Bài giảng Giải phẫu học (Tập 1): Phần 1

DAI HOC Y DOC THANH PHO HO CHI MINH
BO MON GIAI PHAU HOC

BAI GIANG

PHAU C
Chu bien: NGUYEN QUANG QUYEN

NHA XUAT BAN Y HOC


DAI HOC Y DLYC7C THANH PHO HO CHI MINH

BO MON GIAI PHA1U HQC

62 fa'i„, Vitt' P
1.

lchot

-eq,1 Xer TariJ

BAI GIANG

GIME PHAU HOC
A
T P1

CHI THEN - CHI

- DIU M.Or C6

hi lin dui midi lam
Co b6 sung at seta chaa

NHA XUAT BAN Y HOC
Chi nhanh Thanh phi") Ho Chi Minh
2013

F-.2014 _ott
6Altick

f--

52A


CHU BIEN
NGUYEN QUANG QUYEN

BAN BIEN SOAN
LE VAN CUING

DU'ONG VAN HAI

VO VAN HAI

NGUYEN THitN HUNG

TRAN HUNG

NO TRI HUNG

PHAN BAO KHANH

NGUYEN QUANG QUYEN

NGUYEN HOANG VAN

LUVNG THI BACH VAN

NGUYEN TRUNG VINH


Lai not clan
(Lein xuat bcin tha neim)
Cuan 13ai gifing giai phAu hoc" &tor soan rat tinh gian theo chuong
trinh hoc cda sinh vi'en he dai han cac Truing Dai hoc Y Khoa a Viet Nam.
Stich ditot sap xep lam hai tap. Tap I gam cac chuong chi tren, chi duai va
dau mat co. Tap II gam cac chuong ngzie, bung, than kinh trung uong va gidi
pilau hoc dai cueing. Phan dai cuong trinh bay lai he thong cac ca quan de b6
sung cho nhang phan trade duce trinh bay theo yang.
Ccic danh tit va not dung cac danh tit ditqc sa dung hoan toan theo
n danh tit gidi pha u quek to Nomina Anatomica (N.A) vet dich chai yeu
theo cuan Tit dien gidi phew hoc (4 thd tieng : La tinh, Anh, Phap, Viet)
cda Nguygn Quang Quyen (Nha Xueit Ban Y hoc, 1983) co sda dai dOi chat
khi can thiet cho sat nghia hcm vai nguy'en ban tang La tinh. Ben canh
mai tit tieng Viet deu có chd thick trong ngoac dein tit La tinh Wang ang.
Cuai mot tap setch có bcin chi dein tra cztu tang Viet va tang La tinh.
Sau lin tai bcin thd ba, theo y kien cua nhieu dung nghiep va ban
doe, ngoeti viec saw chact nhang cho in sai, cluing toi da them phd n muc

tieu trung gian cda mon giai phd u hoc vet muc tieu chuyen biet cd a tang
bai gicing veto phdn ddu cua m5i beti va a cuai m6i beti, có cac eau hOi
trdc nghiem theo clang cau tra Uri chon lua (MCQ) de sinh vi'en có the to
hoc va to dcinh gici ditqc. Ngoai ra de cuan scich hoan chinh hcm thong
to i da cho in truck mai bai mot hinh mau tong hap chop tren xcic (chd
yeu lay theo Rouviere) va cac so lieu gidi phdu tren ngtteri Viet Nam
nh'dm muc dich tham khcio.
Trong lam tai bcin this to va ilia nam nay, B I S Ngo Tri Hung dei
Op sac trong viec chzi thich cac hinh mau vet PTS Le Van Cuing da cho
cac so lieu ngitai Viet Nam trich trong cuan luan an PTS cua minh. BS
Pham De-mg Dieu vet BS Nguyen Van Dac (BO mon Gicii phau hoc
TTDTBDCBYT thetnh pha Ha Chi Minh) del ba sung them nhieu cau
trdc nghiem MCQ vet gop y sda nhdng sai sot ell a kin in trztoc. Xin hoan
nghenh vet chan thanh cam on nhCtng clang gop quY bciu
Chang toi cang bay to long bat on Nhet Xuat ban Y Hoc da cho tea
kin lin thd neim cuan sach nay.
Thanh phd Ha Chi Minh, thcing 911995
Nguyen Quang Quygn
3



Logi not au
(Lein - xudt bcin thd natal lam)

BO sach "Bai gifing Gieti phau hoc" do co Pho Gicio . stt Nguyen Quang Quyen
chit bien vdi sit tham gia bien socin cda cac nhet gicii phau gietu kinh nghiem vet su
gop sic ciia tap the can 14 nhein vien BO mon Gidi Phau Hoc Dai hoc Y Ditorc
Thanh pla H6 Chi Minh. BO sach du'orc xutit bdn Ian detu tien veto nam 1985, qua
13 Mn tea ban, bo sach la sach giao khoa gieti phau caa Dai hoc Y Dityc Thanh

pita Ha Chi Minh va let mot tett lieu gicii phau quan trong, claw set dung tham
khan tai cac tritemg dai hoc y khoa trong nude.
BO sach "Beti giang Giiii phial hoc" c6 hai tap cho doi tuong sinh vien dai
hoc gam cac chuyen nganh bac si y khoa, bac si rang ham mat, bac si nganh y hoc
co truyen, y to tong tong vet du'crc si. Ngoai ra bO sach con phut vu doto tao he cd
nhan cac chuyen nganh y hoc va cac chuyen nganh khetc lien quan den khoa hoc
sac kh6e.
Qua nhieu kin tai ban BO sach da &lac bO' sung sda chda de ngay tang hoan
thien hon. Dcic biet trong Mn tai ban' nay, tap the can b62 gidng BO mon Gicii
Phau Hoc, trong dO co nhieu can ba' gicing tre da tham gia tich cdc trong cong
tcic sda chda cac loi va thi6u sot, có 1,6 sung chinh sita nay so/ beti gicing cho
haul chinh han vet ye lai mot so hinh cluta rO, chuct dep de lam tang chat litang
cda cac beti gicing nhu beti vang ben, trung that, runt non, runt gia... Sap xe'p-lai
thd tit, plain nhom nay so beti gidng cho phi hap horn -nhu' cac plain khai xuang
so, khai xuang mat.
Vai sit phcit trien ctict khoa hoc, mot mein sach can phcii ducrc be sung, sda
chda lien tuc de duqc cap nhat kien thdc mai. Do do cluing toi xin qujI theiy co,
qa)i clang nghiep, cac hoc vien va cac em sinh vien clang g6p y kien de BO mon
Gicii Phau Hoc seta chaa, ha sung cho tap sach ngety tang hoan thien han trong Mn
tai bcin sau. Chang tai xin cam on sit clang g6p qu3i bciu do. Chang toi cang reit
cam on Nha xuat ban Y hoc, Chi nhcinh Thanh ph6 Ho Chi Minh let nori dot giap
hieu dinh vet sda chaa qua nhieu Mn xueit bdn.
Thanh pile; H6 Chi Minh, ngety 27 thang 9 nam 2013
Chu nhiem 130 mon
PGS.TS. Le Van Cutting
5



MIX LUC

Trang

Ldi not &au
1

Nhdp mon gidi pilau hoc

(2 660

11

(4 tigt)
(3 tigt)
(2 tigt)
(1 tigt)
(2 tigt)
(2 tigt)

28
54
68
83
90
106

(4 tigt)
(2 tigt)
(4 tigt)
(1 tigt)
(2 tigt)

(2 tigt)

121
- 156
171
194
201
222

PHAN I - CHI TREN
2
3
4
5
6
7

)(acing kherp chi teen
Ndch
Cdnh tay
Khuku
CAng tay
Ban tay
PHAN 2 - CHI DWI

8
9
10
11
12

13

Xthing khop chi doh
Ming
Did
Cl6i
CAng than
Ban than
PHAN 3 - DAU - MAT - Co

Xuong kilo') dau mat
14
Car va mac (tau - mat - co
15
Cdc do, ng mach canh
16
DOng mach clued don
17
Tinh mach va bath mach dau mat c6
18
Dam reCi than kinh c6
19
a ming
20
Hau
21
Thanh quan .
22
Khi quail, tuy6n gidp va tuy6n can gidp
23

Mai
24
Co quan thi gide
25
Car quan tiAn dinh - 6c tai
26
Cdc day than kinh so
27
Bing chi din tra cliu tigng ViOt
Bang chi din tra cdu tie-ng La Tinh

(4 tigt)
(4 tigt)
(3 tigt)
(1 tigt)
(2 tigt)
(1 tigt)
(2 tigt)
(2 tigt)
(3 tigt)
(1 tigt)
(1 tigt)
(2 tigt)
(3 tigt)
(5 tigt)

238
238
301
319

329
346
354
366
380
397
405
416
430
453
486
512
7



MUC TIEU TRUNG GIAN
COA BO MON GIAI PHAU HOC
Sau khi hoc xong chaung trinh mon giai phAu hoc, ngutri sinh vien y khoa phai dat
ducic cac muc tieu sau day :
1. Neu durgc day du cac chi tiet giai pilau chinh cda tat ca cac be phan trong cc
thg ngu6i.
2. MO to dttqc lien quan ctia. tang 130 phan trong cac he thong, cac car quan ctia c6
the ngu6i.
3. Chi du cic tren xac, hinh ye, phim X quang, tren ngutri song, tren tieu ban cac
chi tigt giai phau da dole hoc a phan ly thuygt.
4. Thay &Plc su th6ng nhat gala hinh the, cat' tao vdi chirc nang cilia cac be phan
trong car the dg higu dutqc qua trinh den h6a cua sinh vat.
5. Neu dole tam quan trong cilia mon giai phau hoc là co sa cilia tat ea cac mon co
sa va cac mon lam sang cilia y hoc.

6. Hinh dung ddcfc pham vi va nei dung nghien tutu rat rang cilia mon giai phdu
hoc.
7. Ling dung duvc cac hidu bigt ve giai phdu hoc trong cac mon y hoc khac va
trong thyc t6 phong benh va dieu tri huang tai viec cham sOc sac khae ban
dau.

9



1

NH :AP MON GIAI PHAU HOC

MUC TIEU BAI GIANG
MUC TIEU 1.;c7 THUYET
1. Neu du'ac d6i Wyng va nei dung dm giai phau hoc.
2. Kg ducre cac phu'ung phap hoc giai phau dal v6ri sinh vien Y khoa (nguyen tac slat ten,
van de danh ti(, cac phuung phap true quan Ira suy Juan).
3. Tidy vi tri va tam quan trong cua giai phau hoc trong sinh hoc va y hoc.
1. DINH NGHIA VA Do1 TONG NGHIEN cflu CUA GIAI PHAU HOC
Giai phau hoc (Anatomic) la mon khoa hoc nghien eau hinh thai va cgu tnic cua co thg,
mol lien quan cUa cac be phan trong cc( thg v6ri nhau cling nhti Wang quan cua toan car the vai
moi twang.
Giai phau hoc c6 ngan g6c W tieng Hy Lap anatome (ana : phan tich ra, va tome : cat)
nghia la "cat ra" hoc "cat lien tiep nhieu Mn". Noi theo neon ngO hien nay la "phau tich". Vi
vay chang to dich la "giai phau" (phau - nghia la cat; giai nghia la phan tich ra). Cling c6 ngurai
goi giai phau hoc la "co the hoc" nghia la mon hoc ve cc thg ngutoi. Nhu vay thi Ong nghia
qua, vi cc thg nguai la d6i tu'ang cua nhieu mon hoc chi( khong rieng gi cUa giai phau hoc.
Khong nen fan lOn danh giai pilau vdi "phau thuat" vi phau thudt la me xe trong ngoai

khoa, bao gom cac Ulu thudt m6 nguai song nhhm muc dich chila benh. Con giai phau theo
nghia c6 va hep chu yeu là phdu tich tren xac de tim hieu cau tao cua co the.
Giai phau hoc la mot mon hoc hinh thai thuOc sinh hoc. Trong sinh hoc c6 hai nganh
lan : nganh hinh thai bao gem cac mon hoc ye hinh thai cau tr.& cc thg nhu giai phau hoc, mo
hoc, phoi hoc, nhan chUng hoc v.v... va nganh sinh 1S7 bao gom cac mon hoc ve chdc nang cua
cc thg nhu sinh 15, hoc, sinh hoa hoc v.v...
Doi vai y hoc, giai phau hoc la cot so cua cac mon hoc khcic trong y hoc. Trong y hoc c6 2
loai mon chinh :
1. Cac mon hoc cc sa

giai phau hoc, mo hoc, phoi hoc, sinh ly hoc, sinh h6a hoc, k.S7
11


sinh va vi sinh hoc, giai phau benh, sinh 1ST benh, dutac 1Y hoc, v.v...
2. Cac mon lam sang nha : nei, ngoai, san, nhi va cac nganh chuyen khoa khac nha : tai
mai hong, mat, rang ham mat v.v...
Giai phau hoc la cci sa cUa cac mon ca sec ding nha cac mon lam sang cUa y hoc. That vay
khong the hieu duoc cat' tao V6 bao cua ding mo, tang co quan (mo hoc), khong the hieu dacic
sa phat trign ca thg cua phOi va thai (phoi hoc), khong the hieu &lac chat nang cUa tang co
quan (sinh 1ST hoc) v.v... ngu khong bik hinh thai va cau true cua cac car quan.
D6i vdi cac mon lam sang cling vay, ngadi thay thu6c can phai co kign thdc giai phau mdi
c6 the tham kham cac AU tang de chg.n doan cling nha dieu tri co ket qua. Vi vay, dung nhii
Mukhin, met thay thu6c Nga da nei
thay thu6c ma khong co kien that ve giai phau hoc
thi chang nhang vo ich ma con c6 hai". Bac biet d6i vdi cac mon thuec he ngoai san, kien that
giai phau hoc lai tang can thik. Khong the m6 xe tot tren noki song ngu khong nam Wing
giai phau ding car quan, ding be phan cling nha tang vOng. Nha giai phau hoc ngi tigng ngaai
Philp Testut da tang viet trong cugn sach giai pilau hoc de se cUa minh rang : "C6 the khang
dinh ma khong so qua dang IA chi CO traang phai giai phA.0 va dac bik la giai phau dinh khu

mai la ncri ciao to nhUng nha phau thuat giei.".
2. NOI DUNG VA PRAM VI CUA GIAI PHAU HOC
Trude kia, khi khoa hoc chaa phat trign, giai phau hoc chi mofti nghien cilu chuff ygu bang
plutung tien phAu tich xac va mo ta cac chi tigt nhin thay bang mat thating. D6 la giai phau
hoc theo nghia hep ma ngay nay chang ta goi la giai phau hoc dai the. Nha nhiing tign b0 cea
khoa hoc n6i chung, dac biet la cac thanh tau cUa vat 1ST hoc, h6a hoc va toan hoc, giai phau
hoc da trd thanh met mon hinh thai hoc. D6 la giai phau hoc theo nghia reng. Thy theo muc
dich nghien alb, thy theo mac de nghien ciiu va thy theo phuung phap nghien eau ma ngadi ta
chia ra nhieu mon giai phau khac nhau.
2.1. THEO MIX DiCH NGHIEN CIAJ
2.1.1. Giai phAu y hoc nham phut vu cho cac mon hoc ca silt cling nha lam sang cUa y
hoc de dao tao nen nhang ngatri thay thu6c. D6 la mon giai phau ling dung va la doi to
hoc
giai phau trong cac truing y.
2.1.2. Giai phfiu nhan chimg hoc nghien cau cac dac diem giai phau dac truing rieng cUa
ding quan the ngoai con dang sting teen trai dat cling nha cac di cot co xua nham lam sang to qua
trinh phat trign va tign h6a cua loci ngtt6i ding nhii ngu6n ggc loci ngt.t6i. Day la dgi Wong hoc
giai phau trong tnacng dai hoc TOng hop va phan nao trong truting Y va Su pham.
• 2.1.3. Giai phau hoc my thuat v6i ngutri sang lap ra no tif thOi phut hu'ng (thglqr XVI)
la Leonardo da Vinci chuyen nghien cilu hinh thai va tam vac ca the ngutti d cac lila tu6i, cac
dan tee, trong cac ta the khac nhau nham muc dich sang tac dutac than thac cac tac pham dieu
khac va hei hoa. D6 la mon "giai phau be mat" va la. doi Wong nghien cilu giai phau cuia cac
trut6ng my thuat.
2.1.4. Giai phAu hoc the due the thao chu trong vao hinh thai, cau true cac co quan
12


van dOng, nhang thay dei cUa chung trong tang &Ong tac va anh hoeing cua cac &Ong tac the
due the thao len cac co quan dia co the. D6 la met phan dia mon giai phau chic nang va du'oc
giang day chU yeu trong cac trodng the duc the thao.

2.1.5. Giai pilau nhan frac hoc chuyen do dac cac kith thu'dc cUa cac doan than the,
tim ti 10 va mei Wong quan gida cac doan do nham phut vu viec sari xuat cac may mot, dung
cu va tif lieu sinh boat sao cho cac trang thiet bi phii hop vii tam voc co the tang loai ngu'di de
dat hieu sugt lao dOng tei da. DO la mon hoc ye ecgonomic ang dung trong cac nganh ding
nghiep va kinh to quec clan.
2.1.6. Giai pilau hoc so sanh nghien cdu giai phau so sanh tit dOng vat thgp den cao
nham muc dich tim ra cac quy lust tien h6a tit dOng vat tdi loai ngoafi. Do IA mon giai phau
tien hoa.
2.2. THEO MIYC DO NGHIEN GLIU
2.2.1. Giai pilau hoc dal thg Nghien cdu cac chi tiet giai pilau ldn nhin thgy dooc bang
mat thodng hoac bang kinh lup. Do la dei Wong hoc giai phdu hien nay d cac troOng hai

hp.

2.2.2. Giai phau hoc vi the Nghien cdu hinh thai va tau tr6c co the a mac cto vi the
cUa t6 bao bang kinh hien vi quang hoc. Ngay nay, de tien phan chia chu'ong trinh giang day
cho sinh vien, ngOdi ta da tach phan nay thanh mot mon hoc rieng : do IA mo hoc.
2.2.3. Giai phau hoc sieu vi va phan tii : Tir On 30 nam nay, nho' su' Oat minh ra kinh
hien vi then tii, ngutri ta da nghien cdu dooc tau true cUa cot the d milt do be bon nhieu. Nhieu kinh
hien vi dien td hien nay c6 the phat hien 'du-11c khoang cach hai vat tdi 1 hoac 2 angstrong. Nho
vay ngodi ta dad ngut-Mg cda dia viec nghien cdu hinh thai a mac de phan
2.3. THEO PHUONG PHAP.
Co nhieu each trinh bay giai phdu hoc khac nhau :
2.3.1. Giai phau hoc chic nang : Ngay nay, nghien cdu giai phau khong phai chi tren
xac chet don thuan, ding khong phai chi nghien cdu hinh the va cau tao co the mot each CIOC
lap khong lien quan gi tdi chic nang cda ch6ng. Hinh thai va chic nang la hai mat thong nhgt
cua mot be phan. Chile nang nao, c6 cau tao ay va ngdoc 14i, du tao ra sao thi se lam du'oc
chile nang nho vay. Nghien cdu giai phau chic nang da trd thanh ph6 hien khong phAi chi
rieng trong linh voc nghien cdu ma ca trong link vile giang day nham lam cho mon giai phau
trd thanh sinh dOng va phong phai hon.

Chang Ilan nho dO'i vii cac co quan chuyen &Ong nhu' xu'ong, co, khdp thi khong phai chi
nghien cdu don thuan hinh thai cda tang xuong, tang khdp hoac tang co ma phai nghien cdu
Wong, co, khdp nhu' mot tong the dia mot van dung nao do. Xin neu'vai till du :
Khdp hong (khdp chau dui) la not hay bi nhi6u t6n.thu'ong trong khi van dOng ding nho
trong benh -hoc. Viec dieu tri phai ch6 y tdi co the boat dOng cda no thi mdi by vong phut hei
du'oc chic nang cua khdp, do 00 da co nhieu ding trinh nghien cdu v6 cau tao dOng hoc cda
a i thang, xu'ong dui se xoay vao trong
khdp hong. Nho moi ngodi da biet : khi chi du'di dud
khoang 15°. Nhung con khdp h8ng thi the nao ? Khip hong se xoay vao trong, mat tru'dc cua
13


bao khdp va day chang chau dui se bi tang ra va do do xu'o'ng dui se bi xoay trong va hci dang
ra (Lloyd-Roberts). Day la vi tri yang chat nhat cua khdp hOng vi mOt din t6i da cUa sun khdp
trong khdp tigp xac du'oc vdi nhau (Walmsley). Lac dO xu'ung did chiu mOt dp lyc 6 mat tren
cham la elle' gap ga cUa cac vem dia be xu'dng. CO le ding vi vay ma hay bi ten tint:mg cua
vimg do trong benh viem khdp thodi hoa.

kA A
a. Trong tam
b. Khodng cach tit tam quay cua ch6m
xttcng dui den mat phdng ditng doc cc the
Hinh 1.1 : Su' phan b6 cac lzic hie &Ong.
len khap hang

Hinh 1.2 : Mat dO xoay eta khop hong va
khop goi trong khi di.

Con trong- Wong cd thg de len khdp hong thi thay d6i tity theo vi tri cua cd thg. Gia
sii khi to dung thang tren hai than, khdp hong se chiu dyng mOt trong 'Yong nhti thg nao ?

Trong tam cd thg ltic do se ar ngay tru'ac clot song ding tin? hai (Steindler). Khdp hong luc
do se nha mot tru caa mOt cai can có hai lyc a hai ben, lyc tac dung ben trong la trong
Wong cc thg dat each try khdp hong mOt khoang each tit giCia chain xdang dui tai &fang
giiia cd thg. Con lyc tac &Ong phia ngoai la sy co caa cc mong nha barn a mat tren mau
chuyen Ian cach tru can mOt khoang each bang mOt phan ba hoac mOt phan td khoang
each phia trong. Vi vay ngu mOt nguii nang 50kg thi lye keo cua cd rang nha phai gap 3
hoac 4 Fan nghia la khoang 150 kg. Do dO trong lu'ong tong tong khdp hong phai chiu se la
50 kg + 150 kg (Pauwels) (H.1.1).

14


Trong treeing hip chuygn Ong, vi du nhu khi ta di thi cac dOng tac xoay vao trong va ra
ngoai caa khap g6i va khap hong se thay d6i nhu the nao ? Hinh 1.2 cho chimg ta co mot khdi
niem dai curing v'6 van dg nay.
D6i vdi dOng tac gdp cua CO sting thi cac cd dying cot song se hoat dung nhu' thg nao ?
ta the clang thang cac cu dyng ging hdu nhu khong hog Ong. Neu than hui gdp ra phia traific
(H.1.3) thi cac cu dung song phdi co rat manh dg thang bdng lai vdi trong tam da rdi ra phia
tilde than thg. Den khi than da- cui gdp Wan xu6ng thi cac co dying song lai khong tac thing
naa ma chi con cac day chdng va cac dia gian dgt song tham gia.

Hinh 1.3 : Tac dung czia cac co. dung song trong cac dOng tac caa cot song.
Cung có rat nhigu ding trinh nghien cau sy thay d6i cau troc do dnh hudng caa chg do lao
dOng va moi truting sinh hoat. Vi dud nhang vu nit ba le thi phan xu'ung ddc d cac dot ban
nong dan di ddt hodc di
than ddy len rat nhieu so vdi nguOi binh thuting, va d nhiIng
dep mong va gdnh gang ndng thi ti 10 ban chan bet nhieu hun d nhang ngutri thanh ph6 di
gidy thuting xuyen va lao dOng chan tay nhe.
2.3.2. Gifii_ phiiu hoc phat trign xem xet hinh thai con ngtiOi khong phdi d mot thdi
digm nhat dinh ma nghien cau sy thay doi caa cac hlnh thai d cac giai doan phat trien khac

nhau, tit khi la mot cai trang the tinh cho Uri khi gia va chgt. Tre em khong phai la ngutsi ldn
thu nho lai. Hinh thai va cau trac dm con ngulai trong titng giai doan phat trien có khdc nhau.
15


Cho nen có the chia ra : gidi phdu hoc thai 16 ph:6i thai (ngay nay tdch ra thanh met mon
rieng goi là phoi thai hoc) nghien cdu hinh thdi co the a giai doan phoi thai trong bung me :
gidi phau hoc tre em nghien cdu sU phat trign hinh thdi co thg a giai doan tit so sinh tai 15, 16
giai phau hoc ngudi lan nghien cdu c'au frac co the a giai doan da tutting d6i On dinh, va
sau ding là gidi plidu hoc nguai gia tim higu qud trinh thodi haa cua hinh thai con nguai ar giai
doan cu6i cua cuec (Rd.
2.3.3. Giai phau hoc he th6ng trinh bay co thg theo ding he th6ng cac co quan lam
chung met chdc nang nhat dinh, vi du :
He th6ng cac co quan lien he bao gem : he cac co quan chuygn dong (xuong, co, khdp), he
than kinh va he gidc quan.
He th6ng cac co quan dinh &tang bao gem he tieu haa, he tudn hoan, he ho hap, he bai
tiet va he cac tuyen not fiat.
He th6ng cac co quan sinh san bao gom he sinh due nam va he sinh duc nit
2.3.4. Giai phau hoc tilting vitng : Day la met clang khdc cua giai phau he th6ng. Thay vi
hoc tiing he thong toan car thg, nguai ta nghien cdu he th6ng tiring viing cila thg. Co thg &roc
chia ra thanh titng veng lan nhu' : chi tren, chi dulfti, dau - mat - co, ngvc, bung. Khi hoc ta se hoc
theo he cua titng veng. Chang han nhu' del vai yang chi teen, ta se hoc xuang chi tren, khap chi
troll, co chi tren, va sau cling là mach ve. than kinh. Phuong phap hoc nay cho phep ta thay re lien
quan cea cac thAnh phan trong tiring veng co thg hon là phuong phap he thong. Cach trinh bay nay
rat telt d6i yeti sinh vien Y khoa là nhitng ngudi can nam lien quan cea cac be phan trong timg
veng. Nhung lai ce nhuoc diem IA cac co quan trong cling mot 110 th6ng bi cat xen trong ding veng,
thieu tinh chat lien tuc, n6u khong có phan tong hop lai timg he th6ng.
Da
Md dUdi da
Ldp duel mac ;'

Mgc n5 ng

Mac
Lap duel mac

Hinh 1.4. Thi& cld lap da va dual da.
2.3.5. Giai phau hoc dinh khu : That ra danh tit dinh khu deng nghia vdi danh tit tang
veng. Tuy nhien, theo quy uac va thoi quen, giai phau dinh khu chuff y nhigu hon den lien quan
cea cac thanh phan trong tiring lap tit nong vao sau. Day chinh là giai phdu phut vu cho ngoai
16


khoa. Trong tang \Tung, not chung g6m c6 : 1) Da (bao g6m : thuvng bi, trung bi va ha bi).
2) LOT and du'di da, 3) Mac nong. 4) Lap to chic tel bao dadi da (H.1.4A). Co nhi6u ndi nhii
yang mong, -yang gan tay, gan than, khong c6 ldp mac nong nen dadi da là Uri ngay to
chile to bao du'di da (H.1.4B). Trong lap to chic to bac) (lath da thadng c6 mach va than
kinh nong di ra chi plain cho da, 5) Ldp mac sau (hay mac boc ca), 6) Lap cd \Ta mach than
kinh sau, 7) Xu'dng.
Nghien cau lien quan caa cac chi ti6t trong tang ldp caa tang \rang chinh là muc dlch cua
giai phau ling dung trong lam sang, dac bit là trong phau thuat.
2.3.6. Giai phAu hoc b6 mat : Nghien cau chii you hinh the 16i lOm d b6 mat moi W the
cua cd the.
2.3.7. Giai phau hoc X quang : Bao g6m ca giai pilau not soi va giai pilau nhap nhay
bang phong xa cat lap hoac hinh anh tong hadng to hoac sieu am. NhUng hinh clang giai phau
trong cac phim X quang hoac not soi hoac ph6ng xa cat ldp hoac sieu am hoac hinh anh tong
hudng to d'eu khac vii hinh anh giai phau nhin bang mat thadng. Vi du nhin binh thuing thi
da dAy c6 hinh nha mot cai to va, nhu'ng tren phim X quang c6 chuan bi thi co hinh cha J the
la hinh anh phla trong long dm da day co b6p. NgAy nay da co nhang cuan such giao khoa giai
phau thuOc cac loaf nay nham phut vu cho cac chuyen nganh Wang (ing.

3. VAN DE DAT TEN VA DANH Tit GIAI PHAU HOC
3.1. NGUYEN TAC DAT TEN TRONG GIAI PHAU HOC
Giai pilau hoc IA mot mon hoc mo ta, vi vay phai c6 mot s6 nguyen thc de dat ten cho
mot chi fiat giai phau. Nhang nguyen the chinh la :
3.1.1. Lgy ten cac vat c6 trong tai nhien d6 dat cho cac chi tint giang nha cac vat tii nhien
ay. VI du : nong thuy6n (os scaphoideum) hoac xudng ghe (os naviculare) (giang nha cai thuy6n
hoac cai ghe), cay ph6 quan (vi pita n nhcinh nha mot cod cay), xadng badm (os sphenoidal& (vi
gi6ng con bu'dm), sun nhan (cartilago cricoidea) (vi giang cai nhan), ranh, h6c, h6, u, c6, 16i v.v...
(vi gang cac vat do).
3.1.2. Dat ten theo cac dang hinh hoc. Vi du : ch6m, soan, cau, thang, thap, tam giac, ta
giac, nhi dau, tam dau, tier dau v.v...
3.1.3. Dat ten theo chat nang cua no. VI du : car dang, ca khep, cd sap, cd ngaa, cd gap, cd
du6i, cd quay v.v...
3.1.4. Theo nguyen tac ruing sau : Vi du : cd gal) 'long (m.flexor superficialis), cc; gap sau
(m. flexor profundus).
3.1.5. Theo vi tri tatting quan vii ba mat phang trong khong gian. Ba mat phang d6 la :
—Mat phang dang dot : num theo chi6u trade sau. Trong cac mat do c6 mot mat phang
nam chinh gliiia phan . chia cd the ra lam hai nista : naa phai va naa tra.i. D6 la mat phang doc
gala.
—Mat phang clang ngang (con goi IA mat phang trail) clang thang theo chi6u ngang tif
17


ben no sang ben kia. Cac mat phang nay chia ca the thanh phia trade (hay bung) Ara phia sau
(hay lung).
— Mat phang nam ngang (con goi la mat phang ngang) la cac mat phang cat ngang qua co
the (H.1.5).
Cac mat cat song song vai tang mat phang goi la cac thigt do mang ten mat •phang do.
Tii ba mat phang,

ta sii dung cac ten goi nhu' sau :

Tren va du'ai : tren ngu gan .phia dau va
ngu gan phia duoi. Vi ngtki thaang a to
thg citing thang nen ngatii ta thgng nhat dung danh tii "tren" (superioris) thay cho "dau"
(cranialis) va "doh" (inferioris) thay cho "clued" (caudalis). Danh of "dad va "duoi" chi danh dg
dung trong giai pilau so sanh (vi chung cho ca clang vat) va trong giai phau phat trign (vi
chung cho ca phoi thai). Dgi vai chi tren va chi doh, danh tii "tren" va "cladi" a ngulai cling
thay cho danh tit "gan" (proximalis) va "xa" (distalis). Rieng deli vai ban than thi mat teen là
"mat mu" (facies dorsalis) va mat doll la "mat gan" (facies plantaris).
. Truac vd sau : Track là phia bung va sau la phia lung. Danh tit "bung" (ventralis) va
"lung" (dorsalis) ding nhu danh tii "dau" va "duoi" chi con dg clUng trong giai pilau so sanh va
giai pilau phat trign. Rieng deli viii ban tay thi mat tra(tc goi là "mat gan" (facies palmaris) va
mat sau goi la "mat mu" (facies dorsalis).
Trong va. ngoai : Trong (medialis) va ngoai (lateralis) dung theo nghia thong thadng, vi du :
da a ngoai cu, va Cu a ngoai =rang. "Trong" co the thay bang di "gala" ngu no gan &fang giaa ca thg
him va "ngoai" thay bang "ben" ngu no a ria xa dattng giita cu the horn. Nhung nguori ta thaang
dung tii "giaa" (medium) dg chi mat cau trot nam giaa hai cau true khac. Rieng deli viii chi tren thi
"trong" con goi la "try" (ulnaris) va "ngoai" con goi la "quay" (radialis). Doi viii chi claai thi "trong"
con goi la "chay" (tibialis) Ira "ngoai" con goi la "mac" (fibUlaris).
Sau ding là danh tii "doc" (longitudinalis) va "ngang" (transversalis). Doc la theo chigu
tryc lin,"ngang" là thang goc vdi true do. Um "phai" (dexter), "trai" (sinister) là de chi hai nth
deli xang nhau qua &fang giaa.
3.2. DANH TLS GIAI PHAU HOC
Dgi voi bat cif mon hoc nao ding vay, van dg danh ta co tam quan trong hang dam nhu
mat chigc chia khoa ma vao mon hoc do, nhu ten nhang not nhac deli vai mat ban nhac, nhu
nhang chia cai A,B,C deli voi mat ngon nga. Rieng deli yeti danh ta giai phau hoc, no con có tam
quan trong khong phai chi Hang cho nganh giai phau ma cho tat ca cac nganh có lien quan
trong sinh hoc va trong y hoc vi no chigm tai 2/3 tong so danh ta cua y hoc.
thai kk Galen (dau ding nguyen), tigng Hy-Lap dacic dung de dat tit giai phau. Dgn thtii

trung cg (thg 1KST XV - XVI) ngadi ta bat dau dung tigng La-tinh co fan mat se; of A rap va cg
Hy-lap. Vesalius 1a nga6iclau tien co ding daa tit' La tinh vao giai phau. Nhang cho dgn tan cugi
thg.kS, XIX, khoang 50.000 ta giai phau van con doge dung dg chi khoang 5000 chi tigt giai phau.
Nhu vay là binh quan m6i chi tigt giai phau có thg mang 10 ten khac nhau. De khac phyc
tinh trang nay, nam 1895 cac nha giai phau chau Au da hop nhau a Basle de thong qua mat
18


bang danh phap thong nhgt lay ten Basle Nomina Anatomica (B.N.A). Tuy nhien danh phap
B.N.A. van con met s6 thigu set can xem xet lai. Dgn nam 1933, met bang danh phap mai lai
ra dei lay ten là J.N.A. (Jena Nomina Anatomica). Roi dgn nam 1936, met tigu ban ve danh
phap giai pilau cila hei nghi cac nha giai phdu thg giai d Milan &foe thanh lap de soan thao
met ban danh phap thong nhat. Nhung vi thg chitin thit hai bung no nen ding viec phai dinh
hoan lai. Phai doi Uri nam 1955, dai hei cac nha giai phdu thg gidi lan this 6 hop tai Paris
mai du'a ra duac met ban danh phap lay ten la P.N.A. lam co sa thong nhgt danh tit giai
phau ma tat ca cac nude ap dung cho tai ngay nay.
Tren

MAT PHANG DUNG DOC MAT PHANG DUNG NGANG

Mat sau
hoac
lung
Dau gan cd a chi --..

Mat triidc hoac
bung
Phia

dau

<— Mat phAng
ngang

Bd ngoai
Bd trong

Phla cludi

Doan tren hoac Tau
Doan dudi hoac due5i

Mat mu
ban tay

Mat gan ban tay
Dau xa cija chi

-- Mat ngoai
Mat trong

Mat phang
thing dcc

Mat mu ban than

Dudi

Hinh 1.5. Ba mat phiing trong khong gian
Ban danh phap P.N.A data chu ygu vao ban B.N.A. Trong s6 5759 tii cua P.N.A thi c6 Uri

4286 tit lay tit B.N.A. 1473 tit con lai thi c6 horn 200 tit mai them vao con lai chi thay dei rat it
v6 s6 it so nhigu, v6 met vai tit can re nghia hen.
19


diemcaa ban danh phap P.N.A. la :
—M8i chi tiet giai pilau chi c6 met ten goi.
—Tii phai cang ngan va cang don gian cang to-t.
—Ten cac danh nhan giai phau dung de ddt cho met chi tik giai phau 136 di het frit
truing hop gan Achille van de vi tigu ban danh tit P.N.A. cho do khong phai la ten met
nha giai phau.
Tii sau Hoi nghi lan this 6 6 Paris thong qua ban danh phap P.N.A. den nay c6 khoang
On 10 HO nghi qu6c t6 cac nha giai phau da hop, song van chdp nhdn ban P.N.A. Co chang
chi them bat doi chat khong clang ke. Hail het cac nude tren the giai dd sit dung danh tit
P.N.A. va goi met ten chung la Nomina Anatomica (N.A).
Rieng d Viet Nam chang ta thi sao ?
Sau khi mien Bac doge giai phong nom 1954, viec giang day tieng Viet a cac twang
dai hoc not chung va a troang Y not rieng duoc ap dung triet de. Tdp sach giao khoa ve
giai phau hoc dau tien bang tieng Viet dia. GS. D8 Xuan Hop da ra deri. Cac danh tit giai
pilau duoc dich nguyen van tit danh tit Phap. Cac sach giao khoa giai phau cua Phap cho
tai lac do van killing sii" dung ban danh tit B.N.A. hod' c P.N.A. nen danh tii giai phau caa ta
khac nhieu so vdi P.N.A. NhCing ten rieng van dime dung, vi du : van dimg tam giac Scarpa
thay vi tam giac dui (trigonum femorale), co-ng Sylvius thay vi tong nab (aqueductus
cerebri), khe Rolando thay vi ranh trung octng v.v... Nhang danh tit khong chinh xac van
dooc
dung. Nguyen tac dot ten co va than kinh theo chic nang ctia P.N.A khong dime
cac nha giai phau Phap ap dung. Vi du : co canh tay quay (m.brachioradialis) van &roc goi
la co ngda dai, co gdp co tay try (m.flexor carpi ulnaris) van ditoc goi la co try tru'ac, day
than kinh bi canh tay trong (m.cutaneus brachii medialis) van doge goi la day phy canh tay
bi trong, day than kinh bi cang tay trong (n.cutaneus antibrachii medialis) dime goi la day

canh tay bi trong v.v...
NhCtng len tai ban sau, tap sach giao khoa do dd dooc siia lai bdng each b6 sung them
danh tif P.N.A. ben canh cac danh tit ca dich cua Phap. Tuy nhien danh tit P.N.A. van chua
dung triet de va van con xa la yeti. nhieu nha giai phau nhdt la cac nha y hoc lam sang.
Cu6n danh tii y hoc do Be Y to nude Ceng hoa Xal hei Chu nghia Viet Nam tai ban Fan
this hai (1976) ding c6 ghi them danh tit giai phau P.N.A song vi la cu6n tit dien Y hoc chd
khong phai la cian danh tit giai phau hoc nen s6 tit giai phau con qua it khong da dap Ong cho
cac nha giai phau.
Trong khi do a mien Nam, trong nhang ndm 1965-1966 GS. Nguyen Hub va cac Ong tac
vien c6 cho xuat ban cue;n Danh tit Co the hoc dich theo P.N.A, bang 3 this tieng La tinh, Phap
va Viet. Tiec thay cac danh tii tieng Viet ay lai khac nhieu so vdi cac danh tit van dung a mien
Bac dd doge thOng qua trong cu6n tit dien Y hoc caa BO Y te. Vi du : Processus thi dich la do
thay vi mom, lobus la la thay vi thug, lobulis la mai thay vi tieu thug, condylus là chily thay vi
16i cau, sacrum la xuang thieng thay vi xucing cimg, arteria la phat quan thay vi do, ng mach va
vena la h6i quan thay vi tinh mach v.v... va v.v...
20


Nam 1983, Nha xudt ban Y hoc cho in cu6n sach danh tit giai phau hoc 4 this tigng (La
tinh, Anh, Phap, Viet) caa Nguygn Quang Quyen data theo ban danh phap P.N.A. Cac tti duoc
dich dtta theo ban danh tii Y hoc do BO Y Tg xuat ban. Cac ta con lai dich theo sach giao khoa
giai phau dm GS. D8 Xuan Hop hoac do chang toi dua ra theo met nguyen the chung da duoc
dp dung dal vdi cac tii da dich tii truac.
Hien nay, met tieu ban danh ta y hoc (trong do co danh tii giai pilau hoc) cid (Iliac
thanh lap va van clang tiep tut lam viec de nhanh thong hoar' thanh met cu6n tit dign
chung th6ng nligt cho toan qu6c. Hy vong rang trong met twang lai an day, chang ta se c6
met ban danh phap giai pilau hoc th6ng nhgt dich tit N.A. de cho m8i cau tao giai phau chi
phai goi bang met ten thay vi nhieu ten lam met 6c met each vo ich cac sinh vier' ding
nhu' cac nha y hoc.
4. VAN DE GIANG VA HOC GIAI PHAU

4.1. VAN DE GIANG
Giang day giai phau ding nha giang bat kST met mon nao khac phai dat ca hai mat not
dung va phu'ung phap. Phai xac dinh 'nue tieu bai giang ding nhu muc tieu cua ca mon hoc, vi
c6 muc tieu se quygt dinh du'oc not dung va phaang phap giang.
I dung : Met bai giang tot can cha y ba tinh : Kinh dign, hien dai va thuc te4.1.1. Ni
Viet Nam.
+Kinh dien là tinh chat than da dutoc moi nguai thaa nhan la clung qua met qua trinh
this nghiem va ang dung lau dai. Nhang tinh chat kinh dien thuang dive ghi vao sach gido
khoa va la co sa cho viec day hoc.
+HiOn dai la tinh thai ski. D6 la nhang van de mdi duoc phat hien ra, thuang rat hap
d'an nhung chu'a c6 thai gian that thach. Nhung no rat can thik cho ski hieu bigt vi thaang do la
nhang hiking mdi tign bo trong moi nganh khoa hoc.
+Thlfc to ViN Nam la tinh cu the, khong vien Ong xa vori, thich hop vdi hoan canh caa
nude ta va do ta tim toi va kham pha ra.
Nei chung, nen kel hop ca ba tinh trong giang day mon giai phau hoc, tuy nhien tiny theo
dgi Wang, thy theo 'loan canh thuc tg, thy theo thai gian ma cha trong nhieu ham tang tinh
met.
Doi vdi met gido trinh ca sa thi cha trong cha ygu dgn tinh kinh dien. Gido trinh ca sd
thudng de giang cho nhang sinh vien mdi Ian dau tier' lam quen vdi mem hoc, nen can gidi
thieu nhang kign thuc ca ban nhat, kinh dien nha't de trang bi cho nhang ca sd dia mon hoc,
de lam cho ho hieu bigt nhiing van de hien dai va thuc t6 sau nay. Ngdoc lai d6i vdi nhang bai
giang chuyen de thi hai tinh hien dai va thuic to phai duac cha trong hang dau vi nhang dgi
Wong nghe giang thuang là nhang nguai da nam duoc cac kign thac ca ban va kinh dien ye
mon hoc. Bac biet la tinh hien dai rat can thigt trong cac bai giang chuyen de de ngttori sinh
vien hieu sau Ira nam yang van de. Vi du : trong bai gng ben, khong the chi gidi thieu nhang
kign theft c6 dien ghi trong sach gido khoa ve day chang ben, ve gan kgt hap, ve dai chau mu
21


ma phai trinh bay them cac quan niam khac nhau va nhiing chi tiett nay mdi gi6p ngdai nghe

so sanh tim hidu nhung khac nhau cira cac ky thuat phut h6i thanh bung va lY do that bai cua
cac ky thuat do. Cung can trinh bay nhiing pinking hudng tim tai mdi lie nguyen nhan nhttng
diem ygu cila yang ben bung ngoai 1ST do giai phau co din nhu nguyen nhan cad tao ygu cila
cac the ca do khong tong hop ddqc chat tao keo chang han.
Con doi vdi mat buOi thuyel trinh de tai nghien cilu cira ca nhan thi lai phai ch6 trong
vao cac ke't qua thuc to tim dole cua rieng minh tic la tinh thuc tg. ViOt Nam phai dua len
hang dau. Nhiing khai niam kinh din neu can thi chi nhac qua, dm nhiing van
hien dai
nhung cua nglidi khac thi chi nhac den khi so sanh Wan luan.

a

Tay tang loai d6i twang ma co thd chon cach trinh bay cho thich hqp. D6i vdi gido trinh_
ca s i thi ngddi thay phai trinh bay va phai chu 57 de ngutri sinh vien hidu du'qc bai. '•lay lY do vi sinh vien kern nen khong the higu dive bai ma phai tug thay minh khong thanh
cling trong bai giang vi chua nam \king &roc d6i tuong cua minh. D6i vdi met bai giang chuyen
de hoac bai t6ng kgt thi con co thg sit dung hinh thfic giang khac nhu' xe-mi-na ae sinh vien
thao luan, sau do thay giai dap va t6ng kgt.
4.1.2. Pinking phap : Phuang phap giang giai phau bao grim mat s6 net chinh sau day :
* Phztortg phap talc quart : Giai phau hoc la mon hoc hinh thai, do do phai• sit dung triat de
phuong phap true quan. Trude MI la xac. Mac cho tdi nay van la phu'ung tien chu ygu dg giang va
hoc giai phau, nhung vi trong digu E'en hien nay sinh vien citing ma xac thi it, s6 gid hoc danh cho
mon giai phau ding giam di rat nhigu, do do d hau hgt cac phong thi nghiem giai phau sinh vien
khong dust tru'c tigp phau tich ma chi dune hoc teen cac xac da phau tich san.
Ngoai xac, can co nhigu phdang tien b6 sung nhu tieu ban lam san, mo hinh thach cao
hoac chat deo hoac cac chat lieu khac, phim X quang, phim xine, phim den chieu, tranh ve
video va ngay ca teen ngadi song naa. Nen tan dung tat ca cac phdung tien trip quan san c6,
khong phai chi khi that tap ma neu co th6 thiqc ngay tren 16p ly thuy6t. Vi du : khi giang vg
xuang, sinh vien dune nhin tren xuang that kgt hqp vdi tranh ye. Phai chi cho sinh vien xem
xuang do teen phim X quang d6i chieeu vdi xitcmg that. Nhang mau, hOm, gar xuang nao set thay

dune tren ngudi song thi nen goi Sr cho sinh vier]. bigt. Nhu vay se glop ngutii sinh vien nhd lau
va van dung vao thuc to duoc.
* Phztcmg phcip suy lu(tn : Mac dad la mon hinh thai, song giang giai phau khong phai chi
la nhrii nhet that nhigu cac chi tigt lam sinh vien r6i 6c va kho nhd. Phai goi tri to me va 6c
suy luan cua sinh vien lam cho mon hoc them sinh &Ong, da kho khan. Co nhieu each gqi y de
suy luan.
— Cach neu quy lust : Vi du : Thay vi neu mat chi tiel giai phau nhu' : clang mach tinh
hoan (arteria testicularis) xuat phat to clang mach chi' (aorta) d Wing that lung, chui qua ring
ben (canalis inguinalis) xu6ng biu dg cap huygt cho tinh hoan, to neu ra dudi dang cua met quy
lust phan phai Ong mach. Quy lust do la Ong mach di tdi Wing cap huygt theo con during
ngan nhat. Vay thi tai sao do, ng mach tinh hoan lai di theo con &ging xa nhu vay ? Co trai vdi
quy lust teen khong ? Ta se tra 16i la khong. Vi lac phai thai tinh hoan killing nam a biu ma et
vOng that lung, do do clang mach tinh hoan da chon con diking ngAn nhat la tach ra to clang
22


mach ch6 bung 6 vang that king de t6i ngay dole tinh ham 6 gan do. Trong qua trinh phat
trign, tinh hoan di ra ngoai e bung de ra biu (scrotum) va keo theo Ong mach cila no.
Met vi du khac la : tai sao Ong mach canh tay (a.brachialis) d vang khuSTu di phia trii6c
khuSTu con &ling mach Wang ling cila no 6 chi ditch la Ong mach kheo (a.poplitea) thi lai di d
yang kheo phia sau dau g6i. Di8u do phi" hcip v6i quy lust la cac Tang mach 16n c6a ca the bao
gi6 cling di a phia gap de 'bao dam hai nguyen tac : 1) Khi co, mach mau khong bi tang lam ski
hiu thong mau dlicrc t6t. 2) di khu gap, mach mau (166c bao ye t6t chgng cac va cham.
- Ccich so sanh : Met cach khac gal Sr noidi sinh vien suy luan la cach so sanh, lien h6.
Khi neu chi tilt vg duting di, lien quan va chi ph6i cua day than kinh gan chan ngoai va gan
chan trong d ban chan, ta gqi y cho sinh vien bigt la chung gi6ng day than kinh try va day
than kinh giiia d gan tay. Nh,i vay se lam sinh vien nh6 ngay dur6c au da hoc v6 ban tay. Khi
hoc ban chan not rieng cling nhti chi dii6i not chung phai luOn luon so sanh vdi ban tay va chi
tren. Ve ca ban, cau tao dia chi tren gigng chi du-6i vi d6 la hai be phan Wang d6ng nh6 chi
tru6c va chi sau cua Ong vat. Ski khac nhau gilla chi tren va chi d66i cua ngoai neu co gi thay

deli la de thich nghi vdi chic nang da biet hoa vdi tut thg cluing thang : chi dcidi chu ygu la
ch6ng dar va van chuyen, con chi tren là cam nam. Vi du : so sanh ban chan vdi ban tay chang
han. Xitung ban chan tao thanh \Tom de cheing de) t6t ham, hai dau dut6i )(tong chay va )(Yong
mac tao thanh met meng chat kep lay xucing send co chan chat chan han nhigu so vdi klieg)
co tay. Cac cad gan chan ch6 ygu xgp thanh 16p vi chiu sue de nen c6a ca the trong khi d gan
tay cac ca o cai not len thanh mo 16n de lam cho ngon cai tang them tac dung cam nam va
kheo leo. Cac nein tay can cif dung rieng biet de lam nhigu Ong tac kheo leo han ngon chan
nen ng6n tay dai ra va cac bao hoat dich cua gan cc( gap cling rieng re han so vdi gan chan
v.v...
- Phdong phcip tai hien : Trong met bai giang, khi da neu met chi tilt thi nen giai thich
minh hoa chi tilt do bang nhieu hinh th6c khac nhau. Nen tranh ca hai thai cyc : hoc la chi
not chi tilt do met lan r6i hiat nhanh ngay sang chi tilt khac lam ngueti sinh vien bi rgi trong
met m6 bong bong cac chi tilt, ma khong kip thau nhan hoac la ng66c lai, nhac di nhac lai chi
tilt do bang 16i n116 doc chinh fa.
Neu met ST r6i minh hoa, giai thich y do trong giai phau co the so sanh nhu neu met dinh
d6 trong toan hoc. Xin lay lai vi du vg &Ong di, lien quan va chi
1ST r6i chdng minh dinh 1ST
ph6i cila day than kinh gan than ngoai (n.plantaris lateralis). Khi phat bigu xong cac chi tilt
d6 thi nen minh hoa ran tha nhat ngay tren ban chan, lan thd hai ye lai tren bang va lan thu
ba so sanh vdi day try (n.ulnaris) d gan tay. Nhti vay là ta da tai hien met chi tilt giai phau
nhi8u lan ma khong phai la nhac di nhac lai nhti doc chinh ta.
T6m lai, len lop met bai giang can chuan hi that kSr 166ng va nghiem tac nhu bat kST met
tong tac quan trong nao. NgUdi thay len 16p cling nh6 ngueli chi huy met tran danh, ngueli nhac
tniang trong met dan nhac, ngueti chi da6 met tran tranh tai the thao, ngti6i thay thu6c trong
met ca mO 16n, phai chugn bi that ky luting moi tinh hu6ng co the xay ra trong bai giang, phai
nam Wing deli Wong giang cila minh, phai có moc tie'u bai giang thi mai by yong clat duac chat
liking cao trong bai giang. Ngtieri thay gido len kip phai co kiln thitc c6a met nha khoa hoc,
phong cach da met nha sit pham Ara nghe thug cila ngoai nglie si. Khong phai chi co giong
23

not am ap, be oc uyen bac ma con phai c6 met tinh cam va nhiet tinh nOng hau. Noi met cach
khac, can co khong phai chi cai mieng yang, be 6c yang ma can ca trai tim yang.
4.2. VAN DE HOC GIAI PHAU
Mon giai phau da tit lau not tigng la met mon hoc khong duoc sinh vien u'a thich vi no
vita kilo khan lai visa kh6 nha. Kilo khan vi hoc tren wong va xac chat, khO nha vi qua nhieu
danh tii va chi tigt phut tap. CI1
- 111h vi vay ma ngay nay nei dung va phuOng phap hoc giai
phau da thay dOi de khdc phuc hai nhu'oc diem do. W nguyen the, each hoc giai phau cang
tuong ty nha cach giang da trinh bay a tren. Tuy nhien rieng dos vai van de hoc, con can them
yOu to cham chi. Khong the chi thoa man vai bai giang ma con phai dao sau suy nghi dac biet
la phai tham khao them cac sach giao khoa. Trong hoar' canh Viet Nam hien nay, sach giao
khoa bang tieng Viet tuy da c6 song van con chiia da, ngoai sinh vien trong met thOi kY dai
nu'a van can trao dei them ngoai ngii de co the doc duoc sach nuac. ngoai. Rieng dgi vai giai
phau, van de danh tit bang tieng La tinh rat la quan trong vi hau nho tat ca cac sach giai phdu
ciia mai nuac tren the giai hien nay deu CO chua danh tit qugc to La tinh hoac met minh hoac
ben canh danh tit bang tieng me de. Danh tit La tinh co the coi la nem nga qug-c t6 caa cac
nha giai phau. Vi vay phai thuec them danh tit giai pilau bang tieng La tinh.
De co the a clang trong lac hoc, ngoai viec ap dung cac nguyen the da neu trong phan
giang day nhii nguyen the trait quan, nguyen the suy luan, neu quy luat, so sanh v.v... nguai
sinh vien nen chti y cac diem sau day :
—Chu trong den phan tilt:1'c tap tren xac, mg hinh va tieu ban, vi mai nguai sinh vien chi
c6 dip tigp xac
chang met lan trong dOi neu khong phai la chuyen khoa giai phau. BO qua
thi it co dip du'oc xem lai.
—Lien he cac eau trot giai phdu vai chile nang va tien hoa de hieu 16-gic cua van de. VI
du : tai sao tai ngoai khac tai deng vat a hai diem : co nhieu los lom va khong tit &Ong duoc.
Hai diem nay là nhan qua cua nhau. Loa tai deng vat vi ea' &Ong du'oc nen khong can lei lOm
de hang tieng Ong tit moi phia. Mugn hang tieng Ong d phia nao, loa tai quay ra phia dO.
Can a ngoai c6 cac lei lOm theo cac binh dien khac nhau de dinh hitting tieng dung ma kh6ng

can cur Ong. Cu loa tai (tuberculum auriculae), di tick cua dinh loa tai a deng vat la bang
chang cua sit tien hoa tii tai Ong vat den tai ngoai.
—Lien he vii nguai sting de ling dung du'oc tren thole to va benh hoc. Hoc xu'ong thi phai
Met du'oc cac mgc xuang stir thay tren nguai. Hoc cac tang thi phai bigt doo'c dai chidu caa cac
tang len thanh co the de ling dung than doan va digu tri v.v...
—Phai tim each minh hoa nhang chi tiet qua phut tap vb. trail Wong bang suy nghi rieng
caa minh. VI du : mu6n hidu tinh chat ciia phut mac, phai hinh Wong ra met runt b6ng cao su
trong vo da cua no (xem bai Phac mac), mugn higu cau tao caa day chang Ong phai minh
hoa no nhd to ao thung d hai canh tay dang ra v.v...
5. SOT LOC LICH S11 PHAT TRIEN CUA GIAI PHAU HOC
5.1. NHONG NGUYEN NHAN THUC DAY SU' PHAT TRIEN CUA GIAI PHAU HOC
Su phat trien ciia sinh hoc not chung clang nha cua nganh giai phau not rieng do 4 y6u to
co ban sau day guy& dinh :
24