NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ SẢN XUẤT CÀ PHÊ VÀ TÌNH HÌNH SẢN XUẤT TIÊU THỤ CÀ PHÊ THẾ GIỚI

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ SẢN XUẤT CÀ PHÊ VÀ
TÌNH HÌNH SẢN XUẤT TIÊU THỤ CÀ PHÊ THẾ GIỚI
1.1. Khái quát về cây cà phê và các sản phẩm cà phê
1.1.1. Khái quát về cây cà phê
1.1.1.1 Khái quát về cây cà phê
Cà phê là một thứ nước uống quen thuộc của hàng trăm triệu người trên
toàn thế giới. Bên cạnh đó nó còn là mặt hàng thương mại quan trọng trên thị
trường quốc tế, thứ 2 sau dầu mỏ.
Cà phê bao gồm nhiều loài cây lâu năm khác nhau (khoảng từ 25-100
loại). Tuy nhiên, không phải loài nào cũng chứa caffein trong hạt, một số loài
khác xa với những cây cà phê ta thường thấy. Chỉ có hai loài cà phê có ý nghĩa
kinh tế. Loài thứ nhất có tên thông thường trong tiếng Việt là cà phê chè (tên
khoa học: Coffea Arabica), đại diện cho khoảng 61% các sản phẩm cà phê trên
thế giới. Loài thứ hai là cà phê vối (tên khoa học: Coffea canephora hay Coffea
robusta), chiếm gần 39% các sản phẩm cà phê. Ngoài ra còn có Coffea liberica
và Coffea excelsa (ở Việt Nam gọi là cà phê mít) với sản lượng không đáng kể.
•Coffea ArabicaLine gọi tắt là cà phê Arabica, tên Việt Nam là cà phê
chè. Cà phê chè phát triển trên đất giàu khoáng chất, khí hậu ôn hòa, nhiệt độ
bình quân từ 18-22
o
C, với độ cao trên 1000m, và lượng mưa hàng năm khoảng
1500-1800mm, mùa khô kéo dài không quá 6 tháng. Những loại cà phê Arabica
nổi tiếng là: Moka, Maragogipe, CanRamon…Cà phê Arabica chứa lượng
cafeine thấp, hương vị thơm ngon.
•Coffea Robusta có tên Việt Nam là cà phê vối. Loại cà phê này sống ở
nơi có khí hậu nhiệt đới và á nhiệt đới nóng ẩm với nhiệt độ trung bình 20-
25oC, biên độ dao động nhiệt ngày và đêm khô quá lớn. Lượng mưa hàng năm
lớn (từ 1000 đến 2500mm) sẽ tốt cho sự sinh trưởng và ra quả của cây cà phê
Robusta. Cây cà phê này phát triển tốt ở độ cao khoảng 600m và có đề kháng
sâu bệnh cao. Với lượng cafeine cao gấp 2 lần cà phê Arabica, nên nó thường
được sử dụng trong các công thức pha trộn.

Ở Việt Nam, ngoài 2 loại cà phê có tính thương mại trên, còn có thêm
một số loại cà phê khác gọi là cà phê mít, dâu da…
1.1.1.2 Các sản phẩm cà phê
Cà phê nếu phân theo chất lượng thì có:
- Cà phê Arabica dịu dạng Colombia
- Cà phê Arabica dịu khác
- Cà phê Arabica Brazil
- Cà phê Robusta.
Còn nếu phân theo các dạng chế biến thì có các loại cà phê:
- Cà phê hoà tan
- Cà phê rang
- Cà phê lỏng
- Cà phê đặc biệt
Nếu theo dạng của cà phê chúng ta các loại sau:
- Cà phê nhân
- Cà phê thóc
- Cà phê quả khô.
1.1.2 Những nhân tố ảnh hưởng đến sản xuất cà phê.
1.1.2.1 Điều kiện tự nhiên
Cây cà phê có nguồn gốc mọc trong rừng châu Phi, trên cao nguyên Kaffa
của Ethiopia (ở độ cao 1370-1830m). Từ đó cây cà phê được con người phát
hiện và di canh đến các địa lục khác.
Ở Việt Nam, cây cà phê do các cha đạo người Pháp mang đến để trồng
làm cảnh từ những năm 1857. Từ năm 1930, cây cà phê bắt đầu được trồng
thành những đồn điền để khai thác nhân. Từ đó đến nay, diện tích, năng suất,
sản lượng cà phê ở nước ta không ngừng tăng lên.
Cây cà phê có nhiều chủng loại, mỗi loại có nguồn gốc, đặc điểm sinh
thái khác nhau. Tuy nhiên, để trồng và khai thác hiệu quả từ cây cà phê thì cần
phải chú ý đến các điều kiện về tự nhiên và kỹ thuật để cây cà phê sinh trưởng
và cho quả tốt nhất.

1.1.2.1.1 Đất đai
Sản xuất cà phê trong các khu vực địa lý khác nhau có thể sẽ có năng suất
khác nhau. Sự khác biệt này có thể do điều kiện môi trường khác nhau giữa các
vùng, như điều kiện về đất, chất dinh dưỡng, khí hậu, giống cây…
Cây cà phê không đòi hỏi khắt khe về đất, nó có thể phát triển tốt trên
nhiều loại đất khác nhau như: Đất nâu đỏ, nâu vàng hoặc đất xám …. Trong đó,
đất đỏ bazan cây cà phê sinh trưởng tốt, cho năng suất cao. Yêu cầu cơ bản là có
tầng đất mặt sâu từ 70 cm trở lên, có thành phần cơ giới trung bình đến hơi nặng
(Đất thịt nhẹ- sét).
1.1.2.1.2 Thời tiết khí hậu
- Nhiệt độ
Cây cà phê vối sinh trưởng phát triển thích hợp nhất ở nhiệt độ từ 22 –
26
o
C. Cây cà phê ưa nóng ẩm với nhiệt độ 24-26
o
C là thích hợp và nhiệt độ tới
thấp không dưới 7
o
C. Cà phê mít thích hợp với nhiết độ 23-25
o
C, nó nhạy cảm
với lạnh hơn là khô. Nói chung là cây cà phê cần nhiệt độ từ 20-25
o
C, biên độ
nhiệt là 15-30
o
C ngoại trừ cây cà phê vối có khả năng thích nghi ở nơi có biên
độ nhiệt lớn hơn từ 5-32
o

C.
- Lượng mưa
Cây cà phê sinh trưởng phát triển tốt ở những vùng có lượng mưa hàng
năm 1.800 – 2.000 mm, có một mùa khô ngắn vào cuối và sau vụ thu hoạch để
phân hóa mầm hoa.
Độ ẩm không khí thích hợp với cây cà phê là từ 70% trở lên. Độ ẩm
không khí càng cao càng tốt đối với cây cà phê, đặc biệt là giai đoạn cây cà phê
ra hoa. Cây cà phê (Vối) thích hợp trong điều kiện ẩm độ cao, gần như bão hòa.
- Ánh sáng
Cây cà phê vối thích hợp ánh sáng trực xạ yếu, do đó cần trồng cây che
bóng để điều hòa ánh sáng cho vườn cây cà phê hợp lý đặc biệt là giai đoạn kiết
thiết cơ bản.
- Gió
Gió nóng, lạnh hay gió mạnh đều gây ảnh hưởng cho sinh trưởng phát
triển cây cà phê. Khi lập vườn cần trồng cây chắn gió phù hợp cho vườn cà phê.
Tốc độ gió thích hợp là 2-3met/giây trong lô trồng.
Tóm lại: Cây cà phê có những yêu cầu sinh thái riêng, đòi hỏi điều kiện
về đất đai và thời tiết khí hậu thích hợp. Khi đáp ứng được những yêu cầu này
cây cà phê sẽ sinh trưởng và cho năng suất cao, chất lượng tốt. Trên thế giới, ở
Brazil và Colombia điều kiện tự nhiên rất thích hợp với cây cà phê. Nếu cây cà
phê được trồng ở những nơi không đáp ứng được các điều kiện trên thì cần phải
khắc phục bằng các biện pháp kỹ thuật như: tưới nước, trồng cây che bóng…
Tuy nhiên thiên nhiên thường diễn biến rất phức tạp. Thiên tai như sương muối,
gió nóng…cùng với sâu bệnh ảnh hưởng rất lớn đến việc sản xuất cà phê. Lịch
sử của ngành cà phê cho thấy chính thiên tai đã gây cho ngành bao thăng trầm
và biến động mạnh về giá cả.
1.1.2.2 Nhân tố kỹ thuật sản xuất cà phê
Không chỉ những điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng đến cây cà phê mà cây
cà phê muốn cho năng suất, chất lượng cao rất cần những người lao động có
chuyên môn, kỹ thuật. Hiện nay, hàng loại những tiến bộ kỹ thuật mới đã được

nghiên cứu và ứng dụng trong sản xuất cà phê. Những tiến bộ kỹ thuật chủ yếu
về các vấn đề sau:
+ Lai tạo giống: các nhà khoa học đã cố gắng tạo ra các giống cây có
năng suất, chất lượng cao, có khả năng chống chịu tốt với điều kiện môi trường
và thích ứng được điều kiện ngoại cảnh trên diện rộng.
+ Chất hóa học, thành tựu trong phòng trừ sâu bệnh cũng như cỏ dại.
+ Áp dụng tiến bộ kỹ thuật trong cơ giới hóa, điện khí hóa…trong
trồng trọt, chăm sóc, thu hoạch, chế biến, bảo quản sản phẩm cà phê.
Những biện pháp kỹ thuật mới có ý nghĩa rất lớn với ngành cà phê. Cây
cà phê không những cho sản phẩm có năng suất cao hơn, chất lượng tốt hơn, mà
còn hạn chế được những tác hại, ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh. Chính
những tiến bộ kỹ thuật này đã hợp thành nhóm các nhân tố kỹ thuật sản xuất mà
chúng ta cần quan tâm để việc sản xuất cà phê cho hiệu quả cao nhất.
1.1.2.3 Nhân tố kinh tế - tổ chức sản xuất cà phê
Nhóm nhân tố này rất phức tạp vì nó là tổng hợp của những tác động của
các vấn đề kinh tế. Nhóm các nhân tố này cũng rất quan trọng vì nó cho có thể
thúc đẩy hoặc kìm hãm nhóm các nhân tố tự nhiên và nhân tố kỹ thuật. Điều
kiện tự nhiên dù có thuận lợi tới đâu nhưng nếu không có các biện pháp kinh tế-
tổ chức sản xuất cà phê hợp lý thì hiệu quả đạt được cũng không cao. Các nhân
tố này bao gồm nhiều nhân tố khác nhau như:
- Thị trường, giá cả cà phê quốc tế
- Quy hoạch, bố trí sản xuất cà phê
- Chính sách kinh tế với sản xuất cà phê
- Đầu tư xây dựng cơ bản và thâm canh
Tóm lại, khi sản xuất cà phê thì mỗi nhân tố trên đều có ảnh hưởng theo
chiều hướng, mức độ khác nhau nên cần phải được chú trọng kết hợp cả ba
nhóm nhân tố đó để mang lại kết quả sản xuất cao nhất.
1.1.3 Ý nghĩa của sản xuất cà phê
1.1.3.1. Sản xuất cà phê tạo ra các sản phẩm đáp ứng các nhu cầu khác
nhau của xã hội

 Là loại đồ uống cao cấp được tiêu dùng rộng rãi trên thế giới
Cà phê là một loại cây công nghiệp, phát triển ở những nước có khí hậu
nhiệt đới. Uống cà phê được coi như một lối sống văn hóa của một số dân tộc
trên thế giới và mỗi quốc gia có một phong cách riêng. Với những giá trị văn
hóa, cùng với giá trị kinh tế, cà phê ngày càng đóng vai trò quan trọng trong đời
sống của người dân từ thành thị đến nông thôn. Nhu cầu tiêu dùng cà phê không
ngừng được tăng lên cả cả về số lượng cũng như chất lượng.