BÀI GIẢNG MÁY ĐIỆN LÝ LUẬN CHUNG CHƯƠNG 1

PHẦN 2: CÁC VẤN ĐỀ CHUNG
VỀ MÁY ĐIỆN XOAY CHIỀU
 DÂY QUẤN CỦA M.Đ.X.C
 S.Đ.Đ CỦA DÂY QUẤN M.Đ.X.C
 S.T.Đ CỦA M.Đ.X.C


CHƯƠNG 6: DÂY QUẤN M.Đ.X.C
 Khái niệm chung


Khái niệm chung



Yêu cầu đối với dây quấn



Các đại lượng đặc trưng của dây quấn



Phân loại dây quấn

 Dây quấn ba pha có q là số nguyên


Dây quấn một lớp



Dây quấn hai lớp

 Dây quấn ba pha có q là phân số
 Dây quấn ngắn mạch kiểu lồng sóc


§1. KHÁI NIỆM CHUNG
1. Khái niệm chung: Dây quấn phần cảm tạo ra từ
trường kích thích
Stator
N

N

S

N

S

S Rotor
N

Stator

N

S

N
Rotor

S

S


Dây quấn phần ứng tạo ra
sđđ
2. Yêu cầu đối với dây quấn


Dây quấn kích thích phải

tạo được từ thông hình
sin. Dây quấn phần ứng
phải tạo được sđđ hình sin


đầu
nối

Kết cấu của dây quấn

cạnh tác
dụng
đầu
nối

phải đơn giản


Dây quấn phải ít tiêu tốn nguyên liệu



Dây quấn phải có độ bền cơ, nhiệt, điện, hoá




Dây quấn phải dễ lắp ráp và sửa chữa

Bối dây hay phần tử


2. Các đại lượng đặc trưng của dây quấn


Bước cực  = Z/2p



Bước dây quấn y =   




y

Bước tương đối  = y/
Góc độ điện giữa hai rãnh

cạnh nhau  = p360/Z


Số rãnh của một pha dưới một cực từ q =

Z/2mp
Vùng pha  = q


3. Phân loại dây quấn




Phân theo số lớp đặt trong rãnh



Phân theo số pha: một pha, hai pha và 3 pha



Phân theo bước dây quấn: bước đủ, bước dài
và bước ngắn



Phân theo cách nối các phần tử: xếp, sóng



Phân theo hình dạng phần tử dây quấn: đồng
tâm, đồng khuôn


§ 2. DÂY QUẤN CÓ q LÀ SỐ NGUYÊN
1. Dây quấn một lớp
 Dùng trong động cơ P <
7kW
 Dùng trong máy phát turbine nước
 Xét dây quấn có Z = 24, 2p = 4, m = 3
  = 24/4 =
6
y=6
  = p.360/Z = 30o
 q = Z/2mp = 2
  = q. = 60o




Đồ thị vectơ sđđ của

C

các cạnh tác dụng



Pha A có cạnh:

A : 1, 2, 13,
14 : 7, 8, 19,
X
20

Pha B có
cạnh:
B : 5, 6, 17, 18



21
9

Y : 11, 12, 23,
24 C có cạnh:
Pha

22
10

20 8

X

Y

23
11
12

1 13

19 7
18 6

B

24

2
5
17

C : 9, 10, 21, Z : 3, 4, 15, 16

4
16

3
15

Z

A
14

Sơ đồ nối dây các
phaPha
:
A: (1 - 7), (2 - 8), (13 - 19), (14 20) B: (5 - 11), (6 - 12), (17 - 23),
Pha


(18
24)
Pha -C:
(9 - 15), (10 - 16), (21 - 3),
(22 - 4)



1

2

3

A1

4

5

6

X1

7

8

B1



9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1

C1

A2

X2


Khi nối dây quấn như sau sđđ sẽ không thay
đổi: Pha A: (1 - 8), (2 - 7), (13 - 20), (14 19) B: (5 - 12), (6 - 11), (17 - 24),
Pha


(18
23)
Pha -C:
(9 - 16), (10 - 15), (21 - 4),



(22 - 3)

1

2

A1

3

4

B1

5

6

7

8

C1



12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1
9 10 11 12

Y1

B2

Y2


Bố trí đầu nối của dây quấn đồng tâm




Ta cũng có thể nối dây quấn như sau:
Pha A: (2 - 7), (8 - 13), (14 - 19), (20
- 1) B: (6 - 11), (12 - 17), (18 - 23),
Pha
(24
5) (10 - 15), (16 - 21), (22 Pha -C:
3), (4 - 9)

1

2

Y3

3

4

5

Y4

6

7



8

B4





9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1

B1

Y1

Y2

B2

B3

-3

-15

C
pha
Trục

Sđđ ba pha

9

-4

-16

2110 22

1
13
6

2
18
5

-12
-24

17

Trục
pha
A

-8
-20

B
ph
a
Tr
ục

14

-7
-19

-23

-11


2. Dây quấn hai lớp
 Dây quấn hai lớp có thể làm bước ngắn
 Dây quấn có hai loại là xếp và sóng
 Xét dây quấn có Z = 24, 2p = 4, m = 3
  = 24/4 = 6

y=5
  = p.360/Z = 30o
 q = Z/2mp = 2
  = q. =
60o

Đầu nối của dây quấn hai lớp




Đồ thị vectơ sđđ của

C

các cạnh tác dụng


A : 1, 2, 13, 14
X : 7, 8, 19,
20

Pha B có
cạnh:
B : 5, 6, 17, 18



21
9

Pha A có cạnh:

Y : 11, 12, 23,
24 C có cạnh:
Pha

22
10

20 8

X

Y

23
11
12

1 13

19 7
18 6

B

24

2

5
17

C : 9, 10, 21, Z : 3, 4, 15, 16
22

4
16

3
15

Z

A
14


a. Dây quấn xếp: Các phần tử nối nối tiếp
nhau của dây quấn xếp ở cạnh nhau
 Sơ đồ nối dây các pha:
Pha A

Pha
B
Pha
C

Trên: 1 2

7 8

Dưới 6 7
:
Trên: 5 6

1
2
1
1
1
6
1
5
2
0

Dưới: 1 1
0 1
Trên: 9 1
0
Dưới: 1 1
4 5

1
3
1
2
1
7

1
6
2
1

1
3
1
8
1
7
2
2
2
1
2

1
4
1
9
1
8
2
3
2
2
3

1

9
2
4
2
3
4

2
0
1
2
4
5

3 4
8 9


Sơ đồ khai triển dây
quấn:


A A Z Z B B X X C C Y Y A A Z Z B B X X C C Y Y A
A Z Z B B X X C C Y Y A A Z Z B B X X C C Y Y A A



1

2

Y4

3

4 5



6

7

B1

8

Y1





9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1

Y2

B2

B3

Y3

B4


b. Dây quấn sóng:


Các phần tử nối nối tiếp nhau của dây quấn

sóng ở cách xa nhau


Các phần tử này muốn nối nối tiếp được với

nhau thì sđđ của chúng phải có cùng chiều


Như vậy chúng phải nằm dưới các cực từ có

cùng cực tính


Điều đó có nghĩa là các phần tử dưới cực N

được nối với nhau tạo thành một nửa dây quấn




Các phần tử nằm dưới cực S nối với nhau tạo

thành nửa dây quấn khác


Trong một nhóm có q phần tử ta xuất phát từ

phần tử cuối cùng để tránh chồng chéo đầu nối
sau khi đi hết một vòng


Hai nửa dây quấn này có thể nối nối tiếp hoặc

song song


 Sơ đồ nối dây các pha:
Pha A

Pha
B

Pha C

Trên: 2
Dưới 7
:
Trên: 6
Dưới

:

1
1

1 1
4
1 6
9
1 5
8
2 1
3 0

Trên: 1 2
0 2
Dưới 1 3
5
:

9
1
4

1
3
1
8
1
7

2
2

8

2 7
0
1 1 1
3
2
2 1 2
4 2 3
5 1 4
7

1
9
2
4
1
1
1
6

2
1
2

4

1
5
2
0

1
6
9 2
1

3
8




Sơ đồ khai triển dây quấn



1

2

3

Z2

4 5



6

7

Z1


8





9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1

C1

C2


1

2

7
6

7

8





13 14
12 13

19 20 
18 19 

24 1


§3. DÂY QUẤN CÓ q LÀ PHÂN SỐ
• Dùng trong các máy có 2p lớn
Z
a
c
q
  b
2pm d
d
• q phân số có nghĩa là:
 số phần tử của một pha dưới các cực từ
không bằng nhau
 nhóm lớn có (b + 1) phần tử, nhóm nhỏ có b

phần tử
 dưới d cực từ có c nhóm lớn và (d – c) nhóm

nhỏ


• Xét dây quấn có Z = 18, 2p = 4, m = 3
Z
1
18
3
q

  1
2mp 2�3�2 2
2
p �360

 40o
18
  q �  60o
  4.5
y4


• Đồ thị vectơ sđđ của các rãnh:
C

• Pha A có các rãnh:
A: 1, 2, 10, 11

1
67

X: 6, 15
• Pha B có các
rãnh
B: 4, 5, 13, 14
Y: 9, 18
• Pha C có các
rãnh
C: 7, 8, 16, 17
Z: 3, 12

X

Y

17
8

18
9
1 10

1 6
5
145

B

2
4
13

3
1
2

Z

A
1
1