Giáo trình Gia công tiện - Nghề: Cắt gọt kim loại (Trung cấp) - CĐ Kỹ Thuật Công Nghệ Bà Rịa-Vũng Tàu

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÀ RỊA – VŨNG 
TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ

GIÁO TRÌNH
MÔ  ĐUN GIA CÔNG TIỆN
NGHỀ CĂT GỌT KIM LOẠI
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số:        /QĐ­CĐN…   ngày…….tháng….năm 2015
của Hiệu trưởng trường Cao đẳng nghề tỉnh BR ­ VT

1


Bà Rịa – Vũng Tàu, năm 2015

2


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu gia công tiện thuộc loại sách giáo trình giảng dạy và tham khảo 
của sinh viên nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc 
trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử  dụng với mục đích kinh 
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
 

3


LỜI GIỚI THIỆU

Sự phát triển của khoa học và công nghệ ngày càng cao. Đã giúp cho con 
người dần dần giảm bớt được sức lao động, cũng như nâng cao được năng suất  
làm việc. công nghệ cho đội ngũ công nhân trẻ, những người mong muổn được 
học tập và nghiên cứa để  tiếp tục sự  nghiệp phát triển của nền công nghiệp 
Việt Nam.
Để gia công các chi tiết cơ khí chính xác đòi hỏi con người phải có một  
năng lực nhất định, những năng lực dó tùy vào khả năng công nghệ của thiết bị. 
Trong các thiết bị  gia công cơ  khí thì tiện chiếm một tỷ  lệ  lớn vì có khả  năng  
công nghệ cao.
Giáo trình tiện được biên soạn dựa trên các kiến thức chuyên ngành Cơ 
khỉ  chế  tạo máy từ  các kiến thức chuyên ngành và kinh nghiêm thực tế, chúng 
tôi viết Giáo trình tiện  nhằm giúp học sinh, sinh viên có tài liệu sử dụng trong  
quá trình học tập và rèn luyện về kiến thức, kỹ năng nghề.
Giáo trình đưa ra các bài học tích hợp ở mức độ cơ bản và mức độ nâng 
cao khác nhau rất bổ ích cho học viên, các nguyên nhân sai hỏng cũng như biện  
pháp khắc phục.
Do trình độ  năng lực cũng như  kinh nghiệm có hạn, nên khó tránh khỏi  
những thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được những  ỷ  kiến đóng góp của  
đồng nghiệp. Mọi ý kiến đóng góp xin gửi về: Khoa Cơ kh í, Trường Cao đẳng 
nghề tỉnh Bà rịa vũng tàu

4


5


MỤC LỤC

Trang

  Trang                                                                                                                       
 
......................................................................................................................
   
 6
 2.1. Cấu tạo : Máy tiện có nhiều loại                                                                  
 
.................................................................
    
 12
2.4. Hộp tốc độ bàn dao :.................................................................. 16
 3.1. Các bộ phận điều khiển                                                                                 
 
...............................................................................
    
 18
CÂU HỎI........................................................................................... 30
CÂU HỎI........................................................................................... 44
 Bảng tốc độ trung bình khi tiện ngoài                                                                  
 
.................................................................
    
 50
 Bảng gia  công                                                                                                       
 
......................................................................................................
    
 50
Bước 1: Thực hiện tiện vạt mặt đầu, khoan tâm. ...........................55
CÂU HỎI........................................................................................... 58

 Bài 9                                                                                                                       
 
......................................................................................................................
    
 91
 KHOAN LỖ TRÊN MÁY TIỆN                                                                           
 
..........................................................................
    
 91
 1. Cấu tạo của mũi khoan                                                                                     
 
....................................................................................
    
 92
­ Tuỳ thuộc vào vật liệu chế tạo mũi khoan mà ta có mũi khoan thép gió, mũi 
khoan có gắn mảnh hợp kim; tuỳ thuộc vào kết cấu của lưỡi khoan ta có các 
 loại mũi khoan xoắn ốc, mũi khoan xoắn ruột gà.                                               
 
..............................................
    
 93
 3.  Mài mũi khoan                                                                                                   
 
..................................................................................................
    
 94
 4. Khoan lỗ trên máy tiện                                                                                      
 
.....................................................................................

    
 95
Bước 2: Kiểm phôi :......................................................................... 107
Bước 3: Kiểm phôi :......................................................................... 113
Quy trình tiện lỗ............................................................................... 113
 Câu hỏi ôn tập                                                                                                     
 
....................................................................................................
    
 116
 Các loại chi tiết côn:                                                                                            
 
...........................................................................................
    
 117
Các loại côn tiêu chuẩn:................................................................. 117
Thông số hình học của chi tiết côn ngoài:...................................... 119
Bước 1: Bản vẽ chi tiết:................................................................... 121
Bước 1: Bản vẽ chi tiết:................................................................... 138
 Bài 15                                                                                                                   
 
..................................................................................................................
    
 152
 GIA CÔNG REN TAM GIÁC                                                                             
 
............................................................................
    
 152
1.2. Phân loại ren: .......................................................................... 155

1.3. Các yếu tố cuả ren:.................................................................. 157
1.4. Căn cứ vào hướng tiến cuả ren: ............................................. 158
1.5. Kiểm tra ren : ........................................................................... 159
1.7.Các sai hỏng thường gặp trong tiện ren:...................................162
 2. Gia công ren bằng dao tiện                                                                             
 
............................................................................
    
 163
 2.1. Phương trình xích động khi tiện ren                                                            
 
.........................................................
    
 163
 3. Phương pháp tiện ren bằng dao                                                                      
 
.....................................................................
    
 165
 1.1. Các thông số hình học của dao tiện ở trạng thái tĩnh                                 
 
................................
    
 170
1.2. Mài đúng gốc độ của dao tiện ren tam giác ngoài ...................170
 3. Quy trình tiện ren tam giác ngoài                                                                    
 
...................................................................
    
 172

6


 3.1. Phân tích các yêu cầu của bản vẽ:                                                               
 
..............................................................
    
 172
3.2. Kiểm tra phôi:........................................................................... 173
 4. Các dạng sai hỏng nguyên nhân cách khắc phục                                           
 
..........................................
    
 175
5. Các bước thực hiện..................................................................... 176

7


CHƯƠNG TRÌNH MÔ ĐUN
GIA CÔNG TRÊN MÁY TIỆN
Mã số mô đun: MĐ18
Thời gian mô đun: 280h;                                      (Lý thuyết: 45h; Thực hành:  
235h)

I. VỊ TRÍ, TÍNH CHẤT CỦA MÔ ĐUN:
 Trước khi học Mô đun này học sinh phải hoàn thành:  là mô đun chuyên môn 
nghề bắt buộc.
II. MỤC TIÊU MÔ ĐUN: 
Sau khi học xong mô đun này, học sinh – sinh viên có khả năng

­ Giải thích được bản vẽ chi tiết
­ Giải thích được các ký hiệu vật liệu trên bản vẽ  
­ Phân tích các ký hiệu về dung sai lắp ghép
­ Sử dụng tốt các loại dụng cụ đo: dưỡng, thước đo góc vạn năng, thước  
cặp, pan me, đồng hồ so;
­ Trình bày  đặc  điểm, cấu tạo các loại dao tiện, bàn ren, ta rô, mũi 
khoan;
­ Lập được quy trình công nghệ gia công các chi tiết 
­ Trình bày đặc điểm, cấu tạo và nguyên lý làm việc của các loại máy 
tiện
­ Phân tích các dạng sai hỏng, nguyên nhân và biện pháp khắc phục;
­ So sánh được ưu, nhược điểm của các phương pháp gia công trên;
­ Lập kế hoạch sản xuất và quản lý thực hiện kế hoạch.
­ Đạt bậc 3/5 tiêu chuẩn kỹ năng nghề  quốc gia, với những kỹ năng cụ 
thể: 
­ Đọc được bản vẽ chế tạo nghề Cắt gọt kim loại
­ Sử dụng thành thạo các máy tiện
8


­ Sử dụng thành thạo các dụng cụ kiểm tra dùng trong nghề cắt gọt kim 
loại..
­ Mài được các loại dao tiện, mũi khoan đúng theo yêu cầu kỹ thuật
­ Điều khiển máy tiện chính xác.
­ Gia công được các chi tiết máy chính xác trên máy tiện. 
­ Lựa chọn được phương pháp lập quy trình công nghệ  tối  ưu để  gia 
công một sản phẩm theo yêu cầu bản vẽ. 
­ Xây dựng được kế hoạch sản xuất quy mô vừa và nhỏ;
­ Lập được kế hoạch, tổ chức và điều hành sản xuất trong các nhà máy 
cơ khí cũng như các hoạt động dịch vụ kỹ thuật trong lĩnh vực cơ khí cần làm  

việc độc lập hoặc theo nhóm;
­ Thực hiện bảo trì, bảo dưỡng máy theo đúng quy định;
­ Có các kỹ năng: học tập chủ động; giao tiếp hiệu quả; làm việc nhóm 
hiệu quả.
­ Có đạo đức nghề nghiệp, ý thức kỷ luật lao động và tôn trọng nội quy  
nơi làm việc, nội quy cơ quan, doanh nghiệp, có tác phong công nghiệp;
­ Đảm bảo an toàn, vệ sinh cá nhân, vệ sinh công nghiệp.
­ Có  ý thức và trách nhiệm với bản thân, các đồng nghiệp với cộng 
đồng;
­ Có tinh thần học hỏi, làm việc nhóm, không ngừng học tập trau dồi 
kiến thức nghề nghiệp;
­ Năng động, sáng tạo trong quá trình làm việc, linh hoạt áp dụng kiến 
thức đã học vào thực tế sản xuất.
III. NỘI DUNG MÔ ĐUN:
Nôi dung tổng quát và phân phối thời gian:

1.
TT

Tên các bài trong mô đun

Thời gian

1

Vận hành và bảo dưỡng máy tiện vạn năng
Kiểm tra bài 1
Sử dụng các lọai đồ gá thông dụng

9

1
5

2

Hình thức 
giảng dạy
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
9


3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
15
17
18

Dao tiện  ­ Mài dao tiện
Tiện mặt đầu và khoan lỗ tâm
Kiểm tra 
 Tiện trụ ngắn
Tiện trụ dài
Tiện trụ bậc
Tiện rãnh và cắt đứt
Nộp sản phẩm
Khoan lỗ trên máy tiện
Tiện lỗ suốt
Bài 3: Tiện lỗ bậc
Nộp sản phẩm
Tiện côn bằng cách xoay xiên bàn trượt dọc 
phụ
Tiện côn bằng cách xê dịch ngang ụ động
Tiện côn bằng thước côn
Nộp sản phẩm
Ren tam giác
Tiện ren tam giác ngoài 
Tiện ren tam giác trong
Nộp sản phẩm
Tiện  ren vuông ngoài
Nộp sản phẩm
Cộng

8
10
5
10
24

15
10
1
10
15
20
1
15
15
15
1
3
25
30
1
30
1
280

Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp

Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
LT
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp
Tích hợp

10


Bài 1
 VẬN HÀNH VÀ BẢO DƯỠNG MÁY TIỆN VẠN NĂNG
Mục tiêu: 
­ Trình bày đầy đủ cấu tạo, công dụng, nguyên lý hoạt động của các bộ 
phận chính trên máy tiện vạn năng
­ Nêu rõ các đặc tính kỹ thuật và ảnh hưởng của các yếu tố khác tới quá 
trình tiện
­ Vận hành máy tiện thành thạo, đúng quy trình, nội quy chăm sóc bảo 
dưỡng máy
1. Nội quy sử dụng dụng máy cắt gọt
1.1. Trước lúc nhận máy cần phải kiểm tra:
 Các bộ phận cuả máy, tay gạt điều khiển 
Thiết bị điện
Vị trí bôi trơn trên máy 
 Nếu không an toàn phải kịp thời báo cáo với giáo viên sửa chữa

1.2. Phải chuẩn bị đồ gá, dụng cụ đầy đủ mới bắt đầu làm việc 
1.3. Trong khi làm việc không được thay đổi tốc độ: 
Dụng cụ phôi liệu phải để  đúng nơi quy định, không được để  trên băng 
máy, khi gá lắp những chi tiết nặng phải có phương tiện bảo hiểm hoặc có  
người giúp đỡ mới đảm bảo an toàn 
Phải sử dụng chế độ cắt hợp lý cho từng nguyên công 
Không cho máy chạy không tải hoặc quá tải, nếu có hư  hỏng phải kịp  
thời báo cáo 
Mỗi ngày cho dầu vào các chỗ qui định ít nhất ba lần 
Phải thao tác hợp lý không làm tuỳ tiện khi giáo viên chưa hướng dẫn
1.4. Sau khi làm việc xong: 
Phải thu dụng cụ. 
Phôi liệu trên máy về chỗ quy định
11


Đưa tay gạt về vị trí an toàn.
Lau chùi máy và dọn vệ sinh xung qanh máy.
Cho   dầu   mỡ   vào   băng 
máy. 
Cắt cầu dao điện.
2.  Cấu tạo máy tiện
2.1.  Cấu   tạo  :  Máy   tiện   có 
nhiều loại
                                                 Hinh 1.1. Máy tiện ren vít vạn năng

Hình 1.2. Máy tiện cụt   máy tiện đứngMáy tiện RơVonVe Máy tiện đứng 
dùng để gia công những chi tiết lớn

Hình 1.3. Máy tiện tự động dùng cam

12


Hình 1.4. Máy tiện CNC:

Hình 1.4. Máy tiện chuyên dùng – máy tiện trục khuỷu

Cấu tạo máy tiện:

Hình 1.5. Cấu tạo máy tiện
1. HỘP TỐC ĐỘ ( HỘP TRỤC CHÍNH)
2. HỘP BÁNH RĂNG THAY THẾ
3. HỘP CHẠY DAO
4. THÂN MÁY( BĂNG MÁY)
5. BÀN XE DAO ( BÀN CHẠY DAO DỌC)
6. Ổ DAO
7. Ụ ĐỘNG

13


Hình 1.6. Các bộ phận máy tiện

2.1.Đầu máy:
2.1.1.Cấu tạo: 
Phía ngoài đầu máy là hộp gang trong rỗng, phía trên có lắp các trục song  
song với nhau, quan trọng nhất là trục chính có cấu tạo phía trong rỗng, phần lỗ 
bên ngoài chế tạo lỗ côn (Tên cuả  nó là côn móc số  5) phần còn lại là trụ, bên 
ngoài đầu bên trái lắp bu ly truyền chuyển động và công hãm đầu bên phải lắp  

mâm cặp cặp phôi thông qua hệ thống ren tam giác, phần giữa trục lắp các bánh  
răng để nhận và truyền chuyển đông qua các trục phụ .
Các trục phụ lắp các bánh răng để truyền chuyển động giữa các trục với  
nhau > Để  điều khiển các cặp bánh răng ăn khớp  ở  trong đầu máy ta dùng các  
tay   gạt 

ở   phía   ngoài 

hộp.

Hình 1.7. Cấu tạo trục chính mý tiện
2.1.2.Công dụng :
Tạo nên tốc độ quay của máy 
Giúp cho bàn dao chuyển động theo hướng thuận hoặc nghịch
Truyền chuyển động xuống hộp tốc độ bàn dao.
14


2.2.Thân máy:
2.2.1.Cấu tạo:
Gồm một khối gang rỗng được chế  tạo thành hai khối ghép vào nhau,  
phía trên có các gờ   được chế  tạo thật chính xác gọi là băng máy giúp cho bàn 
dao và ụ động dịch chuyển trên băng máy.

Hình 1.8. Cấu tạo thân máy
2.2.2.Công dụng:
Dùng để đỡ đầu máy
Giúp ụ động và bàn dao chuyển động tịnh tiến trên khoang máy
Dùng để lắp một số bộ phận khác 
2.3.Chân máy:

2.3.1.Cấu tạo:
Gồm một khối gang rỗng đặt hai đầu thân máy 
2.3.2.Công dụng:
Giúp cho máy có chiều cao xác định 
Chấn máy dùng để động cơ, thiết bị điện 
15


Đỡ các bộ phận trên nó 
2.4. Hộp tốc độ bàn dao :
2.4.1.Cấu tạo:
Gồm các bánh răng lắp trên các trục song song. Điều khiển vị trí ăn khớp  
của các bánh răng bằng hai tay gạt phía ngoài hộp.
2.4.2.Công dụng:
Để tạo nên bước tiến bàn dao 
Nối chuyển động từ các bánh răng thay thế đến bàn dao 
Kết hợp với hộp tốc độ bàn dao tạo nên bước chuyển  động của bàn dao 
Nối chuyển động giữa đầu máy với hộp tốc độ bàn dao 

2.5. Bánh răng thay thế
2.5.1. Cấu tạo

Hình 1.9  Bánh răng thay thế
2.5.2. Công dụng

Kết hợp với hộp tốc độ bàn dao tạo nên bước chuyển  động của bàn dao 
Nối chuyển động giữa đầu máy với hộp tốc độ bàn dao
2.6.Bàn dao
2.6.1.Cấu tạo: gồm có 3 tay gạt
Bàn dao dọc giúp cho dao cắt chuyển động song song với tâm máy 

Bàn dao ngang giúp cho dao chuyển động vuông góc với tâm máy
16


Bàn dao trên (dọc phụ) giúp cho dao chuyển động hợp với tâm máy mốt  
góc bất kỳ 
Gá dao dùng để kẹp dao 

 

 
Hình 1.10. Cấu tạo bàn dao
2.7. Hộp điều khiển bàn dao
2.7.1.Cấu tạo:
Gồm các tay gạt tự  động dọc, tự  động ngang, cắt ren, vô lăng chuyển  
dời bàn dao
2.7.2.Công dụng:
Nhờ có các cơ cấu điều khiển trong hộp bàn dao mà giúp cho bàn dao 
chuyển động  tịnh tiến từ chuyển động quay của trục trơn và trục vít me
2.7.3.Nguyên lý làm việc: 
Có 2 chuyển động
­Chuyển động tiến của phôi 
­Chuyển động tịnh tiến cuả dao cắt  hoặc chuyển động tịnh tiến của bàn dao 
và chuyển

17


Hình 1.11 Hộp điều khiển bàn dao
2.8. Ụ động 

2.8.1.Cấu tạo:
Gồm thân và đế lắp gép với nhau có thể dịch ngang trên đế hoặc cố định 
(Điều chỉnh tâm ụ động cho trùng với tâm máy) 
Quan trọng nhất là nòng  ụ  động, ngoài trụ  trong rỗng, phía bên trái chế 
tạo lỗ  côn . toàn bộ  nòng di chuyển tịnh tiến nhờ  có vít và đai  ốc khi ta điều 
khiển băng vô lăng quay.
Để cố định ụ động trên băng máy ta hãm bằng tay hãm ở ngoài ụ động. 
1. Mũi tâm.
2. Nòng ụ động.
3. Cần hãm ụ động.
4. Trục vít me.
5. Cần hãm ụ động với bàn máy.
6. Bộ phận hãm ụ động  với băng máy.
7. Rãnh trượt thân và đế ụ động.
8. Vít điều c ỉnh ụ động theo phương ngang.
9. Đế ụ động.
  10 Thân ụ động

Hình 1.12 Ụ động

2.8.2.Công dụng
Dùng để đỡ vật gia công có chiều dài lớn 
Dùng để gá các mũi khoan, mũi tâm, khoét....vv
3. Vận hành máy tiện
3.1. Các bộ phận điều khiển 
3.1.1. Bộ phận điều khiển tốc độ trục chính 
  

Phiá giới chân máy có 2 tay gạt dùng để  xác định nhóm tốc độ  (A hoặc 

B)
18


  

Trên đầu máy có một tay gạt. 

    

Khi gạt gạt xác định nhóm tốc độ cao.

    

Khi gạt gạt xác định nhóm tốc độ thấp.
Khi gạt chọn một tốc độ cụ thể.

.
Hình 1.15 vị trí tay gạt
3.1.2. Bộ phận điều khiển tốc độ tiến của dao.
Gồm có một tay gạt  xác định hướng chuyển động của bàn dao trên đâu 
máy, hai tay gạt trên hộp tốc độ   tiến dao  để  xác định một bước tiến cụ  thể 
chuyển động của bàn dao. 
Chốt ly hợp trùng với tốc độ dùng để chuiyển chế độ  tiện trơn hay tiện  
ren (Nếu tiện trơn đòng chốt vào, tiện ren kéo chốt ra )
Tay gạt điều khiển bàn dao tự động dọc 
Tay gạtđiều khiển tự động ngang 
Tay gạt cắt ren
Khi không cần bàn doa chuyển động tự động ta có thể quay vô lăng bằng 
tay dọc hoặc ngang.

19


Hình 1.16 Máy tiện CHASLES (430 X 100)
MÁY TIỆN 
Ký 
hiệu
01
02

Tên gọi

Chức năng

Hệ thống điện

Gồm có : Attomat , nút nhấn tắt mở  động cơ  bơm 

nước, công tắc đền, nút nhấn mở động cơ trục chính
Hộp   tốc   độ   trục  Nằm trên đầu máy gồm có tay gạt xác định hướng 
chính

03

hoặc chậm của trục chính (A chậm B nhanh)
Hộp   tốc   độ   bàn  Nằn   dưới   đầu   máy:có   02   tay   gạt   dùng   dể   chọn 
dao

04

chuyển   động   của   bàn   dao,   xác   định   tốc   độ   nhanh 

Chân máy

bước tiến của bàn dao căn cứ vào bảng thông số của  
máy
Dùng để  đỡ  hộp tốc độ  có 12 cấp tốc độ  , điều 
chinh tốc độ  bằng 02 tay gạt ngoài hộp cắn cứ  vào 

05
06
07
08

bảng thống số trên đầu máy
Trục trơn
 Dùng để tiện trơn
Trục vít me
Dùng để tiện ren
Trục   đỡ   tay   gạt  Gá tay gạt đóng hoặc mở may
điều khiển máy
Động cơ điện
20


09, 10
11
12

Vô lăng
Dùng để dịch chuyển bàn dao dọc, ngang
Tay gạt cắt ren
Dùng để đóng mở đai ốc hai nửa
Tay   gạt   điều  Tự động dọc, ngang  của bàn máy

khiển
13
Máng đựng phoi
14
Băng máy
15,16,1 Ụ động
7
18
19

Giá dao
Mâm cặp

Dùng để đựng phoi trong quá trình gia công
Dùng để đỗ đầu máy, ban dao, ụ động vv
Vô lăng dịch chuyển nòng  ụ  động, tay hãm  ụ  động 
trên băng máy , tay hãm nòng cụ động
Dùng để giá dao
Dùng để cặp phôi

3.2. Thao tác máy
3.2.1. Tháo tác tiện trơn 
Tiện trơn bằng tay: Dùng tay ta quay vô lăng bàn trượt  dọc hoặc ngang  
ra hoặc vào

Tiện trơn bằng tự  động : Sau khi xác định chế  độ    cắt ta cho dao ăn 
chạm nhẹ vào chi tiết sau đó gạt tay gạt tự động dọc hoặc ngang .

3.2.2. Thao tác cắt ren
Sau khi đã điều khiển ren đúng bước và đúng hường ta điều khiển cho 
trục vít me quay dùng vô lăng cuả  bàn trượt ngang xác định chiều sâu cắt của 
mỗi lần cắt, Tay trái điều khiển vô lăng bàn trượt ngang  tay phải điều khiển 
đai ốc hai nửa ăn khớp với trục vít me và bàn dao  bắt đầu chuyển động, khi bàn  
dao chuyển động cắt ren hết chiều dài đoạn ren cần cắt dùng phấn đánh dấu  
trên băng máy lúc bàn dao chuyển động đến vạch phấn  tay trái quay vô lăng bàn 
trượt ngang  ra ngược chiều kim đồng hồ (Vào phía minh) Đồng thời đưa đai ốc 
hai nửa lên .

21


Hình 13. Đai ốc 2 nửa
4. Chăm sóc máy và các biện pháp an toàn khi sử dụng máy tiện
 Khiểm tra các mắt dầu: Đầu trục chính, hộp tốc độ  bàn dao, hộp điều 
khiển bàn  dao, 
Bội trơn băng máy, chính, phụ vv
Chú ý: Trước khi bôi trơn phải dùng dẻ lau băng máy thật sạch
CÂU HỎI
Câu 1. Hãy điền tên các bộ  phận của máy tiện vào các ô trông trên bản 
vẽ sau đây. Trình bày rõ công dụng của các bộ phận đó?
Câu 2. Điều chỉnh vị  trí các cần gạt tốc độ  trục chính máy tiện bằng  
cách điền vào sơ đồ: 53v/p, 175v/p, 1000v/p?
Câu 3. Điều chỉnh vị trí các cần gạt tốc độ  bàn dao khi tiện trơn trên máy 
tiện bằng cách điển vào sơ đồ : 0.05mm, o.lmm, o.lõmm?
Câu 4, Điều chỉnh vị trí các cần gạt tốc độ bàn dao khi tiện ren máy tiện 

bằng cách điền vào sơ đồ: 0.5mm, 1.25mm, 4.5mm, 3mm?
Câu 5. Vật gia công có đường kính 36mm cần tiện một bậc cỏ  dường 
kính 32mm trên chiều dài 30mm. Hỏi phải vặn bàn trượt ngang và bàn trượt dọc  
di bao nhiêu vạch du xích. Biết trục vít có bước ren là 5mm, vòng du xích có 100  
vạch?
Câu 6. Kiểm tra độ thảng hàng giữa mũi tâm ụ động và mũi tâm ụ trước  
được thực hiện như thế nào?
Bài 2
SỬ DỤNG CÁC LOẠI ĐỒ GÁ THÔNG DỤNG
                                                                                   
22


Mục tiêu:
­ Tháo lắp được những trang thiết bị thường dùng của máy tiện ren vít 
vạn năng: mâm cặp 3 chấu, 4 chấu, ụ động, mũi chống tâm cố định, mũi 
chống tâm quay, bàn dao,....
­ Nắm được các cơ cấu, các chuyển động chính, và các chuyển động tạo 
hình bề mặt gia công của máy tiện.
­ Thực hiện đúng quy chế, nội quy thực tâp, đảm bảo giờ giấc học tập, 
trang phục bảo hộ lao động và tác phong công nghiệp.
­ Biết cách tổ chức sắp xếp nơi làm việc gọn gàng ngăn nắp đúng tác 
phong công nghiệp.
1. Thao tác sử dụng mâm cặp  
Quá trình định vị và kẹp chặt chi tiết dựa trên nguyên tắc định vị  6 điểm, dựa  
trên trục tọa độ OX, OY, OZ.
1.1. Chuẩn và chọn chuẩn
1.1.1. Khái niệm và phân loại chuẩn:
Chuẩn là dường, điểm, hoặc bề  mặt của chi tiết dùng để  xác định các 
đưòng, diểm, bề mật khác.

Phân loại chuẩn: Gồm có 3 loại:
Chuẩn thiết kế: Là chuẩn dùng để xác định trên bản vẽ  thiết kế. Nó có 
thể là chuẩn thực thấy được trên vật gia công, hoặc là chuẩn ảo (trừu tượng) 
như các dường tâm của trục và lỗ.
Chuẩn công nghệ: Là chuẩn dùng trong quá trình gia công. Gồm có:
Chuẩn định vị  (chuẩn gá): Là những đường điểm hay bề  mặt dùng để 
xác định vị trí của chi tiết so với dao cắt.
Chuẩn định vị  thường là mặt tỳ  lên chi tiết định vị  của đồ  gá nhưng 
cũng có thể dùng phương pháp rà theo vạch dấu.

23


Hình 2.1. Các phương pháp chọn chuẩn
Khi gia công trên máy tiện, chuẩn định vị có thể là mặt ngoài như hình 
2.1a, mặt trong, mặt đầu như hình 2.1.b.

Hình 2.2. Các phương pháp chọn chuẩn
Gá trên 2 lỗ Lâm như hình 2.2a, 2.2b.
1.1.2. Chuẩn định vị có thể chia làm các loại sau:
Chuẩn thô: Là chuẩn sử dụng cho gá lắp ban đầu, chưa được gia công 
một lần nào.
Chuẩn tinh: Là chuẩn dã qua một vài lần gia công, chuẩn tinh có thể
chia ra:
Chuẩn tinh chính: Là chuẩn dùng trong quá trình gia công và lắp ráp, là 
bề mặt làm việc quan trọng của chi tiết trong cơ cấu và bộ phận máy.
Chuẩn tinh phụ: Là chuẩn chỉ dùng trong quá trình gia công mà không 
ảnh hưởng gì đến quá trình láp ráp.
Chuẩn đo lường: Là những điểm, dường, bề mặt mà từ đó dùng để tính 
toán kích thước khi gia công và do kiểm.

Chuẩn lắp ráp: Là chuẩn dùng trong quá trình lắp ráp
1.1.3. Nguyên tắc chọn chuẩn thô:
Nếu chi tiết có 1 bể mặt không cần gia công thì nên chọn mặt đó làm 
chuẩn thô. Nguyên tắc này làm cho khoảng cách giữa các bề mặt không cần 
gia công so vói bê mặt có gia công sẽ chính xác vể vị trí tương quan
Nếu có một số  bề  mặt không cần gia công thì chọn mặt nào có diện tích  
lớn nhất làm chuẩn thô.
24


Khi chọn chuẩn thô không nên chọn những mặt quá xù xì, có bậc, hoặc ba 
via, như vậy khi gá kẹp mới chắc chắn.
Chuẩn thô chỉ được dùng một lần, không được dùng lại lần thứ hai
1.1.4. Nguyên tắc chọn chuẩn tinh:
Nên chọn chuẩn tinh là chuẩn tinh chính (chuẩn trùng).
Nên chọn chuẩn tinh thống nhất tức là chỉ dùng một chuẩn tinh để gia công 
hầu hết các mặt còn lại.
Bề mặt chọn làm chuẩn tinh nên có diện tích lớn.
Bề mặt chọn làm chuẩn tinh sao cho dễ chế tạo và dễ thiết kế đồ gá.
1.1.5. Thao tác sử dụng mâm cặp  3 chấu
Cấu tạo
Mâm cặp 3 vấu tự định tâm có 3 vấu chuyển động ra vào đồng thời với 
nhau như hình 2.3.
Ba vấu 1 trượt trong rãnh hướng tâm của thân 2, các răng xoắn của vấu  
ăn khốp vối răng xoắn của đĩa răng 3, phía sau của đĩa 3 có có răng côn ăn khốp 
với 3 bánh răng côn nhò 4.

Hình 2.3. Cấu tạo màm cáp 3 vấu tư đinh tâm a) Dạng chung; b)Các chi tiết 
của mâm cặp 1. Váu cặp; 2. Thân; 3. Đĩa côn có răng xoắn; 4. Bánh răng 
côn

Khi đặt chìa khoá vặn mâm cặp vào  ổ  khoá trên bánh răng côn 4 quay  
cùng chiều hay ngược chiều kim dồng hồ, các vấu cặp sẽ  đồng thời tiến vào 
hoặc lùi ra khỏi tâm mâm cặp trong rãnh hướng tâm để xiết chặt hoặc tháo chi  
tiết gia công ra.
25