Vật lý lớp 9: Lí thuyết 1 ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ

BÀI GIẢNG: ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH HỘI TỤ
CHUYÊN ĐỀ: QUANG HỌC
MÔN: VẬT LÍ LỚP 9
CÔ GIÁO: NGUYỄN THỊ LOAN – GV TUYENSINH247.COM
A - KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi: Từ điểm sáng S hãy nêu và vẽ đường truyền của ba tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ?
Trả lời:
- Tia tới quang tâm => tia ló truyền thẳng
- Tia tới song song với trục chính => tia ló qua tiêu điểm
- Tia tới qua tiêu điểm => tia ló song song với trục chính
Từ S vẽ đường truyền của ba tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ.

S

(1)
(2)

∆

O
F’

F
(3)

B - BÀI MỚI
Đặt vấn đề: Một TKHT được đặt sát vào mặt trang sách. Khi từ từ dịch chuyển thấu kính hội tụ ra xa, kích
thước dòng chữ thay đổi như thế nào? Vì sao vậy?
I. ĐẶC ĐIỂM CỦA ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH HỘI TỤ
1. Thí nghiệm
- Trường hợp 1: Vật ở rất xa thấu kính

- Trường hợp 2: d > 2f
- Trường hợp 3: f < d < 2f
- Trường hợp 4: d < f
a) Đặt vật ngoài khoảng tiêu cự
C1: Ảnh thật ngược chiều với vật
C2: Ảnh vẫn thu được trên màn đó là ảnh thật, ngược chiều với vật.
b) Đặt vật trong khoảng tiêu cự
C3: Ảnh không hứng được trên màn. Đặt mắt trên đường truyền của chùm tia ló, ta thấy ảnh cùng chiều, lớn
hơn vật. Đó là ảnh ảo.
2. Ghi các nhận xét ở trên vào bảng 1

1

Truy cập trang để học Toán – Lý – Hóa – Sinh – Văn – Anh – Sử
- Địa – GDCD tốt nhất!


Lần TN

Khoảng cách từ
vật đến thấu
kính (d)

Đặc điểm của ảnh
Thật hay ảo

Cùng chiều hay

Lớn hơn hay

ngược chiều

nhỏ hơn vật

1

Vật ở rất xa TK

Ảnh thật

Ngược chiều

Nhỏ hơn vật

2

d > 2f

Ảnh thật

Ngược chiều

Nhỏ hơn vật

3

f < d < 2f

Ảnh thật

Ngược chiều

Lớn hơn vật

4

d
Ảnh ảo

Cùng chiều

Lớn hơn vật

Lưu ý:
- Một điểm sáng nằm ngay trên trục chính, ở rất xa thấu kính, cho ảnh tại tiêu điểm của thấu kính. Chùm tia
phát ra từ điểm sáng này chiếu tới mặt thấu kính được coi là chùm song song với trục chính của thấu kính.

Ảnh
O
F’

F

Tiêu điểm

(3)
Điểm sáng

- Vật đặt vuông góc với trục chính của thấu kính cho ảnh cũng vuông góc với trục chính.

B
Ảnh
A’

O
A

F

Vật

F’
B’

II. CÁCH DỰNG ẢNH
1. Dựng ảnh của điểm sáng S tạo bởi thấu kính hội tụ
S là điểm sáng đặt trước thấu kính hội tụ. Chùm sáng từ S phát ra, sau khi khúc xạ qua TK, cho chùm tia ló
hội tụ tại S’ là ảnh của S.

2

Truy cập trang để học Toán – Lý – Hóa – Sinh – Văn – Anh – Sử
- Địa – GDCD tốt nhất!


C1: Hãy dựng ảnh S' của điểm sáng S trên hình 43.3.

Trả lời: Để tìm ảnh S' của điểm sáng S qua thấu kính hội tụ ta vẽ đường truyền của hai trong ba tia đặc biệt
từ vật đến thấu kính.

2. Dựng ảnh của vật sáng AB tạo bởi thấu kính hội tụ
C5: Hãy dựng ảnh A’B’ của vật sáng AB vuông góc với trục chính
a) Trường hợp 1: Vật đặt ngoài khoảng tiêu cự (d > f)
b) Trường hợp 2: Vật đặt trong khoảng tiêu cự (d < f)

Trả lời:
Cách vẽ: Dựng ảnh B’ của B rồi hạ đường vuông góc với trục chính tại A’, A’B’ là ảnh tạo bởi vật AB:

3

Truy cập trang để học Toán – Lý – Hóa – Sinh – Văn – Anh – Sử
- Địa – GDCD tốt nhất!


Nhận xét:
Vật AB cách thấu kính một khoảng d = 36cm: ảnh thật, ngược chiều vật
Khi vật AB cách thấu kính một khoảng cm: ảnh ảo, lớn hơn vật và cùng chiều với vật.
KẾT LUẬN

III. VẬN DỤNG
C6: Vận dụng kiến thức hình học, hãy tính khoảng cách từ ảnh đến thấu kính và chiều cao của ảnh trong hai
trường hợp ở C5. Cho biết vật AB có chiều cao h = 1cm.
Trả lời:
- TH1: Vật AB cách thấu kính một khoảng d = 36cm.
AB = h = 1cm; OA = d = 36cm; OF = OF' = f = 12cm; A'O = ? A'B' = ?

4

Truy cập trang để học Toán – Lý – Hóa – Sinh – Văn – Anh – Sử

- Địa – GDCD tốt nhất!


Ta có: OAB ~ OAB 

AB AO

(1)
AB
AO

Ta có: OIF ~ ABF  

AB AF 

(2)
OI
OF 

à:

= AB (3)

Từ (1), (2) và (3) 

AO AF  AO  OF
AO AO  12





 AO  18cm


AO OF
OF
36
12

Thay A’ = 1 cm vào (1) ta có:

AB 18

 AB  0,5cm
1
36

Vậy chiều cao của ảnh là ,5cm, khoảng cách từ ảnh đến thấu kính là 1 cm.
- TH2: Vật AB cách thấu kính một khoảng d = cm.
AB = h = 1cm; OA = d = 8cm; OF = OF' = f = 12cm; A'O = ? A'B' = ?

C7: Trả lời câu hỏi nêu ra ở đầu bài ?
Trả lời:
Từ từ dịch chuyển thấu kính hội tụ ra xa trang sách, ảnh của dòng chữ quan sát qua thấu kính cùng chiều và
to hơn dòng chữ quan sát trực tiếp. Đó là ảnh ảo của dòng chữ tạo bởi thấu kính hội tụ khi dòng chữ nằm
trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
Tuy nhiên, khi dịch chuyển đến một vị trí nào đó thì ảnh của dòng chữ lại ngược chiều với vật. Đó là ảnh
thật của dòng chữ tạo bởi thấu kính hội tụ khi dòng chữ nằm ngoài khoảng tiêu cự của thấu kính.
IV. BÀI TẬP CỦNG CỐ
1. Thấu kính hội tụ là thấu kính có

a. cho ảnh thật, ngược chiều với vật

2. Một vật đặt trước TKHT ở ngoài tiêu cự

b. cùng chiều và lớn hơn vật

3. Một vật đặt trước TKHT ở trong tiêu cự

c. phần rìa mỏng hơn phần giữa

4. Một vật đặt rất xa TKHT

d. cho ảnh ảo, cùng chiều và lớn hơn vật

5. ảnh ảo tạo bởi TKHT

e. cho ảnh thật, cách thấu kính một khoảng
đúng bằng tiêu cự
f. cùng chiều và nhỏ hơn vật

Trả lời: 1 – c; 2 – a; 3 – d; 4 – e; 5 - b

5

Truy cập trang để học Toán – Lý – Hóa – Sinh – Văn – Anh – Sử
- Địa – GDCD tốt nhất!