhau
hơn.
– Vì thế nên chúng tôi cứ tiến về phía trước, mỗi ngày: Cố gắng nỗ lực mỗi ngày
trong cuộc sống sẽ giúp bạn đạt được thành công to lớn trong tương lai.
Câu 4. HS dựa vào đoạn trích lựa chọn một thông điệp tác giả gửi gắm có ý nghĩa
nhất với mình. Và đồng thời, HS phải lí giải được vì sao thông điệp đó lại có ý nghĩa với
bản thân. Dưới đây là một vài gợi ý:
– Khi đã có một mục đích tốt đẹp bạn hãy nỗ lực tiến lên, tin công việc của mình,
tin vào chính mình.


– Chính bạn (bản thân mỗi người) là tác giả làm nên điều kì diệu cho cuộc sống
này (niềm
II. LÀM VĂN (7,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm)
Học sinh có thể đồng ý hoặc không đồng ý với quan điểm của tác giả đoạn trích
nhưng lập luận chặt chẽ, lí lẽ thuyết phục. Dưới đây là một gợi ý:
Trong bài diễn văn của Mark Zuckerberg có một câu nói khiến tôi vô cùng ấn
tượng, đó là: Mục đích chính là cảm giác khi mà ta được là một phần của điều gì đó lớn
lao hơn chính ta, khi mà ta được cần đến, ta được lao động cho một điều gì đó tốt đẹp
sẽ có trong tương lai. Nghĩa là mỗi người đều xác định cho mình những mục đích trong
cuộc sống. Khi xác định được một mục đích đ ng đắn, tích cực thì cuộc sống của chúng
ta sẽ tươi đẹp, có ý nghĩa; ngược lại nếu ta không xác định được mục đích đ ng đắn thì
cuộc sống sẽ trở nên nghèo nàn, bế tắc, không có động lực để vươn lên. Đây là quan
niệm mới mẻ, thú vị về mục đích trong cuộc sống của ông chủ Facebook: mỗi người cần
ý thức được về sự đóng góp của mình để cùng nhau làm nên những điều lớn lao, đẹp đẽ
cho cuộc sống. Như tổng thống Mỹ John Fitzgerald Kennedy kể lại một lần đến thăm
trạm điều khiển không gian ở NASA: Ông tình cờ thấy một người lao công đang thực
hiện công việc của mình. Ông bước lại gần và hỏi: Anh cảm thấy công việc của mình
như thế nào? L c đó, người lao công trả lời đầy tự hào: Tôi đang giúp một người lên

mặt trăng. Chúng ta có thể cảm nhận được rằng, người lao công ấy không chỉ xem công
việc quét dọn của mình là chỉ để làm sạch mọi ngóc ngách, mà ý nghĩa hơn, nâng tâm
công việc và mục đích của mình lớn hơn. Đó là gi p một người bay lên mặt trăng để
khám phá vũ trụ. Ông ấy đã hiểu và có cho mình một mục đích công việc, không chỉ
vậy, ông ấy đã nâng tầm mục đích lên khiến cho công việc của mình trở nên có ý nghĩa
và cao đẹp hơn bao giờ hết. Trong cuộc sống hiện nay, rất nhiều người đã xác định đ ng
đắn mục đích của cuộc đời mình và có nhiều đóng góp tích cực để góp phần tạo nên một
xã hội tốt đẹp. Dù đó là những người nổi tiếng, thành công trong sự nghiệp hay những
con người bình dị nhưng họ đều đã có một cuộc sống đẹp và có ý nghĩa. Bên cạnh
những con người xác định được mục đích sống tốt đẹp thì còn một bộ phận không nhỏ
xác định sai mục đích sống của đời mình, chạy theo danh vọng, quyền lực hay đồng tiền
mà đánh mất đi cơ hội được sống một cuộc sống có ý nghĩa. Trong thời đại cách mạng
công nghiệp 4.0 thì việc xác định mục đích sống đ ng đắn càng trở nên vô cùng quan
trọng. Chúc các bạn trẻ sớm tìm thấy được mục đích cao đẹp của mình.
Câu 2 (5,0 điểm)


Yêu cầu cơ bản (yêu cầu chính) của đề là phân tích bi kịch của nhân vật Hồn
Trương Ba trong đoạn trích vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ
(Ngữ văn 12).
Yêu cầu nâng cao (yêu cầu phân hóa) là liên hệ mở rộng với bi kịch nhân vật Vũ
Như Tô trong đoạn trích Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài của Nguyễn Huy Tưởng (Ngữ văn
11), để từ đó r t ra bài học ứng xử của con người khi bị rơi vào nghịch cảnh.
Dưới đây là gợi ý tham khảo :
1. Giới thiệu đôi nét về nhà viết kịch Lưu Quang Vũ, vở kịch Hồn Trương
Ba, da hàng thịt và bi kịch của nhân vật Hồn Trương Ba.
– Lưu Quang Vũ ( 948 – 1988), một con người đa tài (làm thơ, sáng tác truyện
ngắn, vẽ tranh), một hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch những năm tám mươi của thế
kỉ XX, một nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học nghệ thuậ Việt Nam hiện đại.
Năm

ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
– Hồn Trương Ba, da hàng thịt được ra mắt vào năm 984, là vở kịch xuất sắc
nhất của Lưu Quang Vũ. Vở kịch này không chỉ được công diễn trong nước mà đã công
diễn nhiều lần ở sân khấu nước ngoài. Điểm đặc biệt của vở kịch này đó chính là kịch
được xây dựng dựa trên một cốt truyện dân gian. Vở kịch nói hiện đại này đặt ra nhiều
vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng, triết lí nhân văn sâu sắc. Tuy nhiên, sách giáo khoa
Ngữ văn
(Tập hai) chỉ chọn một cảnh – cảnh đặc sắc, cao trào nhất của vở kịch –
cảnh VII và đoạn kết kết của vở kịch.
– Vở kịch đề cập đến bi kịch con người sống không được là chính mình mà bi
kịch tiêu biểu là bi kịch của nhân vật Hồn Trương Ba. Qua bi kịch ấy, nhà văn gửi gắm
một thông điệp, một nghị lực sống đến bạn đọc.
2. Yêu cầu cơ bản: Phân tích bi kịch của nhân vật Hồn Trương Ba (Ngữ văn ,
tập hai, NXB Giáo dục, 2007):
a) Hoàn cảnh dẫn đến bi kịch: Ông Trương Ba là một người làm vườn có lối
sông thanh cao, thích đọc sách, đánh cờ, yêu công việc của mình là ươm những mầm
xanh cho cuộc sống. Do một việc làm tắc trách của Nam Tào, ông Trương Ba bị chết
oan, để được tiếp tục cuộc sống, ông bắt buộc phải trú nhờ vào thân xác anh hàng thịt,
một con người thô lỗ, phàm tục. Hoàn cảnh đó nảy sinh bi kịch của Hồn Trương Ba:
không được sống như mình mong muốn, phụ thuộc vào thân xác anh hàng thịt, bị những
nhu cầu bản năng của thân xác chi phối.
b) Bi kịch của Hồn Trương Ba là phải sống bên trong một đằng, bên ngoài
một nẻo:


– Qua cuộc đối thoại với xác hàng thịt:
+ Bị xác hàng thịt chi phối, sai khiến: Nhờ có tôi mà ông có thể làm lụng, cuốc
xới,…, Xác thịt có tiếng nói đấy, ông biết tiếng nói của tôi rồi, đã luôn bị tiếng nói ấy
sai khiến… Chính vì âm u, đui mù mà tôi có sức mạnh ghê gớm, lắm khi át cả cái linh
hồn cao khiết của ông đấy.

+ Đau đớn nhất là chính ông Trương Ba cũng cảm nhận được sự tha hóa của
mình, ông ngày càng ngả theo những thói xấu của anh hàng thịt mà tự đánh mất mình.
+ Trong cuộc đối thoại này Hồn Trương Ba ở vào thế yếu, đuối lý vì dù muốn hay
không ông cũng phải thừa nhận những điều xác hàng thị nói là sự thật: Đó là ông càng
ngày càng cảm thấy xao xuyến trước những món ăn mà trước đây mình cho là phàm; là
cái lần ông tát thằng con tóe máu mồm, máu mũi; là cái đêm ông đứng cạnh vợ anh
hàng thịt, tay chân run rẩy, hơi thở nóng rực, cổ nghẹn lại và suýt nữa thì…Xác hàng
thịt thắng thế tuôn ra những lời thoại dài, khi thì mỉa mai châm chọc, khi thì lên mặt dạy
đời. Hồn Trương Ba chỉ nói những lời thoại ngắn bằng giọng nhát gừng, kèm theo
những tiếng kêu, than.
+ Như vậy, Hồn Trương Ba bị lâm vào nghịch cảnh, dù tiếp tục được sống nhưng
phải song nhờ trong thân xác thô lỗ, phũ phàng của anh hàng thịt, bị những nhu cầu bản
năng của thân xác chi phối, làm cho tha hóa. Hồn Trương Ba muốn đấu tranh để thoát
khỏi nghịch cảnh nhưng đành bất lực. Kết th c màn đối thoại, Hồn đành chấp nhận quay
trở lại thân xác. Bi kịch của nhân vật Hồn Trương Ba chính là lời cảnh báo: khi con
người phải sống trong sự dung tục thì tất yếu cái dung tục sẽ chế ngự, lấn át và hủy hoại
những giá trị đẹp đẽ, cao quý.
– Bi kịch của nhân vật Hồn Trương Ba khi đối thoại với những người thân:
+ Người vợ mà ông nhất mực yêu thương giờ nhất quyết đòi bỏ đi, với bà đi đâu
cũng được, còn hơn là thế này. Bà đã nói ra cái điều mà chính ông cũng cảm nhận đươc:
Ông đâu còn là ông, đâu còn là ông Trương Ba làm vườn ngày xưa nữa.
+ Cái Gái cháu nội ông thì một mực chối bỏ tình thân: Ông nội tôi chết rồi. Trước
đây nó yêu quý ông nội nó bao nhiêu thì giờ đây nó căm ghét con người thô lỗ phũ
phàng trước mắt bấy nhiêu. Sự căm ghét của cái Gái biến thành sự xua đuổi quyết liệt:
Ông xấu lắm, ác lắm. Cút đi! Lão đồ tể, cút đi!.
+ Chị con dâu là người sâu sắc, hiểu điều hơn lẽ thiệt, hiểu và thương ông Trương
Ba nhất, chị hiểu rằng giờ thầy khổ hơn xưa nhiều lắm. Nhưng nỗi đau trước cảnh gia
đình như tan hoang ra cả khiến chị không thể bấm bụng mà đau, chị đã nói ra nỗi đau

ấy: Thầy bảo con: Cái bên ngoài là không đáng kể, chỉ có cái bên trong, nhưng thầy ơi,
con sợ lắm, bởi con cảm thấy, đau đớn thấy mỗi ngày thầy một đổi khác dần … đến nỗi
có lúc chính con cũng không nhân ra thầy nữa.
+ Những người thân của ông Trương Ba, bằng những cử chỉ và lời nói khác nhau
nhưng đều bộc lộ nỗi đau khổ tột cùng trước sự thay đổi của ông. Điều đó khiến ông
Trương Ba không thể chịu đựng được, nỗi cay đắng với bản thân đã lên đến đỉnh điểm
muốn đứt tung, vọt trào. Đó là tác động tâm lý cuối cùng, như giọt nước tràn ly khiến
ông đi đến quyết định dứt khoát: Châm hương gọi Đế Thích, trả lại thân xác anh hàng
thịt, xin cho cu Tỵ được sống còn mình thì mãi mãi ra đi không nhập hồn vào thân xác
của bất kỳ một ai nữa. Quyết định sáng suốt đầy tính nhân văn này đã gi p Hồn Trương
Ba thoát khỏi bi kịch và khẳng định nhân cách cao đẹp của nhân vật.
– Nhận xét, đánh giá: Lưu Quang Vũ đã thành công trong việc thể hiện bi kịch
của nhân vật Hồn Trương Ba khi phải sống bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo. Qua
đó nhà văn gửi đến người đọc những thông điệp sâu sắc:
+ Con người sẽ rơi vào bi kịch khi phải sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá, sống lệ
thuộc vào người khác và tự đánh mất mình. Cuộc sống của con người chỉ thực sự hạnh
ph c và có ý nghĩa khi được sống là chính mình.
+ Cuộc sống là quý giá nhưng không thể sống bằng mọi giá.
+ Khi bị đẩy vào nghịch cảnh thì con người cần phải có bản lĩnh, ý chí và một tâm
hồn nhân văn để có thể thoát khỏi nghịch cảnh, giữ vững bản chất tốt đẹp của mình…
3. Yêu cầu phân hóa : Liên hệ với bi kịch của nhân vật Vũ Như Tô trong đoạn
trích Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài (trích vở kịch Vũ Như Tô) của Nguyễn Huy Tưởng từ đó
rút ra bài học về sự ứng xử của con người khi bị rơi vào nghịch cảnh:
– Cũng như nhân vật Hồn Trương Ba, nhân vật Vũ Như Tô trong đoạn trích Vĩnh
biệt Cửu Trùng Đài của Nguyễn Huy Tưởng cũng gặp bi kịch khi bị đẩy vào nghịch
cảnh. Nhưng lựa chọn của Vũ Như Tô có sự khác biệt so với Hồn Trương Ba vì vậy mà
nhân vật này không thể thoát khỏi bi kịch bế tắc.
+ Vũ Như Tô là một kiến tr c sư thiên tài ngàn năm chưa có một, có thể sai khiến
gạch đá như ông tướng cầm quân, có thể xây những tòa lâu đài cao cả nóc vờn mây mà
không hề tính sai một viên gạch…. Ông cũng là người có ước mơ hoài bão cao cả, muốn

xây cho đất nước một tòa lâu đài vĩ đại bền như trăng sao, để dân ta nghìn thu còn hãnh
diện… Ông còn là người có tấm lòng thiện lương biết đồng cảm với nỗi đau khổ lầm


than của nhân dân nên khi Lê Tương Dực bắt xây Cửu Trùng Đài làm nơi ăn chơi sa đọa
thì Vũ Như Tô đã kiên quyết cự tuyệt và chửi mắng tên hôn quân vô đạo.
+ Sai lầm của Vũ Như Tô là ở chỗ đã không kìm nén được khát khao nghệ thuật
cháy bỏng của bản thân nên đã nghe theo lời khuyên của Đan Thiềm lợi dụng vương
quyền của Lê Tương Dực xây Cửu Trùng Đài để thỏa mãn giấc mộng nghệ thuật của
mình bất chấp những đau khổ, lầm than của nhân dân. Nếu quan niệm sáng tạo nghệ
thuật là thực hiện mệnh lệnh của cái Đẹp và việc bảo vệ quyền sống của con người là
thực hiện mệnh lệnh của cái Thiện thì Vũ Như Tô đã có một lựa chọn sai lầm là đặt cái
đẹp lên trên cái thiện, vì cái đẹp mà hy sinh cái thiện. Sai lầm này đã đẩy nhân vật đến
chỗ bản thân bị diệt vong, công trình bị phá hủy. Vũ Như Tô cho đến lúc chết vẫn không
tự nhận xây Cửu Trùng Đài là sai lầm, ông vẫn tin là mình chính đại quang minh. Đến
khi ông và Đan Thiềm bị bắt, Cửu Trùng Đài bị thiêu hủy thì ông mới bừng tỉnh: Ôi
mộng lớn! Ôi Đan Thiềm! Ôi Cửu Trùng Đài!.
– Nhận xét về ứng xử của con người khi bị đẩy vào nghịch cảnh: Hồn Trương Ba
và Vũ Như Tô đều bị đẩy vào nghịch cảnh, Hồn Trương Ba thì không được sống là
chính mình còn Vũ Như Tô thì không được thực hiện hoài bão lớn lao của cuộc đời
mình. Trước nghịch cảnh đó Hồn Trương Ba đã có một sự lựa chọn dũng cảm và đầy
chất nhân văn nên dù nhân vật phải chết nhưng đã giữ trọn vẹn được tâm hồn cao đẹp
của mình, để lại tình yêu mến và cảm phục của mọi người. Vũ Như Tô là người nghệ sỹ
tài năng và ôm hoài bão lớn lao nhưng cuối cùng đã có sự lựa chọn sai lầm là đặt khát
vọng nghệ thuật của cá nhân lên trên quyền lợi trực tiếp và thiết thân của nhân dân nên
không thoát khỏi bi kịch.
4. Đánh giá chung
Có thể khẳng định, hai nhà văn đã cho bạn đọc một bài học về giá trị của nghịch
cảnh và nghị lực sống. Các tác giả Lưu Quang Vũ và Nguyễn Huy Tưởng đã xây dựng
thành công hai nhân vật bi kịch và gửi gắm trong đó những thông điệp mang ý ngĩa tư

tưởng và nhân văn sâu sắc. Cả hai tác phẩm đều để lại những bài học về lẽ sống và cách
ứng xử của con người đặc biệt là khi bị lâm vào nghịch cảnh.