CHỦ ĐỀ: SỰ BIẾN ĐỔI CHẤT

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO…………
TRƯỜNG THCS ………….
=====***=====

CHUYÊN ĐỀ
ĐỔI MỚI SINH HOẠT CHUYÊN MÔN CẤP THCS
MÔN: HÓA HỌC

Tên chuyên đề: SỰ BIẾN ĐỔI CHẤT
Tác giả: ………….

……………………

1

1


CHUYÊN ĐỀ ĐỔI MỚI SINH HOẠT CHUYÊN MÔN CẤP THCS
MÔN: HÓA HỌC
Tên chuyên đề: Sự biến đổi chất (Môn Hóa học 8 - Bài 12).
Đối tượng: học sinh lớp 8.
Dự kiến số tiết dạy: 1 tiết.

CHỦ ĐỀ: SỰ BIẾN ĐỔI CHẤT
Giới thiệu chung:
- Bài “Sự biến đổi chất” gồm các nội dung: Hiện tượng vật lí, hiện tượng hóa học.
- Bài giảng được thiết kế theo hướng giáo viên định hướng các hoạt động, học sinh chủ
động, tích cực thực hiện các nhiệm vụ do giáo viên chuyển giao. Giáo viên theo dõi quá
trình thực hiện nhiệm vụ của học sinh hỗ trợ kịp thời những khó khăn, vướng mắc nhằm
giúp học sinh giải quyết vấn đề học tập một cách hiệu quả, phù hợp với mục tiêu phát

triển năng lực cho học sinh.
- Bài giảng thực hiện trong 1 tiết.
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
HS biết được:
- Hiện tượng vật lí là hiện tượng trong đó không có sự biến đổi chất này thành
chất khác.
- Hiện tượng hóa học là hiện tượng trong đó có sự biến đổi chất này thành chất
khác.
- Biết một số hiện tượng thực tế có liên quan đến bài học như hiện tượng thức ăn để
lâu ngày bị ôi thiu, quá trình quang hợp của cây xanh, hiện tượng sấm sét, hiện tượng
lên, xuống của thủy triều.....
2

2


2. Kĩ năng
- Biết dự đoán hiện tượng.
- Tiến hành được một số thí nghiệm về sự biến đổi chất.
- Phân biệt được hiện tượng vật lí và hiện tượng hoá học.
- Giải thích được một số hiện tượng: hiện tượng thức ăn để lâu ngày bị ôi thiu, quá
trình quang hợp của cây xanh, hiện tượng sấm sét, hiện tượng lên, xuống của thủy
triều.....
- Vận dụng kiến thức vào thực tế: Biết các bảo quản thức ăn, trồng và chăm sóc cây
xanh, biết cách phòng tránh sét.
3. Thái độ
- Thực hiện các quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm.
- Có ý thức tiết kiệm hóa chất.
- Cẩn thận, trung thực, hợp tác, tích cực trong các hoạt động.

- Có ý thức làm việc theo sự hướng dẫn của giáo viên.
4. Định hướng hình thành năng lực
- Năng lực giải quyết vấn đề.
- Năng lực hợp tác trong hoạt động nhóm.
- Năng lực tự học, tự nghiên cứu.
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. Giáo viên
- Máy chiếu.
- Dụng cụ:
+ Chuẩn bị các đồ dùng thí nghiệm cho các nhóm: Cốc thủy tinh, đèn cồn,
ống nghiệm, kẹp gỗ, đĩa thuỷ tinh, chậu thuỷ tinh, miếng kính.
+ Hóa chất: Nước, đường, muối, bột S, bột Fe.
- Phiếu học tập.
3

3


2. Học sinh
- Chuẩn bị bài mới theo SGK.
III. Tổ chức hoạt động học
1. Giới thiệu chung
- Tình huống xuất phát: Khai thác kiến thức thực tế về các hiện tượng, tạo hứng thú
học tập cho học sinh.
- Hoạt động hình thành kiến thức: PP chủ yếu là sử dụng thí nghiệm, hợp tác theo
nhóm. Thông qua thí nghiệm và HĐ nhóm, HS phát hiện được các hiện tượng có sự biến
đổi chất và phát hiện chất sau khi biến đổi có giữ nguyên là chất ban đầu hay tạo ra chất
khác.
- Hoạt động luyện tập: Gồm 1 câu hỏi yêu cầu HS phân biệt các hiện tượng, khắc sâu
trọng tâm kiến thức bài học.

- Hoạt động vận dụng, tìm tòi kiến thức: Thiết kế cho các nhóm HS tìm hiểu tại nhà,
mỗi nhóm được giao giải thích một hiện tượng và kết luận đó là hiện tượng vật lý hay
hóa học, đồng thời liên hệ thực tế cho câu trả lời, giúp HS phát triển năng lực vận dụng
kiến thức các môn học khác vào bài học.
2. Thiết kế chi tiết từng hoạt động học
2.1. Hoạt động 1: Tình huống xuất phát (5 phút)
a. Mục tiêu hoạt động
- HS sử dụng các kiến thức đã được biết trong thực tế để tìm hiểu kiến thức mới.
b. Nội dung hoạt động
- Tìm hiểu các hiện tượng thực tế.
c. Phương thức tổ chức hoạt động, sản phẩm.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Chúng ta biết rằng chất có khả năng - Làm việc theo nhóm: Ghi các hiện
biến đổi. Vậy chất có thể xảy ra những tượng mà cả nhóm đã tổng hợp được.
dạng biến đổi nào? thuộc loại hiện tượng
4

4


Hoạt động của giáo viên
gì? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta sẽ

Hoạt động của học sinh

thực hiện các hoạt động sau:
- Em hãy kể một số hiện tượng có liên - Đại diện các nhóm có thể nêu rất nhiều
quan đến sự biến đổi của các chất trong các hiện tượng liên quan đến thực tế cuộc
thực tế cuộc sống.

sống cũng như các hiện tượng các em biết
được qua sách báo, truyền hình, internet...
Các hiện tượng có thể là:
1) Khi để cục nước đá ngoài không khí thì
cục đá tan chảy.
2) Khi đậy tấm kính ở trên miệng cốc
nước nóng thì trên tấm kính xuất hiện
những giọt nước.
3) Hòa tan muối ăn vào nước.
4) Thức ăn để lâu ngày bị ôi thiu.
5) Hiện tượng sấm sét.
6) Quá trình quang hợp của cây xanh.

GV bổ sung thêm một số hiện tượng khác 7) Hiện tượng bóng đèn sợi đốt sáng lên
có trọng tâm hướng đến có sự biến đổi

khi có dòng điện chạy qua.

các chất.

8) Hiện tượng sủi bọt khi mở nắp chai

12) Đun nóng đường.

nước ngọt có ga.

13) Trộn bột sắt với bột lưu huỳnh rồi

9) Hiện tượng tuyết rơi.

đun nóng.

10) Hiện tượng đông máu.

- GV ghi lại các hiện tượng trên bảng.

11) Hiện tượng lên, xuống của thủy triều.

- Dự kiến một số khó khăn, vướng mắc của HS:
+ HS có thể không kể được nhiều hiện tượng hoặc nêu các hiện tượng không rõ
ràng. GV chỉnh sửa, tuy nhiên không giải đáp kết quả mà cho các em tìm đáp án thông
qua hoạt động hình thành kiến thức mới.
2.2. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới (25 phút)
a. Mục tiêu hoạt động
5

5


- HS đưa ra các câu hỏi và đề xuất các thí nghiệm cần thực hiện.
b. Nội dung hoạt động
- Giải quyết các câu hỏi đưa ra bằng thực hành thí nghiệm của HS.
c. Phương thức tổ chức hoạt động, sản phẩm.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Học sinh nêu ý kiến ban đầu
- Yêu cầu HS, nêu những dự đoán về - Mô tả vào vở thí nghiệm.
hiện tượng và chất tạo thành (là chất ban
đầu hay chất khác) của các biến đổi 2, 3,

12, 13 vào vở thí nghiệm.
- Yêu cầu đại diện các nhóm HS trình bày - Đại diện các nhóm trình bày, các dự
bằng lời những dự đoán (GV lưu lại trên đoán có thể là:
bảng).

Hiện tượng
2. Có những giọt

Chất tạo thành
2. Nước.

nước đọng lại ở

(là chất ban đầu)

tấm kính
3. Muối tan trong

3. Muối (tan trong

nước

nước, là chất ban

12. Đường cháy.

đầu)
4. Than

13. Nóng đỏ.

(là chất khác)
5. Chưa biết.

- Cho các em so sánh ý kiến của các
nhóm rồi hệ thống lại.
Đề xuất các câu hỏi
- Với các biến đổi này còn rất nhiều điều - Đề xuất các câu hỏi:
ta chưa rõ.

+ Tại sao khi đậy miếng kính lên miệng

- Hãy nêu những ý kiến thể hiện sự thắc cốc nước nóng lại thấy có những giọt
mắc của mình về các biến đổi đó?

nước ngưng tụ lại?
+ Khi đun nóng đường, ngoài than có chất
nào khác được tạo thành?

6

6


+ Đun hỗn hợp bột sắt và lưu huỳnh có
hiện tượng gì xảy ra không? Chất tạo
thành là chất gì?
Đề xuất thí nghiệm
- Để giải quyết những thắc mắc trên ta - Ghi thí nghiệm đề xuất vào vở thí
cần thực hiện những thí nghiệm nào?

nghiệm:
1) Đậy tấm kính lên cốc nước nóng.
2) Hòa tan muối ăn vào nước.
3) Đun nóng đường.
4) Trộn bột sắt với lưu huỳnh rồi đun
nóng.

- Cung cấp đồ dùng thí nghiệm và yêu - Nhận đồ dùng thí nghiệm và thảo luận
cầu các nhóm thảo luận về cách tiến hành về cách tiến hành các thí nghiệm.
thí nghiệm. (Cốc nước nóng, tấm kính,
đèn cồn, ống nghiệm, kẹp gố, đũa thuỷ
tinh, chậu thuỷ tinh, đường, muối ăn, bột
S, bột Fe).
- Nhắc HS xem kĩ những hoá chất và
dụng cụ mới vừa nhận.
- Hướng dẫn HS cách tiến hành các thí
nghiệm sau khi HS đã thảo luận.
Tiến hành thí nghiệm
- Cho HS tiến hành thí nghiệm.
- Tiến hành thí nghiệm, ghi lại hiện tượng
quan sát được và giải thích trong vở thí
nghiệm.
- GV bao quát lớp, đi tới các nhóm để
hướng dẫn thêm, điều chỉnh các thí
nghiệm làm sai, giúp đỡ HS (khi cần
thiết).
- Yêu cầu HS nêu hiện tượng quan sát - Đại diện các nhóm trình bày hiện tượng
được ở các thí nghiệm và giải thích.

và giải thích:
1) Nước nóng bay hơi gặp lạnh ngưng tụ

7

7


lại thành những giọt nước.
2) Muối tan trong nước tạo thành nước
đường.
* Lưu ý HS: Ở biến đổi 5, so sánh màu 3) Khi bị nung nóng, đường biến đổi
của chất rắn sau khi đun với hỗn hợp lúc thành than và nước.
đầu.

4) Hỗn hợp nóng đỏ, sau khi để nguội tạo
thành chất rắn màu xám khác với hỗn hợp

- Tổ chức cho HS đối chiếu kết quả thí

ban đầu.

nghiệm với dự đoán ban đầu, nhận xét.
Kết luận kiến thức mới.
- Các hiện tượng xảy ra ở TN 1, 2 được - Ghi kết luận kiến thức mới vào vở thí
gọi là các hiện tượng vật lí.

nghiệm.

- Các hiện tượng xảy ra ở TN 3, 4 được

gọi là các hiện tượng hóa học.
- Vậy thế nào là hiện tượng vật lý? Hiện
tượng hoá học?
- Gọi đại diện các nhóm HS trình bày, - Hiện tượng chất biến đổi mà vẫn giữ
GV chuẩn xác.

nguyên chất ban đầu được gọi là hiện
tượng vật lí.
- Hiện tượng chất biến đổi có tạo ra chất
khác được gọi là hiện tượng hoá học.

GV: Em hãy cho biết dấu hiệu nào là - Sự thay đổi về trạng thái, hình dạng, …
chính để phân biệt hiện tượng hóa học và
hiện tượng vật lý?
- Dự kiến một số khó khăn, vướng mắc của HS:
+ HS có thể làm các thí nghiệm mất nhiều thời gian. GV cần quan sát, hướng dẫn,
giúp đỡ cho các nhóm (nếu cần).
2.3. Hoạt động 3: Luyện tập (8 phút)
a. Mục tiêu hoạt động
8

8


- Củng cố, khắc sâu kiến thức bài học.
- Phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua bài học.
b. Nội dung hoạt động
- Hoàn thành 1 bài tập thông qua phiếu học tập do GV cung cấp.
c. Phương thức tổ chức hoạt động.
GV: Phát phiếu học tập và yêu cầu HS làm việc cá nhân.

Bài tập: Trong số những quá trình kể dưới đây, cho biết đâu là hiện tượng hoá học, đâu
là hiện tượng vật lí?
a) Dây sắt, cắt nhỏ thành đoạn và tán thành đinh.
b) Cuốc xẻng làm bằng sắt để lâu trong không khí bị gỉ.
c) Hoà tan axit axetic vào nước ta được dung dịch axit axetic dùng làm giấm ăn.
d) Lưu huỳnh cháy trong không khí tạo ra chất khí mùi hắc (khí lưu huỳnh đioxit).
e) Thủy tinh nóng chảy được thổi thành bình cầu.
g) Trong lò nung đá vôi, canxicacbonat chuyển dần thành vôi sống (canxi oxit) và khí
cacbon đioxit thoát ra ngoài.
h) Cồn để trong lọ không kín bị bay hơi.
i) Để rượu nhạt (rượu có tỉ lệ nhỏ chất rượu etylic tan trong nước) lâu ngày ngoài không
khí, rượu nhạt lên men và chuyển thành giấm chua.
k) Hòa vôi sống vào nước được vôi tôi ( vôi tôi là chất canxi hiđroxit, nước vôi trong là
dung dịch chất này).
l) Nước vôi (có chất canxi hiđroxit) được quét lên tường một thời gian sau đó sẽ khô và
hóa rắn (chất rắn là canxi cacbonat).
* Sản phẩm: HS lựa chọn đáp án và ghi vào phiếu học tập.
- GV: Thu bài, chấm.
Đáp án bài tập 3:
Hiện tượng vật lí

Hiện tượng hóa học

a, c, e, h

b, d, g, i, k, l

2.4. Hoạt động 4: Vận dụng và tìm tòi mở rộng (7 phút )
9

9


a. Mục tiêu hoạt động
- Mở rộng kiến thức bài học, kết hợp kiến thức các môn học khác để giải quyết vấn đề.
b. Nội dung hoạt động
- Giáo viên giao cho mỗi nhóm 1 câu hỏi, yêu cầu các nhóm về nhà thực hiện và báo
cáo vào tiết học sau.
c. Phương thức tổ chức hoạt động
- GV chia lớp thành 4 nhóm, lần lượt mỗi nhóm giải quyết 1 câu hỏi trong số các câu
hỏi sau:
1. Giải thích hiện tượng thức ăn để lâu ngày bị ôi thiu. Cho biết hiện tượng đó là
hiện tượng vật lí hay hiện tượng hóa học?
Từ đó hãy đưa ra cách bảo quản thức ăn trong đời sống hàng ngày.
2. Giải thích hiện tượng sấm sét. Cho biết hiện tượng đó là hiện tượng vật lí hay
hiện tượng hóa học?
Từ đó hãy đưa ra cách phòng tránh sét.
3. Giải thích hiện tượng quang hợp của cây xanh. Cho biết hiện tượng đó là hiện
tượng vật lí hay hiện tượng hóa học?
Từ đó yêu cầu HS đưa ra biện pháp để làm cho bầu không khí trong lành, tránh ô
nhiễm.
4. Giải thích hiện tượng lên, xuống của thủy triều. Cho biết hiện tượng đó là hiện
tượng vật lí hay hiện tượng hóa học?
GV lồng ghép kiến thức môn Lịch sử: hiện tượng lên, xuống của thủy triều làm các em
nhớ lại sự kiện lịch sử nào đã học?
* Sản phẩm: Học sinh các nhóm trả lời vào phiếu học tập.
* Đánh giá kết quả hoạt động
- Thông qua việc giao nhiệm vụ cho các nhóm, GV biết được mức độ hoạt động tích cực
của các nhóm và của các HS.
- GV nhận xét sơ bộ được kết quả hoạt động giữa các nhóm.

10

10


11

11


Đáp án một số câu hỏi phần Vận dụng và tìm tòi mở rộng
+ Giải thích hiện tượng thức ăn để lâu

Hiện tượng thức ăn để lâu ngày bị ôi thiu:

ngày bị ôi thiu. Cho biết hiện tượng đó là Thức ăn như rau, quả, thịt, cá,…để lâu sẽ
hiện tượng vật lí hay hiện tượng hóa học? bị các vi khuẩn hoại sinh gây thối rữa nên
Từ đó hãy đưa ra cách bảo quản thức ăn bị ôi thiu → Hiện tượng thức ăn để lâu
trong đời sống hàng ngày.
ngày bị ôi thiu là hiện tượng hóa học.
+ Giải thích hiện tượng sấm sét. Cho biết
hiện tượng đó là hiện tượng vật lí hay hiện
tượng hóa học?
Từ đó hãy đưa ra cách phòng tránh sét.

- Hiện tượng sấm sét: Khi hai đám mây
mang điện tích trái dấu tiến sát lại gần với
nhau sẽ xảy ra sự phóng tia lửa điện → đó
là tia chớp. Sự phóng tia lửa điện với nhiệt

độ cao làm dãn nở đột ngột không khí
xung quanh → gây ra tiếng nổ lớn gọi là
sấm.
→ Hiện tượng sấm sét là hiện tượng vật lí.
- Quá trình quang hợp của cây xanh: Quá

+ Giải thích hiện tượng quang hợp của cây trình quang hợp ở cây xanh là quá trình do
xanh. Cho biết hiện tượng đó là hiện tượng năng lượng ánh sáng mặt trời được diệp
vật lí hay hiện tượng hóa học?

lục hấp thụ để tổng hợp cacbonhiđrat và

Từ đó yêu cầu HS đưa ra biện pháp để làm giải phóng oxi từ cacbonic và nước → Quá
cho bầu không khí trong lành, tránh ô trình quang hợp ở cây xanh là hiện tượng
nhiễm.

hóa học.
- Hiện tượng lên, xuống của thủy triều:

12

12


+ Giải thích hiện tượng lên, xuống của Nước biển được giữ lại trên trái đất là nhờ
thủy triều. Cho biết hiện tượng đó là hiện lực hấp dẫn, mặt trăng và mặt trời cũng có
tượng vật lí hay hiện tượng hóa học?

lực hấp dẫn đối với trái đất. Đặc biệt, mặt

GV lồng ghép kiến thức môn Lịch sử: hiện trăng hút một khối lượng nước trên bề mặt
tượng lên, xuống của thủy triều làm các đại dương. Hàng ngày có 2 lần thủy triều
em nhớ lại sự kiện lịch sử nào đã học?

lên và 2 lần thủy triều xuống. Mỗi ngày
thủy triều lại xuất hiện muộn hơn khoảng
một giờ so với ngày hôm trước. Bởi mỗi
ngày mặt trăng phải thực hiện một phần
vòng quay luân chuyển xung quanh trái đất
nên mặt trăng bị chênh 1 giờ mới trở lại
đúng cùng một điểm cũ → Hiện tượng lên
xuống của thủy triều là hiện tượng vật lí.
Việc nghiên cứu và nắm quy luật lên,
xuống của thủy triều phục vụ cho các
ngành hàng hải, đánh cá, sản xuất
muối,...Đặc biệt làm chúng ta nhớ lại chiến
thắng quân Nam Hán của Ngô Quyền trên
sông Bạch Đằng năm 938.

13

13